Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Roman Ingarden, Człowiek i jego rzeczywistość, [w:] Książeczka o człowieku, Kraków 1998. Page 2. Światowej sławy polski filozof, Roman Ingarden, uczeń Edmunda ...
Typologia: Publikacje
1 / 19
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myśli Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Roman Ingarden, Człowiek i jego rzeczywistość, [w:] Książeczka o człowieku, Kraków 1998. Roman Ingarden, Człowiek i jego rzeczywistość, [w:] Książeczka o człowieku, Kraków 1998.
Światowej sławy polski filozof, Roman Ingarden, uczeń Edmunda Husserla, próbował w swojej myśli filozoficznej objąć wszystkie tematy związane z ludzkim doświadczeniem. Obecnie najbardziej znane i najczęściej komentowane są jego założenia z dziedziny epostemologii, a dokładniej: odbioru dzieła literackiego. Filozof ten poświęcił jednak nie mało wysiłku, by przedstawić spójne założenia z dziedziny ontologii, a także teorii wartości czy antropologii. Człowiekowi i jego miejscu w świecie, jego relacji do natury, kultury oraz do innych jednostek, poświęcił m.in. esej Człowiek i jego rzeczywistość, którego fragmenty poznasz podczas dzisiejszej lekcji.
Twoje cele
Omówisz koncepcję człowieka Ingardena. Przedstawisz rozumienie związków człowieka i kultury w myśli Ingardena. Wyjaśnisz relację pomiędzy człowiekiem a innymi ludźmi i światem natury w świetle poglądów Ingardena. Przeanalizujesz fragmenty eseju Człowiek i jego rzeczywistość Ingardena.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Od innych zwierząt odróżnia więc człowieka tworzenie kultury i historii, które zarazem wpływają na poszczególnych ludzi żyjących w danej kulturze w danym czasie. Kultura oddziałuje zatem na ludzi w stopniu
się wówczas pytanie, czy naprawdę ów – niewątpliwie zachodzący – wyższy stopień opanowania przyrody przez człowieka, a tym samym jego stosunkowo większa niezależność od tego, co się dzieje, odróżnia go w sposób istotny od [innych] zwierząt. Prawdą byłoby to może tylko wtedy, gdyby za podstawę tego przeciwstawienia należało wziąć pojęcie człowieka określonego jako homo faber. […] Człowiek tym się mianowicie m.in. odróżnia od [innych] zwierząt, że nie tylko opanowuje przyrodę w granicach bez porównania szerszych, niż to jest dostępne dla zwierząt, a nawet ją przekształca i przystosowuje do swych potrzeb i wymogów, ale nadto – i w tym leży jego rys istotny – że wytwarza sobie pewną zupełnie nową rzeczywistość […], quasi‐rzeczywistość. Raz wytworzona, stanowi ona potem znamienny składnik otaczającego go świata. Człowiek uprawia ziemię i hoduje rośliny, stawia domy, buduje drogi lub koleje, reguluje rzeki itd. Robią to jednak na swój sposób i w swoich wymiarach także niektóre przynajmniej zwierzęta – bobry, mrówki, termity […]. Ale człowiek stwarza nadto tego rodzaju przedmioty, jak dzieła sztuki, teorie naukowe, systemy metafizyczne lub teologiczne, języki, jako różne sposoby utrwalania i przekazywania innym tego, co raz zostało pomyślane, państwa, instytucje publiczne (jak np. uniwersytety) lub prywatne (np. banki, towarzystwa itp.), systemy prawne, pieniądz itd. Hodując więc i przekazując wiedzę o swej przeszłości i o przeszłości dzieł wytworzonych przez przodków, wytwarza rzeczywistość historyczną, dzięki której życie działającego właśnie pokolenia staje się dalszym ciągiem procesów i wypadków historycznych już dokonanych. Źródło: Roman Ingarden, Człowiek i jego rzeczywistość, [w:] Książeczka o człowieku, Kraków 1998, s. 29–30.
większym niż sama natura. Człowiek w tym ujęciu jest podmiotem kultury i zarazem jego odbiorcą – tworzy kulturę i jest przez nią kształtowany:
Człowiek i jego
rzeczywistość Ale ciekawe i istotne jest właśnie to, że człowiek nie zadowolił się wytwarzaniem jedynie narzędzi pożytecznych dla jego funkcji czysto biologicznych, lecz że już na poziomie okresów „przedhistorycznych” zaczął wytwarzać różne przedmioty z czysto fizyczno‐biologicznego punktu widzenia mało lub zgoła niepożyteczne, a jednak potrzebne dla niego i jego życia psychicznego, przedmiotu stanowiące nie tylko objaw wyładowania się pewnych jego sił duchowych, ale zarazem bogacące niezmiernie świat, w którym żyje. Już na skałach jaskiń, które człowiek niegdyś zamieszkiwał, znajdujemy pierwsze twory malarstwa, i to twory mówiące nam wiele o dobrym smaku i o żywych potrzebach artystycznych ich twórców. […] Niepodobna […] zaprzeczyć, że w jakiś sposób wszystkie wymienione przed chwilą przedmioty istnieją i wchodzą w skład świata, w którym żyjemy i z którym codziennie obcujemy. Wyobraźmy sobie bowiem, że ze świata nagle znikły wszystkie dzieła sztuki, wszystkie teorie naukowe i filozoficzne, państwa, instytucje publiczne i prywatne itd. i że zarazem nie moglibyśmy się w żaden sposób dowiedzieć o tym, co było niegdyś w naszym własnym życiu pokoleń i narodów, które już przeszło. Czy to, co by pozostało, byłoby dla nas istotnie tym światem, w którym faktycznie żyjemy? Czy nie byłoby czymś niesłychanie uboższym i innym? I czy my sami nie musielibyśmy się
Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uniwersytet jest wyjątkową instytucją kultury – nie tylko łączy ludzi i służy poznaniu prawdy o świecie, ale także przechowuje naukowe dziedzictwo poprzednich pokoleń. Źródło: Lestat (Jan Mehlich), Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
poświęcać nawet swe biologiczne życie, co ukazuje jego niezwykłość w świecie natury:
Człowiek i jego
rzeczywistość Faktem jest również, że wytworzone przez nas, ludzi, dziedziny sztuki, nauki, prawa, techniki, że stworzona przez nas rzeczywistość dziejowa taką wagę w życiu naszym posiada i tak na jego przebieg wpływa, że obcując z całą tą, jak niektórzy chcą, quasi‐rzeczywistością, sami pod jej wpływem zmieniamy się, jesteśmy przez nią kształtowani, nabieramy nowych cech charakteru, nowych upodobań lub wstrętów, nowych namiętności i ukochań. Od dzieciństwa wrastamy w pewien zastany przez nas świat wytworów ducha ludzkiego. Nim ten świat zaczniemy przetwarzać i dorzucać do niego nowe dzieła, on nas otacza i wpływa na nas, modelując nasze ciało, nasze myśli, uczucia i pragnienia. On sprawia, że jesteśmy dziedzicami minionych pokoleń, że nie jesteśmy – każdy z nas z osobna – samotni na świecie, że mamy wspólny świat wytworów ducha i naszych przezeń kierowanych czynności cielesnych, a przez to i my sami – ludzie z ludźmi – w mniejszym lub większym stopniu zrastamy się w jeden jakby organizm ludzkości. A gdy z kolei sami stajemy się twórcami lub współtwórcami nowych dzieł sztuki, nowych praw, nowych ideałów społecznych czy moralnych, nowych dziejów, nowych maszyn i przyrządów, wszystko to – jakby we fali wstecznej – na nas samych oddziaływa. Żyjemy przez to w innym świecie i my sami inni jesteśmy. Nie tylko dzieła nasze są naszymi potomkami, ale w pewnej mierze i my stajemy się jakby potomkami
Roman Ingarden, rysunek Witkacego. Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, 1937, Wikimedia Commons.
naszych dzieł i – raz je stworzywszy i obcując z nimi – już nie umiemy
tak żyć i być takimi, jakimi byliśmy, gdy ich jeszcze nie było. Bo
zmieniamy się cieleśnie i duchowo pod wpływem wytworzonego
przez nas świata naszych dzieł. […]
Lecz zróbmy jeszcze krok jeden, rozstrzygający: To, co wartością
nazywamy: dobro, piękno, prawdziwość, sprawiedliwość itd., to nie
znajduje się w owej fizyko‐biologicznej podbudowie naszego
ludzkiego świata, lecz występuje dopiero w owej przez nas
wytworzonej i dla człowieka właściwej, nadbudowanej rzeczywistości
[…]. Człowiek tę rzeczywistość wytwarza najwyższym swym
wysiłkiem, nieraz trudem i ofiarą całego swego życia, największym
wykwitem swej genialności. […] Dopiero przez to, że wytwarza
rzeczywistość, która ujawnia lub ucieleśnia w sobie wartości dobra,
piękna, prawdziwości i prawa […] osiąga swe właściwe
człowieczeństwo, swe o człowieczeństwie jego stanowiące
posłannictwo: staje się człowiekiem pośredniczącym pomiędzy tym,
co jest tylko „przyrodą”, a tym, co […] może przeczuwać
w ujawnionych i ucieleśnionych przez siebie wartościach. Na skraju
dwu światów: jednego, z którego wyrasta i który przerasta
największym wysiłkiem swego ducha, i drugiego, do którego się
zbliża w najcenniejszych swych wytworach, stoi człowiek, w żadnym
z nich naprawdę nie będąc „w domu”. Chcąc się na skraju tym
utrzymać, pętany wciąż od nowa przez bezwład świata
fizyko‐biologicznego i ograniczany jego naturą w swych
możliwościach, a zarazem czując jego niedostatek i jego
nieodpowiedniość do ludzkiej swej istoty, wydobywa człowiek
z siebie moc twórczego życia i otacza się nową rzeczywistością. Ta
rzeczywistość dopiero odsłania mu perspektywy na zupełnie nowe
wymiary bytu, ale w tym nowym, przeczuwanym świecie znajduje
moce równie mu obce, jak świat, z którego pochodzi, i znacznie
bardziej go przerastające niż to wszystko, do czego on dorosnąć
potrafi. W tym jego szczególna rola na świecie, a zarazem ostateczne
źródło jego tragicznej, samotnej walki, jego wielu przegranych i jego
(przekonań i przeświadczeń) o zewnętrznym wobec podmiotu świecie, łącznie z zawieszeniem przeświadczenia o jego istnieniu i ograniczeniu się do opisu tego, co bezpośrednio dane w czystej naoczności
wartości
swoiste byty, ujawniające się w dobrach, realizowane przez ludzi w ich działaniach i wytworach oraz w ich odbiorze i ocenie, zależne do kultury, w której powstają i są aktualizowane
Mapa myśli
Polecenie 1
Na podstawie mapy myśli odpowiedz, w jaki sposób człowiek pokonuje swą samotność w świecie.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Człowiek w ujęciu Romana Ingardena człowiek a natura
człowiek wytwarzającyswój świat
naturą w realizacji wartości^ człowiek zmagający się z
człowiek opanowującyprzyrodę
człowiek a kultura
kulturę-quasi rzeczywistość^ człowiek zanurzony w oddziaływaniu kultury^ człowiek poddany
człowiek-twórca kultury człowiek a inni człowiek współtworzący zinnymi kulturę człowiek współdziałający zprzodkami i następcami w ciągu historii
człowiek ścierający się zinnymi o wartości
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj wytwory do sfery opanowania przyrody przez człowieka i tworzenia kultury przez ludzi:
Opanowanie przyrody
Tworzenie kultury
korzystanie z języka
tworzenie państw
uprawa ziemi
budowa domów
wytyczanie dróg
Ćwiczenie 2
Według Ingardena człowieka wśród innych zwierząt wyróżnia to, że:
wytwarza świat kultury
opanowuje przyrodę lepiej niż inne gatunki
wytwarza narzędzia
posługuje się językiem
輸
輸
Ćwiczenie 3
Quasi-rzeczywistość kultury charakteryzuje się tym, że:
obejmuje zarówno sztukę, jak i instytucje społeczne
łączy pokolenia ludzi
pomaga człowiekowi w opanowaniu przyrody
stanowi nieodłączny składnik ludzkiej egzystencji
Ćwiczenie 4
Tworzenie przez człowieka sztuki według Ingardena:
rozwija świat kultury
jest zaspokojeniem jego psychicznych potrzeb
wpływa na materialny poziom życia ludzi
daje ujście ludzkim możliwościom twórczym
Ćwiczenie 5
W ujęcie Ingardena charakterystyczne dla wartości tworzonych w kulturze, jest to, że:
ujawniają się w ludzkich wytworach
są podobne do wytworów innych zwierząt
nie dotyczą one materialnej sfery świata
wymagają od człowieka wysiłku
輸
輸
醙
Ćwiczenie 7
Zinterpretuj słowa Ingardena:
Człowiek i jego rzeczywistość
jesteśmy dziedzicami minionych pokoleń, […] nie jesteśmy – każdy z nas z osobna – samotni na świecie, […] mamy wspólny świat wytworów ducha i naszych przezeń kierowanych czynności cielesnych, a przez to i my sami – ludzie z ludźmi – w mniejszym lub większym stopniu zrastamy się w jeden jakby organizm ludzkości.
Źródło: Roman Ingarden, Człowiek i jego rzeczywistość, [w:] Książeczka o człowieku, Kraków 1998, s. 35.
Ćwiczenie 8
Scharakteryzuj na podstawie analizy eseju Człowiek i jego rzeczywistość R. Ingardena kondycję ludzką.
難
難
Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Maćkowska
Przedmiot: Filozofia
Temat: Człowiek w filozofii Romana Ingardena
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa: Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe II. Elementy historii filozofii.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
omawia koncepcję człowieka R. Inagardena; rekonstruuje rozumienie związków człowieka i kultury w myśli Inagardena; wyjaśnia relację pomiędzy człowiekiem a innymi ludźmi i światem natury w świetle poglądów Ingardena; analizuje fragmenty eseju Człowiek i jego rzeczywistwość R. Ingardena.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
człowiekiem na zwierzętami.
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Materiały pomocnicze:
Gadacz T., Historia filozofii XX wieku, Kraków 2009. Ingarden R., Człowiek i jego rzeczywistość, [w:] tegoż, Książeczka o człowieku, Kraków
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.
