Demografia - Notatki - Socjologia ogólna - Część 1, Notatki z Socjologia

Pobierz Demografia - Notatki - Socjologia ogólna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!

DEMOGRAFIA

 nauka społeczna  problematyka ludnościowa  stan i struktura* ludności w określonych warunkach hist.- gosp.  opis + analiza  oceny + prognozy

• rozkład określonej cechy wśród populacji

LUDNOŚĆ  logicznie wyodrębniona zbiorowość zamieszkująca dane terytorium RUCHY NATURALNE  urodzenia, zgony, formowanie rodziny, rozpad małżeństwa, etc. RUCHY MECHANICZNE (wędrówkowe)  migracje POPULACJE OTWARTE  ich wielkość zmienia się ze względu na ruch nat. i mech. LUDNOŚĆ ZASTOJOWA  taki sam przebieg urodzeń/zgonów przy uchyleniu migracji GOSPODARSTWO DOMOWE  zespół osób wspólnie mieszkających i utrzymujących się

demografia a socjologia

 zainteresowanie zbiorowością (socjolog pyta o więź społ., demograf odnotuje statystyczny wynik tych więzi)

 metoda badawcza (socjolog przejmuje od demografa metody pomiaru statystycznego)

 cel badań (teorie łączące argumenty socjologiczne i demograficzne)

 terminologia (zazębia się)

historia myśli demograficznej (myślenie o demografii uwarunkowane ideologicznie)

Demografia

formalna opisowa

analiza mat.-statystyczna zjawisk, zdarzeń i

procesów demograficznych

wszelkie uwarunkowania procesów

demograficznych

POPULACJA

CECHY BIOLOGICZNE CECHY NIEBIOLOGICZNE

płeć miejsce zamieszkania wiek cechy społ.-zawodowe (zawód, wykształcenie, powiązania rodzinne)

DEMOGRAFIA SPOŁECZNA, np. demografia rodzin

KONFUCJUSZ postulat harmonii między ludnością a żywnością (np.: zmiana ceny ceremonii ślubnej) PLATON postulat optymalnej liczby obywateli w państwie (5040)

ARYSTOTELES krytyka niekontrolowanego przyrostu demograficznego RZYM poparcie dla gwałtownego wzrostu liczby ludności (np.: sankcje dla starych kawalerów)

GB XVII/XVIII w. MERKANTYLIZM nastawienie na samowystarczalność, przyrost naturalny pozytywny

FRANCJA XVIII w. FIZJOKRATYZM zbyt szybki wzrost demograficzny niszczy plan dobrego eksploatowania ziemi

KONCEPCJE DEMOGRAFICZNE

NURT NORMATYWNY NURT ANALITYCZNY

(pozytywistyczny)

populacjonizm antypopulacjonizm

(XVIII/XIX w.)

T. Malthus  kompleksowa koncepcja

ludnościowa związana z mechanizmem reprodukcji

(1803 – wersja poprawiona)

{wcześniej Batero zestawia stałą płodnośc ludzką z wyczerpalnością zasobów żywieniowych}

wg Malhusa ludność pomnaża się szybciej niż wzrastają zasoby żywieniowe

optimum ludności – stan liczebny ludności

odniesiony do pewnych zasobów uznanych za cenne

społecznie

kryteria optimum ludności  ekonomiczne (wydajność pracy, wielkość dochodu, wzrost gospodarczy)  militarne (kiedy budują się imperia)  demograficzne (wiek, płeć, przyrost nat.)  społeczne (zaspokojenie potrzeb: ochrona zdrowia, edukacja, ubezpieczenie)  genetyczne (np. III Rzesza)  ekologiczne (zasobność środowiska i możliwości odnawiania przyrody)

Konfucjusz, Platon, Arystoteles  optimum ludności Cannon  wzrost liczby ludności ma być proporcjonalny do zamierzonej wydajności pracy Liga Narodów  próbuje obliczyć optima dla poszczególnych krajów podczas ‘baby-boom’  postulat optimum ludonści

teoria przejścia

demograficznego

Obowiązuje do lat ’ XX w.

postęp geometryczny postep arytmetyczny

zahamowanie wzrostu liczby ludności

1. późniejsze zawieranie związków małżeńskich
2. wskazane są czynniki prewencyjne (antykoncepcja)
3. czynniki pozytywne = zwiększają śmiertelność populacji (wojny, epidemie, głód, zła higiena, ciężka praca) biedni nie stosują czynników prewencyjnych, co powoduje dziedziczenie biedy (ze szkodą dla państwa)

przewidywania Malthusa nie sprawdziły się:

 rewolucja agrarna i przemysłowa

 powszechna antykoncepcja

 wojny światowe

 bogacenie się społeczeństwa zach.

 zmiana pozycji dziecka

SPIS POWSZECHNY – pełne badanie stanu i struktury ludności na danym terenie i w określonym czasie, dane są imienne i uzyskiwane

bezpośrednio od badanych, obowiązuje tajemnica statystyczna, dane zostają zagregowane

Historia spisu pow. w Polsce :

Co powinien zawierać spis?

MINIMUM DEMOGRAFICZNE = płeć + wiek + stan cywilny

cechy geograficzne, ekonomiczne, wykształcenie, cechy zespołowe (pyt. o rodzinę i gospodarstwo domowe)

stan ludności de facto (nie de jure)

moment krytyczny spisu – dzień i godzina spisu są umowne (bo procedura spisywania rozciągnięta w czasie)

MIKROSPISY – badania prowadzone w okresach międzyspisowych, dotyczą określonych dziedzin życia, np.: budżety gospodarstw domowych,

badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

BADANIA MONOGRAFICZNE – obserwowanie ze szczególną uwagą wybranych społeczności typowych lub nietypowych (dla Polski 

Łódź)

METODA SZACUNKOWA – znając dane początkowe i końcowe oraz terndy szacujemy brakujące dane demograficzne

ZBIERANIE FAKTÓW DEMOGRAFICZNYCH

1789 r. pierwszy spis nowożytny  spis sumaryczny (ile ludności zamieszkuje wieś/miasto?) (postanowienie Sejmu Wielkiego)

1921 r. spis pow. II RP pyt. o analfabetyzm

1931 r.

1946 r. pyt. o sieroctwo 1978 r. 1970 r.

1960 r. 2002 r. 1950 r. 1988 r. spisano ponad milion ‘martwych dusz”

1. dyskusja nad pytaniami
   3. nabór na rachmistrzów i szkolenie
2. kiedy, gdzie, kto?
3. etap agregacji danych
4. etap gromadzenia danych

WARUNEK: Ludzie muszą chcieć być spisani

ANALIZA WZDŁUŻNA (KOHORTOWA) ANALIZA POPRZECZNA

KOHORTA – zbiór jednostek wyodrębniony na podstawie zdarzenia demograficznego (urodzenie, małżeństwo, pierwsze dziecko, etc.) doświadczonego w tym samym czasie; np.: generacja = osoby urodzone w tym samym roku

Analiza polega na śledzeniu losów kohorty (badanie długotrwałe)

Analiza polega na badaniu jakiegoś konkretnego wydarzenia, w którym mogą brać udział ludzie z wielu różnych kohort; np.: badanie zgonów w 1995 r.

Stosowana częściej niż a. kohortowa, wyniki otrzymujemy szybko i

pomijamy indywidualne biografie

instrumenty stosowane przy tych ananlizach –

służy analizie kohortowej

(lata jednostki) * współczynnik surowy  L = cała populacja

oś wieku kohorta

linie wieku

oś czasu (lata kalendarzowe)

linie obserwacji

 dla kohort rzeczywistych i abstrakcyjnych  głownie tablice wymieralności (pierwsza taka tablica – XVII w. Wrocław, Huley )

WSPÓŁCZYNNIKI

DEMOGRAFICZNE

W = F/L x C

Współczynnik = Fakty/Średnia liczba ludności* x Stała

3 WARUNKI SENSOWNOŚCI WSPÓŁCZYNNIKÓW 1/ ZGODNOŚĆ CZASU ZBIERANIA DANYCH 2/ FAKTY I LUDNOŚĆ NA TYM SAMYM TERENIE 3/ LUDNOŚĆ MUSI GENEROWAĆ FAKTY DEMOGRAFICZNE (np.: urodzenie dziecka nie może być odniesione do grupy mężczyzn)

SIATKA

DEMOGRAFICZNA

diagram Lexisa XIX w.

TABLICE

ELIMINACJI

PIRAMIDY WIEKU  koniec XIX w. Sundbärg MODELE STRUKTUR LUDNOŚCI

współczynnik obciążeń

demograficznych

relacja sumy ludzi w wieku przed- i poprodukcyjnym do ludzi w wieku produkcyjnym jeśli W=7% ok. jeśli W>7% obciażenie

piramida progresywna piramida zastojowa piramida regresywna

reżim tradycyjny po I przejściu demograficznym po II przejsciu demograficznym

współczynnik feminizacji (w Polsce =106/100) współczynnik maskulinizacji

TYP POPULACJI ODSETEK OSÓB

> 65 LAT

MEDIANA

WIEKU

Bardzo młoda poniżej 5 15 – 19 Młoda 5 - 9 20 – 24 Starzejąca się 10 – 14 25 – 29 Zaawansowane starzenie 15 – 19 30 – 34 Bardzo stara > 20 > 35

MEDIANA – punkt centralny, który dzieli populacje (ze względu na wartość danej cechy) na pół

Przed + Po W = x C Produkcyjni

K

W = x C M

M

W = x C K

Stan cywilny:  wolny (kawaler, panna, wdowcy, rozwodnicy, osoby w separacji)  nie wolny (małżonkowie formalni i nieformalni)

MAŁŻEŃSKOŚĆ  zawiązywanie małżeństw i ich rozpad (śmierć, rozwód, separacja) surowy współczynnik współczynnik I kategorii

bilans roczny = relacja małżeństw zawartych do rozwiązanych

Polska

 1989 r. – 255 tys. małżeństw;

 2002 r. – 191 tys. małżeństw; bilans roczny ujemny: - 14,6 tys; związki nieformalne = 1,9% populacji

współczynnik małżeństw pierwszych – ile osób powyżej 15 roku życia kiedykolwiek wstąpiło w związek małżeński (w Polsce +- 90%, dużo w skali Europy)

50% małżeństw w Polsce  różnica wieku mniejsza niż 2 lata i niewielkie różnice w wykształceniu

BADANIA OPINII PUBLICZNEJ

1/ Społeczna waga małżeństwa

wyraz poważnego traktowania (79%) ważny dla statusu dziecka (64%) nakaz tradycji (50%) ważna romantyczna uroczystość (42%) względy finansowe (15%)

2/ Związek nieformalny

akceptowany, jeżeli partnerzy się na to zgodzą (50%) całkowicie niedopuszczalny (15%) dopuszczalny na krótko przed ślubem (12%)

3/ Rozwody

ze wzrostem rozwodów należy walczyć (80%) rozwód to coś pozytywnego (2%)

4/ Spadek zawieranych małżeństw negatywnie ocenia 54%

5/ Wzrost liczby nieformalnych par negatywnie ocenia 42%

czynniki wpływające na małżeńskość

wymierne niewymierne

liczebność populacji kultura społeczeństwa liczba kawalerów/panien religijność liczba zgonów/urodzeń dobrobyt migracja miastowieś polityka społeczna

małżeństwa W = x C ogół

w Polsce przez ostatnie 20 lat spadł o 36%

M

W = x C osoby ‘podatne’ na małżeństwo 