




Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Obraz lewego jajnika suki (30 kg m.c.) w okresie anoestrus ... sto o charakterze ropomacicza. ... Klasyczny obraz ropomacicza u suki o 10 kg m.c..
Typologia: Prezentacje
1 / 8
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
wałtowny rozwój metod obrazo- wania oraz duża dostępność apara- tów ultrasonograficznych na rynku do- prowadziły do powszechnego używania tej techniki w gabinetach weterynaryj- nych. Duża dostępność aparatów o wy- sokiej rozdzielczości obrazu daje wie- le nowych możliwości diagnostycznych nawet mniej doświadczonym lekarzom. Ocena ultrasonograficzna narządu roz- rodczego suk i kotek jest obecnie jed- nym z podstawowych badań diagnostycz- nych pokazujących stan macicy i jajników u tych zwierząt. W artykule przedstawiono zalety wy- korzystania badania ultrasonograficzne- go w obrazowaniu narządu rozrodczego
małych zwierząt, z uwzględnieniem fizjo- logii oraz podstawowych zmian o charak- terze patologicznym występujących w ob- rębie jajników i macicy. Wskazaniami do badania ultrasonogra- ficznego narządu rozrodczego są: ocena stanu macicy i jajników, brak lub prze- dłużający się cykl płciowy, określenie fazy cyklu płciowego, patologiczne wy- cieki z dróg rodnych, objawy ogólne su- gerujące zmiany patologiczne w obrę- bie układu rodnego, ocena kikuta maci- cy i naczyń jajników po zabiegu kastracji samic, monitoring ciąży (nie będzie omó- wiony w tym artykule), ocena poporodo- wej inwolucji macicy, patologie okresu poporodowego.
Ryc. 1. Obraz lewego jajnika suki (30 kg m.c.) w okresieanoestrus Ryc. 2. Obraz prawego jajnika kotki w okresieinteroestrus
Topograficznie jajniki znajdują się oko- ło 1–2 cm doogonowo w odniesieniu do tylnych biegunów nerek. Jajniki mogą być również umiejscowione nieznacznie late- ralnie lub medialnie w odniesieniu do po- wyżej przedstawionej lokalizacji (1). Do ob- razowania jajników najlepiej nadają się son- dy o częstotliwości przynajmniej 7mHz (2). Zwierzę do badania układa się w po- zycji prawo- lub lewobocznej, na grzbie- cie lub bada w pozycji stojącej. Skórę na- leży pokryć żelem. Zalecana jest 8–12-go- dzinna głodówka przed badaniem. Jajniki można uwidocznić, posługując się – jako punktem orientacyjnym– tylnym biegu- nem nerki lub po uwidocznieniu rogów macicy prześledzić ich przebieg, docho- dząc w ten sposób do jajnika. Jajowody u suk oraz kotek w stanie fi- zjologicznym nie są dostępne do bada- nia ultrasonograficznego jako oddziel- ne struktury.
Jajniki u suk są wielkości około 15×10×8 mm, natomiast u kotek mają wielkość około 5×3×3 mm. W ocenie wielkości należy jed- nak brać pod uwagę różnice osobnicze oraz masę ciała zwierząt (1, 2). Jajniki w okresie anoestrus są dość trudne do uwidocznie- nia ze względu na ich rozmiary, homogenną strukturę oraz obecność zewnętrznej toreb- ki tłuszczowej. Zdecydowanie lepiej stają się one widoczne w fazie prooestrus oraz oestrus. Echogenność prawidłowej tkanki jaj- nika w okresie krótko poprzedzającym prooestrus u suk kształtuje się podobnie do echogenności warstwy korowej nerki (ryc. 1 ), natomiast u kotek echogenność ta jest nieznacznie niższa (ryc. 2 ). Podział jaj- nika na warstwy korową i rdzenną w obra- zie ultrasonograficznym nie jest wyraźny. W fazie prooestrus echogenność jajnika zmniejsza się, co jest wynikiem pobudzenia hormonalnego powodującego przekrwie- nie czynne oraz pojawienie się drobnych
pęcherzyków w obrębie warstwy korowej. W oestrus natomiast daje się zaobserwo- wać typowe pęcherzyki jajnikowe o śred- nicy około 8–10 mm (ryc. 3, 4 ; 2, 3, 4, 5, 7). Po owulacji w miejscu pęcherzyków po- jawiają się ciałka krwotoczne, a następnie ciałka żółte, nieznacznie wystające ponad brzeg jajnika. Struktury te mają echogen- ność wyższą w porównaniu do pęcherzyków jajnikowych, co wynika z ich litego charak- teru. Z czasem ciałka żółte przekształcają się w ciałka białawe, co powoduje nie- znaczny wzrost ich echogenności (2, 3, 4).
W praktyce klinicznej najczęściej mamy do czynienia ze zmianami o charakterze: tor- bieli, nowotworów, hipoplazji, aplazji lub braku jajnika tła jatrogennego.
Występują częściej u zwierząt star- szych. Mogą wywodzić się zarówno
Ryc. 3. Obraz jajnika suki (6 kg m.c.) w okresieoestrus (widoczne pęcherzyki Ryc. 4. Pęcherzyk jajnikowy (okres okołoowulacyjny) u suki (6 kg m.c.) jajnikowe)
Ryc. 5. Obraz torbieli jajnika u suki (20 kg m.c.) Ryc. 6. Obraz torbieli wielokomorowej jajnika lewego u suki (15 kg m.c)
potrzebny na prawidłowy przebieg pro- cesu gojenia tkanek. Zmiany o charakte- rze zapalenia ropnego często powodują objawy ogólne.
Macica u suk i kotek jest dwurożna i przy- pomina kształtem literę Y. Trzon narzą- du znajduje się pomiędzy pęcherzem mo- czowym a odbytnicą. Najłatwiej uwidocz- nić go w skanie poprzecznym, odnajdując jako punkt odniesienia szyjkę pęcherza moczowego. Wypełnienie moczem pę- cherza ułatwia lokalizację samego na- rządu, natomiast zbyt duże wypełnienie bywa wręcz przeszkodą w obrazowaniu trzonu macicy na skutek pojawiania się ech odbitych (tzw. rewerberacji) w świe- tle pęcherza moczowego. Po zlokalizowa- niu trzonu macicy przesuwamy sondę do- głowowo, starając się dotrzeć do rozwi- dlenia rogów macicy. Od tego miejsca,
przesuwając się dogłowowo lewo- lub prawo-bocznie, staramy się przemiesz- czać wzdłuż przebiegu odnośnego rogu, obrazując w ten sposób cały narząd. W praktyce często zdarza się „zgubie- nie” szczególnie dogłowowej części rogu macicy w pętli jelit cienkich, co prowadzi do konieczności powtarzana całej proce- dury obrazowania od początku. Do badania macicy najlepiej nadają się sondy o częstotliwości przynajmniej 5mHz u suk oraz 7 mHz u kotek.
Wygląd macicy w obrazie ultrasonogra- ficznym zależy w szczególnym stopniu od wieku samicy oraz fazy cyklu płciowego. U samic młodych przed osiągnięciem doj- rzałości płciowej oraz samic w okresie ane- stralnym obrazowanie macicy, a w szcze- gólności jej rogów, jest dość trudne. Sto- sunkowo dobrze można uwidocznić trzon
i szyjkę macicy, które na przekroju mają kształt owalny lub okrągły. Zobrazowanie rogów macicy, posiadających w anoestrus przekrój o kształcie spłaszczonego grzbie- towo-brzusznie owalu, bywa trudne. Ma- cica w okresie anoestrus jest dość homo- genna, bez wyraźnego podziału na war- stwy (błonę surowiczą, miometrium oraz endometrium; ryc. 12, 13). Dość łatwo nato- miast odróżnić ją od jelit cienkich, w przy- padku których dobrze wyrażona jest budo- wa warstwowa ściany oraz występują ru- chy perystaltyczne. W okresie prooestrus oraz oestrus echo- genność macicy wyraźnie spada. W tym czasie łatwo można uwidocznić trzon, szyj- kę oraz rozwidlenie rogów macicy. Kie- rując się dalej dogłowowo udaje się prze- śledzić przebieg poszczególnych rogów, dochodząc aż do jajników. W tym czasie dobrze zaznacza się warstwowy charakter budowy ściany macicy (ryc. 14, 15). W świe- tle często jest obecna niewielka ilość płyn- nej zawartości.
Ryc. 12. Obraz trzonu macicy (skan poprzeczny) w okresieanoestrus u suki o masie ciała 10 kg
Ryc. 14. Obraz trzonu macicy (skan poprzeczny) w okresieoestrus u suki o masie ciała 6 kg. Centralnie widoczne endometrium (znacznik D2)
Ryc. 11. Torbiel ropna kikuta naczyń oraz pozostawionej części jajnika prawego u suki o masie ciała 7 kg, 4 tygodnie po zabiegu owariohisterektomii
Ryc. 13. Obraz macicy na wysokości rozwidlenia rogów (skan poprzeczny) w okresieanoestrus u suki o masie ciała 10 kg
Metoestrus oraz dioestrus u suk to czas, kiedy w organizmie dominującym hormonem jest progesteron. Przekrwie- nie endometrium w tym okresie zmniej- sza się, co skutkuje bardziej homegennym obrazem narządu. Średnica trzonu i ro- gów jest większa w porównaniu z okre- sem anoestrus, natomiast budowa war- stwowa macicy jest wyraźnie słabiej eks- ponowana w porównaniu z fazą oestrus. Na przekroju macica bardziej przypo- mina okrąg. W przypadku kotek faza dioestrus (poza okresem ciąży) pojawia się rzad- ko, gdyż owulacja spontaniczna u tego gatunku występuje sporadycznie (2, 5). Obraz ultrasonograficzny macicy wpro- wadzonej sztucznie w fazę diestralną u tego gatunku obserwuje się jednak dość często (ryc. 16, 17 ), co wynika z faktu po- wszechnie stosowanej terapii hormonal- nej z użyciem egzogennych progestage- nów (4, 7).
Do około 10–14 dni po porodzie u suk oraz kotek macica jest dobrze widoczna w obra- zie ultrasonograficznym. W ścianie maci- cy łatwo można rozróżnić hipoechogenną mięśniówkę oraz hiperechogenne endome- trium i błonę surowiczą (ryc. 18 ). W świe- tle narządu widoczne są nieechogenne lo- chie i hiperechogenne strzępy tkanek łoży- ska. Średnica macicy w tym okresie wynosi średnio około 15–40 mm, zależnie od masy ciała samicy, przy czym miejsca placenta- cji mają wyraźnie większą średnicę. Endo- metrium jest w tym czasie znacznie pofał- dowane (4, 8). Od dnia porodu macica systematycznie ulega procesowi inwolucji, co prowadzi do zmniejszania się masy narządu oraz pozby- wania ze światła wód płodowych i pozosta- łości tkanek łożyska. U kotek po 4 tygodniu,
a u suk po 4–8 tygodniach od porodu ma- cica przyjmuje obraz bardzo podobny do macicy w anoestrus (4, 5, 8, 9).
W praktyce klinicznej najczęściej mamy do czynienia ze zmianami o charakterze: torbielowatego przerostu błony śluzowej macicy, ropomacicza, ropnia kikuta szyj- ki macicy, zmian o charakterze rozrosto- wym, hipoplazji, aplazji lub brak macicy pochodzenia jatrogennego.
Torbielowaty przerost błony śluzowej ma- cicy dotyczy najczęściej suk powyżej 6 roku życia. Przyczyną choroby są zaburzenia hormonalne. U suk oraz kotek czynnikiem predylekcyjnym jest stosowanie egzogen- nych progestagenów (4, 5, 10).
Ryc. 16. Obraz macicy na wysokości rozwidlenia rogów (skan poprzeczny) u kotki o masie ciała 5 kg, 4 tygodnie po zastosowaniu proligestonu
Ryc. 18. Obraz macicy u suki o masie ciała 10 kg, 9 dni po porodzie. Endometrium (czerwona strzałka), miometrium (biała strzałka), błona surowicza (niebieska strzałka)
Ryc. 15. Obraz macicy na wysokości rozwidlenia rogów (skan poprzeczny) w okresieoestrus u suki o masie ciała 6 kg
Ryc. 17. Obraz lewego rogu macicy (skan wzdłużny) u kotki o masie ciała 5 kg, 4 tygodnie po zastosowaniu proligestonu
Ryc. 24. Ropień kikuta szyjki macicy u suki o 10 kg m.c., 4 tygodnie po zabiegu owariohisterektomii (skan poprzeczny na wysokości rozwidlenia rogów)
Ryc. 28. Analiza spektralna przepływu krwi w patologicznym naczyniu, znajdującym się w miąższu guza jajnika. W prezentacji widoczny przepływ tętniczy niskooporowy typowy dla patologicznego unaczynienia guzów nowotworowych
Ryc. 26. Niedostateczna inwolucja macicy w miejscu przylegania łożyska u suki o 14 kg m.c., 12 tygodni po porodzie. Obszar D1 – prawidłowy obraz macicy, obszar D2 – poszerzenie rogu macicy w miejscu placentacji
Ryc. 23. Guz szyjki macicy o echogenności mieszanej, uciskający na pęcherz moczowy – kotka w wieku 16 lat
Ryc. 27. Ocena unaczynienia guza jajnika lewego kotki w opcji power Dopplera
Ryc. 25. Płód zalegający w świetle macicy u suki 24 godz. po rozpoczęciu akcji porodowej
typu oraz aktywności metaboliczne budu- jącej ich tkanki (15).
Podobnie jak w przypadku jajników hi- poplazja lub aplazja macicy są relatywnie trudne do rozpoznania ultrasonograficz- nego. Ocena macicy pod tym kątem wy- maga dużego doświadczenia i wprawy le- karza badającego. Nieuwidocznienie części rogu macicy w okresie anoestrus nie sta- nowi najczęściej podstawy do postawienia rozpoznania jego braku. Jak wspomniano wcześniej, zdecydowanie łatwiej uwidocz- nić macicę w okresie oestrus i w przypad- kach wątpliwych, jeżeli jest to możliwe, ba- danie powinno być powtórzone w tym cza- sie. Pewnym ułatwieniem może być fakt, iż brak jajnika oraz rogu macicy często idzie w parze z brakiem nerki oraz moczowo- du badanej strony. Patologie te często to- warzyszą również innym wadom rozwo- jowym narządu rozrodczego (obojnac- two; 5, 16, 17, 18). Oddzielnym aspektem jest brak maci- cy pochodzenia jatrogennego. Szczególny problem diagnostyczny może stanowić on u małych suk oraz kotek po zabiegu owa- riohisterektomii. Ogólna metodyka bada- nia polega na uwidocznieniu trzonu ma- cicy, a następnie dokładnym prześledze- niu przebiegu każdego z rogów. Niestety nie zawsze uzyskany obraz jest łatwy do interpretacji, a samo badanie często wy- maga kilkukrotnego powtarzania powyż- szej procedury.
W praktyce klinicznej najczęściej mamy do czynienia z: zaleganiem płodu, zatrzy- maniem łożyska, poporodowym zapale- niem macicy oraz niedostateczną inwolu- cją macicy w miejscu przylegania łożyska.
Stwierdzenie obecności płodu w macicy z reguły nie nastręcza wielu problemów (ryc. 25 ). W niektórych jednak przypadkach, szczególnie kiedy w grę wchodzą wady roz- wojowe płodu, możemy napotkać trud- ności w interpretacji uzyskanego obrazu.
Zaburzenie to może wystąpić zarówno u suk, jak i u kotek. Klinicznie cechuje się zielonkawym wypływem ze szpary sro- mowej. W obrazie ultrasonograficznym echogenność tkanek zalegającego łoży- ska jest bardzo podobna do echogenno- ści endometrium. Ze względu na znaczne
pofałdowanie endometrium interpretacja uzyskanego obrazu nie zawsze jest jed- noznaczna.
W przypadku zapalenia poporodowego w macicy można stwierdzić zalegające tkanki łożyska, wody płodowe lub zalega- jące płody. W ocenie zawartości światła macicy należy brać po uwagę fizjologiczne zmiany w przebiegu okresu poporodowego.
Zaburzenie to opisywane jest u suk oraz sa- mic innych gatunków. Polega ono na opóź- nionej inwolucji macicy w miejscach pla- centacji prawdopodobnie na skutek zmian w myometrium. W obrazie klinicznym ob- serwuje się śluzowo-krwisty wyciek z dróg rodnych, utrzymujący się powyżej fizjolo- gicznego czasu obkurczania się macicy po porodzie, w niektórych przypadkach nawet do 12–16 tyg. (4, 8, 19, 20, 21). W obrazie ultrasonograficznym ścia- na macicy w miejscach przylegania łożysk ma echogenność podobną w odniesieniu do pozostałej części narządu, jednakże miejsca te mają wyraźnie większą średni- cę (ryc. 26 ), a w świetle nierzadko można uwidocznić płyn.
Wykorzystanie ultrasonografii dopple- rowskiej wydaje się szczególnie przydatne w ocenie zmian ogniskowych o charakte- rze guzów. Ocena intensywności oraz ro- dzaju unaczynienia (w szczególności kie- runku przepływu krwi oraz układu naczyń krwionośnych pod kątem ich liczby i „upo- rządkowania”) zmian rozrostowych może dawać wstępne informacje odnośnie do intensywności metabolizmu, a co za tym idzie pośrednio typu histologicznego guza (ryc. 27, 28). Szczególnie przydatne jest tutaj badanie z użyciem kolorowego obrazowa- nia dopplerowskiego oraz Dopplera mocy (PW Doppler; 15).
Dr Tomasz Seweryn, Klinika Weterynaryjna „Marcel 2”, ul. Lencewicza 2a, 01-493 Warszawa