Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Opiszesz cechy „bohatera conradowskiego”. Zdefiniujesz, czym jest „etyka conradowska”. Scharakteryzujesz postaci filmu Czas apokalipsy: kapitana Willarda i ...
Typologia: Notatki
1 / 19
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myśli Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Joseph Conrad, Jądro ciemności, tłum. J. Polak, Poznań 2009, s. 103. Źródło: Joseph Conrad, Jądro ciemności, tłum. J. Polak, Poznań 2009, s. 90.
Francis Ford Coppola oparł film Czas apokalipsy na motywach opowiadania Josepha Conrada Jądro ciemności. W obrazie pojawia się pułkownik o znajomym nazwisku Kurtz, z kolei postać kapitana Willarda pod wieloma względami przypomina marynarza Marlowa. Czy jednak podobieństwo to nie jest tylko pozorne? Czy można interpretować bohaterów filmu przez pryzmat lektury powieści, czy są to zupełnie odrębne postaci?
Twoje cele
Opiszesz cechy „bohatera conradowskiego”. Zdefiniujesz, czym jest „etyka conradowska”. Scharakteryzujesz postaci filmu Czas apokalipsy: kapitana Willarda i pułkownika Kurtza. Porównasz filmowe kreacje bohaterów z ich literackimi pierwowzorami.
Kadr z filmu Czas apokalipsy, Marlon Brando jako płk. Kurtz Źródło: Todd Barnard, dostępny w internecie: flickr.com, licencja: CC BY-SA 2.0.
Bohaterowie prozy Conrada są stawiani przed trudnymi wyborami i muszą ponieść konsekwencje swoich czynów. Czytelnik nie otrzymuje bezpośredniej odpowiedzi na pytanie, czy podjęte przez nich decyzje były słuszne. W świecie przedstawionym nie ma wyraźnej granicy między dobrem a złem, wybory są nieoczywiste i przez to tragiczne. Odpowiedzialność zmusza do zmierzenia się ze skutkami, których nie można wcześniej przewidzieć. Kurtz, bohater Jądra ciemności, przekracza ustanowione przez ludzi zasady moralne, aby zaznać wyższej formy egzystencji i stać się kimś podobnym do Nieztscheańskiego ideału nadczłowieka – czyli kogoś, kto jest całkowicie niezależny od społeczeństwa, kieruje się w życiu własną wolą, kształtuje samego siebie i przez to jest zwolniony z przestrzegania prawa. Mężczyzna staje się dla Afrykańczyków bogiem. Jego poczucie wyzwolenia z kulturowych schematów okazuje się jednak pozbawione granic i Kurtz zmienia się ostatecznie w bezwzględnego tyrana:
Protagoniści utworów Conrada to zazwyczaj jednostki nieprzystające do swojej epoki, mające pełną świadomość własnego niedopasowania. Są idealistami walczącymi z nieczułością współczesnego świata. Próbują żyć według wyznawanych przez siebie wartości, które w dobie gwałtownie rozwijającej się cywilizacji są postrzegane jako przestarzałe. Chociaż widzą, że ich wysiłki są daremne, nie rezygnują z raz obranej drogi i wbrew okolicznościom pozostają wierni własnym zasadom.
Jądro ciemności [fragment]
[...] panu Kurtzowi zabrakło powściągliwości w zaspokajaniu rozlicznych pragnień [...] czegoś mu nie dostawało, jakiegoś drobiazgu, który – gdy pojawia się paląca potrzeba – zagubił się pod znakomitym darem wymowy. Czy wiedział o tym niedostatku, powiedzieć nie umiem. Przypuszczam, że pojął to wreszcie – dopiero na samym końcu. Ale dzicz wcześniej znalazła do niego dostęp i wzięła na nim straszliwą pomstę za ten nieprawdopodobny najazd. Sądzę, że szepnęła mu o rzeczach, których o sobie nie wiedział, o których nie miał pojęcia, póki nie zasięgnął rady największego osamotnienia – a jej poszept okazał się nieodparcie fascynujący. Odbił się w nim głośnym echem, gdyż Kurtz w środku był pusty... Źródło: Joseph Conrad, Jądro ciemności, tłum. J. Polak, Poznań 2009, s. 90.
Afrykańskie plemię w strojach do polowania, Kongo, ok. 1900– Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Bohaterowie prozy Conrada nie potrafią się odnaleźć w żadnym środowisku. Marlow w Jądrze ciemności dystansuje się od europejskich kolonizatorów w Afryce, których postępowaniem kieruje chciwość, cynizm, poczucie wyższości i bezkarności. Współczuje rdzennym mieszkańcom trudnego losu, którego doświadczają z powodu polityki imperializmu i kolonializmu prowadzonej przez państwa europejskie. Jednocześnie przeraża go zwierzęcość mieszkańców buszu i ich kultura, dlatego nie potrafi odczuć z nimi głębszej więzi.
W utworach Conrada bohaterowie zdają sobie sprawę, że degradacja wyższych uczuć jest nieuchronna i tej przemiany nie można zatrzymać. Na świecie dalej będzie postępował proces odczłowieczenia i rewizji zasad moralnych. Autor nie pozostawia czytelnikowi złudzeń, że tę tendencję da się odwrócić, lecz ukazuje pesymistyczną wizję rozwoju ludzkiej cywilizacji. Wobec nieodwracalnego upadku wartości we współczesnym świecie proponuje heroiczną postawę niezłomnego trwania przy ideałach. Taka etyka jest nazywana conradowską i polega na dochowaniu wierności moralnym dyrektywom pomimo nacisków zewnętrznych, okrucieństwa losu i braku nadziei na pocieszenie.
Czy podobnie myśli kapitan Willard? Czy zabija Kurtza, aby ukrócić jego tyranię, czy też jest to potwierdzenie słuszności drogi obranej przez pułkownika: poszukiwania granicy człowieczeństwa, próby osiągnięcia geniuszu, aby ostatecznie znaleźć tylko „zgrozę” i zdecydować się na śmierć? Jaką cenę musi zapłacić Willard za to, że usiłuje zrozumieć motywy Kurtza? Film Coppoli nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Ponownie ukazuje przed widzem początkowe sceny, w których twarz bohatera pojawia się na tle dżungli płonącej po zrzuceniu napalmu. Na pytanie, jaki jest stosunek bohatera do tego, co zobaczył, widz musi sobie odpowiedzieć sam.
dyrektywa
(łac. directivus – wytyczony, skierowany) – wskazówka lub zarządzenie dotyczące postępowania
imperializm
(łac. imperialis – cesarski < imperium – władza) – działania zmierzające do rozszerzenia wpływów politycznych, militarnych, kulturowych i gospodarczych państw o statusie lub aspiracjach mocarstwowych na obszary do nich nienależące. Także okres historyczny odznaczający się światową dominacją kilku wielkich mocarstw, zapoczątkowany w ostatniej ćwierci XIX w.; w myśli marksistowskiej, najwyższe stadium rozwoju kapitalistycznej formacji społeczno‐ekonomicznej
kolonializm
( łac. colonia – osada rolnicza) – zjawisko historyczne polegające na opanowaniu i utrzymaniu kontroli politycznej i gospodarczej przez jedne kraje nad innymi w celu ich eksploatacji. Z punktu widzenia procesu powstawania systemu światowego, kolonializm stanowił jeden z jego etapów, który przejawił się w rozciągnięciu dominacji politycznej przez najbardziej rozwinięte gospodarczo ośrodki cywilizacji euroatlantyckiej na obszary gospodarczych peryferiów świata. Z kolonializmem nierozerwalnie wiążą się zjawiska: ekspansji i rywalizacji
przypatrywania się jej z bliska. Żadne z kazań nie byłoby tak druzgocące dla naszej wiary w ludzkość, jak ostatni paroksyzm szczerości Kurtza. Zmagał się również ze sobą. Widziałem to – słyszałem. Ujrzałem niepojętą tajemnicę duszy nieznającej umiaru, bez wiary i bez strachu, zmagającej się wszak ze sobą na oślep. Źródło: Joseph Conrad, Jądro ciemności, tłum. J. Polak, Poznań 2009, s. 103.
nadczłowiek
(łac. homo superior, niem. Übermensch) – pojęcie z filozofii, ideologii i literatury, oznacza człowieka władczego, o ponadprzeciętnych możliwościach, nieosiągalnych dla zwykłych ludzi; w filozofii Nietzschego to człowiek wyższej kategorii, niezależny, bezwzględny w działaniu, odrzucający moralność, który uważa, że jest bogiem sam dla siebie
postkolonializm
(łac. post – po; łac. colonia – osada rolnicza) – dyscyplina nauki zajmująca się pozostałościami po kolonializmie i imperializmie oraz badaniami skutków, jaki wywarły one na kraje kontrolowane przez kolonialne mocarstwa
reminiscencja
(łac. reminiscentia) – wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane
rewizja
(łac. revisio – ponowne widzenie) – ponowna ocena jakichś poglądów, teorii naukowych, aktów prawnych itp. poprzedzająca dokonanie w nich zmian; też: te zmiany
Bohater conradowski
Staje przed trudnymiwyborami
Ponosi konsekwencje podjętych decyzji
Nie pasuje do żadnegośrodowiska
Godzi się z okrucieństwemlosu
kapitan Willard Marlow
pułkownik Kurtz Marlow
pułkownik Kurtz^ kapitan Willard
Marlow^ kapitan Willard
Marlow kapitan Willard
Niezłomnie trwa przyideałach
Postać tajemnicza
Działa samotnie
Indywidualista
Określa własną tożsamośćsytuacjami ekstremalnymi ipoprzez konfrontację z Odczuwa rozdźwięk międzyideałami a ich realizacją tragizmem rzeczywistości
Doznaje rozczarowaniawłasnym „ja"
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Zaznacz tragiczne wybory, których musiał dokonać kapitan Willard z filmu Czas apokalipsy.
zabicie pułkownika Kurtza
kradzież deski surfingowej pułkownika Billa Kilgore'a
wizyta u potomków francuskich kolonizatorów
uczestnictwo w ataku powietrznym na wietnamskich cywili
輸
Ćwiczenie 4
Wskaż różnice dzielące postać kapitana Willarda z Czasu apokalipsy i marynarza Marlowa z Jądra ciemności. Sformułuj wypowiedź pisemną.
Ćwiczenie 5
Zapisz trzy wybory, których dokonuje kapitan Willard w trakcie swojej misji, i wyjaśnij, na czym polega ich trudność.
Wybór Uzasadnienie
輸
醙
Praca domowa
Podaj przykład innego utworu literackiego lub filmowego, którego postaci można nazwać bohaterami conradowskimi. Uzasadnij swój wybór.
Ćwiczenie 6
Wpisz do tabeli cechy bohatera conradowskiego i odpowiedz, czy i w jaki sposób ujawniają się one u kapitana Willarda i pułkownika Kurtza z filmu Czas apokalipsy.
Ćwiczenie 7
Czy poza Willardem i Kurtzem w Czasie apokalipsy można wyróżnić innych bohaterów conradowskich? Odpowiedź uzasadnij, podając przykłady postaci.
Ćwiczenie 8
W jaki sposób film Czas apokalipsy odwołuje się do Nietzscheańskiej koncepcji nadczłowieka? Czy odnosi się do niej w inny sposób niż opowiadanie Jądro ciemności? Sformułuj wypowiedź pisemną.
醙
難
難
Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Czy kapitana Willarda i pułkownika Kurtza można nazwać bohaterami conradowskimi?
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
charakteryzuje bohatera conradowskiego i etykę conradowską, porównuje kreacje bohaterów filmu F. F. Coppoli z ich literackimi pierwowzorami, ocenia postępowanie bohaterów w kontekście etyki conradowskiej i idei nadczłowieka F. Nietzschego, wskazuje teksty kultury, których bohaterów można nazwać conradowskimi.
Faza realizacyjna:
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Materiały pomocnicze:
Polonista w szkole, pod red. A. Janus‐Sitarz, Kraków 2004. Jacek Dukaj, Serce Mroku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015. Ad Astra, film Jamesa Graya
Wskazówki metodyczne
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.
