Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Doping i jego skutki, Streszczenia z Transport

Najłatwiejszy do stosowania i najłatwiejszy do wykrycia rodzaj dopingu. Substancje i metody wspomagania organizmu a cel dopingu w sporcie. Środkiem dopingującym ...

Typologia: Streszczenia

2022/2023

Załadowany 23.02.2023

Jacek90
Jacek90 🇵🇱

4.9

(17)

226 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Doping i jego skutki i więcej Streszczenia w PDF z Transport tylko na Docsity! Doping i jego skutki Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myśli Sprawdź się Dla nauczyciela Zapewne wielu z was choć raz oglądało zawody sportowe, dopingując zawodników do walki oklaskami, okrzykami czy śpiewem. Taki doping motywuje zawodników do rywalizacji i większego wysiłku, a co za tym idzie – lepszych wyników. Każdy z nas odczuwa potrzebę osiągnięcia pewnego poziomu samozadowolenia i zaspokojenia swoich ambicji. Uczeń pragnie uzyskać jak najwyższą średnią ocen, a sportowiec stanąć na najwyższym podium. Jednak czy zawsze ich wyniki są rezultatem uczciwej gry? Twoje cele Określisz, czym jest doping. Opiszesz główne rodzaje dopingu w sporcie. Przedstawisz wpływ substancji stosowanych w dopingu na organizm człowieka. Zaprezentujesz swój pogląd na temat szkodliwości działania środków dopingowych. Stosowanie środków dopingujących wykracza w dzisiejszych czasach poza sport zawodowy i stosują go również ludzie uprawiający sport amatorsko. Źródło: pixabay.com, domena publiczna. Doping i jego skutki utrzymanie dobrej formy; poprawa osiągnięć; pokonanie przeciwników; korzyści materialne związane ze zwycięstwem; brak świadomości, że doping jest szkodliwy; poszukiwanie nowych doznań. Jednym z motywów stosowania dopingu jest presja społeczeństwa na osiąganie jak najlepszych wyników. Źródło: pixabay.com, domena publiczna. Definicja dopingu w sporcie W Polsce według Ustawy z dnia 21 kwietnia 2017 r. o zwalczaniu dopingu w sporcie (art. 3, pkt 1 Dz.U. 2017 poz. 1051) pojęcie dopingu rozumie się głównie jako: 1. obecność substancji zabronionej, jej metabolitów lub markerów w próbce fizjologicznej zawodnika; 2. użycie lub usiłowanie użycia przez zawodnika substancji zabronionej lub metody zabronionej […]. Rodzaje dopingu Biorąc za kryterium stosowane metody, wyróżnia się doping farmakologiczny, fizjologiczny i genetyczny. Zażywanie w celu podniesienia sprawności fizycznej i psychicznej biologicznie czynnych substancji, których użycie nie jest uzasadnione leczeniem. Najłatwiejszy do stosowania i najłatwiejszy do wykrycia rodzaj dopingu. Substancje i metody wspomagania organizmu a cel dopingu w sporcie Środkiem dopingującym jest każda substancja naturalna lub syntetyczna, która została użyta w celu podwyższenia wydolności organizmu. Światowa Agencja Antydopingowa (WADA) corocznie aktualizuje i publikuje Listę Substancji i Metod Zabronionych. Cel dopingu Siłowy Wytrzymałościowy Stymulujący Osiągnięcie jak największej siły przy stałej masie ciała Trwałe zwiększenie zdolności organizmu do znoszenia długotrwałego, intensywnego wysiłku fizycznego Czasowe zwiększenie odporności na ból i wysiłek przez stosowanie technik zapobiegających odczuwaniu bólu i zmęczenia Substancje i metody zabronione przez Światową Agencję Antydopingową (WADA) w 2019 r. Okres, w którym są zabronione Substancje Metody Doping farmakologiczny Doping fizjologiczny Doping genetyczny Substancje i metody zabronione przez Światową Agencję Antydopingową (WADA) w 2019 r. Zabronione w każdym czasie (na zawodach i poza zawodami) S1. Środki anaboliczne, sterydy anaboliczne – grupa steroidów pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, które mają silne działanie anaboliczne, tzn. powodujące przyspieszenie dzielenia się komórek tworzących określone tkanki organizmu; pochodne testosteronu. S2.Hormony i pokrewne substancje S3. Beta‐2‐agoniści, beta‐2‐mimetyki – leki działające stymulująco na beta‐receptory zlokalizowane w ścianach dróg oddechowych; stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłych chorób płuc; zażywane przez sportowców zwiększają wydolność oddechową, a co za tym idzie, umożliwiają wydłużenie czasu trwania wysiłku i opóźniają zmęczenie. S4. Środki antyestrogenowe –  substancje wykorzystywane w leczeniu nowotworów piersi u kobiet; u mężczyzn stosuje się je głównie z uwagi na działanie antyestrogenowe, tzn. zapobiegające nadmiernej produkcji estrogenu będącej wynikiem stosowania anabolików. S5. Diuretyki i inne środki maskujące M1 Metody poprawiające transport tlenu M2. Manipulacje chemiczne (fałszowanie lub zamiar zafałszowania mający na celu zmianę właściwości i ważności próbek pobranych do kontroli antydopingowej, w tym m.in. zamiana moczu i (lub) fałszowanie składu moczu, np. przez dodanie różnych składników, np. proteaz) i fizyczne (infuzje dożylne i (lub) iniekcje o objętości większej niż 100 ml w okresie 12 godzin, z wyłączeniem tych przyjętych w uzasadnionych przypadkach w trakcie hospitalizacji, zabiegów chirurgicznych lub badań klinicznych). M3. Doping genetyczny Ciekawostka Sportowcy po treningu wysokogórskim, wykorzystując fakt, że w rozrzedzonym powietrzu szpik kostny produkuje więcej erytrocytów z powodu niskiej zawartości tlenu, oddają i gromadzą swoją krew. Na kilka dni przed startem przetaczają ją z powrotem do organizmu. Celem tych działań jest zwiększenie pojemności tlenowej krwi, co poprawia wydolność organizmu i przekłada się na lepsze wyniki. marihuana i haszysz. Skutki uboczne związane ze stosowaniem kannabinoidów to: - problemy z oddychaniem; - obniżenie odporności organizmu; - osłabienie funkcji rozrodczych; - psychozy. masy ciała oraz uzyskania bardziej wyrazistej muskulatury – jest to pożądane szczególnie przez kulturystów. Środki te przyspieszają wydalanie z organizmu środków dopingujących. Niepożądane skutki działania tych substancji to poważne zaburzenia elektrolitowe, które objawiają się: - nadmiernym pragnieniem; - skurczami mięśni i zaburzeniem pracy serca; - podwyższoną ciepłotą ciała; - nudnościami, zawrotami i bólami głowy; - sennością i zmęczeniem, a nawet omdleniami; - gwałtownym obniżeniem ciśnienia tętniczego. Erytropoetyna Środek dopingujący stosowany przez zawodników sportów wytrzymałościowych (np. kolarzy). Jest hormonem naturalnie wytwarzanym przez nerki, który pobudza szpik kostny do wytwarzania erytrocytów. Wpływa więc na wydajność transportu tlenu przez krew, a tym samym wzmaga wydajność pracy mięśni. Stosowanie nadmiernych ilości erytropoetyny może prowadzić do: - zwiększenia gęstości krwi; - zawału serca; - udaru mózgu. Hormon wzrostu Stosuje się go w celu zwiększenia wydolności fizycznej i ułatwienia regeneracji powysiłkowej. Zbyt duża jego ilość w organizmie może prowadzić do: - nadmiernego wzrostu mięśni; - zmian ciśnienia krwi; - chorób serca; - zapalenia nerwów. Źródło: pixabay.com, domena publiczna. Tak przeprowadzona autotransfuzja ogranicza ryzyko wykrycia wspomagania, co dla nieuczciwych zawodników ma największe znaczenie. O ile przetoczenie krwi od dawcy można bez problemu wykryć za pomocą testów na obecność swoistych antygenów, to przetoczona krew własna ma ten sam skład co krew obecna w krwiobiegu i nie da się ich odróżnić. Zabieg ten może być niebezpieczny, gdyż jak każda transfuzja niesie ze sobą ryzyko poważnych powikłań. Należą do nich wysoka gorączka, wzrost ciśnienia krwi i ryzyko zakrzepów, a w konsekwencji – udar mózgu lub zawał serca.  Ważne! Jedynymi uczciwymi sposobami zwiększania sprawności fizycznej i intelektualnej, zdolności koncentracji, a także łagodzenia objawów zmęczenia są: właściwie zaplanowany trening, optymalna dieta oraz psychologiczne techniki wspomagające koordynację wzrokowo‐ruchową i poprawiające pracę mózgu. Doping był, jest i z dużym prawdopodobieństwem będzie obecny w sporcie zawodowym, amatorskim i rekreacyjnym. Powszechność i łatwa dostępność różnych środków dopingujących – jak również słaba świadomość społeczeństwa w zakresie skutków ubocznych ich działania – mogą stwarzać wrażenie, że są to substancje bezpieczne. Jednak jeśli doping oznacza sięganie po środki niedozwolone, zwiększające sztucznie wydolność organizmu, to nie tylko zagraża on zdrowiu i życiu osób je przyjmujących, ale również staje się największym wrogiem szlachetnych idei zdrowej rywalizacji. Słownik anaboliki sterydy anaboliczne; grupa związków organicznych pochodzenia naturalnego lub syntetycznego o silnym działaniu anabolicznym, czyli powodującym zwiększenie tempa podziałów komórkowych w określonych tkankach człowieka i zwierząt; niektóre z nich stymulują wzrost masy mięśni, a inne także kości przez pobudzanie syntezy białka lub zmiany w gospodarce wapniem – sportowcy wykorzystują te właściwości w dopingu farmakologicznym; przykładem jest testosteron, który pełni w organizmie rolę męskiego hormonu płciowego kannabinoidy grupa substancji psychoaktywnych występujących naturalnie w organizmach roślin, zwierząt i człowieka oraz wytworzonych syntetycznie, z których najpowszechniej zażywanym jest tetrahydrokannabinol (THC), składnik marihuany i haszyszu; oddziałują na receptory kannabinoidowe komórek układu nerwowego; powodują relaksację i uspokojenie, obniżenie progu bólu, wzrost apetytu, spadek koncentracji i pogorszenie pamięci kortyzon hormon kory nadnerczy, który wpływa na metabolizm węglowodanów i ma działanie przeciwzapalne; uznawany przez komisję antydopingową za zabroniony środek dopingujący narkotyki (gr. narkōtikós – oszałamiający) potoczna nazwa niektórych substancji psychoaktywnych działających na ośrodkowy układ nerwowy stymulanty substancje psychoaktywne działające na organizm pobudzająco; zwiększają aktywność układu nerwowego, podtrzymują czujność i zmniejszają zmęczenie; zaliczane są do nich np. kofeina, nikotyna, efedryna, amfetamina, kokaina, ecstasy wektor genetyczny niewielka cząsteczka DNA zdolna do replikacji w komórce biorcy; podstawowe narzędzie inżynierii genetycznej; może zostać zrekombinowana przez włącznie do niej fragmentu Polecenie 1 Doping Farmakologiczny Kannabinoidy Marihuana Haszysz Środki zwiększające wydolność fizyczną Erytropoetyna (EPO) Hormon wzrostu Narkotyczne środki przeciwbólowe Morfina Heroina Środki pobudzające Kokaina Amfetamina Efedryna Ecstasy Środki anaboliczne THG (tetrahydrogestrinon) – steryd o działaniu zbliżonym do testosteronu Testosteron Genetyczny Ingerencja w ekspresję genów Wszczepienie tkanek zmodyfikowanych genetycznie – produkcja EPO Podawanie preparatów zawierających zmodyfikowane genetycznie bakterie produkujące hormony Wektory genetyczne Fizjologiczny Usuwanie nadmiernej tkanki tłuszczowej Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Doping w zależności od stosowanych metod i środków może mieć cel siłowy, wytrzymałościowy lub stymulujący. Na podstawie informacji zamieszczonych w e-materiale uzupełnij mapę myśli, dopisując do każdego końcowego pojęcia jeden z celów dopingu. Polecenie 2 Polecenie 3 Zbicie masy ciała Przeszczepy Mięśnie Ścięgna Szpik kostny Usuwanie toksyn i śladów dopingu Transfuzje krwi Erytrocyty Plazmafereza (oczyszczanie krwi) Autotransfuzje Wybierz z mapy myśli te przykłady dopingu, które są niewykrywalne. Określ ich konsekwencje dla zdrowia zawodnika. Wykorzystując informacje w dostępnych źródłach (e-materiały, mapa pojęć, Internet, czasopisma, TV) przygotuj artykuł na temat stosowania dopingu przez młodych ludzi i jego niekorzystnych skutków. Sprawdź się Pokaż ćwiczenia: 輸醙難 Ćwiczenie 1 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Za doping uznaje się pobudzanie organizmu do zwiększonej wydolności fizycznej i umysłowej za pomocą: naturalnych substancji odżywczych wyłącznie substancji niedozwolonych wszystkich substancji chemicznych wyłącznie metod niedozwolonych substancji uzależniających substancji i metod niedozwolonych Ćwiczenie 2 Wskaż poprawne dokończenie zdania. Sterydy anaboliczne… pobudzają szpik kostny do wytwarzania krwinek. przyspieszają wydalanie z organizmu środków dopingujących. znoszą uczucie bólu. nasilają syntezę i odkładanie białek w narządach ciała.           輸 輸 Ćwiczenie 6 Poniższy wykres przedstawia, jak sportowcy wyczynowi oceniają wpływ regularnego stosowania dopingu na ich zdrowie. Jak duży negatywny wpływ na pana/pani zdrowie miałoby – pana/pani zdaniem – regularne stosowanie każdej z poniższych substancji? Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., Wykres opracowany na podstawie: Raport badawczo-analityczny dotyczący postaw i opinii w zakresie stosowania dopingu. Raport Kantar TNS na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki Rzeczpospolitej Polskiej. Warszawa, październik 2017 roku. s. 20, licencja: CC BY-SA 3.0. Na podstawie analizy danych z wykresu sformułuj wniosek dotyczący opinii sportowców wyczynowych na temat wpływu substancji dopingujących na ich zdrowie. 醙 Ćwiczenie 7 Studium przypadku – mężczyzna niestosujący już dopingu. Mężczyzna w wieku 25 lat. W sport, konkretnie podnoszenie ciężarów, zaangażował się jako nastolatek i startował w zawodach tej dyscypliny. W tym czasie zetknął się z zawodnikami, którzy chcąc poprawić swoje wyniki, stosowali doping. Zrezygnował z podnoszenia ciężarów właśnie pod wpływem obserwacji, że wykorzystywanie niedozwolonych substancji może być niezbędne do osiągania sukcesów, oraz obawy o konsekwencje zdrowotne takich treningów. Od tego czasu postawił na trening siłowy, ukierunkowany na budowę sylwetki. Ćwicząc wraz z bratem i społecznością niewielkiej, lokalnej siłowni, na wzór trenujących kolegów wprowadził do stylu życia suplementy, odżywki i dietę, aby zwiększyć efektywność treningów. Zaobserwował, że w tym celu stosunkowo popularnie stosowany jest również doping i postanowił wypróbować jeden z takich środków. Wybrał taki, który jego zdaniem miał najmniejsze skutki uboczne. Jednak po jednym cyklu zrezygnował, rozczarowany nietrwałością efektów, a co za tym idzie – koniecznością regularnego sięgania po niedozwolone substancje. W jego ocenie miałoby to już negatywne konsekwencje zdrowotne. Historia mężczyzny, punkty zwrotne w stosowaniu dopingu i kryjąca się za nimi motywacja. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Wymień decyzje, które podejmował mężczyzna w związku z rozwojem swojej kariery sportowej. Wybierz trzy decyzje, które uważasz za słuszne. Uzasadnij ich wybór jednym argumentem. 難 Ćwiczenie 8 Przeprowadzono badanie ankietowe, w którym zapytano respondentów, czy substancje i metody dopingujące powinny być ich zdaniem dozwolone czy też zabronione. Zdecydowana większość społeczeństwa Polski, włącznie ze sportowcami amatorami oraz sportowcami wyczynowymi, uważa, że świadome stosowanie substancji i metod dopingujących jest niemoralne w każdym przypadku. Jednak dla około jednej czwartej Polaków oraz sportowców trenujących amatorsko stosowanie dopingu jest dopuszczalne w niektórych przypadkach. Wyniki badania przedstawia wykres. Źródło: Raport badawczo-analityczny dotyczący postaw i opinii w zakresie stosowania dopingu. Raport Kantar TNS na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki Rzeczpospolitej Polskiej , Warszawa, październik 2017 roku, s. 20. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. zdania : Uważam, że świadome stosowanie substancji i metod dopingujących jest niemoralne w każdym przypadku ogół_polaków : 73 sportowcy_amatorzy : 70 sportowcy_wyczynowi : 88 zdania : Uważam, że świadome stosowanie substancji i metod dopingujących jest moralnie dopuszczalne w niektórych przypadkach, a w innych nie ogół_polaków : 22 sportowcy_amatorzy : 25 sportowcy_wyczynowi : 9 zdania : Uważam, że świadome stosowanie substancji i metod dopingujących zawsze jest moralnie dopuszczalne ogół_polaków : 4 sportowcy_amatorzy : 5 sportowcy_wyczynowi : 3 Podaj po trzy argumenty, którymi mogli się posłużyć przeciwnicy i zwolennicy stosowania dopingu w sporcie w wyrażeniu swojej opinii. 難 3. Nauczyciel przedstawia cele lekcji i prosi wybranego ucznia o odczytanie wstępu do e‐materiału. Nawiązuje w ten sposób do motywującej roli szlachetnego dopingu. Faza realizacyjna: 1. Nauczyciel zadaje pytania dodatkowe, nakierowujące rozmowę: Dlaczego osoby trenujące nie zawsze osiągają dobre wyniki? Co jest główną motywacją do stosowania środków dopingujących? 2. Nauczyciel zadaje kolejne pytania: „Jakie formy dopingu funkcjonują w świecie sportu?” oraz „Kto stosuje środki dopingowe?”. Uczniowie ustalają odpowiedzi w parach. Nauczyciel prosi wskazanych uczniów o wypowiedzi, w miarę potrzeby ukierunkowując je nie tylko na sportowców zawodowych i amatorskich, ale i osoby uprawiające trening siłowy czy bywalców klubów fitness. 3. Nauczyciel zadaje kolejne pytanie: „Które środki i metody dopingu są zabronione?”. Uczniowie wyszukują informacje w sekcji „Przeczytaj” e‐materiału, a następnie rozmawiają z nauczycielem na temat środków i metod zakazanych w sporcie. 4. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy i rozdaje im arkusze papieru oraz flamastry. Prosi uczniów, by w zespołach stworzyli mapę myśli uwzględniającą informacje na temat wpływu na organizm substancji farmakologicznych wymienionych na mapie myśli zawartej w e‐materiale. 5. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 6, dotyczące wpływu substancji dopingujących na zdrowie. Faza podsumowująca: 1. Nauczyciel zachęca uczniów do odpowiedzi na pytanie kluczowe postawione na początku lekcji: „Co to jest doping i czy warto go stosować?”. Pyta, jakie teraz jest ich stanowisko wobec dopingu, a jeśli się zmieniło, jakie informacje na to wpłynęły. 2. Nauczyciel przekazuje uczniom informację zwrotną o ich pracy i zaangażowaniu w tok lekcji, dokonuje oceny. Praca domowa: Wykonaj ćwiczenia od 1 do 4 oraz polecenie nr 3 do mapy myśli. Materiały pomocnicze: Łuczak Maciej, Oszustwo dopingowe w sporcie wyczynowym wśród kobiet w latach 1950– 2017. Rozprawy naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań 2018, nr 60, s. 118–134. Polska Agencja Antydopingowa, Lista substancji zabronionych, antydoping.pl. Postawy i opinie w zakresie stosowania dopingu. Streszczenie raportu Kantar TNS zrealizowanego na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki Rzeczpospolitej Polskiej, www.gov.pl. Raport badawczo‐analityczny dotyczący postaw i opinii w zakresie stosowania dopingu. Raport Kantar TNS na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa, październik 2017. Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy myśli Mapę myśli można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów. Może także zostać wykorzystana na lekcjach: „Substancje uzależniające” i „Wpływ leków, używek i narkotyków na układ nerwowy”.