Dydaktyka - Notatki - Psychologia - Część 1, Notatki z Psychologia

Pobierz Dydaktyka - Notatki - Psychologia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

Dydaktyka

Dydaktyka jako nauka_._

Geneza i znaczenie nazwy dydaktyka.

Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę.

Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka.

Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe.

Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się. Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie zasad i reguł nauczania, uczenia się jest znacznie węższy, bo ogranicza się – z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu – do jednego tylko przedmiotu. Oprócz tak formułowanych dydaktyk szczegółowych (dyd. fizyki, dyd. J. polskiego, itp.) możemy wyróżnić także dydaktykę naukową, dydaktykę szkoły wyższej, itp..

Przedmiot badań i funkcje dydaktyki.

Przedmiotem badań dydaktycznych jest przede wszystkim wszelka świadoma działalność dydaktyczna wyrażająca się w procesach nauczania i uczenia się, samokształcenia i samouctwa, w ich treści, przebiegu, metodach, środkach i organizacji podporządkowana przyjętym celom.

Funkcje dydaktyki: f. Poznawcza – rozpatruje działalność dyd. z różnych stron, odkrywa bądź tylko ustala fakty bezpośrednio i pośrednio z nią związane, systematyzuje i uogólnia te fakty, tłumaczy je, itp.. f. Praktyczna – służebna wobec życia społecznego. Spełnia ją dostarczając nauczycielom przesłanek teoretycznych i norm praktycznych, których zastosowanie w działalności praktycznej podnosi jej efektywność.

Metody badań dydaktycznych.

W badaniach dydaktycznych czynności nauczania, uczenia się oraz warunki, w jakich one przebiegają składają się najczęściej na tzw. zmienną niezależną, podczas gdy rezultaty, do których te czynności prowadzą są zwykle zmiennymi zależnymi. Wśród metod badań dydaktycznych można wyróżnić: obserwacja (świadome, planowe, systematyczne spostrzeganie zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia towarzyszących im zmian oraz zachodzących między nimi związków), eksperyment (służące do badania zjawisk celowo wywoływanych przez badacza), testy dydaktyczne (podobnie jak różnego rodzaju

sprawdziany służą do oceny rezultatów badań eksperymentalnych, są one dokładniejsze niż inne rodzaje badań), wywiad i ankieta (stosowane w sytuacjach, kiedy chcemy uzyskać informacje o tym co dane osoby wiedzą, lub jak oceniają określone zjawiska i procesy), analiza dokumentów pedagogicznych (pozwala na wykorzystanie informacji zawartych w programach nauczania, podręcznikach szkolnych, dziennikach lekcyjnych, arkuszach ocen, itp.), opis (czyli ustalenie wielkości, miar, tendencji centralnej, odchylenia standardowego, a także właściwości rozkładu wyników), weryfikacja postawionych hipotez (przeprowadzana za pomocą wnioskowania statystycznego).

Elementy systemu dydaktycznego.

System dydaktyczno-wychowawczy to złożona, kompleksowa, dynamiczna całość obejmująca elementy strukturalne i funkcjonalne wzajemnie powiązane ze sobą, te elementy to: osoby, procesy (nauczanie, uczenie się, wychowanie, itp.), współczynniki (metody, środki, zasady dydaktyczno-wychowawcze, treści, formy organizacyjne, baza nauczania).

Wybrane kierunki pedagogiczne w szkole aktywnej.

Nauczanie łączne.

Kierunek dydaktyczny traktujący treści i metody pracy w klasach początkowych jako określone całości tematyczne obejmujące różne treści zgodnie z tym jak występują one w życiu, a nie jako odrębne przedmioty nauczania. Te złożone kompleksy treściowe stanowią roczne, miesięczne lub dzienne ośrodki nauczania.

Metoda projektów Kilpatrick'a.

Metoda wprowadzona w szkołach amerykańskich i spopularyzowana w innych krajach, np. Anglia. Polega na tym, że na miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom dzieci i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową. Kilpatrick wyróżniał cztery rodzaje projektów:

produkcyjne - polegające na wytwarzaniu czegoś

konsumpcyjne - gdzie duże znaczenie mają doznania estetyczne

problemowe - polegające na pokonywaniu trudności intelektualnych

sprawnościowe - polegające na osiąganiu sprawności w jakimś działaniu

K. Linke.

Nauczanie łączne opiera się na założeniu, że w szkole elementarnej dzieci nie są w stanie korzystać z nauczania przedmiotowego. Ujmują one świat całościowo poprzez bezpośredni kontakt z otoczeniem. Dlatego na treść programową tego szczebla szkoły muszą się składać wycinki z życia przyrody i z życia człowieka tzw. ośrodki. Opierając się na tej zasadzie psychologicznej nauczanie łączne odróżnia tzw. kręgi życia od kręgów rzeczy. I tu, i tu

Ogólna charakterystyka porównawcza szkoły tradycyjnej i aktywnej

Szkoła tradycyjna (Herbart) XVIII-XIX w. Szkoła aktywna (Deway) XIX-XX w.

Podstawy filozoficzne i psychologiczne

Kant (współdopełnianie się dwóch pni poznania zmysłowego i rozumowego)

Hegel (dominacja ogółu nad jednostką)

Nurt psychologiczno-sensualistyczno- empiryczny (przez zmysły i doświadczenie)

Strukturę pojęć można zmienić dzięki silnym oddziaływaniom

Stopnie przyswajania zgłębiane

J.J. Ruso naturalizm

Stiwenson pragmatyzm (prawdziwe jest to co jest użyteczne, myślenie jest narzędziem działania)

Naturalizm psychologiczny, środowiskowy

Psychologia rozwojowa

(spoczywające i postępujące), ogarnianie

Etapy lekcji

o o jasność o o kojarzenie o o system o o metoda

wg Zilera:

o o podanie celu o o jasność (analiza, synteza) o o kojarzenie o o system o o metoda

· odczucie trudności · sformułowanie problemu · wysunięcie hipotez · weryfikacja logiczna · weryfikacja empiryczna · działanie zgodne z potwierdzoną hipotezą

Cele

Ukształtowanie jednostki silnej moralnie

Przekazywanie uczniom jak największej ilości wiedzy na całe życie

Rozwijanie zainteresowań, zdolności twórczych, aktywności

Dawanie ludziom pewnego zasobu umiejętności

Treści

Wiadomości teoretyczne

Proces nauczania dominuje nad uczeniem się

Duża ilość wiedzy z różnych dyscyplin

Podział na przedmioty nauczania

Dotyczące umiejętności praktycznych

Uczenie się przeważa nad nauczaniem

Wiedza teoretyczna podporządkowana działaniu praktycznemu

Treści zgodne z zainteresowaniami

Nauczyciel

Konserwatywny, rutyniarz, podporządkowany władzom zwierzchnim, schematyczny

Otwarty na ucznia, podsuwający problemy, uaktywniający

Uczeń

Bierny Aktywny

względne ubóstwo znaczenia, rozłączenie poznania i motywacji, poszatkowanie przedmiotu, pracochłonność.

Taksonomia celów (hierarchiczna klasyfikacja)

Wyższe kategorie celów mieszczą w sobie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi, że niższy także został osiągnięty.

Taksonomia celów poznawczych Taksonomia celów motywacyjnych- wychowawczych

Poziom Kategoria Poziom Kategoria

Wiadomości 1. Zapamiętanie wiadomości

Działanie 1. Uczestnictwo w działaniu

2. Zrozumienie wiadomości
   2. Podejmowanie działania

Umiejętności 3. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

Postawy 3. Nastawienie na działanie

4. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych
   4. System działań

Taksonomia celów poznawczych - ten sposób taksonomii jest w Polsce najpopularniejszy. "Taksonomia ABC" jest ponadprzedmiotowa, jej terminologia jest neutralna, nie związana z żadną dziedziną przedmiotową, co pozwala na jej szerokie stosowanie, lecz nie zapewnia dostatecznej precyzji klasyfikowania celów poszczególnych przedmiotów nauczania. Z tego względu pojawiły się taksonomie przedmiotowe.

a.d. taksonomia celów poznawczych.

1. 1. oznacza gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów, praw i teorii, oraz zasad działania. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozumienia tych wiadomości.
2. 2.^ oznacza, że uczeń potrafi je przedstawić w innej formie niż je zapamiętał, oraz uporządkować i streścić, czy uczynić podstawą prostego wnioskowania.
3. 3. oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami wg podanych uprzednio wzorów.
4. 4. oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności formułowania problemów, dokonania analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, oraz formułowania planu działania, tworzenia nowych przedmiotów i wartościowania wg założonych kryteriów.

Operacjonalizacja celów.

Jest to zamiana celu ogólnego na równoważny zbiór celów operacyjnych. Aby realizacja celów ogólnych nie “zawisła w próżni” trzeba je sprecyzować, uszczegółowić, skonkretyzować. Operacjonalizacji powinni dokonywać nauczyciele choć jest to trudne ponieważ wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia. Potrzebna do tego jest także precyzja językowa i wyobraźnia. Ponadto brak nauczycielom przygotowania do takich działań.

Przykładowa procedura operacjonalizacji celów

Etapy Techniki pomocnicze

1. Zapisywanie celów w postaci ogólnej
2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel

a) wyobrażenie populacji wzorcowej

b) burza mózgów

3. Luźne zapisy celów organizacyjnych c) próba inscenizacji

d) wykorzystanie taksonomii celów

4. Selekcja luźnych zapisów
5. Klasyfikacja luźnych zapisów
6. Sformułowanie celów operacyjnych e) próba komunikacji

f) egzamin pomyślany (jak odróżnię ucznia osiągającego cel od tego, który go nie osiąga)

7. Sprawdzenie celów operacyjnych
8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-

a. a. ...jest myślowym odwołaniem się do własnych doświadczeń z ludźmi, którzy dany cel ogólny osiągnęli (zbieramy te osoby w wyobraźni w grupę społeczną, i zastanawiamy się co jest wśród nich wspólnego, czym się różnią od pozostałych itp. b. b. ...polega na rozwiązywaniu problemów przez nieskrępowaną dyskusję w grupach liczących od kilku do kilkunastu osób. Uczestnicy konferencji “głośno myślą” o danym zagadnieniu, wytwarzając pomysły jego rozwiązania. Ocena tych pomysłów odbywa się w terminie odroczonym. c. c. ...jest wykonaniem czynności stanowiącej osiągnięcie celu operacyjnego. Często wystarcza czynność uproszczona, a nawet objaśnienie. Jeżeli inscenizacja jest kontrowersyjna lub wyraźnie nietrafiona to zapis celu powinien być zmieniony

wychowankowie rozwijają swoje aspiracje i wdrażają się do samokształcenia. Jak stąd wynika cele i treści kształcenia w dużym stopniu zależą od potrzeb społecznych.

Czynniki wpływające na dobór treści do programów szkolnych.

szybki przyrost informacji (w związku z tym istnieje niebezpieczeństwo starzenia się programów, aby temu zapobiec trzeba weryfikować programy co umożliwia zastąpienie treści nieaktualnych aktualnymi)

czynnik psychologiczny (mówiąc najogólniej chodzi o dostosowanie treści do możliwości uczniów do ich poziomu rozwoju psychofizycznego)

czynnik dydaktyczny – wynikający z konieczności przestrzegania postulatów systematyczności i korelacji

  systematycznym nazywamy układ treści wykazujący zgodność z logiką wewnętrzną danej gałęzi wiedzy   korelacja - polega na eksponowaniu związków zachodzących między poszczególnymi przedmiotami szkolnymi. c. b. czynnik naukowy (dostosowanie treści do kryteriów nauki)

Teoria doboru treści kształcenia.

materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) – tw. F. W. Doerpfeld. Zwolennicy tej teorii uważali, że trzeba uczniom przekazać jak największą ilość materiału z możliwie różnych dziedzin nauki. Encyklopedyści sądzą, że proporcjonalnie do opanowanego materiału kształtować się będzie stopień zrozumienia określonego fragmentu rzeczywistości odzwierciedlonej za pomocą tego materiału. Wady: Brak korelacji między programami nauczania, programy obejmują obszerny materiał, wykazują przeładowanie wiadomościami, realizacja takiego programu zmusza do pośpiechu, praca uczniów jest mało efektywna.

Materializm funkcjonalny – tw. W. Okoń. Prócz wiedzy kładzie się tu nacisk na umiejętność posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości. U podnóża tej teorii leży założenie o integralnym związku poznania z działaniem. Zgodnie z tym założeniem podstawowym kryterium doboru i układu treści programu powinny być względy światopoglądowe a w materiale nauczania należy eksponować ich idee przewodnią, należy także umożliwić wykorzystanie zdobytej wiedzy do przekształcania poszczególnych wycinków rzeczywistości.

Formalizm dydaktyczny – tw. E. Schmid oraz A. A. H. Niemeyer. Trećci kształcenia są środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest zaś pogłębianie, rozszerzanie i uszlachetnianie tych zdolności i zainteresowań. Głównym kryterium doboru treści powinna być wartość kształcąca danego przedmiotu, jego przydatność do kształcenia i rozwijania sił poznawczych uczniów. Teoretyczną podstawę tego kierunku stanowiło przeświadczenie o tzw. transferze dodatnim, czyli przenoszeniu skutków jednego procesu uczenia się na inny. Zalety: zwrócenie uwagi na potrzebę rozwijania uwagi i zainteresowań. Wady: w programach nauczania zbytnio faworyzuje się przedmioty instrumentalne.