Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Trucizna – substancja, która po wchłonięciu do organizmu lub wytworzona w organizmie powoduje zaburzenie jego ... ogół duŜą dynamiką objawów klinicznych.
Typologia: Notatki
1 / 41
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
1
Opracował: mgr in
Ŝ. Artur Bobrowski
3
Podział czynników szkodliwych •^
-^
-^
-^
5
7
Efekty działania substancji chemicznych: - miejscowe- układowe- odległe Miejsca wyst
ę powania w/w efektów
ądach o szczególnej wra
Ŝliwo
ści
13
Ostre
proces chorobowy wywołany przez substancj
ę^ toksyczn
ą
wchłoni
ęt
ą^ do organizmu w dawce jednorazowej, charakteryzuj
ący si
ę^
na
ogół du
Ŝą
dynamik
ą^ objawów klinicznych
Podostre
szkodliwe zmiany w organizmie wyst
ępuj
ące w sposób
mniej gwałtowny po podaniu jednorazowej lub kilkakrotnej dawki • •••^
Przewlekłe
proces chorobowy powstaj
ący w warunkach
przewlekłego nara
Ŝenia na substancj
ę^ toksyczn
ą
Reakcja organizmu na zwi
ą
zki toksyczne
zale
Ŝ
y od:
-^
Wła
ś ciwo
ś ci fizykochemicznych substancji
-^
Drogi wchłaniania
-^
Wielko
ś ci dawki
-^
Okresu nara
Ŝ enia
-^
Płci
-^
Wieku
-^
Stanu zdrowia
-^
Czynników zewn
ę trznych tj. temperatura, wilgotno
ść
powietrza
15
-^
Niezale
Ŝ ne
ązki chemiczne wywołuj
ą^ ró
Ŝne efekty lub
wykazuj
ą^ ró
Ŝne mechanizmy działania
-^
Sumuj
ą ce (addytywne)
ść
efektów lub odpowiedzi
powodowanej przez dwa lub wi
ęcej zwi
ązki chemiczne jest
ilo
ściowo równa sumie efektów lub odpowiedzi spowodowanych przez zwi
ązki chemiczne podawane pojedynczo
-^
Synergiczne
ępuje pot
ęgowanie działania toksycznego
jednego zwi
ązku chemicznego przez inny zwi
ązek, jednocze
śnie
wprowadzony•^
Antagonistyczne
ępuje osłabienie działania substancji
toksycznej wyst
ępuj
ącej w obecno
ści innego zwi
ązku toksycznego
Podział substancji ze wzgl
ędu na toksyczno
ść
w zale
Ŝno
ści od medialnej
dawki lub st
ęŜ
enia
ś
miertelnego wg Dyrektywy
92/32/EWG z 30 kwietnia 1992 r.
Kategoria
LD50 doustnie
(szczur)mg/kg
LD50 na skór
ę
(królik)mg/kg
LC inhalacyjnie(szczur)mg/l (4h)
Silnie toksyczne
≤^25
≤^50
≤0,
Toksyczne
25 – 200
50 – 400
0,25 – 1
Szkodliwe
200 - 2000
400 - 2000
1 – 5
17
Posta
ć
wyst
ę
powania substancji
chemicznych
-^
-^
-^
-^
-^
19
Drogi wchłaniania substancji do
organizmu:
-^
-^
-^
-^
- do
-^
Wchłanianie w drogach oddechowych
zale
Ŝ
y od:
Rozpuszczalno
ści substancji toksycznej w wodzie
St
ęŜ
enia w powietrzu
Wentylacji płuc
-^
Szybko
ści przemiany i wydalania szkodliwej substancji
Stanu skupienia substancji
25
Rakotwórczo
ść
(kancerogenno
ść
)^ jest to wła
ściwo
ść
czynnika
chemicznego, fizycznego lub biologicznego warunkuj
ąca wywołanie
nowotworów u ludzi lub zwierz
ąt
Czynniki rakotwórcze (kancerogeny)
są
to czynniki powoduj
ące wzrost
zapadalno
ści i umieralno
ści na specyficzne choroby nowotworowe w
populacji osób nara
Ŝonych w porównaniu z populacj
ą^ osób nie
nara
Ŝonych
Etapy kancerogenezy (rakotwórczo
ś ci)
-^
-^
27
wła
ś ciwo
ś ci fizykochemiczne zwi
ą zku
drogi jego wchłaniania
-^
rodzaj ekspozycji
-^
zale
Ŝ no
ść
mi
ę dzy struktur
ą^
zwi
ą zku a jego aktywno
ś ci
ą
dane metaboliczne i farmakologiczne
-^
inne efekty toksyczne
-^
wyniki bada
ń^
na zwierz
ę tach, w tym testy krótkotrwałe i długotrwałe
wyniki bada
ń^
na ludziach
wystarczaj
ą cy dowód działania rakotwórczego
ograniczony dowód działania rakotwórczego
-^
dane niedost
ę pne
nie udowodnione działanie rakotwórcze
29
Rozporz
ądzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie
czynników rakotwórczych w
środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem
zdrowia pracowników zawodowo nara
Ŝonych na te czynniki z dnia 11
wrze
śnia 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571).
Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi A.
Substancje chemiczne i mieszaniny Wykaz czynników prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi A.
Substancje chemiczne i mieszaniny
-^
o wła
ś ciwo
ś ciach wybuchowych
-^
o wła
ś ciwo
ś ciach utleniaj
ą cych
-^
skrajnie łatwopalne
-^
wysoce łatwopalne
-^
łatwopalne
-^
bardzo toksyczne
-^
toksyczne
-^
szkodliwe
-^
Ŝ r
ą ce
-^
dra
Ŝ ni
ą ce
-^
uczulaj
ą ce
-^
rakotwórcze
-^
mutagenne
-^
działaj
ą ce na rozrodczo
ść
-^
niebezpieczne dla
ś rodowiska
31
1.^
Identyfikacja substancji chemicznej/przedsi
ębiorstwa
2.^
Skład/informacja o składnikach
3.^
Identyfikacja zagro
Ŝe
ń
4.^
Pierwsza pomoc
5.^
Post
ępowanie w przypadku po
Ŝaru
6.^
Post
ępowanie w przypadku uwolnienia
7.^
Obchodzenie si
ę^ z substancj
ą^ i magazynowanie
8.^
Kontrola nara
Ŝenia/
środki ochrony indywidualnej
9.^
Wła
ściwo
ści fizykochemiczne
ść
i reaktywno
ść
ępowanie z odpadami
ące uregulowa
ń^ prawnych
16.
Inne informacje
37
Nale
Ŝ
y okre
ś li
ć
- NDS
- NDSCh
- NDSP
Analiza chemicznych zanieczyszcze
ń
powietrza w
ś
rodowisku pracy obejmuje
identyfikacj
ę^
substancji
pobranie próbek powietrza
-^
ilo
ściowe oznaczenie badanych substancji w pobranych próbkach
-^
obliczenie wska
źników ekspozycji na podstawie uzyskanych
wyników oznacze
ń
ocen
ę^
nara
Ŝenia zawodowego
39
Oznakowanie czynników szkodliwych
w
ś
rodowisku pracy
ącym
rą
cym
C (r-r)
rą
cym w roztworach
Ft
Ŝni
ącym
Sk
ąca si
ę^
przez skór
ę
Rc
Chronometra
Ŝ^ pracy
Punkty pomiarowe
Liczba próbek
Stałe stanowisko pracy o jednorodnym
procesie technologicznym
(brak etapów)
Na stanowisku pracy
5 – 7
Stałe stanowisko pracy o procesietechnologicznym składaj
ącym si
ę^ z 2-
3 etapów, trwaj
ących nie krócej ni
Ŝ^ 2h
Na stanowisku pracy
Co najmniej 4 dla ka
Ŝdego etapu
Pracownik obsługuje 2-3 stanowiska
Na ka
Ŝdym ze stanowisk pracy
Co najmniej 4 w okresie przebywaniapracownika na danym stanowisku
pracy
Pracownik lub grupa pracownikówobsługuje wi
ęcej ni
Ŝ^ 3 stanowiska
pracy lub miejscem pracy jest całe
pomieszczenie robocze
Wybrano losowo 1 punkt na 4 pracowników, nie mniej ni
Ŝ^ 2 punkty
pomiarowe w pomieszczeniu
5 –7 w ka
Ŝdym z wybranych punktówpomiarowych
41
-^
spektrometria w
świetle widzialnym
-^
w nadfiolecie
-^
w^
świetle widzialnym
-^
w podczerwieni
-^
absorpcyjna spektrometria atomowa (ASA)
-^
chromatografia
-^
gazowa
-^
cieczowa
Uregulowania dotycz
ą ce bezpiecze
ń stwa przy produkcji, obrocie i stosowaniu
niebezpiecznych substancji chemicznych 1.^
Uregulowania mi
ędzynarodowe (Dyrektywy Rady Unii Europejskiej, Konwencja Mi
ędzynarodowej
Organizacji Pracy)-^
Dyrektywa 67/548/EWG – w sprawie zbli
Ŝenia przepisów prawnych pa
ństw członkowskich
dotycz
ących klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych, wraz z jej kolejnymi nowelizacjami-^
Dyrektywa 88/379/EWG – w sprawie zbli
Ŝenia przepisów prawnych pa
ństw członkowskich
dotycz
ących klasyfikacji, pakowania i etykietowania niebezpiecznych preparatów
-^
Konwencja nr 148 – dotycz
ąca ochrony pracowników przed zagro
Ŝeniami zawodowymi w
środowisku pracy, spowodowanymi zanieczyszczeniami powietrza, hałasem i wibracj
ą
-^
Konwencja nr 155 – dotycz
ąca bezpiecze
ństwa, zdrowia pracowników i
środowiska pracy
-^
Konwencja nr 170 – dotycz
ąca bezpiecze
ństwa przy u
Ŝywaniu substancji chemicznych w pracy
-^
Zalecenie nr 177 – karta charakterystyki substancji niebezpiecznej
2.^
Uregulowania prawne obowi
ązuj
ące w Polsce
-^
Ustawa z dn. 21.05.1963 r. o substancjach truj
ących
-^
Rozporz
ądzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 28.12.1963 r.:
-^
Trucizny – wykaz A: 65 substancji
-^
Środki szkodliwe – wykaz B: 187 substancji
-^
Rozporz
ądzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 10.02.1964 r.
-^
Rozporz
ądzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 20.05.1964 r.
-^
Rozporz
ądzenie ministra
Ŝeglugi z dn. 29.06.1966 r.
-^
Rozporz
ądzenie ministra komunikacji i spraw wewn
ętrznych z dn. 02.12.1983 r.
-^
Rozporz
ądzenie ministra komunikacji z dn. 6.10.1987 r.
-^
Ustawa o ochronie przeciwpo
Ŝarowej z dn. 24.08.1991 r.
-^
Obwieszczenie ministra pracy i polityki socjalnej z dn. 17.05.1995 r.
43
-^
-^
-^
-^
49
Kwarc
jest jednym z najczystszych minerałów wyst
ępuj
ących w przyrodzie.
Rozpuszczalno
ść
kwarcu w wodzie i płynach ustrojowych jest minimalna i zale
Ŝy
głównie od temperatury i ph roztworu, stopnia krystalizacji i wymiaru cz
ąstek.
Wyst
ę puj
ą cy w przyrodzie krystaliczny dwutlenek krzemu jest bardzo
szeroko stosowany w przemy
ś le:
ściernych
51
serpentyny
amfibole
(azbest biały)
ązowy)
Zastosowania azbestu
wyrobów azbestowo – cementowych (70%
światowego zu
Ŝycia
azbestu)
-^
materiałów ciernych (15%
światowego zu
Ŝycia azbestu)
Azbestowych wyrobów włókienniczych
-^
Papierów i tektury azbestowej
-^
Farb, szkliwa, asfaltów Ze wzgl
ędu na wła
ściwo
ści cieplne, włókna azbestowe s
ą^
cenionym
surowcem do produkcji wyrobów ciernych, z których produkuje si
ę
okładziny sprz
ęgłowe i hamulcowe do pojazdów mechanicznych.
Materiały cierne mog
ą^ zawiera
ć^
do 40% włókien azbestowych
(pozostało
ść
stanowi
ą: guma, tworzywa sztuczne, metale i inne
składniki)
53
Azbest
jest stosowany jako składnik wielu produktów przemysłowych,
bą
dź
w celu wzmocnienia ich wytrzymało
ści, b
ąd
ź^ w charakterze
wypełniacza (np. niektóre rodzaje farb, wyroby z mas plastycznych). Azbest
jest dodawany do asfaltu, w celu zwi
ększenia jego wytrzymało
ści
na
ścieranie, zwi
ększenia odporno
ści na działanie niskich temperatur oraz
zmniejszenia przepuszczalno
ści wody.
azbestu
produkowane s
ą^
równie
Ŝ^ wyroby włókiennicze, takie jak
tkaniny ognioodporne przeznaczone na koce i kurtyny.
Kancerogenne wymiary azbestu
-^
-^
-^
Oprócz wymiarów włókien azbestu, na jego rakotwórczo
ść
wpływaj
ą^
równie
ść
osadzania
ść
włókien w tkance
55
Badania do
ś wiadczalne potwierdziły,
Ŝ e im włókna azbestowe s
ą^ dłu
Ŝ sze, tym
bardziej niebezpieczne zarówno ze wzgl
ę du na rozwój pylicy azbestowej, jak i na
rozwój nowotworów; wskazano przy tym tak
Ŝ e na znaczenie
ś rednicy włókien.
W
ś ród innych mo
Ŝ liwych przyczyn rakotwórczo
ś ci pyłów azbestowych nale
Ŝ y
wymieni
ć :
ściowe
Ŝnicowanie si
ę^
komórek i zmiany w procesie rozmna
Ŝania si
ę
komórek- zawarto
ść
metali zwi
ązanych chemicznie w cz
ąsteczce azbestu; Mg, Fe, Ca, Na,
Ni, Co- wła
ściwo
ści powierzchniowe włókien
ści niektórych enzymów
Metody eliminacji zagro
Ŝ
enia
-^
Eliminacja azbestu z procesów technologicznych i z wyrobów
-^
Zmniejszanie st
ęŜ
enia pyłu z zawarto
ści
ą^ azbestu za pomoc
ą^ wszelkich
dost
ępnych
środków organizacyjnych i technicznych
a) zmiany w technologii procesub) stosowanie (w miar
ę^ mo
Ŝliwo
ści) metod mokrych
c) stosowanie obróbki wiórowej zamiast szlifowania lub przecinania tarczamiszlifierskimid) spajanie włókien azbestowych z innymi materiałami w celu zapobieganiatworzenia si
ę^ pyłu
e) automatyzacj
ę^ procesów i hermetyzacj
ę
f) mechanizacj
ę^ transportu
g) instalowanie urz
ądze
ń^
wentylacyjnych
-^
Ograniczanie czasu ekspozycji pracownika
-^
Systematyczne badania lekarskie
-^
Szkolenie pracowników w zakresie metod pracy zmniejszaj
ących zagro
Ŝenie
61
St
ęŜ
enie pyłu, wymiary i kształt cz
ąstek
Skład chemiczny i struktura krystaliczna
-^
Rozpuszczalno
ść
pyłu w płynach ustrojowych
Wła
ściwo
ści osobnicze człowieka
Ci
ęŜ
ko
ść
wykonywanej pracy
ROZPORZ
Ą DZENIE
MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO
ŁECZNEJ
z dnia 29 listopada 2002 r.
w sprawie najwy
Ŝ szych dopuszczalnych st
ęŜ
e ń
i nat
ęŜ
e ń
czynników
szkodliwych dla zdrowia w
ś rodowisku pracy.
(Dz. U. z dnia 18 grudnia 2002 r.)
śSZYCH DOPUSZCZALNYCH
Ęś
63
3
3
3
3
65
-^
-^
-^
-^
Wnikanie pyłu do dróg oddechowych,
osadzanie cz
ą
stek w ró
Ŝ nych odcinkach oraz
eliminacja lub zatrzymanie pyłu zale
Ŝą
przede
wszystkim od wymiaru cz
ą
stek
67
Ze wzgl
ędu na skutki zdrowotne najwa
Ŝniejsze s
ą^
cz
ąstki o
średnicy
poni
Ŝej 7μm umo
Ŝliwiaj
ącej ich przenikanie do obszaru wymiany
gazowej.Ta frakcja pyłu nazywa si
ę^
frakcj
ą^
respirabiln
ą^
i jest odpowiedzialna za
rozwój pylicy płuc, wi
ększo
ści nowotworów oraz zapalenia p
ęcherzyków
płucnych. Nierespirabilnego pyłu nie mo
Ŝ na traktowa
ć^
jako oboj
ę tnego pod
wzgl
ę dem biologicznym. Cz
ęść
nierespirabilna pyłu, uszkadzaj
ąc mechanizm eliminacji pyłu z
organizmu przez niszczenie nabłonka migawkowego (przewlekłe nie
Ŝyty
oskrzeli) powoduje,
e wnikanie pyłu do obszaru p
ęcherzykowego jest
łatwiejsze
Nara
Ŝ enie na cz
ą stki:
-^
krzemionki
krzemica
rozedma płuc
nowotwory (prawdopodobnie)
-^
pyłów włóknistych
pylica płuc
nowotwory
-^
pyłu drewna twardego
rak nosa
rak zatok przynosowych
73
-^
-^
Podstawowymi wska
ź nikami u
Ŝ ytkowymi filtrów s
ą :
Skuteczno
ść
filtracji
Opory przepływów Parametry te zale
Ŝą
od:
Własno
ś ci pyłów
(składu ziarnowego cz
ąstek, st
ęŜ
enia zapylenia,
gę
sto
ści pyłu, kształtu cz
ąstek, własno
ści elektrostatycznych,
własno
ści chemicznych, zwil
Ŝalno
ści pyłu)
Własno
ś ci przepływaj
ą cego powietrza
(temperatury, wilgotno
ści,
pr
ędko
ści)
Parametrów strukturalnych filtru
(grubo
ści, g
ęsto
ści upakowania)
75
ARSEN
Wyst
ę powanie
ępuje w skorupie ziemskiej jako arsenopiryt (FeAsS).
Zastosowanie
ę^ do produkcji pestycydów, 10% do
produkcji szkła. Pozostałe ilo
ści zwi
ązków arsenu u
Ŝywa si
ę^ w garbarstwie, do produkcji
impregnatów do drewna, w elektronice przy produkcji mikroprocesorów (zwi
ązki As s
ą
półprzewodnikami). Ź ródła nara
Ŝ enia
Ŝywno
ść^
pochodzenia morskiego
ące w
ęgiel z du
Ŝą
domieszk
ą^ arsenu
μg dziennie)
ące arsen
77
ARSEN^ U pracowników hut metali stwierdzono 8 – krotnie wy
Ŝsze st
ęŜ
enie arsenu w
płucach Arsen w r-rze jest bardziej toksyczny ni
Ŝ^ w postaci stałej ze wzgl
ędu na lepsze
wchłanianie. Śmiertelna dawka arszeniku (As
O 2
) dla człowieka wynosi 70 – 180 mg (1-3 3
mg/kg m.c.)
ARSEN
ęsto krwawa
ęsni
ęk twarzy
ści serca
79
ARSEN
Efekty odległe nara
Ŝ enia
-^ zmiany skórne (zgorzel ko
ńczyn – zanik kr
ąŜ
enia w stopach i dłoniach)
ętwienie dłoni i stóp)
Ŝenie inhalacyjne)
ęcherza, nerek, w
ątroby
ń^ krwiono
śnych i tendencja do ich zw
ęŜ
ania pod
wpływem zimna
ARSEN^ NDS w miejscu pracy dla arsenu i jego zwi
3
