Dlaczego wiersz Tetmajera Lubię, kiedy kobieta... wydawał ..., Prezentacje z Język polski

Pobierz Dlaczego wiersz Tetmajera Lubię, kiedy kobieta... wydawał ... i więcej Prezentacje w PDF z Język polski tylko na Docsity! Dlaczego wiersz Tetmajera Lubię, kiedy kobieta... wydawał się współczesnym lubieżny? Wprowadzenie Przeczytaj Galeria zdjęć interaktywnych Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Wojciech Gutowski, Mit - Eros - Sacrum. Sytuacje młodopolskie, Bydgoszcz 1999, s. 65. Źródło: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Mów do mnie jeszcze…, [w:] tegoż, Poezje, Warszawa 1980, s. 302. Źródło: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Lubię, kiedy kobieta…, [w:] tegoż, Poezje, Warszawa 1980, s. 212. Jan Kasprowicz, Salome, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. J.J. Lipski, Kraków 1990, s. 180. Skandale nie są domeną tylko współczesnych artystów. Wielu dawnych twórców wykraczało poza normy obyczajowe swoich czasów, wzbudzając tym niekiedy spore sensacje. Jednym z nich był z pewnością Kazimierz Przerwa‐Tetmajer, który szokował czytelników przede wszystkim odważnymi utworami o tematyce miłosnej. Wiersz Lubię, kiedy kobieta… należy do tych, które w swoim czasie zdobyły największy rozgłos. Twoje cele Zinterpretujesz wiersze o tematyce miłosnej. Rozpoznasz podstawowe cechy wizerunku kobiety w sztuce przełomu wieków. Napiszesz rozprawkę, w której odniesiesz się do kwestii przedstawiania nagości w sztuce. Gustav Klimt, Węże wodne (1907) Źródło: domena publiczna. Dlaczego wiersz Tetmajera Lubię, kiedy kobieta... wydawał się współczesnym lubieżny? Źródło: Władysław Podkowiński, Szał uniesień, 1894, domena publiczna. W podobnej konwencji zostały napisane słynne erotyki Kazimierza Przerwy‐Tetmajera, które uderzały współczesnych odbiorców swoją śmiałością. Akty miłosne pojawiały się we wcześniejszej polskiej liryce, lecz nigdy nie były przedstawiane w sposób tak jednoznaczny – kochanki w wierszach romantyków były ukazywane jako istoty czyste, anielskie, niemalże bezcielesne. Tetmajer zerwał z tą tradycją. W erotykach akcentował fizyczność kobiety, a miłość przedstawiał jako euforię zmysłów, uleganie instynktom. Utwór Lubię, kiedy kobieta… przekracza tabu, jest pełen wzmianek o „omdlewaniu”, „rozchylaniu warg” i „szukaniu ust”. Tetmajer pisze wprost o „żądzy”, „pożądaniu” i „rozkoszy”, nie pozostawiając wątpliwości, jaki rodzaj uniesień ma na myśli. Z powodu hedonistycznego nastawienia podmiotu lirycznego wiersz mógł wzbudzać w chwili publikacji oburzenie czytelników. Mimo to poeta z wielkim wyczuciem poruszał się na krzyż), czy też, przedstawiając akt kobiecy na pędzącym koniu, artysta wyraził archetyp namiętności bliski duchowi epoki. [...] Podkowiński nawiązał do archaicznego, odnowionego przez romantyzm, motywu konia, symbolizującego energię życia i gwałtowność pożądania, ale również opętanie, szaleństwo, nieczyste moce prowadzące do śmierci. Tę dwuznaczność dostrzegli rychło pisarze Młodej Polski, nawiązujący wprost lub pośrednio do dzieła Podkowińskiego. Źródło: Wojciech Gutowski, Mit - Eros - Sacrum. Sytuacje młodopolskie, Bydgoszcz 1999, s. 65. granicy wulgarności, nigdy jej nie przekraczając – odważne wyznania formułował w sposób artystycznie doniosły, dbając o estetykę swoich utworów. Ziemska czy nieziemska miłość? Przedstawionej w wierszu uczuciowości nie można jednak zinterpretować jako całkowicie podporządkowanej biologicznym instynktom. Młoda Polska widziała w miłości coś więcej niż zwierzęce popędy – namiętne pragnienia ciała były przez twórców tego okresu łączone z przeżyciami wyższego rzędu. Przeciwstawiali się oni determinizmowi, który zakładał, że wszystkie ludzkie działania wynikają z uwarunkowanych fizycznością mechanizmów; podkreślali znaczenie wolnej woli rodzącej się w duszy. W sztuce przełomu wieków można zauważyć silną tendencję do łączenia przeżyć miłosnych z uniesieniami duchowymi. Koncepcja ta pojawiła się już w średniowiecznej mistyce oraz w liryce miłosnej, lecz w Młodej Polsce otrzymała dużo śmielszy wyraz. Również w utworze Tetmajera można dostrzec podobny zabieg. Opisane w nim spełnienie cielesne odsłania głębsze, wciąż nienasycone pragnienia. Ten głód nie prowokuje jednak do ponownego oddania się lubieżności, lecz objawia się poprzez aktywność duchową: „myśl moja już od niej wybiega skrzydlata / w nieskończone przestrzenie nieziemskiego świata”. Autor ukazuje zatem, że wyłączne skupienie na potrzebach fizycznych nie może dać człowiekowi pełnej satysfakcji. Dążenia ciała są jedynie ułamkiem dążeń duszy, którą zaspokoić może tylko nieskończoność. Słownik akt (łac. actus – czyn, odegranie, pęd, popęd, ruch) – przedstawienie w dziele sztuki nagiego ciała, zazwyczaj na podstawie żywego modela lub modelki; jeden z najważniejszych tematów malarstwa, rzeźby i fotografii dekadentyzm (fr. décadence – chylenie się ku upadkowi) – postawa, która ukształtowała się pod koniec XIX wieku, charakteryzująca się pesymistycznym podejściem do rzeczywistości, przekonaniem o zmierzchu kultury i poszukiwaniem sposobów na zapełnienie odczuwanej pustki. Duży wpływ na rozwój dekadentyzmu miały powieść Jorisa‐Karla Huysmansa Na wspak oraz filozofia Arthura Schopenhauera femme fatale (fr. kobieta fatalna) – termin określający kobietę doprowadzającą mężczyznę do zguby, wykorzystującą swój urok lub pozycję społeczną do manipulowania nim; częsty motyw w sztuce modernizmu mizoginizm, mizoginia (stgr. mĩsos – nienawiść, gynḗ – kobieta) – nienawiść, antypatia względem kobiet, przekonanie o tym, że płeć żeńska jest gorsza; zazwyczaj podszyte lękiem przed cielesnością kobiet lub traumatycznymi doświadczeniami doznanymi za ich sprawą spleen, splin (ang. spleen – śledziona) – ponury nastrój, stan apatyczny, odczucie nudy i bezsensu egzystencji Ćwiczenie 3 Z wiersza Lubię, kiedy kobieta… wypisz pięć słów-kluczy, które są twoim zdaniem najistotniejsze podczas lektury tekstu. 1. 2. 3. 4. 5. Ćwiczenie 4 Na podstawie informacji zawartych w materiale i wiedzy własnej zdefiniuj przymiotnik „lubieżny”. 輸 輸 Ćwiczenie 5 Przyjrzyj się obrazom zamieszczonym w galerii interaktywnej i zdecyduj, czy mogłyby być ilustracją do wiersza Tetmajera Lubię, kiedy kobieta… Przy każdym dziele uzasadnij swoją opinię jednym zdaniem. Gustave Moreau, „Zjawa” (1876/1877) Franz von Stuck, „Grzech” (1893) Władysław Podkowiński, „Szał uniesień” (1894) Edvard Munch, „Madonna” (1894/1895) Gustav Klimt, „Judyta” (1901) Jacek Malczewski, „Artysta i chimera” (1906) 醙 Ćwiczenie 6 Przeczytaj poniższy fragment hymnu Jana Kasprowicza Salome i wypisz powody, dla których postawę podmiotu lirycznego można nazwać lubieżną. Jan Kasprowicz Salome Zedrzyjcie ze mnie te szarfy! Zedrzyjcie drogie powłoki! Niech krew ta cieknie po mem łonie białem! Niech się spokrewni z mem ciałem ten przekosztowny zdrój! O święte objawienie mej boskiej urody! Te oczy, w które wpatrywać się będzie ten mój kochanek młody, aż mu się z szału wszystek świat zamroczy! Ach! przyjdź!... Te moje włosy miedziane w które on rękę zanurzy i będzie na swej dłoni ich sypkość promienną z rozkosznym ważył uśmiechem! Ach! przyjdź!... Te usta, szkarłatem zlane, barwami od świtowych ros wilgotnej róży! Ach! przyjdź! Te moje piersi drzemiące! Z parą łabędzi porówna je senną i potem je pożarem całunków przebudzi, aż spłomienieją od rozkosznych znamion! Ach! przyjdź!... Te biodra, które zamknie pierścieniem swych ramion! “ 醙 Dla nauczyciela Autor: Anna Grabarczyk Przedmiot: Język polski Temat: Dlaczego wiersz Tetmajera Lubię, kiedy kobieta... wydawał się współczesnym lubieżny? Grupa docelowa: Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: 4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje; 14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej; 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację; III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Uczeń: 6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach; 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie; 2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; 10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty; III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton. Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności. Cele operacyjne. Uczeń: interpretuje wiersze o tematyce miłosnej; omawia zmiany wizerunku kobiet na przestrzeni wieków; wskazuje różnice w przedstawianiu miłości w wierszach Tetmajera; redaguje rozprawkę na temat tego, czy obecność nagości w sztuce jest uzasadniona. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja. Formy pracy: praca indywidualna; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda. Przebieg lekcji Przed lekcją: 1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‐materiał „Dlaczego wiersz Tetmajera Lubię, kiedy kobieta... wydawał się współczesnym lubieżny?”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania. Faza wprowadzająca: 1. Nauczyciel ustala z uczniami cele lekcji oraz kryteria sukcesu. 2. Chętna osoba podsumowuje przeczytane wcześniej informacje z sekcji „Przeczytaj”. Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytania: Co wiesz na temat Kazimierza Przerwy‐Tetmajera? Dlaczego wiersz Lubię, kiedy kobieta... był dla ówczesnych skandaliczny? Jakim przekształceniom ulegała miłość w okresie Młodej Polski? Faza realizacyjna: 1. Uczniowie przechodzą do sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”. Przypominają sobie zamieszczone tam dzieła i opisy. Następnie w parach wykonują polecenia 1 i 2. Nauczyciel prosi wybraną osobę o prezentację wypowiedzi, ocenia ją i komentuje 2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Ćwiczenia od 1 do 5 wykonują samodzielnie. Chętna osoba podaje swoje odpowiedzi, pozostali uczniowie komentują. 3. Ćwiczenia 6 i 7 uczniowie wykonują w grupach. Zespół 1 zastanawia się nad odpowiedzią do zadania 6, a drużyna 2 rozwiązuje zadanie 7. Po upływie ustalonego przez nauczyciela czasu następuje prezentacja prac zespołów. Faza podsumowująca: 1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu. 2. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o podsumowanie informacji z lekcji: czego uczniowie dowiedzieli się na temat wiersza Lubię, kiedy kobieta..., czy wszystko jest dla nich zrozumiałe, czy należy coś dopowiedzieć, przypomnieć. Praca domowa: 1. Napisz rozprawkę na 300 słów, w której odpowiesz na pytanie: czy obecność nagości w sztuce jest uzasadniona? 2. Przygotuj się do dyskusji na temat wizerunku kobiety we współczesnej kulturze. Czy sposoby przedstawiania płci żeńskiej zmieniły się od czasów Młodej Polski?