Pobierz Prawo cywilne rzeczowe - skrypt i więcej Notatki w PDF z Prawo cywilne materialne tylko na Docsity!
Rozdział I. OGÓLNE WIADOMOŚCI O PRAWIE RZECZOWYM
Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym : zespół przepisów, które regulują formy prawne korzystania z rzeczy, przybierające postać podmiotowych praw rzeczowych
2 cechy prawa rzeczowego:
- prawa dotyczące rzeczy
- prawa podmiotowe bezwzględne
Podmiotowe prawo rzeczowe : jest majątkowym prawem cywilnym o charakterze bezwzględnym, mającym za przedmiot rzecz
W prawie rzeczowym przedmiotami, na które skierowana jest regulacja prawna są rzeczy jako przedmioty materialne. Rzeczami mogą być wyłącznie przedmioty materialne!
Wasilkowski- definicja rzeczy: Rzeczami są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione, że w stosunkach społeczno- gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne.
Złoża minerałów i zwierzęta dzikie żyjące na wolności nie są rzeczami bo nie są samoistne. Pieniądze są szczególnym rodzajem rzeczy, bo ich wartość nie jest wynikiem naturalnych właściwości fizycznych, ale przyznanej przez państwo mocy zobowiązań pieniężnych.
Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko istniejące rzeczy zindywidualizowane. Nie stanowi rzeczy masa majątkowa: przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne, majątek.
Nie stanowi jednego przedmiotu praw rzeczowych zbiór rzeczy. Przedmiotem stosunków prawnorzeczowych musi być w całości określona rzecz, nie może być jedynie część rzeczy.
Podział rzeczy: nieruchomości i rzeczy ruchome
Nieruchomości - są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Grunt - część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności.
Budynek, jako odrębna od gruntu nieruchomość (3 możliwe sytuacje):
- budynki wzniesione przez użytkownika wieczystego na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste
- budynki wzniesione przez rolniczą spółdzielnie produkcyjną na gruncie państwowym oddanym w użytkowanie spółdzielni
- budynki wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie stanowiącym wkład gruntowy
Część budynku, jako odrębna od gruntu nieruchomość:
- jedynie lokal może stanowić odrębną nieruchomość
Podział rzeczy: rzeczy oznaczone co do tożsamości - przedmioty oznaczone według indywidualnych cech; egzemplarze unikalne lub indywidualnie oznaczone z woli stron rzeczy oznaczone co do gatunku - występują w obrocie w większej masie; są rzeczami zamiennymi; ich ogólne oznaczenie następuje według miary, wagi, objętości czy liczby rzeczy danego rodzaju
Rzeczy oznaczone co do gatunku i tożsamości- mechanizm przeniesienia własności:
- Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
- Jeżeli przedmiotem zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy; tak samo jest z rzeczami przyszłymi- dla uzyskania skutku rozporządzającego wymagana jest dodatkowa czynność przeniesienia posiadania Nieruchomości- rzeczy oznaczone co do tożsamości.
Części składowe rzeczy
Część składowa rzeczy- wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Przedmioty połączone z rzeczą tylko do przemijającego użytku nie stanowią części składowych. Przedmiot staje się częścią składową rzeczy jeżeli jest z nią na stałe połączony w sensie fizycznym na tyle mocno, że ich rozłączenie spowodowałoby zasadnicze zmiany bądź całości, bądź przedmiotu odłączonego. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności oraz innych praw rzeczowych. Nie można rozporządzać częścią składową rzeczy.
Części składowe gruntu: Budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane Drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania
Nie stanowią części składowych gruntu: Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu, elektrycznego
Części składowe nieruchomości: Prawa związane z jej własności np. służebności drogi koniecznej
Przynależności
Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z inne rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi. Rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej nie może być przynależnością. Przemijające pozbawienie rzeczy faktycznego związku z rzeczą główną- nie pozbawia jej charakteru przynależności. Nie ma tu ścisłego związku fizycznego, najistotniejszy jest funkcjonalny związek. Przynależność służy do lepszego, wygodniejszego, niekiedy komfortowego korzystania z rzeczy głównej np. radioodtwarzacz w samochodzie. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności.
Bezwzględny charakter praw rzeczowych
Prawo własności- właściciel może korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie rzeczą ażeby rzecz została mu wydana.
Użytkowanie wieczyste- użytkownik wieczysty może korzystać z gruntu państwowego lub samorządowego z wyłączeniem innych osób.
O bezwzględnym charakterze praw podmiotowych decyduje ustawodawca. Niekiedy bezwzględny charakter prawa podmiotowego jest immanentną cechą jego natury w przypadku prawa własności i prawa rzeczowego służącego zabezpieczeniu wierzytelności.
Prawa zbywalne i niezbywalne
Prawa niezbywalne- użytkowanie, służebności osobiste, gruntowe, zastaw, hipoteka Pozostałe- zbywalne
Numerus clausus praw rzeczowych
Zamknięty katalog praw rzeczowych- można ustanawiać tylko takie prawa rzeczowe, jakie ustawa przewiduje; to ustawodawca kształtuje katalog praw rzeczowych- może go poszerzać lub ograniczać. Nie wolno też, w zakresie prawa rzeczowego, modyfikować treści dopuszczonych praw rzeczowych. Zakazane jest poszerzanie lub ograniczanie dalszych praw rzeczowych. Niedopuszczalnym zabiegiem byłoby również nadanie z woli stron bezwzględnego charakteru prawom podmiotowym wybranym z zespołu praw obligacyjnych (np. najem, dzierżawa).
Względne stosunki prawnorzeczowe: Rolą współwłaścicieli jest kształtowanie wewnętrznych zasad zarządu rzeczą wspólną i korzystania z rzeczy. W stosunkach występujących na tle ograniczonych praw rzeczowych jest miejsce na swobodne, umowne kształtowanie rozkładu ciężarów związanych z rzeczą (przy służebnościach).
Jawność praw rzeczowych
Występujące w konkretnych stosunkach prawa rzeczowe powinny być jawne dla otoczenia. Muszą być widoczne dla osób postronnych, zobowiązanych do biernego ich poszanowania.
Metody ujawniania praw rzeczowych: w przypadku nieruchomości- wpis do księgi wieczystej; domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym; w przypadku rzeczy ruchomych- posiadanie rzeczy; domniemywa się, że ten kto rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem samoistnym; domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym; system ewidencji gruntów i budynków ujawnianie zastawu rejestrowego oraz zastawu skarbowego
Źródła prawa rzeczowego
Przepisy księgi II Kodeksu cywilnego („własność i inne prawa rzeczowe”) Przepisy księgi I KC dotyczące przedmiotów stosunków cywilnoprawnych Przepisy księgi III i IV KC dotyczące nabycia i utraty praw podmiotowych Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego- regulacja majątkowa Akty normatywne np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece
Rozdział III. TREŚĆ PRAWA WŁASNOŚCI
Ogólna charakterystyka prawa własności
- Przedmiotem własności mogą być tylko rzeczy
- Prawo własności jest prawem podmiotowo uniwersalnym- może przysługiwać każdej osobie
- Własność jest prawem bezterminowym wyjątek!- odrębna własność budynków nabytych lub wzniesionych przez użytkownika wieczystego; wygasa ona z upływem czasu z tej jedynie przyczyny, że jest związana z terminowym prawem użytkowania wieczystego Własność trwa tak długo, jak długo istnieje rzecz będąca przedmiotem własności. Czasowe ograniczenie własności rzeczy ruchomych może nastąpić z woli stron. Zastrzega się termin końcowy. Zabroniono zastrzeżeń umownych w przypadku nieruchomości.
Pozytywna treść prawa własności
Ustawodawca pozytywnie określa uprawnienia właściciela oraz negatywnie sytuację osób trzecich, jako zobowiązanych do przestrzegania cudzej własności.
Ujęcie pozytywne Właściciel może z rzeczą czynić wszystko, czego prawo mu nie zabrania. Właściciel może korzystać z rzeczy oraz rozporządzać rzeczą Korzystając z rzeczy może w szczególności pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy Właściciel jest uprawniony do posiadania rzeczy Własność pozytywna= posiadanie, używanie, pobieranie pożytków, zużycie rzeczy, rozporządzanie rzeczą
Odstępstwo od nienaruszalnego charakteru prawa własności: Właścicielowi przysługuje uprawnienie do posiadania, korzystania z rzeczy i rozporządzania rzeczą w granicach określonych przez ustawy, zasady współżycia społecznego i społeczno- gospodarcze przeznaczenie prawa.
Bezwzględny charakter prawa własności Prawo własności jest skuteczne wobec wszystkich. Właściciel może korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób. Każda osoba trzecia jest negatywnie zobowiązana do biernego zachowania się- do poszanowania cudzego prawa własności, do powstrzymywania się od działań naruszających cudze prawo własności. W razie naruszenia cudzego prawa właścicielowi przysługuje określone roszczenie (windykacyjne lub negatoryjne) adresowane już do określonej osoby.
Uprawnienie do posiadania rzeczy posiadanie samoistne. Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią włada jak właściciel. Przede wszystkim posiadaczem samoistnym jest właściciel władający rzeczą na podstawie przysługującego mu prawa własności. Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. Windykacyjna ochrona własności służy ochronie posiadania.
Uprawnienie do korzystania z rzeczy Właściciel może korzystać z rzeczy, a w szczególności pobierać pożytki oraz inne dochody z rzeczy. Uprawnienie do używania rzeczy- takie korzystanie z rzeczy, które nie polega na czerpaniu pożytków z rzeczy np. używanie pojazdu podczas jazdy Uprawnienie do pobierania pożytków z rzeczy- pobieranie pożytków naturalnych i cywilnych; Pożytki naturalne- płody oraz inne odłączone od rzeczy części składowe, jeśli według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy; pobieranie pożytków naturalnych rzeczy odbywa się przez zawłaszczanie jej płodów oraz odłączanie części składowych rzeczy; Pożytki cywilne- dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego; potrzebne jest ustanowienie stosunku prawnego stanowiącego podstawę pobierania pożytków cywilnych; Uprawnienie do pobierania innych dochodów z rzeczy. Przykład- dochody pobrane w wyniku nastąpienia zdarzeń nadzwyczajnych, losowych; do pobierania takich dochodów uprawniony jest wyłącznie właściciel; Uprawnienie do zużycia i przetworzenia rzeczy. Właściciel może czynić z rzeczą wszystko, czego mu ustawa nie zabrania.
Rozporządzanie rzeczą rozporządzanie prawem własności. Rozporządzającą czynnością prawną jest czynność, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego. Rozporządzenie własnością może przybrać postać: wyzbycia się własności. Wyzbycie się własności- uprawnienie do przeniesienia własności i do rozporządzania na wypadek śmierci. Mamy tu do czynienia z pochodnym, translatywnym nabyciem prawa własności przy jego utracie przez poprzedniego właściciela. W wyniku sukcesji syngularnej (przeniesienia własności) lub uniwersalnej (dziedziczenia) przechodzi na nabywcę
W płaszczyźnie poziomej nieruchomość gruntowa przedstawia się jako dwuwymiarowa figura geometryczna o znanej powierzchni i granicach. Pionowy zasięg własności nieruchomości - własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod powierzchnią gruntu. Ostatecznie nieruchomość przedstawia się jako trójwymiarowa bryła geometryczna o znanych granicach na powierzchni i określonym zasięgu pionowym zależnym od społeczno- gospodarczego przeznaczenia gruntu.
Postanowienia Prawa wodnego Wody publiczne- wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Własność Skarbu Państwa stanowią powierzchniowe wody płynące oraz wody podziemne. Jedynie powierzchniowe wody stojące oraz wody w rowach, znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej, stanowią własność właściciela tej nieruchomości.
Postanowienia Prawa geologicznego i górniczego Złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu Państwa. W granicach ustalonych przez ustawy Skarb Państwa może, z wyłączeniem innych osób, korzystać ze złóż kopalin oraz rozporządzać prawem do nich przez ustanowienie użytkowania górniczego. Kopaliny zalegające we wnętrzu ziemi, nie stanowiące części składowych gruntu, są przedmiotem „własności górniczej” przypadającej Skarbowi Państwa.
Granice przestrzenne nieruchomości lokalowych Odrębną nieruchomość może stanowić jedynie lokal „samodzielny”, stanowiący określony zespół izb wraz z pomieszczeniami pomocniczymi, a spełnienie wymagań samodzielności stwierdza starosta w formie zaświadczenia. Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet bezpośrednio do niego nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności piwnica, strych, komórka, garaż, zwane w ustawie „pomieszczeniami przynależnymi”.
Prawo sąsiedzkie To zespół tych przepisów prawa cywilnego, które regulują problematykę treści i wykonywania własności nieruchomości w stosunkach sąsiedzkich. Zadaniem prawa sąsiedzkiego jest zapobieganie konfliktom rodzącym się na tle sąsiedztwa nieruchomości;
Ograniczenie dopuszczalnych immisji Immisja- oddziaływanie zakłócające sąsiadom korzystanie z ich nieruchomości
Należy ją odróżnić od fizycznego wtargnięcia na grunt sąsiada- fizyczne wtargnięcie stanowi działanie na cudzym gruncie, a immisja jest działaniem na gruncie własnym ze skutkami odczuwalnymi na gruntach sąsiednich.
Podział immisji: Bezpośrednie- polegają na celowym, bezpośrednim kierowaniu określonych substancji na inną nieruchomość za pomocą odpowiednich urządzeń. Immisje bezpośrednie są w zupełności zakazane, podobnie jak fizyczna ingerencja na cudzym gruncie. Naruszenie zakazu immisji bezpośrednich powoduje uruchomienie roszczenia negatoryjnego Pośrednie- są ubocznym skutkiem działania właściciela; nie stanowią rodzaju celowego, bezpośredniego oddziaływania na nieruchomości sąsiednie. Immisje pośrednie są zabronione jeżeli zakłócają ponad przeciętną miarę korzystanie z nieruchomości sąsiednich. Właściwą miarę wyznacza się zaś za pomocą obiektywnego kryterium społecznego- gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz stosunków miejscowych. Materialne- polegają na przenikaniu na nieruchomości sąsiednie cząstek materii (pyły, gazy, dym) lub pewnych sił (wstrząsy, hałasy) Niematerialne - oddziałują na sferę psychiki właściciela nieruchomości sąsiedniej (poczucie bezpieczeństwa, estetyki)
Inny podział: Pozytywne- przenikanie substancji Negatywne- przesłanianie widoku, tamowanie przepływu powietrza
roszczenie negatoryjne. Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utrata oparcia.
Służebności w stosunkach sąsiedzkich Służebność drogi koniecznej- jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej. Właścicielowi przysługuje więc roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej.
Przekroczenie granicy gruntu sąsiedniego przy wznoszeniu budynku- jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.
Korzystanie z przygranicznych pasów gruntu Owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny. Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie pochodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia.
Problematyka granic gruntów w prawie sąsiedzkim Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. Równocześnie korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania. Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymaniu stałych znaków granicznych; koszt rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie. Jeżeli granice gruntu stały się sporne zachodzi potrzeba rozgraniczenia. Rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Postępowanie rozgraniczające przeprowadza wójt (burmistrz, prezydent miasta) z urzędu lub na wniosek strony. Postępowanie rozgraniczeniowe może zakończyć się ugodą. Jeżeli ugody nie zawarto wójt wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli ustalenie przebiegu granic nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Jeżeli brak jest podstaw do wydania decyzji sprawę przekazuje się do rozpoznania sądowi. W postępowaniu sądowym ustala się granice nieruchomości według stanu prawnego, w dalszej kolejności według ostatniego spokojnego stanu posiadania lub z uwzględnieniem wszelakich okoliczności.
Znaczenie planowania przestrzennego Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego- kształtuje sposób wykonywania prawa własności nieruchomości. Określa się w nim przeznaczenie terenów i linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu oraz parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. Uwzględnia się przy tym zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasady ochrony środowiska, przyrody i
Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości Następuje z chwilą zawarcia umowy, odmiennie niż w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku nie jest tu konieczna konstytutywna czynność realna przeniesienia posiadania. wyjątki: Same strony mogą postanowić, że przeniesienie własności nastąpi w wyniku dwóch rozdzielonych w czasie czynności prawnych; umowy o skutkach wyłącznie zobowiązujących, a następnie wykonawczej umowy przenoszącej własność. Możliwe jest także odroczenie terminu przejścia własności. Strony mogą postanowić, że własność przejdzie z mocy umowy dopiero z chwilą przeniesienia posiadania rzeczy. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkowa zgodę na niezwłoczne przejście własności. Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio od Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Właściciel takiej nieruchomości może ją sprzedać osobie trzeciej, tylko pod warunkiem że wójt, burmistrz albo prezydent miasta nie wykona prawa pierwokupu.
Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do gatunku i rzeczy przyszłych Do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. ustawowy warunek dokonania czynności przeniesienia posiadania; czynność prawna realna. Przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku następuje mocą realnej czynności zobowiązująco- rozporządzającej z chwilą przeniesienia posiadania.
Przeniesienia własności causa solvendi Rzeczowe umowy przeniesieni własności zawierane causa solvendi; dla wykonania zobowiązania do przeniesienia własności. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności z zapisu, bezpodstawnego wzbogacenia lub innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania. Istnienie ważnego zobowiązania nakłada na strony obowiązek zawarcia umowy przenoszącej własność.
Źródła zobowiązania do przeniesienia własności: Umowa zobowiązująca Zapis Bezpodstawne wzbogacenie Inne zdarzenia
Przeniesienie własności następuje w wyniku dwóch rozdzielonych w czasie a połączonych kauzalnie zdarzeń prawnych. Najpierw powstaje zobowiązanie do przeniesienia własności. Następnie zaś dla wykonania tego zobowiązania dokonuje się przeniesienia własności; zawiera się umowę rozporządzającą.
Nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. Warunki: nabywca działa w dobrej wierze zbywca włada rzeczą i wydaje ją nabywcy Nabywca uzyskuje własność z chwilą wydania mu rzeczy, z chwilą objęcia w posiadanie.
Zasiedzenie Służy nabyciu własności przez posiadacza na skutek jego długotrwałego posiadania. Przedmiot zasiedzenia: Prawo własności Prawo użytkowania wieczystego- w drodze zasiedzenia może nabyć prawo użytkowania wieczystego osoba będąca posiadaczem nieruchomości w ramach użytkowania wieczystego, które jest ustanowione we właściwym trybie na rzecz innej osoby. Służebności gruntowe- służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia Udział we współwłasności Własność nieruchomości gruntowej Nieruchomości budynkowe - zasiedzenie własności budynku może nastąpić jedynie wraz z zasiedzeniem prawa użytkowania wieczystego gruntu. Nie można zaś nabyć przez zasiedzenie własności nieruchomości budynkowych, gdy odrębna własność budynków przysługuje rolniczej spółdzielni produkcyjnej Odrębna własność lokalu
Przesłanki zasiedzenia: Posiadanie samoistne- posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel Ciągłość posiadania- wymaga się posiadania nieprzerwanego; konieczne jest zachowania ciągłości posiadania przez czas oznaczony w ustawie. Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane. Chodzi tu o przywrócenie posiadania w wyniku realizacji roszczenia posesoryjnego lub zastosowania dozwolonej samopomocy. Upływ terminu zasiedzenia- jest różny w przypadku rzeczy ruchomych i nieruchomości. Zasiedzenie własności rzeczy ruchomych następuje z upływem trzyletniego terminu nieprzerwanego posiadania. Zasiedzenie nieruchomości zależy od upływu terminu oraz od dobrej lub złej wiary posiadacza: W razie uzyskania posiadania w dobrej wierze wystarcza dwudziestoletni termin posiadania W przypadku złej wiary termin wynosi trzydzieści lat Zasiedzenie następuje więc z upływem zastrzeżonego w ustawie terminu. Natomiast do biegu terminu zasiedzenia stosuje się przepisy o biegu przedawnienia roszczeń. Termin początkowy to data nabycia posiadania. Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletnim zasiedzenie nie może się skończyć wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletniości przez właściciela. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Dobra wiara posiadacza. Własność rzeczy ruchomych można nabyć przez zasiedzenie wyłącznie w przypadku posiadania w dobrej wierze. W dobrej wierze jest posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności. Dobrą wiarę wyłącza tu zarówno: przeciwna wiedza nie dołożenie należytej staranności W złej wierze jest posiadacz, który wie lub przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, że nie przysługuje mu prawo własności. Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złe wiary, domniemywa się istnienie dobre wiary.
Skutki zasiedzenia Skutkiem zasiedzenia posiadacz nabywa prawo własności. Traci je zaś dotychczasowy właściciel.
Zasiedzenie jest postacią pierwotnego nabycia prawa własności. Zasiedzenie nie prowadzi do wygaśnięcia obciążeń własności. Formalne stwierdzenie nabycia własności- przez sąd; w formie deklaratoryjnego postanowienia stwierdzającego nabycie własności przez zasiedzenie.
Rozdział VI. OBRÓT NIERUCHOMOŚCIAMI
Ogólne zasady przeniesienia własności – przypomnienie. Art. 155 § 1 k.c. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Następuje mocą jednej umowy o podwójnym skutku: umowy zobowiązująco- rozpo-rządzającej. Nieruchomość – rzecz oznaczona co do tożsamości. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania (art. 156 KC). Oprócz kauzalności materialnej: wymóg formalnego jej udokumentowania (art. 158 zd. 2 KC).
Szczególne zasady obrotu nieruchomościami.
- Zakaz zastrzegania warunku i terminu. Art. 157. § 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. § 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przenie-sienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwa-runkową zgodę na niezwłoczne przejście własności. Zakazane jest więc zastrzeganie warunku lub terminu w treści umów rozporządzających zawieranych dla wykonania wcześniejszego zobowiązania. Umowa przeciwna jest nieważna. Umowa zobowiązująca zawierana warunkowo lub pod terminem rodzi jedynie skutki obligacyjne, nie przenosząc prawa własności. Zobowiązuje jedynie strony do zawarcia umowy przenoszącej własność: „dodatkowe porozumienie stron” (art. 157 § 2 k.c.) Zobowiązanie podlega wykonaniu po ziszczeniu się warunku lub nadejsciu terminu.
- Wymóg aktu notarialnego. Wymóg aktu notarialnego. Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione (art. 158 k.c.). Zastrzeżenie tej formy pod rygorem nieważności (art. 73 § 2 k.c.). przyczyny: państwowa kontrola obrotu nieruchomościami, służy interesom stron. art. 64 k.c.: Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Jako równorzędne traktuje się czynności dokonywane w postępowaniu sądowym, zawierające oświadczenie woli przeniesienia własności nieruchomości (ugoda sądowa i ugoda zawierana przed sądem polubownym).
- Materialna i formalna kauzalność przeniesienia własności nieruchomości Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobow. (art.156 k.c) Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej
własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobo- wiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione (art. 158 k.c.). materialne znaczenie: związanie z rzeczywiście istniejącym, ważnym zobowiąza- niem do przeniesienia własności. Wymóg formalny: konieczność wyraźnego odwo-łania się w treści aktu notarialnego do zobowiązania stanowiącego materialną przyczynę dokonanego rozporządzenia.
- Znaczenie wpisu do sięgi wieczystej. Jest obowiązkowy. Własciciel jest zobowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swojego prawa w KW. Ponosi za to odpowiedzialność – gdy ktoś poniósł szkodę z powodu niewpisania prawa własnośc w KW. Jednak też notariusz ma obowiązek przy takiej transakcji zamieścić wniosek o wpis do księgi, przesłać sądowi z urzędu w ciągu 3 dni odpis aktu notarialnego. Wpis ma charakter deklaratoryjny – ujawnia skutki dokonanej czynności prawnej. Wyjątki: wpis konstytutywny, gdy przeniesienie prawa użytkowania wieczystego wymaga wpisu do KW. ■ odrębna własność budynku przysługująca wieczystemu użytkownikowi ■ Przeniesienie odrębnej własności lokalu, jeśli związana jest z udziałem we współużyt- kowaniu wieczystym gruntu. ■ Ustanawianie odrębnej własności lokalu
Znaczenie planowania przestrzennego w zakresie obrotu nieruchomościami. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kształtują sposób wykonywania prawa własności nieruchomości. Dotyczy to sfery korzystania z nieruchomości i rozporządzania prawem własności. Czynności obrotu nie mogą samodzielnie powodować zmiany przeznaczenia nieruchomości. To samo: z gruntem. Podział nieruchomości następuje na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zatwierdzającej podział. Nie dotyczy to podział zatwierdzanego przez sąd.
Obrót nieruchomościami rolnymi art. 166 k.c.: W razie sprzedaży przez współwłaściciela nieruchomości rolnej udziału we współwłasności lub części tego udziału pozostałym współwłaścicielom przysługuje prawo pierwokupu, jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne sprzedaje swój udział we współwłasności wraz z tym gospodarstwem albo gdy nabywcą jest inny współwłaściciel lub osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo po sprzedawcy. art. 695 k.c.: Dzierżawę zawartą na czas dłuższy niż lat trzydzieści poczytuje się po upływie tego terminu za zawartą na czas nie oznaczony. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego gdy sprzedaje osoba fizyczna lub prawna inna niż ANR dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu (warunki: umowa pisemna, data pewna, trwanie >3 lata, gospodarstwo rodzinne dzierżawcy lub dzierżawa przez spółdzielnię produkcji rolnej) brak uprawnionego: prawo pierwokupu ma ex lege ANR działająca na rzecz SP. gospodarstwo rodzinne: Za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo rolne: ■ prowadzone przez rolnika indywidualnego, oraz ■ w którym łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300 ha.
Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą (222 §1 KC). Chroni wyłączne uprawnienie właściciela do posiadania rzeczy. Roszczenie nieposiadającego właściciela przeciw posiadającemu niewłaścicielowi. Wypływa z prawa własności; nie jest roszczeniem windykacyjnym (wydobywczym) roszczenie o wydanie rzeczy wypływające z innych stosunków prawnych. Nieważne jest źródło (obojętnie czy wynika z deliktu, ważne że posiada bez uprawnienia wobec właściciela); dotyczy tylko wydania rzeczy, resztę obejmują roszczenia uzupełniające. Musi nastąpić wydanie w naturze, a nie równowartości; właściciel musi przejąć rzecz w stanie pogorszonym, reszta to kwestia roszczeń uzupełniających. Legitymacja czynna przysługuje właścicielowi (także współwłaścicielowi, użytkownikowi wieczystemu i do ochrony ograniczonych praw rzeczowych); musi on udowodnić, że przysługuje mu prawo własności (6 KC) i obalić przy tym domniemanie własności posiadacza (339, 341 KC); wyjątkiem jest domniemanie zgodności wpisu z księgi wieczystej z rzeczywistością w przypadku nieruchomości mających księgę wieczystą Legitymowana biernie jest osoba, która włada cudzą rzeczą (także dzierżyciel); może się bronić skutecznym względem właściciela uprawnieniem do władania rzeczą, wynikającym ze stosunków rzeczowych bądź obligacyjnych; kwestionować legitymację czynną lub bierną. W przypadku nieruchomości nie ulega przedawnieniu, gdy dotyczy rzeczy ruchomych przedawnia się z upływem terminów ogólnych.
§ 45. Uzupełniające roszczenia właściciela
O wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub ich równowartości i o odszkodowanie z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Są samodzielne w stosunku do windykacyjnego, mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu. Uzależnione od subiektywnego czynnika dobrej/złej wiary, szczególna regulacja dotyczy osób w dobrej wierze od chwili, w której dowiedziały się o wytoczeniu powództwa windykacyjnego. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, nie jest odpowiedzialny za zużycie, pogorszenie stanu lub utratę; nabywa własność pożytków naturalnych, zachowuje pożytki cywilne, jeśli stały się w tym czasie wymagalne. Samoistny posiadacz w dobrej wierze od chwili (…) jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie, odpowiedzialny za zużycie, pogorszenie, utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiły bez jego winy; zwraca pożytki, których nie zużył lub wartość tych, które zużył (dotyczy to okresu po dowiedzeniu się…) Samoistny posiadacz w złej wierze ma obowiązki jak w dobrej wierze od chwili (…), ale musi ponadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że stałoby się to także, gdyby rzecz posiadał uprawniony Przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, chyba że uległy przedawnieniu według terminów ogólnych wcześniej
§ 46. Roszczenie posiadacza o zwrot nakładów
Posiadacz może skorzystać z prawa zatrzymania rzeczy do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia o zwrot nakładów na rzecz (461 §1 z zastrz. §2 KC), zależy od czynnika dobrej/złej wiary posiadacza; podział na nakłady konieczne i inne. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, jakie uzyskał z rzeczy; innych nakładów o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili wydania właścicielowi; może zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, choćby były częściami składowymi. Jeśli nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy, może żądać zwrotu nakładów koniecznych; właściciel może zatrzymać przyłączone przedmioty zwracając wartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy. Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem; odłączanie przedmiotów - jak wyżej. Przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, chyba że uległo przedawnieniu według terminów ogólnych wcześniej
§ 47. Roszczenie negatoryjne
Przeciw osobie, która narusza własność w inny sposób, niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą; właścicielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (obydwa łącznie lub każde z osobna). Uzasadnia je jedynie bezprawne działanie człowieka, wykluczone są działania sił przyrody. Przywrócenie stanu zgodnego z prawem oznacza eliminację korzystania z rzeczy przez osobę trzecią, a nawet przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego. Roszczenie o zaniechanie naruszeń zobowiązuje do biernego poszanowania prawa własności Legitymacja czynna przysługuje właścicielowi, na którego korzyść działa domniemanie własności wynikające z posiadania rzeczy; legitymowana biernie jest osoba, która naruszyła cudze prawo własności w sposób inny niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa W przypadku nieruchomości nie ulega przedawnieniu, gdy dotyczy rzeczy ruchomych przedawnia się z upływem terminów ogólnych.
§ 48. Roszczenia związane ze wzniesieniem budowli na cudzym gruncie I. Uwagi ogólne Wyłącznie właściciel jest uprawniony do posiadania i korzystania z rzeczy, w tym wykorzystania inwestycyjnego; wzniesienie budynku następuje zazwyczaj z zachowaniem zasady superficies solo cedit. Strony mają możliwość prawnorzeczowej „legalizacji” budowy na cudzym gruncie; z braku właściwych przesłanek stosuje się rozwiązania ogólne; zastosowano konstrukcję roszczenia o wykupienie gruntu, osobno dla posiadacza gruntu w dobrej wierze i właściciela
II. Roszczenie posiadacza gruntu Przysługuje posiadaczowi samoistnemu, który w chwili wznoszenia budowli znajdował się w dobrej wierze; budowla (budynek lub urządzenie) musi posiadać wartość znacznie przenoszącą wartość zajętej na ten cel działki. Roszczenie o przeniesienie własności zajętej działki gruntu, wraz z obszarem gruntu niezbędnego do należytego korzystania z budowli; realizacja roszczenia na drodze umowy w trybie 156, 158 KC lub 64 KC; w umowie strony same określają wysokość wynagrodzenia, w przypadku procesu sąd ustala kwotę, jaką uzyskałby właściciel ze sprzedaży działki
III. Roszczenie właściciela Niezależnie od dobrej lub złej wiary posiadacza samoistnego lub zależnego, właściciel może żądać, aby inwestor nabył zajętą działkę. Musi zostać wzniesiona budowla o wartości znacznie przewyższającej wartość działki. Tryb zawarcia umowy – jak wyżej
Rozdział VIII. WSPÓŁWŁASNOŚĆ
§ 49. Ogólne określenie współwłasności Własność tej samej rzeczy może niepodzielnie przysługiwać kilku osobom (195 KC) jedność przedmiotu – nie ma wielości podmiotów, jeśli brakuje wspólnego im przedmiotu własności; może to być też mnogość rzeczy różnorodnych, jak i zbiór rzeczy jednorodzajowych; należy z osobna rozważać współwłasność każdej rzeczy, choć możliwe są czynności zbiorcze wielość podmiotów – niezbędna jest wielość (co najmniej dwie) osób, którym przysługuje prawo własności – własność przysługująca wspólnie odrębnym podmiotom prawa niepodzielność wspólnego prawa – każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności, jednak przez czas jej trwania własność rzeczy przysługuje niepodzielnie, nie ma kryteriów podziału na odrębne uprawnienia współwłaścicieli do wydzielonej fizycznie części rzeczy Współwłasność jest jednym wspólnym prawem własności, na które składa się suma niewydzielonych fizycznie idealnych udziałów we współwłasności. W stosunkach zewnętrznych stosuje się bezpośrednio przepisy dot. własności
§ 50. Współwłasność rzeczy a wspólność praw majątkowych Do wspólności dalszych praw rzeczowych, względnych praw do rzeczy i innych praw majątkowych stosuje się analogicznie przepisy o współwłasności rzeczy.
Przez zarząd należy rozumieć dokonywanie wszelkich czynności o charakterze faktycznym lub prawnym, dotyczących rzeczy, w zakresie jej utrzymywania, gospodarowania, rozporządzania. Każdy ze współwłaścicieli jest zobowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.
II. Zarząd ustawowy Jest komplementarny w stosunku do pozostałych modeli. Do rozporządzania rzeczą oraz do innych czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli; jeśli jej brak, współwłaściciele o co najmniej połowie udziałów mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd ( 199 KC). Do czynności zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli; jeśli jej brak, każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności (201 a także 202 KC) Za zwykły zarząd uznaje się załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją rzeczy i utrzymaniem jej w niepogorszonym stanie w ramach aktualnego jej przeznaczenia
III. Zarząd umowny Strony mogą przyjąć całkiem własny model lub zmodyfikować model ustawowy. Zazwyczaj polega na powierzeniu zarządu rzeczą wspólną zarządcy wybranemu spośród współwłaścicieli; do czynności zwykłego zarządu wystarczy pisemne pełnomocnictwo ogólne, do czynności przekraczających (…) potrzebne jest pełnomocnictwo określające rodzaj tych czynności. Ustalenie sposobu wykonywania zarządu wymaga zgody wszystkich współwłaścicieli IV. Zarząd sądowy Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeśli nie mogą się dogadać w sprawach zwykłego zarządu albo większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. Stosuje się przepisy KPC, dotyczą tylko zarządu wspólną nieruchomością. Do czynności przekraczających (…) zarządca musi uzyskać zgodę współwłaścicieli lub sądu
§ 57. Czynności zachowawcze współwłaścicieli Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać czynności i dochodzić roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa; występuje we własnym imieniu, choć wspólnym interesie; roszczenie windykacyjne, negatoryjne, wniosek o rozgraniczenie nieruchomości, pozew o ustalenie prawa własności, wniosek o założenie księgi wieczystej itp.
§ 58 Współposiadanie i korzystanie z rzeczy wspólnej I. Uwagi wstępne Właściciel jest wyłącznie uprawniony do posiadania i korzystanie z rzeczy, problem w wielości podmiotów po stronie właścicielskiej – współwłasność jest prawem zespolonym, składającym się z udziałów poszczególnych współwłaścicieli. Korzystanie może odbywać się wg wzoru ustawowego, wg indywidualnego rozwiązania umownego, skrajnie korzystanie z rzeczy może ustalić sąd na wniosek współwłaścicieli
II. Ustawowy model współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Często współposiadanie i korzystanie wymaga zgodnego współdziałania (np. gospodarstwo rolne); w innych przypadkach współwłaściciele mogą się rozmijać. Współwłaścicielom przysługuje roszczenie o dopuszczenie do współposiadania, wywiedzione z 206 KC; może to być określony nakaz lub zakaz albo podział rzeczy wspólnej do użytkowania (quoad usum).
III. Regulacja umowna Jest najbardziej pożądana zwłaszcza gdy współposiadanie wymaga zgodnego współdziałania. Może to być rozdzielenie posiadania i korzystania w czasie, według rodzaju pożytków, przydzielenie prawa korzystania jednemu ze współwłaścicieli z zastrzeżeniem oddawania odpowiedniej części w naturze lub
gotówce. Można fizycznie podzielić rzecz do korzystania (quoad usum), nie oznacza to zniesienia współwłasności; rzecz podlega tymczasowemu podziałowi na oznaczone części fizyczne.
IV. Sądowe określenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej Zdarza się w razie konfliktu, zwłaszcza gdy któryś ze współwłaścicieli został pozbawiony współposiadania; przy czym nie można tu stosować przepisów dot. zarządu (199, 201 KC). Sąd może określić na żądanie poszczególnych współwłaścicieli sposób korzystania z rzeczy wspólnej; orzeczenie może zawierać treść, jaką strony mogłyby nadać same w umowie.
§ 59. Pobieranie pożytków i ponoszenie ciężarów związanych z rzeczą wspólną
Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają w stosunku do wielkości udziałów. Każdemu ze współwłaścicieli przysługuje roszczenie o wydanie części pożytków naturalnych, wypłatę części pożytków cywilnych itd. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki związane z rzeczą wspólną; jeśli poniósł je jeden współwłaściciel – przysługuje mu roszczenie o zwrot wydatków w odpowiedniej części przez pozostałych współwłaścicieli
§ 60. Zniesienie współwłasności
I. Roszczenie o zniesienie współwłasności Trwały charakter ma współwłasność łączna, natomiast w częściach ułamkowych może być zniesiona, ma charakter przejściowy. Zniesienie współwłasności oznacza likwidację stosunku współwłasności. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności (roszczenie to nie ulega przedawnieniu); uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż pięć lat, w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu można go przedłużyć na dalsze 5 lat, przedłużenie można ponowić; dalsze ponawianie jest wykluczone
II. Tryb zniesienia współwłasności Jeśli brak umownego porozumienia co do faktu zniesienia współwłasności, jak i sposobu, potrzebny jest tryb sądowy. Do umownego trybu stosuje się przepisy o czynnościach prawnych, gdyż zniesienie współwłasności stanowi postać rozporządzenia prawem; sądowe zniesienie następuje w wyniku postanowienia sądu, zapadającego w postępowaniu nieprocesowym (KPC 617-625)
III. Sposoby zniesienia współwłasności
1. Podział rzeczy. Każdy ze współwłaścicieli może żądać, aby zniesienia nastąpiło przez fizyczny podział rzeczy, dotyczy to rzeczy podzielnej; chyba że podział będzie sprzeczny z przepisami ustawy, ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem rzeczy lub pociągnie za sobą istotną zmianę rzeczy albo znaczne zmniejszenie jej wartości. Podział nieruchomości jest możliwy gdy jest zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. W wyniku podziału powstają nowe przedmioty samoistne, przypadając na wyłączną własność poszczególnym współwłaścicielom. W przypadku sądowego zniesienia, sąd powinien dążyć, by wydzielone części wartością odpowiadały wielkości udziałów, możliwe są odstępstwa z zastosowaniem dopłat pieniężnych. 2. Przyznanie rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli Możliwe gdy niemożliwy jest podział, choć można także przyznać rzecz podzielną. W trybie sądowym sąd określa obowiązek spłaty wobec pozostałych współwłaścicieli, termin i sposób uiszczenia spłat (jeśli rozłożono na raty, terminy ich uiszczenia nie mogą przekroczyć łącznie 10 lat), w trybie umownym współwłaściciele sami to regulu-ją. Jeśli w postępowaniu sądowym więcej niż jeden współwłaściciel chce uzyskać własność, sąd powinien nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego wniosku, jeśli się nie uda – orzeka stosownie do okoliczności 3. Sprzedaż rzeczy wspólnej
