Czynniki przyrodnicze mające wpływ na zróżnicowanie ..., Egzaminy z Rolnictwo

Pobierz Czynniki przyrodnicze mające wpływ na zróżnicowanie ... i więcej Egzaminy w PDF z Rolnictwo tylko na Docsity!

Czynniki przyrodnicze mające wpływ na

zróżnicowanie rozwoju rolnictwa w Polsce

Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Rolnictwo jest jedną z najstarszych i najważniejszych dziedzin gospodarki. Uzyskuje produkty roślinne i zwierzęce dzięki uprawie roli i roślin oraz chowowi i hodowli zwierząt. Jest bardzo uzależnione od czynników przyrodniczych takich jak wiatr, opady czy temperatura, w związku z tym działania człowieka muszą być dostosowane do panujących warunków. Jakie czynniki przyrodnicze warunkują rolnictwo w Polsce? W tym e‐materiale zapoznasz się z głównymi czynnikami przyrodniczymi wpływającymi na rozwój rolnictwa w naszym kraju.

Twoje cele

Wymienisz główne czynniki przyrodnicze wpływające na rozwój rolnictwa w Polsce. Określisz, jaką rolę odgrywają poszczególne czynniki. Wyjaśnisz znaczenie żyzności, urodzajności oraz okresu wegetacyjnego dla rozwoju rolnictwa w Polsce.

Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.

Czynniki przyrodnicze mające wpływ na zróżnicowanie

rozwoju rolnictwa w Polsce

500 mm) występują przede wszystkim na Pojezierzu Wielkopolskim znajdującym się w cieniu opadowym Pojezierza Pomorskiego. Małe opady w maju i na początku czerwca mogą przyczynić się do mniejszych plonów zbóż, które mają wówczas najintensywniejszy okres wzrostu. Niekorzystnym zjawiskiem klimatycznym dla wybranych roślin, a zwłaszcza drzew owocowych, są majowe przymrozki najczęściej występujące na pojezierzach. Z kolei latem uprawy niszczą liczne burze czy gradobicia.

Stosunki wodne – rolnictwo jest konsumentem dużej ilości wody, jest uzależnione od jakości i dostępności jej zasobów. Stosunki wodne często warunkują rodzaj oraz poziom produkcji rolnej. Należy pamiętać, że rolnictwo jest również źródłem ogromnych ilości zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gruntowych. Niestety zasoby wodne Polski są małe. Składają się na nie wody podziemne, wody powierzchniowe i wody opadowe. Powodem niekorzystnych warunków wodnych dla rolnictwa są niskie opady i mała retencja. Najniższe opady występują w centralnej części kraju, dokładniej na Pojezierzu Wielkopolskim i Kujawach. Susze niekorzystnie wpływające na uprawy pojawiają się również na północy kraju i na obszarach górskich pomimo występujących tam stosunkowo dużych opadów. Najbardziej niekorzystnym zjawiskiem dla upraw jest tzw. susza hydrologiczna, w czasie której przepływ w ciekach się zmniejsza (niektóre nawet zanikają), w jeziorach i zbiornikach poziom lustra wody jest o wiele niższy, a w glebie pojawia się susza glebowa, czyli zejście poziomu lustra wody gruntowej tak nisko, że korzenie upraw nie są w stanie dotrzeć do życiodajnych zasobów.

Ukształtowanie terenu – nizinny charakter Polski sprzyja rolnictwu. Na obszarach o małych deniwelacjach nie występują intensywne spływy wód powierzchniowych ani zaawansowane procesy denudacyjne. Ułatwiona jest tu też mechanizacja czy wszelkie prace polowe. Ważna dla prowadzenia upraw jest również ekspozycja stoków, ilość docierającej energii do powierzchni sprzyja wzrostowi roślin i większym plonom. Na półkuli północnej, na której położona jest Polska, lepiej oświetlone są stoki południowe. Zagrożeniem dla rolnictwa jest erozja gleb w górach i na przedgórzu, na wyżynnych obszarach lessowych i pojezierzach.

Gleby – najbardziej urodzajne to: czarnoziemy, rędziny, mady i czarne ziemie, które zajmują w sumie zaledwie 11% powierzchni Polski. Czarnoziemy tworzące się głównie na lessach znajdują się na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Sandomierskiej, na Podkarpaciu (Przemyśl, Jarosław) i na Płaskowyżu Głubczyckim. Rędziny utworzone na skałach węglanowych występują na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Kielecko‐Sandomierskiej i Wyżynie Krakowsko‐Częstochowskiej. Z kolei czarne ziemie powstałe na wyschniętych bagnach występują na Kujawach, w okolicach Warszawy (Sochaczew, Błonie, Grojec), na Nizinie Wielkopolskiej (płat wrzesiński, kaliski, średzki i szamotulski), Nizinie Śląskiej (płat wrocławski) i w okolicach Pyrzyc na północnym zachodzie kraju. Korzystne dla rozwoju rolnictwa są też występujące w całej Polsce gleby brunatne, pod warunkiem właściwego ich nawożenia oraz poprawnego gospodarowania nimi. Najmniej żyzne gleby występują na obszarach górskich, przybrzeżnych, a także na bagiennych obszarach północnej

i wschodniej Polski, są to gleby inicjalne, bielicowe i bagienne. Z powodu małej żyzności gleb bielicowych zachowały się duże połacie lasów iglastych i lasów mieszanych (np. Bory Tucholskie, Puszcza Augustowska, Puszcza Kurpiowska).

Klasyfikacja gleb pod gruntami ornymi w Polsce. Wyróżniamy 6 klas bonitacyjnych gleb (gleby najlepsze – klasa I, gleby najsłabsze – klasa VI). W Polsce ok. 75% gleb należy do IV, V, i VI klasy bonitacyjnej. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

okres wegetacyjny

okres rozwoju roślin określany liczbą dni z temperaturą powyżej 5°C

przymrozek

spadek temperatury powietrza przy gruncie poniżej 0°C, przy średniej dobowej większej od 0°C; każdego roku w Polsce ryzyko wystąpienia przymrozków jest najwyższe na wiosnę i jesienią, czyli na początku i końcu okresu wegetacyjnego

rolnictwo

jedna z najstarszych i podstawowych dziedzin gospodarki, której głównym celem jest dostarczenie człowiekowi żywności do bezpośredniej konsumpcji lub po przetworzeniu w zakładach przemysłu spożywczego, ponadto produkowanie surowców przemysłowych (np. włókna roślinnego i zwierzęcego, skór surowych, używek) w celu zaspokojenia innych (nieżywnościowych) potrzeb człowieka Źródło: Enycklopedia PWN

Grafika interaktywna

Polecenie 1

Przeanalizuj grafikę interaktywną. Napisz, gdzie występują najlepsze warunki rozwoju rolnictwa, a gdzie najgorsze, uwzględniając czynniki przyrodnicze.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Dokończ zdanie.

Na występowanie danego typu gleb na danym obszarze największy wpływ ma: .

Ćwiczenie 2

Zaznacz te cechy rzeźby Polski, które wywierają korzystny wpływ na rozwój rolnictwa.

urozmaicona rzeźba

nachylenie stoków powyżej 30 stopni

dominacja równin lub terenów falistych

nachylenie terenu na północny zachód

pasowość ukształtowania powierzchni

przewaga nizin

Ćwiczenie 5

Wymienionym województwom przyporządkuj po jednym czynniku, który może ograniczać rozwój rolnictwa. Wyjaśnij, w jaki sposób wybrany czynnik może niekorzystnie wpływać na prowadzenie działalności rolniczej na danym terenie.

województwo warmińsko-mazurskie – województwo świętokrzyskie –

wielkość opadów atmosferycznych gęsta sieć wód powierzchniowych rodzaj gleby

ukształtowanie powierzchni

Ćwiczenie 6

Dopasuj czynniki przyrodnicze utrudniające rozwój rolnictwa w Polsce do skutków, które są ich konsekwencją.

pojawiające się susze w okresie letnim uszkodzenia roślin polowych i drzew owocowych

gradobicia wyleganie zbóż

zmienność warunków pogodowych trudności w planowaniu prac polowych

występowanie wiosennych przymrozków

zniszczenie upraw, zwłaszcza warzyw i owoców

obfite opady deszczu w lipcu trudności w uprawie poplonów

krótki okres wegetacyjny w północno- wschodniej Polsce obniżenie plonów roślin

Ćwiczenie 7

Przyporządkuj do krain geograficznych typowe dla nich czynniki sprzyjające rozwojowi rolnictwa.

Nizina Wielkopolska długi okres wegetacyjny

Nizina Szczecińska żyzne gleby

Żuławy Wiślane żyzne czarne ziemie

Nizina Śląska rzeźba terenu

Ćwiczenie 8

Porównaj warunki rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej i na Nizinie Wielkopolskiej (gleby, klimat, ukształtowanie powierzchni).

Wyżyna Lubelska Nizina Wielkopolska

Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm

Metody i techniki nauczania: odwrócona klasa, ćwiczenia przedmiotowe z użyciem komputera, pogadanka, dyskusja

Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu, e‐materiał, tablica interaktywna/tablica, mapa Polski, atlasy geograficzne

Materiały pomocnicze

Bański J., Geografia rolnictwa Polski, PWE, Warszawa 2007.

Geografia ekonomiczna Polski, S. Berezowski (red.), PWN, Warszawa 1978.

Sola W., Szczęsny R., Geografia rolnictwa Polski, WSiP, Warszawa 1976.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję na temat czynników przyrodniczych mających wpływ na rozwój rolnictwa w Polsce. Przedstawienie celów zajęć.

Faza realizacyjna

Nauczyciel omawia wspólnie z uczniami materiał z sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie charakteryzują główne czynniki przyrodnicze wpływające na rozwój rolnictwa w Polsce – weryfikacja i uzupełnienie treści, które pojawiły się w dyskusji na początku lekcji. Następnie uczniowie w grupach analizują grafikę interaktywną i wykonują polecenie zawarte w tej części e‐materiału. Korzystając z atlasów geograficznych i nadal pracując w grupach, uczniowie charakteryzują poszczególne obszary Polski pod względem warunków rozwoju rolnictwa, wskazują i porównują obszary o korzystnych i niekorzystnych warunkach rozwoju rolnictwa. Wybrani uczniowie przedstawiają na forum klasy swoje odpowiedzi (z wykorzystaniem mapy ściennej). Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi uczniów. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia nr 1–4. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem pracy uczniów. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia nr 5–8, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca

Omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”. Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i uczniów. Przypomnienie celów zajęć. Ocena aktywności uczniów podczas lekcji.

Praca domowa

Praca pisemna na temat czynników pozaprzyrodniczych mających wpływ na rozwój rolnictwa – zestawienie ich z omawianymi czynnikami przyrodniczymi i określenie wzajemnych relacji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna moze zostać wykorzystana w części lub całości podczas lekcji dotyczących różnych zagadnień związanych z rolnictwem (zakres podstawowy: X. 1, X. 2; zakres rozszerzony: X. 1).