Czym jest komedia polityczna? Powrót posła Juliana Ursyna ..., Publikacje z Sztuka

Pobierz Czym jest komedia polityczna? Powrót posła Juliana Ursyna ... i więcej Publikacje w PDF z Sztuka tylko na Docsity!

Czym jest komedia polityczna? Powrót posła Juliana

Ursyna Niemcewicza

Wprowadzenie Przeczytaj Ilustracja interaktywna Mapa myśli Dla nauczyciela

Bibliografia:

Oprac. na podst. haseł: J. Sławiński, Komedia obyczajowa; J. Sławiński, Komedia satyryczna, [w:] Słownik terminów literackich, pod red. M. Głowińskiego, T. Kostkiewiczowej, A. Okopień-Sławińskiej, J. Sławińskiego, Wrocław 2008, s. 250. Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983, s. 9–10. Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983, s. 17–18. Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983, s. 80–83. Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983, s. 94–95. Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983, s. 49–50.

Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, s. 19. .

Przeczytaj

Komedia polityczna

Komedia polityczna jest odmianą komedii satyrycznej. Jej autor nie tylko ośmiesza współczesne mu zjawiska społeczne, polityczne stronnictwa, idee czy poglądy, ale też krytykuje funkcjonowanie instytucji państwowych, sposoby sprawowania władzy czy wykorzystywanie jej do celów prywatnych, a więc zakłócających efektywne funkcjonowanie państwa. Satyryczne akcentowanie w komedii politycznej spraw związanych na przykład z moralnością określonych środowisk, ich kulturą, modą czy modelem życia zbliża tę odmianę komedii do komedii obyczajowej.

Warto zapamiętać

Elementy komedii politycznej odnajdziemy już w dramacie antycznym, czego przykładem jest Lizystrata, utwór napisany w 411 r. p.n.e. przez greckiego komediopisarza Arystofanesa (ok. 446– p.n.e.). Utwór podejmuje problematykę antymilitarną, a jego głównym tematem jest zażegnanie konfliktu zbrojnego.

O autorze

Julian Ursyn Niemcewicz (1758–1841) był poetą, prozaikiem, dramatopisarzem i tłumaczem, ale też politykiem związanym z obozem Czartoryskich i zwolennikiem zmian zmierzających do usprawnienia funkcjonowania kraju. Po ukończeniu Korpusu Kadetów, w 1777 roku został adiutantem dowódcy wojsk litewskich Adama Kazimierza Czartoryskiego, któremu towarzyszył w licznych podróżach. Jako poseł Sejmu Wielkiego (1788–1792) brał w nim czynny udział, zabierając ponad 140 razy głos

Torquemada, Popiersie Arystofanesa Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

w aktualnie toczących się dyskusjach, m.in. w sprawie poparcia działalności Komisji Edukacji Narodowej, przeciwko funkcjonowaniu Radzie Nieustającej czy na temat praw obywatelskich chłopów. 30 sierpnia 1789 roku przedstawił Uniwersał dla narodu, będący w istocie nawoływaniem do przyjęcia ważnego dla funkcjonowania kraju rozwiązania regulującego sukcesję tronu, której był zwolennikiem i w której upatrywał potęgę Rzeczypospolitej. Uczestniczył w pracach nad projektem Konstytucji 3 maja, uchwalonej w 1791 roku. W tym czasie współpracował też z Komisją Edukacji Narodowej oraz pełnił funkcję redaktora „Gazety Narodowej i Obcej” (1791–1792). Z tego okresu pochodzą bajki polityczne (np. Gmach podupadły, Okręt czy Sowa, zięba i krogulec), w których w sposób moralizatorski ujmował Niemcewicz pożyteczność patriotycznych zachowań oraz ganił szkodliwość postępowań destabilizujących funkcjonowanie państwa. Po zwycięstwie Targowicy przebywał na emigracji w Lipsku, potem w Wiedniu i we Włoszech, gdzie uczestniczył w przygotowaniach do powstania. Po powrocie do kraju w 1794 roku wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej, podczas której został ranny i wzięty do niewoli. Zwolniony w 1796 roku, wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Do kraju powrócił w 1807 roku. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Nauk, został pierwszym prezesem Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego.

Niemcewicz był zwolennikiem legalizmu. W czasie powstania listopadowego w 1830 roku wyjechał do Londynu w misji dyplomatycznej, a od 1833 roku pozostawał w Paryżu, gdzie był związany ze stronnictwem Adama Jerzego Czartoryskiego.

Został pochowany na cmentarzu w Montmorency.

Geneza utworu

Powstanie Powrotu posła jest ściśle związane z burzliwymi posiedzeniami Sejmu Wielkiego, zwanego także od długości trwania obrad Sejmem Czteroletnim (1788–1792). Julian Ursyn Niemcewicz był posłem na ten sejm. Opowiadał się za wprowadzeniem reform, mających usprawnić administracyjne funkcjonowanie państwa. Dwie z tych zmian wywołały żywą dyskusję nie tylko wśród obradujących – zniesienie liberum veto (co znaczy – wolny sprzeciw), czyli źródła wolności szlacheckiej, uznawanej powszechnie za przejaw anarchii,

Jean-Antoine Gros, Portret Juliana Ursyna Niemcewicza, ok. 1833– Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja interaktywna

Polecenie 1

Na podstawie informacji zamieszczonych na ilustracji wyjaśnij, w jaki sposób treść Powrotu posła została powiązana z sytuacją polityczną Polski końca XVIII wieku.

Polecenie 2

Wymień grupy postaci w komedii, które nawiązywały do realnych ugrupowań politycznych.

Jan Matejko, Konstytucja 3 maja 1791, 1891 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

1 2 3 4 5 6 7

Słownik

elektor

(łac. elector – wyborca) – osoba mająca prawo do głosowania w wyborach

obskurantyzm

(łac. obscurare – zaciemniać) – ciemnota umysłowa, wstecznictwo

Ćwiczenie 1

CECHY KOMEDII POLITYCZNEJ

postaci prezentują programy polityczne oraz hasła głoszone przez określone ugrupowania kreacje bohaterów ułożonesą na zasadzie przeciwieństw

bohaterowie komedii często noszą imiona znaczące

motywacja działań bohaterów ma charakter polityczny, agitacyjny, wpisany w przedstawiony w^ wątek romansowy jest propagandowy utworze konflikt polityczny

satyryczność utworu przejawiająca się w komizmie językowym, charakterologicznym, sytuacyjnym

rozwiązania fabularne światopoglądowe i charakterologiczne mają podłoże dydaktyczne

treść odnosi się do bieżących wydarzeń politycznych

Na podstawie informacji zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj”, oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz Prawda, jeśli zdanie jest prawdziwe lub Fałsz, jeśli jest przeciwnie.

Zdanie Prawda Fałsz Komedia polityczna jest odmianą komedii satyrycznej, w wymowie zbliżoną niekiedy do komedii obyczajowej. Julian Ursyn Niemcewicz był aktywnym posłem Sejmu Wielkiego, pracując m.in. nad Konstytucją 3 maja. Powrót posła powstał już po zakończeniu obrad Sejmu Czteroletniego. Premierowe wystawienie sztuki zostało entuzjastycznie przyjęte przez wszystkich odbiorców. Jan Suchorzewski był jednym ze zwolenników usunięcia komedii z desek teatru.

 

 

 

 

 

Ćwiczenie 2

Dopasuj określenia do poszczególnych rodzajów komizmu.

Komizm postaci

Komizm sytuacyjny

Komizm słowny

francuszczyzna

zabawny dialog wartka akcja

spiętrzenie wydarzeń

wydarzenia groteskowe

Szarmancki dyskusje

humorystyczne powiedzonka

żona modna fircyk

ubiór postaci

zachowanie postaci żart

Ćwiczenie 4

Na podstawie słów Walerego skierowanych do Szarmanckiego uzasadnij, że Walery nie jest w utworze Niemcewicza postacią komiczną.

Julian Ursyn Niemcewicz

Powrót posła. Komedia w trzech aktach

WALERY Ta przyjaźń, z którąś Waćpan raczył mię uprzedzić, Jeżeli mi pozwala prawdę mu powiedzieć, Powiem: że to bez zysku żadnego jeżdżenie Wymówić chyba może wiek, niedoświadczenie. Odtąd inny winieneś zatrudnić się celem: Pamiętać, żeś Polakiem, żeś obywatelem, Żeś najpierwsze winien ojczyźnie usługi.

Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983, s. 49–50.

難

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Czym jest komedia polityczna? Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1. rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2. rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3. rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4. rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
5. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
6. przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
7. wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
8. rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości. III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1. zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

praca indywidualna; praca w parach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przed lekcją uczniowie tworzą własną definicję komizmu jako kategorii estetycznej. Mogą przygotować prezentację lub mapę myśli.

Faza wprowadzająca:

1. Chętni uczniowie prezentują wyniki swojej pracy. Powinna powstać notatka, mapa myśli lub grafnotka, w której znajdą się terminy, komedia jako gatunek literacki, rodowód antyczny komedii, rodzaje komedii, komedia dell’arte, komedia charakterów (Molier), komedia ludowa, komedia stanisławowska, komedia polityczna, satyra, humor, karykatura, bohater komiczny, komizm postaci, kontrast, funkcje komizmu, funkcja ludyczna, funkcja dydaktyczna itd.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Uczniowie wyjaśniają, dlaczego komedię polityczną można zaliczyć do gatunków satyrycznych.
2. Uczniowie na podstawie przeczytanych informacji opracowują mapę myśli związaną z Powrotem posła jako komedią polityczną. Umieszczają na mapie opisy, ilustracje, cytaty.
3. Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie wydarzeń historycznych, do których odnosi się treść Powrotu posła Ursyna Niemcewicza. W razie trudności mogą skorzystać z dostępnych źródeł online. Następnie zapoznają się z ilustracją interaktywną i na jej podstawie wyjaśniają, w jaki sposób treść Powrotu posła została powiązana z sytuacją polityczną Polski końca XVIII wieku.
4. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z cechami komedii politycznej. Następnie w parach odnoszą znajdujące się na schemacie cechy komedii politycznej do Powrotu posła. Wybierają również tę cechę, która jest najdobitniej realizowana w utworze Juliana Ursyna Niemcewicza i uzasadniają swój wybór.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję podsumowującą wokół pytania: Na czym polega satyryczność komedii politycznej i jej dydaktyczny charakter? Uczniowie odpowiadają, formułując argumenty i podając przykłady.
2. Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. zielony i żółty). Na zielonych kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na żółtych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

Praca domowa:

1. Wymień i omów grupy postaci w komedii, które nawiązywały do realnych ugrupowań politycznych.

Materiały pomocnicze:

Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła. Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Skwarczyński, Wrocław 1983. Byszewski K., Niemcewicz od przodu i tyłu, Świat Książki, Warszawa 1999.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Ilustracja interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.