Odpowiedzialność Deliktowa w Prawie Cywilnym: Podstawy i Zasady | Notatki Prawoznawstwo

Czyny niedozwolone

Czyny niedozwoloneCzyny niedozwolone (delikty) działania lub zaniechania

człowieka sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego,

wywołujące szkodę. Czynem niedozwolonym może być również inne zdarzenia

nie mające z działaniami ludzkimi nic wspólnego, ilekroć wynika z nich szkoda i

za tę szkodę prawo czyni kogoś odpowiedzialnym.Podmiot odpowiedzialny za

szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym zobowiązany jest do jej

naprawienia.Świadczenia polegające na naprawieniu szkody wynikłej z czynu

niedozwolonego jest świadczeniem pierwotnym w tym stosunku

zobowiązaniowym. Obowiązek naprawienia tej szkody powstaje, bowiem wtedy,

gdy poszkodowany doznał jej w następstwie czynu niedozwolonego, za który

inny podmiot ponosi odpowiedzialność. Jeżeli ziści się wspomniany stan

faktyczny, osoba odpowiedzialna za wyrządzenie szkody (dłużnik) od razu jest

zobowiązany do jej naprawienia poszkodowanemu (wierzycielowi).

Pod tym względem różni się system odpowiedzialności deliktowej od

odpowiedzialności kontraktowej,pojawiającej się jako następstwo niewykonania

lub nienależytego wykonania istniejącego już stosunku zobowiązaniowego. Przy

odpowiedzialności kontraktowej wyrządzenie szkody następuje w ramach

istniejącego stosunku zobowiązaniowego, wskutek czego od razu znany jest i

zindywidualizowany ewentualny podmiot odpowiedzialny za szkodę; powstaje

tylko kwestia uchylenia jej odpowiedzialności z tego tytułu. Przy odp deliktowej

trzeba dopiero poszukiwać dłużnika tego stosunku zobowiązaniowego, i to

spośród nieograniczonego kręgu podmiotów.

Z zasady wyłączona jest możliwość umownego modyﬁkowania ustawowych

przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Przy określaniu społecznych

konsekwencji czynów niedozwolonych nie można poprzestać tylko na

kodeksowej regulacji tej problematyki. Ogromny rozwój różnych postaci

ubezpieczeń, a zwłaszcza ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, w znacznej

mierze modyﬁkuje konsekwencje społeczne wyznaczone normami KC.

Zamiast osoby bezpośrednio odpowiedzialnej ciężar odpowiedzialności

odszkodowawczej przejmuje w takich przypadkach zakład ubezpieczeń, a za

jego pośrednictwem rozkłada się on na liczne grupy osób ubezpieczających się

od ryzyk tego rodzaju.Odpowiedzialność za własne czynyOdpowiedzialność za

własne czyny oparta jest na zasadzie winy. Wyraźnie wskazuje na to

podstawowy w tym względzie art. 415 KC, który mówi, że Kto z winy swej

wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia .Podstawowe

da art. 415 KC pojęcie winy ani w tym, ani w innych przepisach KC wyjaśnione.

Nie ulega wszakże wątpliwości, że za czyn zawiniony może uchodzić jedynie

takie zachowanie człowieka, które jest zarazem bezprawne.Bezprawność

pojmuje się w prawie cywilnym szeroko, a mianowicie jako niezgodność

zachowania się sprawcy z porządkiem prawnym.

Wyłączenia

Obowiązujące prawo przewiduje bardzo różnorodne wyłączenia bezprawności

działania. Trzeba więc poprzestać na wymienieniu jedynie najważniejszych ich

typów:Obrona konieczna (art. 413 KC) polega na odparciu bezpośredniego i

bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby. W

przeciwieństwie do prawa karnego, prawo cywilne nie zawiera szczególnych

postanowień dotyczących przekroczenia granic obrony koniecznej.Stan wyższej

konieczności (art. 424 w zw. Z art. 142 KC) również znamionuje bezpośrednie

zagrożenie dla dowolnego dobra jakiejkolwiek osoby. Jednakże źródłem tego

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Odpowiedzialność Deliktowa w Prawie Cywilnym: Podstawy i Zasady i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

Czyny niedozwolone

Czyny niedozwoloneCzyny niedozwolone (delikty) działania lub zaniechania człowieka sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, wywołujące szkodę. Czynem niedozwolonym może być również inne zdarzenia nie mające z działaniami ludzkimi nic wspólnego, ilekroć wynika z nich szkoda i za tę szkodę prawo czyni kogoś odpowiedzialnym.Podmiot odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym zobowiązany jest do jej naprawienia.Świadczenia polegające na naprawieniu szkody wynikłej z czynu niedozwolonego jest świadczeniem pierwotnym w tym stosunku zobowiązaniowym. Obowiązek naprawienia tej szkody powstaje, bowiem wtedy, gdy poszkodowany doznał jej w następstwie czynu niedozwolonego, za który inny podmiot ponosi odpowiedzialność. Jeżeli ziści się wspomniany stan faktyczny, osoba odpowiedzialna za wyrządzenie szkody (dłużnik) od razu jest zobowiązany do jej naprawienia poszkodowanemu (wierzycielowi). Pod tym względem różni się system odpowiedzialności deliktowej od odpowiedzialności kontraktowej,pojawiającej się jako następstwo niewykonania lub nienależytego wykonania istniejącego już stosunku zobowiązaniowego. Przy odpowiedzialności kontraktowej wyrządzenie szkody następuje w ramach istniejącego stosunku zobowiązaniowego, wskutek czego od razu znany jest i zindywidualizowany ewentualny podmiot odpowiedzialny za szkodę; powstaje tylko kwestia uchylenia jej odpowiedzialności z tego tytułu. Przy odp deliktowej trzeba dopiero poszukiwać dłużnika tego stosunku zobowiązaniowego, i to spośród nieograniczonego kręgu podmiotów. Z zasady wyłączona jest możliwość umownego modyfikowania ustawowych przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Przy określaniu społecznych konsekwencji czynów niedozwolonych nie można poprzestać tylko na kodeksowej regulacji tej problematyki. Ogromny rozwój różnych postaci ubezpieczeń, a zwłaszcza ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, w znacznej mierze modyfikuje konsekwencje społeczne wyznaczone normami KC. Zamiast osoby bezpośrednio odpowiedzialnej ciężar odpowiedzialności odszkodowawczej przejmuje w takich przypadkach zakład ubezpieczeń, a za jego pośrednictwem rozkłada się on na liczne grupy osób ubezpieczających się od ryzyk tego rodzaju.Odpowiedzialność za własne czynyOdpowiedzialność za własne czyny oparta jest na zasadzie winy. Wyraźnie wskazuje na to podstawowy w tym względzie art. 415 KC, który mówi, że Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia .Podstawowe da art. 415 KC pojęcie winy ani w tym, ani w innych przepisach KC wyjaśnione. Nie ulega wszakże wątpliwości, że za czyn zawiniony może uchodzić jedynie takie zachowanie człowieka, które jest zarazem bezprawne.Bezprawność pojmuje się w prawie cywilnym szeroko, a mianowicie jako niezgodność zachowania się sprawcy z porządkiem prawnym. Wyłączenia Obowiązujące prawo przewiduje bardzo różnorodne wyłączenia bezprawności działania. Trzeba więc poprzestać na wymienieniu jedynie najważniejszych ich typów:Obrona konieczna (art. 413 KC) polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby. W przeciwieństwie do prawa karnego, prawo cywilne nie zawiera szczególnych postanowień dotyczących przekroczenia granic obrony koniecznej.Stan wyższej konieczności (art. 424 w zw. Z art. 142 KC) również znamionuje bezpośrednie zagrożenie dla dowolnego dobra jakiejkolwiek osoby. Jednakże źródłem tego

zagrożenia nie jest zamach, a więc bezprawne działanie człowiek, lecz jakaś rzecz lub zwierzę (np. rzucający się na człowieka pies). Do uchylenia tej odpowiedzialności konieczne jest ponadto, aby:

Osoba sama nie wywołała niebezpieczeństwa;
Niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec;
Ratowane dobro było oczywiście ważniejsze niż dobro zagrożone. Zgoda poszkodowanego na działanie ingerujące w sferę jego dóbr uchyla bezprawność tych działań.Wykonywanie własnych praw podmiotowych wyłącz bezprawność tych działań i zwalnia z odpowiedzialności za nie. Np. właściciel gruntu nie może powoływać się na szkodę wynikającą z faktu, że użytkownik jego gruntu lub uprawniony z tytułu służebności gruntowej pozbawia go korzyści, jakie mógłby osiągnąć gospodarząc sam na gruncie.Bezprawność czynu stanowi jego klasyfikację przedmiotową. Natomiast wina jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy i dlatego określa się ją mianem podmiotowej strony czynu.Przez winę rozumie się naganną decyzję człowieka odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu (także zaniechania).Szkoda może być wyrządzona nie tylko przez jednego sprawcę, ale także przez kilku działających w porozumieniu lub nawet bez porozumienia. W przypadkach takich wszyscy ponoszą odpowiedzialność, i to solidarną (por. art.441 KC), za wyrządzoną wspólnie szkodę, jeżeli, oczywiście, czyny ich były zawinione (art. 41 KC). Zgodnie z art. 6 KC, ciężar dowodu okoliczności wskazanych w art. 415 KC w całości spoczywa na poszkodowanym. Odpowiedzialność za cudze czyny I. Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru Zawiniony czyn człowieka może również polegać na tym, że nie dopełnił on ciążącego na nim obowiązku nadzoru nad inną osobą, która w następstwie tego wyrządziła komuś szkodę. Odpowiedzialność sprawującego nadzór Niemożność przypisania winy małoletniemu do lat 13 (art. 426 KC), albo osobie niepoczytalnej (art. 425 KC) rodzi pytanie o ewentualną odpowiedzialność innych podmiotów, aniżeli sprawca szkody. Zgodnie z art. 427 KC, odpowiedzialność ponosi każdy, kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można , jak również ten, kto wykonuje bez obowiązku ustawowego lub umownego stałą pieczę nad tymi osobami. Odpowiedzialność sprawcy Przewidziana w art. 427 KC odpowiedzialność, za czyn cudzy, osób zobowiązanych do nadzoru nie zapewni poszkodowanemu naprawienia szkody w następujących trzech przypadkach:
jeżeli obalone zostanie domniemanie winy w nadzorze lub domniemanie związku przyczynowego;
jeżeli ściągnięcie wierzytelności (odszkodowanie) od osoby odpowiedzialnej z tytułu winy w nadzorze jest niemożliwe lub bardzo utrudnione;
jeżeli brak jest osób zobowiązanych do nadzoru. W takich przypadkach art. 428 KC przewidzianą na zasadzie słuszności odpowiedzialność bezpośredniego sprawcy, któremu z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie można przypisać winy. Natomiast czyn jego musi mieć cechę bezprawności. Zasada słuszności została bliżej sformułowana w art. 428 KC.

terytorialnego, natomiast za wydanie normy stanowionej przez organy państwowe odpowiada Skarb Państwa. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem orzeczenia lub decyzji Przepis art. 4171 2 KC wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą z wyrządzeniem szkody przez wydanie niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji. Uzależnia także dochodzenie odszkodowania od przedsądu. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem orzeczenia lub decyzji Odpowiedzialność odszkodowawcza organu powołanego do stosowania prawa może obejmować tylko takie sytuacje, gdy organ ten był obowiązany do dokonania takiej czynności. Przepis art. 4171 3 KC reguluje skutki prawne wyrządzenia szkody spowodowanej niewydaniem orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa. Chodzi więc o szkodę spowodowaną przewlekłością postępowania sądowego lub administracyjnego. Również w tym przypadku konieczną przesłanką żądania odszkodowania jest stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem przewlekłości postępowania zarówno sądowego, jak i administracyjnego. Jednakże końcowy fragment cytowanego przepisu wskazuje zarazem na możliwość uchylenia ej przesłanki z mocy ustawy z 17.07.04 o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), obowiązująca od 17.9.04. w myśl art. 2 cyt. ustawy przewlekłym jest postępowanie, które trwa dłużej niż jest to konieczne do rozstrzygania lub załatwiania sprawy. Skarżący się na tej podstawie może już w toku postępowania żądać swoistego zadośćuczynienia od Skarbu Państwa lub komornika w wysokości do 10000 zł (art. 12 ust. 4). Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego Także w przypadku tej szkody, odpowiedzialność odszkodowawcza organu powołanego do stosowania prawa obejmuje tylko takie sytuacje, gdy organ ten był zarazem obowiązany do dokonania takiej czynności. Przepis art. 4171 4 KC konkretyzuje przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechania legislacyjne. Przede wszystkim wskazuje, że obowiązek wydania aktu normatywnego powinny nakazywać przepisy konstytucyjne.O zaniechaniu legislacyjnym można mówić tylko wtedy, gdy z przepisu prawa wynika w jakim terminie organ władzy publicznej ma wydać nakazaną ustawę lub rozporządzenie albo akt prawa miejscowego. W normie upoważniającej określony organ do wydania rozporządzenia (art. 92 Konstytucji) ów termin jest zwykle określony. Jeżeli brak takiego postanowienia, należy przyjąć, że organ jest obowiązany wydać rozporządzenie niezwłocznie. Dla dochodzenia odszkodowania za zaniechania legislacyjne art. 4171 4 KC nie przewiduje przedsądu. Naprawienie szkody stwierdza sąd rozpoznający sprawę.Naprawienie szkody na zasadzie słusznościKC sięga po odpowiedzialność na zasadzie słuszności, gdy chodzi o łagodzenie szczególnie dotkliwych następstw wyrządzonej szkody, których usunięcie na podstawie przepisów ogólnych nie jest możliwe.Przepis art. 4172 KC przewiduje naprawienie szkody, która jest następstwem wykonywania władzy publicznej w sposób zgodny z prawem, w sytuacji jednak, gdy byłoby niesłuszne, aby skutki wyrządzenia szkody obciążały wyłącznie poszkodowanego. Taką właśnie odpowiedzialność kwalifikuje się w nauce jako opartą na zasadzie słuszności. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy

Odpowiedzialność za zwierzęta Wg art. 431 1 KC odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta ponosi ten, kto je chowa lub nimi się posługuje. Chodzi tu więc o zwierzęta domowe oraz dzikie, które przebywają pod pieczą człowieka, np. w ogrodach zoologicznych, cyrkach albo w fermach hodowlanych. Wspomnianą odpowiedzialność ponoszą także osoby, które nie chowają zwierzęcia, lecz dorywczo posługują się nimi dla własnego celu. Odpowiedzialność za zwierzęta w stanie wolnym reguluje ustawa z 13.10. Prawo łowieckie. Przewiduje ona, że dzierżawcy lub zarządcy obwodów łowieckich odpowiadają za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny w uprawach i płodach rolnych, natomiast Skarb Państwa odpowiada za wszelkie szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną. Odpowiada on także za niektóre straty wyrządzone przez żubry, wilki i rysie, niedźwiedzie i bobry.Odpowiedzialność z art. 431 1 KC opiera się na zasadzie domniemanej winy w nadzorze osoby, która chowa zwierzę lub się nim posługuje.Jeżeli osobie, która zwierzę chowa lub się nim posługuje nie można przypisać winy, ale jej odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę jest uzasadniona ze względów moralnych, wówczas istnieje możliwość obciążenia tej osoby obowiązkiem naprawienia szkody na zasadzie słuszności.

Samopomoc Jeżeli cudze zwierzę wyrządza szkodę na gruncie, wówczas posiadacz gruntu może zająć to zwierzę, w celu zabezpieczenia roszczeń o naprawienie szkody (art. 432 1 KC).Odpowiedzialność za wyrzucenie, spadnięcie lub wylanie przedmiotuTen, kto zajmuje pomieszczenie, odpowiada za szkodę wyrządzoną w następstwie wyrzucenia, wylania lub spadnięcia z tego pomieszczenia jakiegokolwiek przedmiotu (art. 433 KC).Jeżeli pomieszczenie zajmuje łącznie kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna (art.441 KC).Od odpowiedzialności tej zajmujący pomieszczenie może się uwolnić tylko wtedy, gdy za przyczynę odpowiada:1) siła wyższa;2) wyłączna wina poszkodowanego;3) wyłączna wina osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł pomóc.Odpowiedzialność za zawalenie się budowli lub oderwanie się jej częściNa podstawie art. 434 KC za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli.Samoistny posiadacz odpowiada za szkody na zasadzie ryzyka, ograniczonej do dwóch zdarzeń:

braku utrzymania budowli w należytym stanie;
wad w budowie. Natomiast samoistny posiadacz nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części było następstwem innych od wskazanych wyżej zdarzeń. Odpowiedzialność związana z użyciem sił przyrody Intensywny rozwój techniki doprowadził do stosowania w przemyśle i transporcie urządzeń oraz mechanizmów, które powodują powstanie poważnych zagrożeń dla otoczenia. Odpowiedzialność te szkody oparta jest na zasadzie ryzyka. Uznano przy tym za właściwe, by odpowiedzialność tę ponosiły osoby, które władają wspomnianymi środkami technicznymi i wykorzystują je w swoim interesie. Przepisy te odrębnie określają dwie grupy podmiotów ponoszących wspomnianą, zaostrzoną odpowiedzialność:

oznaczenia odróżniającego podają się za producenta. Tak samo odpowiadają również importerzy produktów zagranicznych. Kolejna grupa osób odpowiedzialnych to profesjonalni zbywcy produktów niebezpiecznych. Odpowiadają oni tylko wtedy, gdy nie wiadomo kto jest producentem ani importerem.W myśl art. 4491 1 KC podmiotem uprawnionym jest każdy, kto poniósł szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Ochroną objęci są nie tylko nabywcy produktu niebezpiecznego, ale także inne osoby, które znalazły się w zasięgu oddziaływania niebezpiecznych właściwości produktu.Odpowiedzialność opiera się na zasadzie ryzyka. Opiera się ona na założeniu, że ten, kto z działalności gospodarczej odnosi korzyści, powinien ponosić także ryzyko niebezpieczeństw z tym związanych dla innych i odpowiadać za szkody stąd wynikłe, mimo iż są one przez niego niezawinione.

Odpowiedzialność Deliktowa w Prawie Cywilnym: Podstawy i Zasady, Notatki z Prawoznawstwo

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Odpowiedzialność Deliktowa w Prawie Cywilnym: Podstawy i Zasady i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!