1
Rozdz. OPORY KULTURY
Poruszona kwestia trudności przenikania określonej kultury do obcego środowiska.
Opory nie mają zawsze i wszędzie tego samego charakteru. Nie zwracają się zawsze
przeciwko przedstawicielom obcej kultury, lecz przeciwko „swoim”, którzy tej kulturze
ulegli. Zwalczane bywają nie wszystkie elementy czy elementów zespoły, lecz tylko niektóre.
W wielu przypadkach przejmowane są bez dostrzegalnego oporu niektóre wytwory kultury
umysłowej np. sformułowania doktrynalne. Odrzucane zaś bywają sposoby bycia i obyczaje
domowe, niektóre wygody.
Nie wszystkie opory są jasno uświadomione.
W przypadku zetknięcia się dwóch kultur wzajemnie sobie obcych, niektóre elementy tych
kultur przenikają z jednej do drugiej mimo stawianego oporu całokształtowi.
Wiadomo jak łasi byli tubylcy afrykańscy na europejskie szklane paciorki i inne błyskotki. I
odwrotnie moda europejska na ciekawostki pochodzenia murzyńskiego.
Wszystkie te zapożyczenia mają jednak charakter „peryferyczny”, przez co rozumiemy, że nie
są związane organicznie z systemem życia zapożyczającej grupy, określającym sposób życia
jednostki. Wprowadzenie tych elementów nie powoduje istotnej zmiany w kulturze ani w
obyczajowości, organizacji życia społeczności np. zegarek użytkowany przez elitę, ale życie
całej społeczności organizowane według zegara słonecznego.
Opór, potępienie, świadoma niechęć zaczynają pojawiać się, gdy dany element przestaje być
peryferyczny. Gdy przenika do życia codziennego całej grupy i scalać się zaczyna z życiem
całej grupy tradycyjnie ustalonym systemem norm, wzorów.
Zapożyczenia elementów kulturowo obcych może sprowadzić zaburzenia w działaniu układu
społecznego, a nawet w samym układzie. Fakty takie zachodzą bardzo często, gdy kultura
krajów europejskich wchodzi w styczność z kulturami pierwotnymi. Następuje wówczas
rozstrój nie tylko systemu kulturowego, w którym żyły określone grupy, ale również rozkład
samej grypy.
Częstokroć grupa poddana wpływom europejskim po prostu wymierała.
Tubylec znajdywał się w nowej, nieznanej sytuacji, czuł się osamotniony i bezradny.
Dezorganizacja grypy oraz izolacja psychiczna jednostki przyczyniała się wymierania grupy,
a przynajmniej spadku ludności. Tradycyjne więzi religijne, moralne, społeczne, gospodarcze
łączące członków grupy zostają rozluźnione.
Tubylec, który ochrzcił się i dba o to by przestrzegać zakazów religijnych i moralnych nowej
wiary staje w opozycji nie tylko do wierzeń swego otoczenia, ale całego swojego życia. Nie
jest także w stanie zasymilować się z katolickim społeczeństwem, zawsze będzie traktowany
jako obcy w kulturze europejskiej.
Znamy jednak przypadki przejmowania bardzo istotnych elementów kultury obcej, a mimo to
grupa nie ulega rozkładowi, a nawet konsoliduje się. Tak dzieje się w przypadku
przejmowania islamu przez plemiona sudańskie i murzyńskie w Afryce.
Każda wioska, która zostaje nawrócona, zostaje scalona z życiem duchowym ludów
muzułmańskich. A jednak nie obserwujemy żadnych dostrzegalnych oznak dezorganizacji w
grupach nawróconych, odwrotnie niż w przypadku nawróceń na którąś z Religi
chrześcijańskich. Mówi się o większej plastyczności islamu.
Tymczasem, islam wywodzi się z tego samego pnia, co judaizm i chrześcijaństwo.
Islam wymaga niesłychanie mało od swych wyznawców. Jest to religia niesłychanie prosta
pod względem dogmatycznym. Cała wiara sprowadza się do tego, że Bóg jest, Bóg jest jeden
a Mahomet jego prorokiem. Można przy tym wierzyć w istnienie innych mocy czy istot
duchowych, aby tylko nie mieć je za równe Bogu jedynemu. Tubylcy nie muszą, więc
wyrzekać się swoich wierzeń i praktyk. Są także obowiązki praktyczne; obowiązek
pielgrzymowania do Mekki, przynajmniej jeden raz w życiu; obowiązek brania udziału w
„wojnie świętej” o rozszerzenie wiary lub jej obronę. Ale żaden z nich nie jest uciążliwy dla
docsity.com
