Pobierz Czynniki warunkujące aktywność turystyczną i wybór destynacji chicagowskiej Polonii i więcej Publikacje w PDF z Geografia tylko na Docsity! Czynniki geografiCzne warunkująCe aktywność turystyCzną i wybór destynaCji turystyCznyCh ChiCagowskiej Polonii Kamila Ziółkowska-Weiss geographical factors conditioning the activity and tourist destinations of Chicago’s Polonia Abstract: The main objective of the article is to present geographical factors conditioning the activity and tourist destinations among Chicago’s Polonia. The following aspects were empha- sized among these factors: location (climate, weather, exotics of the place), accessibility of transport, travel time, tourist attractions (unspoilt nature, quiet, peace), place of residence of the respondents. The objective of research was to check whether the place of residence influences the frequency of tourist trips and the choice of tourist destinations of Chicago’s Polonia as well. The method of diagnostic survey in the form of surveys among Chicago’s Polonia in the total number of 1014 in the Polish and English language is presented in the article. The study includes results of the research which confirm that people living outside the city of Chicago (in the suburbs) travel more frequently than people living in Chicago. The relaxation of people living outside Chicago lasts longer during the year than the relaxation of people living in Chicago as well as people living outside Chicago choose foreign journeys more frequently than people who live in Chicago. Keyword: geographical factors, Chicago, Polonia, tourism Zarys treści: Głównym celem artykułu jest przedstawienie czynników geograficznych warun- kujących aktywność turystyczną oraz wybór destynacji turystycznych wśród chicagowskiej Polonii poza ich miejscem zamieszkania. Wśród tych czynników wyróżniono takie aspekty PraCE GEoGrafiCznE zeszyt 156, 2019, 55 – 78 doi : 10.4467/20833113PG.19.003.10307 instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 56 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 jak: lokalizacja miejsca wypoczynku (klimat, pogoda, egzotyka miejsca), dostępność komu- nikacyjna, czas dojazdu, walory turystyczne (nieskażona przyroda, cisza, spokój) oraz miejsce zamieszkania badanych. Celem badania było również sprawdzenie, czy miejsce zamieszkania wpływa na częstość wyjazdów turystycznych oraz na wybór destynacji turystycznych Polo- nii chicagowskiej. W artykule zostanie zaprezentowana metoda sondażu diagnostycznego w postaci badań ankietowych wśród Polonii w liczbie 1014 w języku polskim i angielskim. W opracowaniu zostaną przedstawione wyniki badań, które mówią o tym, że osoby miesz- kające poza miastem Chicago (na przedmieściach) częściej podróżują niż osoby mieszkające w Chicago. Wypoczynek osób mieszkających poza miastem Chicago w ciągu roku trwa dłużej niż osób mieszkających w Chicago, a także częściej wybierają oni zagraniczny urlop. Słowa kluczowe: czynniki geograficzne, Chicago, Polonia, turystyka wprowadzenie Potrzeba poznania kazała człowiekowi w różnych okresach rozwoju cywilizacji podejmować często ryzykowne podróże, których efektem były opisy odkrywanych obszarów, będące zachętą do odwiedzania ich przez innych, a następnie podbijania i zagospodarowywania (Liszewski 2005). Tym odkrywaniem i opisem świata, na różnym poziomie i w różnej skali, w sposób bardziej uporządkowany zajmowała się i nadal to robi geografia, z którą związane były początki turystyki (Liszewski 2003). Gdyby nie zróżnicowanie geograficzne świata (przyrodnicze, kulturowe, gospodarcze, cywilizacyjne i inne), sens odbywania dalekich podróży byłby znacznie ograniczony, a masowość przemieszczeń nie miałaby większego uzasadnienia. Tak więc czynnik geograficzny był i jest nadal (mimo ogromnego poszerzenia celów wyjazdów) istot- nym warunkiem rozwoju zjawiska nazywanego dziś turystyką (Liszewski 2009). W XXi w. zjawiskiem powszechnie występującym wśród mieszkańców miast jest wzrost zapotrzebowania na wypoczynek. Jak podaje Liszewski (1995), to właśnie turystyczna ruchliwość przestrzenna mieszkańców miast stanowi jeden z ważniej- szych mierników rozwoju cywilizacyjnego społeczeństw. Ponad 60% Polonii miesz- kającej w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej, przebywając na co dzień w sztucznym środowisku i w warunkach ciasnoty urbanizacyjnej (Sakson 2007), w krajobrazie odznaczającym się monotonią i szarością, narażonych jest nie tylko na osłabienie kondycji fizycznej, ale również zachwianie stabilności i odporności psychicznej. Stąd też bezpośredni kontakt z przyrodą, pozostającą poza obrębem cywilizacji technicznej, bądź też czasowa zmiana miejsca pobytu, z czym niewątpliwie zwią- zana jest turystyka, traktowane są jako antidotum na stres dnia codziennego. Wraz ze wzrostem zamożności Polonia mieszkająca w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej coraz chętniej i częściej podróżuje (fiń 2014). Cechą charakterystyczną miasta Chicago jest jego różnorodność społeczna oraz bogactwo kulturowe, co w połączeniu z bardzo dobrze rozwiniętą bazą turystyczną, 59czynniki GeoGraficzne warunkujące aktywność turystyczną... Programu Badań Podstawowych. Koncen trowały się raczej wokół obszarów recepcyj- nych, z pominięciem obszarów emitu jących ruch turystyczny (Deja 1986). W ostatnich latach o czynnikach geograficznych pisali alejziak (2009) i różycki (2006), jednakże swoich teoretycznych rozważań nie poparli badaniami empirycznymi. Środowisko geograficzne może wpływać zarówno na cechy fizyczne, jak i psychiczne człowieka. Można więc założyć, że czynniki związane z charakterem środowiska przyrodniczego (miejsca zamieszkania) mają również wpływ na aktywność turystyczną (Deja 1986), a szczególne znaczenie może odgrywać tu atrakcyjność turystyczna tego środowiska. zależnościami pomiędzy czynnikami geograficznymi a aktywnością turystyczną zajmują się m.in. Meyer (2004) i niezgoda (2006). Uważają one, że na szczególną uwagę zasługują te prace, które opisują trasy turystyczne prowadzące od miejsc stałego pobytu do miejsc recepcji, rozpoznając przy tym zmienne wpływające na wybór tras i destynacji turystycznych. Jak piszą Kowalczyk (1994) i Matczak (1992), o wyborze docelowych miejsc podróży turystycz nych decydują przede wszystkim: krajobraz, klimat, woda (w tym dostęp do wód mineralnych), topografia, flora i fauna oraz walory antropogeniczne. Przebieg badań oraz zakres czasowy i przestrzenny badań empirycznych zasadniczym obszarem prowadzonych badań była Wielka Metropolia Chicagowska, która została wybrana ze względu na najliczniej zamieszkującą ją grupę Polonii w Stanach zjednoczonych (USa). obszarem badań empirycznych było sześć hrabstw wchodzących w skład Wielkiej Metropolii Chicagowskiej: Cook, DuPage, Kane, Lake, McHenry, Will, oraz samo miasto Chicago, które leży w hrabstwie Cook. okres prowadzonych badań obejmował lata 2013 (badania pilotażowe) oraz 2014. Badania właściwe w USa prowadzone były w dwóch etapach. Etap pierwszy badań terenowych odbył się w dniach od 6 do 18 lutego 2014 r., natomiast drugi od 16 do 29 października 2014 r. zadawane respondentom pytania odnoszące się do ich aktywności turystycznej i wyboru destynacji turystycznych dotyczyły ostatniego roku, ponieważ badanie skierowane było do osób, które podczas ostatniego roku przynajmniej raz wyjechały poza miejsce zamieszkania w celach turystycznych. Ta informacja zawarta była przy każdym zadawanym respondentom pytaniu. Podczas badań zastosowano zarówno badania jakościowe, jak i ilościowe. Do badań ilościowych należy metoda sondażu diagnostycznego w postaci badań ankietowych. Podstawową bazę empiryczną stanowiły wyniki badań przeprowadzonych wśród Polonii mieszkającej w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej. Część empiryczna badań miała formę sondażu diagnostycznego, przeprowadzonego metodą reprezentacyjną 60 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 wśród populacji Polonii Wielkiej Metropolii Chicagowskiej. Badania właściwe objęły łącznie 1468 respondentów, z czego do analizy wykorzystano 1014 kwestionariuszy ankietowych, w tym 347 z ankiety internetowej przeprowadzonej online, tzw. CaSi (ang. Computer Assisted Self-Interviewing), w języku polskim i angielskim. Przeprowa- dzono badania ankietowe w sposób tradycyjny (papierowy), jak również częściowo za pomocą internetu. Przyjęto, że nie wpływa to na zniekształcenie uzyskanych wyników badań. osobiste dotarcie do wszystkich respondentów, aby badania były reprezentatywne, co do liczby osób w poszczególnych grupach wiekowych, nie było możliwe. W związku z tym jedyną możliwością dotarcia do respondentów była droga internetowa i próba uzyskania od nich odpowiedzi za pomocą internetowego kwestionariusza ankietowego w formie online. aby badana grupa była reprezentatywna, posłużono się danymi Census Bureau z 2013 r. oraz Yearbook of Immigration Statistic z 2013 r., na podstawie których obliczono strukturę płci i wieku osób w poszczególnych grupach wiekowych w stosunku do całej populacji Polonii zamieszkałej w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej. Badania ankie- towe prowadzone były wśród respondentów od 15. do 60. roku życia (i starszych). Konsulat Generalny rzeczpospolitej Polskiej w Chicago podał, że w 2013 r. według zebranych danych, na terenie stanu illinois przebywa około 1 300 000 Polaków. Są to Polacy, którzy mają uregulowany status pobytowy, ale jest też znaczna liczba osób (niemożliwa w żaden sposób do sprawdzenia, nawet przez służby imigracyjne lub przedstawicieli ambasady polskiej), którzy przebywają na terenie illinois nielegal- nie. Przyjęto, że zostanie przebadane 0,01% Polonijnej populacji z liczby 1 300 000, co dało 1300 osób. W badaniach nie uwzględniono najmłodszych przedstawicieli populacji, tj. dzieci w wieku 0–14 lat, które podróżują z rodzicami oraz z formalnych przyczyn nie byłyby w stanie poprawnie uzupełnić kwestionariusza ankietowego. Podział na siedem grup wiekowych podyktowany był chęcią dokonania dokładnej analizy aktywności turystycznej i wyboru destynacji turystycznych Polonii chica- gowskiej. Podział na grupy wiekowe i strukturę płci respondentów zawiera tab. 1. Jeśli chodzi o badania jakościowe, głównym narzędziem były pogłębiona analiza, wywiady oraz obserwacja uczestnicząca. ich wyniki nie zostały omówione i scharak- teryzowane w tym artykule, jednak należy podkreślić, że podczas przeprowadzonych badań również i ta metoda była stosowana. Jak pisze Stemplewska-Żakowicz (2010), pojęcie „metody jakościowe” można rozumieć na dwa sposoby: wąsko, jako specy- ficzną grupę metod badawczych i diagnostycznych w naukach społecznych (wywiad swobodny, obserwacja swobodna, znaczna część technik projekcyjnych), lub szeroko, jako odrębny paradygmat badawczy, opierający się na sobie właściwych założeniach ontologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych. Przedstawiciele nurtu jakościowego wolą przeprowadzać badania terenowe, poprzez wielogodzinne nieustrukturyzowane wywiady (Silverman 2007) lub obser- wację uczestniczącą. interesuje ich odpowiedź na pytanie „dlaczego” w większym 61czynniki GeoGraficzne warunkujące aktywność turystyczną... stopniu niż na pytanie „ile”. Badania jakościowe są dominującą metodą w antropo- logii, występują także w socjologii, teorii organizacji, psychologii (Konecki 2000). Badania jakościowe koncentrują się na „głębszej” analizie danego zjawiska. W bada- niach jakościowych główny nacisk położony jest na to, aby za pomocą specjalnych technik badawczych lepiej i dokładniej zrozumieć analizowane zjawisko (Glaser, Strauss 2009). W ramach badań sprawdzono, jak miejsce zamieszkania Polonii chicagowskiej wpływa na jej aktywność turystyczną oraz wybór destynacji turystycznych. Bada- nia prowadzone były w obrębie Wielkiej Metropolii Chicagowskiej, w której skład wchodzi sześć hrabstw. Jednym z celów badania było sprawdzenie, jaka jest różnica w aktywności turystycznej osób mieszkających w mieście Chicago oraz tych zamieszkujących pozostałe hrabstwa, często uważane za droższe i bardziej eks- kluzywne miejsca do zamieszkania niż Chicago. zbadano, w jaki sposób miejsce zamieszkania chicagowskiej Polonii wpływa na wybór przez nią destynacji turystycz- nych oraz jaka jest częstość tych wyjazdów, jak długo trwają oraz jaki jest związek wyboru miejsca wypoczynku między osobami mieszkającymi w Chicago (często w blokach) a osobami mieszkającymi w pozostałych hrabstwach objętych badaniem Lp. No. Grupa wiekowa Age group Kobiety Women Mężczyźni Men Razem Total osób % osób % osób % 1. 15–19 45 3,47 48 3,72 93 7,19 2. 20–24 43 3,35 45 3,50 88 6,85 3. 25–29 46 3,55 47 3,63 93 7,18 4. 30–39 100 7,71 101 7,73 201 15,44 5. 40–49 98 7,58 95 7,39 193 14,97 6. 50–60 72 5,51 68 5,20 140 10,71 7. Powyżej 60 Above 60 120 9,20 86 6,61 206 15,81 Razem Total 524 40,37 490 37,78 1014 78,15 Tab. 1. Struktura wieku i płeć respondentów Table 1. age structure and gender of the respondents 64 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 cisza, spokój) (10,8%). Mniej ankietowanych wskazało: ofertę kulturalną w danym miejscu (10,5%), życzliwość mieszkańców danego regionu (9,8%), chęć poszerze- nia wiedzy o miejscu wybranym na wypoczynek (7,5%). najmniej osób udzieliło odpowiedzi, że możliwość zrobienia zakupów (3,6%) jest według nich jednym z trzech czynników, który decyduje o ich aktywności turystycznej oraz wyborze przez nich destynacji turystycznych. To samo miejsce wypoczynku co roku wybiera 4,2% ankietowanych. rozkład odpowiedzi na to pytanie przedstawia ryc. 1. Czynniki geograficzne warunkujące aktywność turystyczną i wybór destynacji turystycznych chicagowskiej Polonii Czynnikiem geograficznym, który wpływa na aktywność turystyczną jest urbani- zacja. Pedro (2006) podkreśla, że aktywność tury styczna rośnie wraz ze wzrostem liczby mieszkańców. Mając na uwadze rodzaj jednostki osadniczej, można śmiało powiedzieć, że osoby zamieszkujące mia sta odznaczają się wyższym poziomem aktywności turystycznej niż mieszkań cy wsi (Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej GUS 2013; Berlińska-Dzikowska i in. 1987). Przyczyn takiej sytuacji należy upatrywać w nakładaniu się na siebie wielu czynników niekorzystnie wpływających na aktywność turystyczną mieszkańców wsi, np. mniejsza ilość czasu wolnego, niższy poziom wykształcenia i dochodów (alej ziak 1990). niezależnie jednak od rodzaju jednostki osadniczej czynnikiem, któ ry zdecydowanie różnicuje aktywność tury- styczną ludności jest wielkość jed nostek przestrzennych (Wasiakowa 1982). Badania nad zależnościami między gęstością zaludnienia a aktywnością turystyczną pokazują, że większa gęstość zaludnienia wpływa na wzrost aktywności turystycznej (alejziak 2009). aktyw ność turystyczna wykazuje duże zróżnicowanie także w odniesieniu do regio nów. Wynika to z różnic w zakresie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego regionów, stanu infrastruktury turystycznej i występowania walorów turystyczno- -rekreacyjnych (nowakowska 1989). Badania aktywności turystycznej w kontekście wielkości miast pokazują, że pro- cent osób uczestniczących w turystyce zwiększa się wraz ze wzrostem liczby miesz- kańców miast. W ocenie raboteura (za: alejziak 2009) wpływ miejsca za mieszkania uwidacznia się w trzech aspektach uczestnictwa w turystyce: stopie aktywności turystycznej, długości wyjazdów oraz charakterze destynacji turystycznych. Badacz ten na podstawie analizy badań przeprowadzonych w wielu krajach oszacował śred- nie wartości stopy aktywności turystycznej w zależności od licz by mieszkańców. Kształtują się one następująco: – powyżej 1 mln mieszkańców: 70–80%, – od 100 tys. do 1 mln mieszkańców: 50–70%, – od 50 tys. do 100 tys. mieszkańców: 40–50%, Ryc. 1. Czynniki decydujące o aktywności turystycznej oraz wyborze destynacji turystycznej przez Polonię chicagowską [n= 1014] Fig. 1. Factors conditioning the tourist activity and choice of tourist destinations of Chicago’s Polonia [n=1014] Ryc. 2. Miejsce zamieszkania ankietowanych Fig. 2. Place of residence of the respondents Objaśnienia: ● miejsce zamieszkania respondentów, o granica hrabstwa Cook. Explanations: ● place of residence of the respondents, o boundary of Cook county. Źródło: opracowanie własne na podkładzie graficznym pochodzącym z Commons Wikimedia [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Map_of_Cook_County_Illinois_showing_townships.png]. Source: own study on a graphic basis derived from Commoms Wikimedia [https://commons.wikimedia. org/wiki/File:Map_of_Cook_County_Illinois_showing_townships.png]. 67czynniki GeoGraficzne warunkujące aktywność turystyczną... osoby biorące udział w badaniu (n=1014) mieszkają w 38 miejscowościach zlokalizowanych na terenie Wielkiej Metropolii Chicagowskiej, w tym 489 osób w Chicago (48,2%), a pozostałe 525 osób (51,8%) na przedmieściach miasta Chicago. najliczniejsza grupa osób, 329 (32,4%), mieszka w hrabstwie Cook (na terenie którego znajduje się samo miasto Chicago). Tak duża liczba osób objęta badaniem, która mieszka w hrabstwie Cook, wiąże się zapewne z tym, że hrabstwo to jest drugim pod względem liczby ludności hrabstwem w Stanach zjednoczonych (po hrabstwie Los angeles w Kalifornii). W jego granicach znajduje się miasto Chicago i liczne przedmieścia. Hrabstwo Cook ma więcej członków Partii Demokratycznej niż jakiekolwiek inne hrabstwo stanu i jest jednym z czołowych demokratycznych hrabstw w Stanach zjednoczonych (appleberg 1993). Hrabstwem, którego miesz- kańcy stanowili liczną grupę w badaniach, jest hrabstwo DuPuge, gdzie mieszka 107 osób (10,6%). ankietowani pochodzący z hrabstwa DuPuge mieszkają m.in. w takich miejscowościach, jak: addison, Elk Grove, Lombard, Elmhurst i roselle. następne pod względem liczby osób biorących udział w badaniu jest hrabstwo Will, gdzie mieszka 38 osób (3,7%), przede wszystkim w miastach Elwood oraz aurora. W hrabstwie Lake, uważanym za jedno z najdroższych miejsc w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej, mieszka 26 osób (2,6%), które wypełniły kwestionariusz ankietowy. Według danych statystycznych z 2000 r. hrabstwo to znajduje się na 31. miejscu w kraju pod względem dochodu na jednego mieszkańca (Census Bureau, 2000). osoby Lp. No. Miejscowość zamieszkania Place of residence Hrabstwo County Liczba ankietowanych Number of respondents 28. ORLAND PARK Cook 8 29. PALATINE Cook 21 30. PARK RIDGE Cook 21 31. PROSPECT HEIGHTS Cook 26 32. RICHMOND McHenry 2 33. ROSELLE DuPage 5 34. SCHAUMBURG Cook 33 35. SCHILLER PARK Cook 13 36. WAUCONDA Lake 7 37. WHEATON DuPage 11 38. WHEELING Cook 4 Ogółem Total Cook 1014 68 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 z następujących miejscowości: Buffalo Grove, Highland Park, Lake zurich, Munde- lein oraz Wauconda, wchodzących w skład hrabstwa Lake, wzięły udział w badaniu. z dwóch pozostałych hrabstw, tj. Kane oraz McHenry, łącznie w badaniu wzięło udział 25 osób, w tym 5 z hrabstwa McHenry (0,5%) oraz 20 z hrabstwa Kane (2%). Jedną z zależności, jakie zostały zbadane w czynnikach geograficznych, był wpływ miejsca zamieszkania respondentów w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej na częstość wyjazdów, długość ich trwania, wybór miejsca wypoczynku oraz wybór destynacji turystycznej. Pierwsza postawiona hipoteza zakłada, że osoby mieszkające poza miastem Chicago częściej niż osoby mieszkające w Chicago wybierają wyjazdy zagraniczne w ramach swojego urlopu. Tab. 3 przedstawia statystyczne obliczenia do tej hipotezy badawczej. Dla poziomu istotności alfa=0,05 λ2 alfa < λ2, została odrzucona hipoteza zerowa, zatem można powiedzieć, że między kierunkiem wyjazdów a miejscem zamieszkania istnieje zależność korelacyjna. Postawiona hipoteza jest prawdziwa, a osoby miesz- kające poza miastem Chicago częściej niż osoby mieszkające w Chicago wybierają zagraniczny urlop. Współczynnik V Cramera (V=0,11) świadczy o niskiej zależności między badanymi cechami. Kolejna postawiona hipoteza zakłada, że osoby mieszkające poza miastem Chicago (na przedmieściach) podróżują częściej niż osoby mieszkające w mieście Chicago. Tab. 4 przedstawia statystyczne obliczenia do tej hipotezy badawczej. Tab. 3. Miejsce zamieszkania a kierunek wyjazdów Table 3. Place of residence vs. the direction of travels Kierunek wyjazdów Direction of the tourist trip Miejsce zamieszkania Place of residence Ogółem Total Chicago przedmieścia suburbs Wyjazdy krajowe / National trip 194 190 384 Wyjazdy zagraniczne / Foreign trips 106 173 279 Wyjazdy zagraniczne – tylko do Polski Foreign trips – to Poland only 55 68 123 Wyjazdy krótkoterminowe/weekendowe Weekend trips 134 94 228 Ogółem / Total 489 525 1014 df df=3 λ2 23,27 λ2alfa 7,81 69czynniki GeoGraficzne warunkujące aktywność turystyczną... Dla poziomu istotności alfa=0,05 λ2 alfa < λ2 została odrzucona hipoteza zerowa, zatem można powiedzieć, że między częstością wyjazdów a miejscem zamieszka- nia istnieje zależność korelacyjna. Postawiona hipoteza badawcza jest prawdziwa, a osoby mieszkające poza miastem Chicago (na przedmieściach) podróżują częściej od osób mieszkających w Chicago. Współczynnik V Cramera (V=0,12) świadczy o niskiej zależności między badanymi cechami. następna z hipotez badawczych zakładała, że wypoczynek osób mieszkających poza miastem Chicago (na przedmieściach) trwa w ciągu roku dłużej niż u osób mieszkających w Chicago. Tab. 5 przedstawia obliczenia statystyczne dotyczące tej hipotezy badawczej. Dla poziomu istotności alfa=0,05 λ2 alfa < λ2 została odrzucona hipoteza zerowa, zatem można powiedzieć, że między długością trwania wyjazdów a miejscem zamiesz- kania istnieje zależność korelacyjna. Postawiona hipoteza badawcza jest prawdziwa i potwierdza, że wypoczynek osób mieszkających poza miastem Chicago w ciągu roku trwa dłużej niż osób mieszkających w Chicago. Współczynnik V Cramera (V=0,15) świadczy o dość niskiej zależności między badanymi cechami. ostatnia postawiona hipoteza badawcza zakłada, że osoby mieszkające w mieście Chicago jako miejsce wypoczynku wybierają wieś częściej niż osoby mieszkające poza miastem Chicago (na przedmieściach). Tab. 6 przedstawia obli- czenia statystyczne dotyczące tej hipotezy badawczej. Dla poziomu istotności alfa=0,05 λ2 alfa < λ2 została odrzucona hipoteza zerowa, zatem można powiedzieć, że między wyborem miejsca wypoczynku a miejscem Tab. 4. Miejsce zamieszkania a częstość podróżowania Table 4. Place of residence vs. the frequency of travels Częstość wyjazdów Frequency of travels Miejsce zamieszkania Place of residence Ogółem Total Chicago przedmieścia suburbs Raz w roku / Once a year 139 226 365 2–4 razy w roku / 2–4 times a year 274 255 529 5–8 razy w roku / 5–8 times a year 41 29 70 Powyżej 8 razy w roku / Above 8 times a year 35 15 50 Ogółem / Total 489 525 1014 df df=3 λ2 30,24 λ2alfa 7,81 72 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 zostało udzielonych w grupie wiekowej 30–39 lat (10,4%), 50–60 lat (9,0%) oraz powyżej 60 lat (8,4%). Mniejsze znaczenie, jeśli chodzi o pogodę, zauważalne jest w młodszej grupie wiekowej. najmniej odpowiedzi padło wśród osób w przedziale wiekowym 25–29 lat (1,1%), 20–24 lat (3,8%) oraz 15–19 lat (4,3%). znaczenie czynników takich jak: klimat, pogoda, egzotyka miejsca, czas dojazdu oraz walory turystyczne (nieskażona przyroda, cisza, spokój) zostały przedstawione na ryc. 3. Jednym z badanych aspektów były walory turystyczne (nieskażona przyroda, cisza, spokój). Tylko 10,8% osób spośród ankietowanych wybrało ten wskaźnik jako jeden z trzech ważnych dla nich. aspekt ten jest zupełnie nieistotny dla osób w grupie wiekowej 25–29 lat, ponieważ nikt z tych osób nie zaznaczył takiej odpowiedzi. Chęć odpoczynku wśród nieskażonej przyrody, w ciszy i spokoju wybrało 5,5% osób w wieku 40–49 lat oraz 5% osób w wieku 15–19 lat. okazuje się, że dla osób starszych, podobnie jak dla osób w przedziale wiekowym 30–39 (3,3%), nie jest to dominujący wskaźnik determinujący wybór destynacji turystycznych w tej grupie badawczej. Takich odpowiedzi padło 2,9% w przedziale wiekowym 50–60 lat oraz 4,5% wśród osób powyżej 60 lat. Wyniki zostały przedstawione na ryc. 3. Dostępność komunikacyjna oraz czas dojazdu do miejsca wypoczynku jest kolej- nym aspektem, który został wyróżniony i przebadany w czynnikach geograficznych. W XiX w. „iskrą”, która przyczyniła się do rozwoju turystyki stał się transport kole- jowy, natomiast w XX w. był to transport samochodowy i lotniczy (rettinger, Staszak 2010). rozwój transportu spowodował gwałtowny wzrost mobilności społeczeństwa, znacznie ułatwiając oraz przyspieszając możliwość zmiany miejsca pobytu. Szybki rozwój środków komunikacji powoduje wzrost liczby wyjazdów turystycznych, ułatwia szybkość, dostępność, komfort przejazdu, bezpieczeństwo podróży oraz powoduje znaczne obniżenie kosztów przejazdu. Daje to możliwość dotarcia do niemal każdego wybranego miejsca. rozwój infrastruktury drogowej, kolejowej oraz lotniczej skraca czas przemieszczania się, co ma wpływ na wydłużenie czasu przezna- czonego na wypoczynek. Gwałtowny rozwój przedsiębiorstw lotniczych oferujących niskokosztowe przedmioty pod koniec ubiegłego wieku znacznie przyczynił się do intensywniejszego rozwoju turystyki (Creaton 2004). Mówi się nawet o „demokra- tyzacji” pasażerskich podróży lotniczych. Jak zauważa ziółkowska-Weiss (2013), budowa nowych, regionalnych lotnisk oraz modernizacja już istniejących znacznie skraca czas podróży, a tym samym wydłuża wypoczynek. rozwój portów lotniczych przyczynia się do powstawania nowych obiektów towarzyszących i świadczących usługi korzystającym z lotnisk. zdaniem Milewskiego (2008) bardzo istotnym czynnikiem rozwoju ruchu turystycznego w obecnych czasach stał się rozwój oraz zastosowanie do masowych przewozów pasażerskich transportu lotniczego. najczęściej wybieranymi przez chicagowską Polonię środkami lokomocji są samochód (50,6%) oraz samolot (43,9%). Pozostałe środki transportu nie odgrywają większej roli. zadziwiająco mało osób wskazało prom, jako środek lokomocji. Takiej Ryc. 3. Znaczenie takich czynników, jak: klimat, pogoda, egzotyka miejsca, czas dojazdu oraz walory turystyczne (nieskażona przyroda, cisza, spokój) w wyborze destynacji turystycznej Fig. 3. Importance of factors such as climate, weather, exotics of the place, travel time and tourist attractions (unspoilt nature, quiet, peace) Ryc. 4. Wybór środka transportu (%) Fig. 4. Choosen mode of transport (%) 73czynniki GeoGraficzne warunkujące aktywność turystyczną... odpowiedzi udzieliło zaledwie 2,4% osób w wieku powyżej 60 lat, co stanowi jedynie 0,5% ogólnej liczby udzielonych odpowiedzi we wszystkich grupach wiekowych. Polonia chicagowska równie rzadko podróżuje pociągiem (3%) oraz autokarem, z którego korzysta jedynie 10,2% w grupie wiekowej powyżej 60 lat, co w ogólnej liczbie odpowiedzi dało 2,1%. autokar wykorzystują oni głównie jako środek trans- portu podczas wyjazdów pielgrzymkowych (ryc. 4). Samochód był najczęściej wybieranym środkiem transportu (50,6%), z tego względu, że bliskie podróże krótkoterminowe, z jednym noclegiem, często też nazwane wyjazdami weekendowymi, odbywają się w obrębie stanu illinois, w którym leży Wielka Metropolia Chicagowska, oraz do sąsiednich stanów. W prze- prowadzonych badaniach wyraźnie widać, że samochód częściej wybierają osoby młode, których nie stać na podróż samolotem. na drugim miejscu wśród udzielonych odpowiedzi (43,9%) znalazł się samolot. Jest to najczęstszy środek lokomocji wybierany przez osoby w wieku powyżej 60. roku życia (62,6%) oraz osoby w przedziale wiekowym 50–60 lat (61,4%). Wybór ten jest związany zapewne z lepszą sytuacją materialną tych osób oraz chęcią zobaczenia dalszych, odległych miejsc, do których trzeba dotrzeć samolotem. Ważnym aspek- tem dla tych osób, z uwagi na to, że mają oni mało czasu, który mogą przeznaczyć na urlop, jest również czas dojazdu do miejsca wypoczynku. Badania pokazały, że jedną z głównych destynacji zagranicznych wybieranych przez Polonię zamieszku- jącą Wielką Metropolię Chicagowską są Meksyk oraz Karaiby. Popularność tych miejsc wśród chicagowskiej Polonii podyktowana jest zapewne modą, ale również szybkością dotarcia do miejsca wypoczynku. W ostatnich latach bardzo popularnym zjawiskiem w turystyce, zwłaszcza wśród amerykanów i chicagowskiej Polonii, jest tzw. podróżowanie po południku. Polega ono na tym, że na miejsce wypoczynku wybierane są destynacje, do których dotrzeć można z lokalnego lotniska w ciągu 2–3 godzin, nie zmieniając przy tym strefy czaso- wej. Czas dojazdu znalazł się na szóstym miejscu (27% odpowiedzi) wśród czynników, które decydują o aktywności turystycznej oraz wyborze destynacji turystycznych wśród chicagowskiej Polonii. Podsumowanie Wpisując się w nurt geograficznych badań nad aktywnością turystyczną i wyborami destynacji turystycznych Polonii mieszkającej w Wielkiej Metropolii Chicagow- skiej, podjęto tematykę kompleksowej analizy najistotniejszych uwarunkowań tego zjawiska. Starano się tym samym podjąć nowy problem w dziedzinie geografii społecznej. Przeprowadzone badania wykazały, że turystyka odgrywa dużą rolę wśród chicagowskiej Polonii i jest to aktywna turystycznie grupa społeczna. 76 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 Dziedzic E., 2000, Promocja regionu a decyzje nabywców [w:] a. Szwichtenberg, W. Deluga (red.), Rola marketingu w rozwoju regionów turystycznych, Wydawnictwo Politechniki Kosza- lińskiej, Koszalin. fiń a., 2014, Współczesna polska emigracja w Stanach Zjednoczonych: skala, rozmieszczenie prze- strzenne, przyczyny wyjazdu, Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 105–130. french C.n., Craig-Smith S.J., Collier a., 1995, Principles of Tourism, Longman, Melbourne, 292–306. Glaser B.G., Strauss, a.L., 2009, Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego, nomos, Kraków. iglicka K., 2008, Kontrasty migracyjne Polski: Perspektywa transatlantycka, Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa. Konecki K., 2000, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, PWn, Warszawa. Kowalczyk a., 1994, Doświadczenia i przeżycia związane z krajobrazem a skuteczność wy poczynku [w:] W. Deja (red.), Turystyka jako czynnik edukacji i rozwoju społeczno-gospodar- czego, Poznań. Kożuchowski K., 2005, Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań. Kymlicka W., 1999, Liberal Complacencies [w:] J. Cohen, M. Howard, M.C. nussbaum (red.), Is multiculturalism bad for women, Princeton University Press, Princeton, 31–34. Liszewski S., 1995, Przestrzeń turystyczna, Turyzm, 5 (2), 87–103. Liszewski S., 2003, Wkład geografii w rozwój turystyki w Polsce [w:] G. Gołembski (red.), Kierunki rozwoju badań naukowych w turystyce, akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Wydawnictwo naukowe PWn, Warszawa, 111–121. Liszewski S., 2005, Koncepcja zintegrowanych badań nad turystyką [w:] B. Domański, S. Skiba (red.), Geografia i sacrum, t. 2, instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 105–113. Liszewski S., 2009, Geograficzne uwarunkowania turystyki, Uniwersytet Łódzki, instytut Geografii Miast i Turyzmu, 9–23. Lubowicz z., 1996, Turystyka młodzieży szkół ponadpodstawowych w 1995, Problemy Turystyki, 1–4, 105–110. Łopaciński K., 1988, Poziom aktywności turystycznej studentów [w:] J. a. Malinowski (red.), Społeczno-pedagogiczne problemy turystyki, instytut Turystyki, Warszawa. Matczak a., 1992, Model badań ruchu turystycznego. Studium metodologiczne, acta Universitatis Lodziensis – folia Geographica, 8, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkie go, Łódź. Meyer B., 2004, Turystyka jako ekonomiczny czynnik kształtowania przestrzeni, Uniwersy tet Szczeciński, Szczecin, 173–180. Milewski D., 2008, Przewozy turystyczne [w:] a. Panasiuk (red.), Gospodarka turystyczna, Wydawnictwo naukowe PWn, Warszawa, 147–163. Młynarczyk z., zajadacz a. (red.), 2008, Przyrodnicze zasoby turystyki i metody ich oceny. Uwa- runkowania i plany rozwoju turystyki, Seria: Turystyka i rekreacja – Studia i Prace, t. 2, Wydawnictwo naukowe UaM, Poznań. 77czynniki GeoGraficzne warunkujące aktywność turystyczną... niezgoda a., 2006, Obszar recepcji turystycznej w warunkach rozwoju zrównoważonego, Wydaw- nictwo UE w Poznaniu, Poznań. nowakowska a., 1989, Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania ruchu turystycznego w układach przestrzennych, zeszyty naukowe, Seria: Monografie, 88, akademia Ekonomiczna w Kra- kowie, Kraków. Paral r., norkiewicz M., 2004, Metro Chicago immigration fact book, roosevelt University, Chicago. Parzych K., 2008, Zróżnicowanie przestrzenne zagranicznych destynacji turystycznych mło dzieży na przykładzie wyjazdów turystycznych młodzieży licealnej Słupska i Częstocho wy, Turystyka i Hotelarstwo, 14, 53–67. Pearce D.G., 1995, Tourism today: A geographical analysis (2nd ed.), Longman Scientific & Technical, Harlow. Pedro a., 2006, Urbanization and second-home tourism [w:] D. Buhalis, C. Costa (red.), Tourism Management Dyna mics – consumers products and industry, Elsevier, 63–74. rettinger r., Staszak P., 2010, Europejskie połączenia lotnicze głównych regionów turystycznych Azji Południowo-Wschodniej [w:] z. zioło, T. rachwał (red.), Przedsiębiorczość–Edukacja, 6, Wydawnictwo nowa Era Sp. z o.o., Warszawa-Kraków, 462–470. rogalewski o., 1974, Zagospodarowanie turystyczne, WSiP, Warszawa. rokicki J., 1989, Wakacjusze na Jackowie i inni. Szkic o sytuacji współczesnych polskich emigrantów zarobkowych w Chicago, Przegląd Polonijny, 2, 105–118. rokicki J., 1992a, Pegaz nad polskim Chicago, Świat Polonii. rokicki J., 1992b, Więź społeczna a zmiana kultury. Studium dynamiki polskiej zbiorowości etnicznej w USA, zakład narodowy im. ossolińskich, Wrocław. różycki P., 2006, Determinanty aktywności turystycznej młodzieży, Problemy Turystyki, 1–4, 157–166. Sakson B., 2007, Współcześni polscy emigranci w metropolii Chicago, Przegląd Polonijny, 2, 181–201. Silverman D., 2007, Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu, interakcji, PWn, Warszawa. Skórny z., 1989, Mechanizmy regulacyjne ludzkiego działania, Wydawnictwo naukowe PWn, Warszawa. Sojka E., 2003, Statystyka w przykładach i zadaniach. Podręcznik akademicki, Śląskie Wydawnictwa naukowe Wyższej Szkoły zarządzania i nauk Społecznych, Tychy. Stadnik K., 2012, Aktywność turystyczna Polonii kanadyjskiej na przykładzie mieszkańców Vanco- uver, zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace instytutu Kultury fizycznej, 28, 223–236. Stemplewska-Żakowicz K., 2010, Metody jakościowe, metody ilościowe: hamletowski dylemat czy różnorodność do wyboru?, roczniki Psychologiczne, 1 (13), 87–96. Travis a.S., 1989, Tourism destination area development [from theory into practice) [w:] f. Witt, L. Moutinho (red.), Tourism marketing and management handbook, Prentice Hall, new York, 487–498. 78 Prace GeoGraficzne, zeszyt 156 Um S., Crompton J.L., 1990, Attitude determinants in tourism destination choice, annals of Tourism research, 17 (3), 432–448. Wasiakowa H., 1982, Zróżnicowanie poziomu konsumpcji w dziedzinie turystyki i wypo czynku w makroregionach [w:] J. olearnik, J. Prudzienica (red.), Gospodarka turystyczna – rynek i konsumpcja usług turystycznych, Wydawnictwo Uczelniane akademii Ekonomicznej, Wrocław. Włodarczyk B., 1999, Przemiany form aktywności turystycznej. Przykład krawędzi Wyżyny Łódzkiej, Łódzkie Towarzystwo naukowe, Łódź, 89–97. Włodarczyk B., 2009, Przestrzeń turystyczna. Istota, koncepcje, determinanty rozwoju, Wydaw- nictwo UŁ, Łódź. Viner D., nichols S., 2006, Climate change and its implications for international tourism [w:] D. Buhalis, C. Costa (red.), Tourism management dynamics – trends, management and tools, Elsevier, oxford, 1–24. ziółkowska-Weiss K., 2013, Oferta lotniska Kraków-Balice w rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Przykład zmian w infrastrukturze transportowej, implikacje dla rozwoju turystyki [w:] z. zioło, M. Borowiec (red.), Wybrane problemy rozwoju usług turystycznych, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 24, 91–106. ziółkowska-Weiss, K., 2018, Przestrzenne rozmieszczenie Polonii w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej [w:] D. Praszałowicz (red.), Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, Migration Studies-Review of Polish Diaspora, Komitet Badań nad Migracjami, 1(167), 49–68. raporty Yearbook of Immigration Statistic, 2013, Homeland Security [https://www.dhs.gov/immigra- tion-statistics/yearbook/2013] (dostęp: 2.04.2019). Census Bureau, 2013, Summary File 4(SF4) – Sample Data PCT1, ancestry-Polish, U.S. Census Bureau [https://www.census.gov/prod/cen2000/doc/sf4.pdf] (dostęp: 2.04.2019). Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej GUS, 2013. strony internetowe https://commons.wikimedia.org/wiki/file:Map_of_Cook_County_illinois_showing_town- ships.png, (dostęp: 05.04.2019r.). Kamila Ziółkowska-Weiss Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Instytut Geografii Zakład Turystyki i Badań Regionalnych ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków
[email protected]