Pobierz Dydaktyka ogólna do TWP - Notatki - Dydaktyka i więcej Notatki w PDF z Socjologia edukacji tylko na Docsity!
Dydaktyka ogólna do TWP
KONCEPCJA CZŁOWIEKA OŚWIECONEGO Koncepcja ta powstała w XVIII w. była koncepcją niechcianą, mimo to przetrwała do XX wieku. Naczelnym celem nauczania było przekazywanie gotowej wiedzy o świecie, która można reprodukować we właściwym czasie i która pozwalałaby przystosować się do zastanej rzeczywistości. Celem nauczania było wiec przekazanie wiedzy, a uczeń musiał zachować ją w pamięci, im lepsze zachowanie tym lepsza wiedza. Nauczyciel jest nadawcą a uczeń odbiorcą. Znaczną wagę miało WIEM ŻE , dziś bardziej przydatne jest WIEM JAK. Dominowały treści nad sprawnościami. Wiedza przekazywana była werbalnie, jest najstarszym środkiem komunikacji. Struktura wiedzy była narzucona przez nauczyciela uczniowi już w samym przekazaniu werbalnym. Młodemu pokoleniu wszczepiano system wartości starego pokolenia. Uczeń był traktowany jako układ reaktywny(traktowany przedmiotowo) i z zewnątrz sterowany. SYSTEM DYDAKTYCZNY System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia. Możemy wyodrębnić systemy :tradycyjny, progresywistyczny, współczesny. Każde z wymienionych systemów składa się z mniejszych lub większych liczb bardziej szczegółowych podsystemów. Mówiąc o systemie tradycyjnym mamy na myśli przede wszystkim Herbarta oraz Bella, Sturma, Komeńskiego. Herbartowi chodziło o wychowanie człowieka posłusznego, prawego moralnie. W jego systemie dydaktycznym rolę wiodącą pełniło nauczanie wychowujące oparte na kierowaniu dzieckiem (organizowanie mu czasu). Jeśli chodzi o system nowego progresywistyczny możemy tu głównym przedstawicielem jest Deway. Twierdził on, że warunkiem jasności treści jest ich dobre przygotowanie. Jeśli chodzi o współczesny system dydaktyczny jest on złożoną kompleksową i dynamiczną całością obejmującą w powiązaniu strukturalnym, funkcjonalnym, hierarchicznym osoby(nauczycieli, uczniów) procesy nauczania i uczenia się i współczynniki procesu(cele, treści, środki oddziaływania itd.) Tradycyjny- nauczanie dominuje nad uczeniem się Progresywistyczny-pragmatyzm nauczanie dominuje uczenie się Nauczyciel uczeń Współczesny nauczanie równoważne uczenie się Nauczyciel wzajemne oddziaływanie uczeń Szkoła tradycyjna- podział treści nauczania na przedmioty, przekaz wiedzy przez nauczyciela, uczniowie są na ogół pasywni, uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania, dominuje uczenie się pamięciowe, zachęcanie
uczniów do nauki ma motywy zewnętrzne, częsta kontrola wyników nauczania, współzawodnictwo, szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko pracy domowe wykonywane są po za nią, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów.Szkoła progresywistyczna- podział treści nauczania interdyscyplinarne bloki, samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży, uczniowie są aktywni, uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania, dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów, niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, współpraca, szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się. CELE TREŚCI NAUCZANIE NAUCZYCIEL UCZEŃ UCZENIE ŚRODKI DYDAKTYCZNE BAZA TREŚCI KSZTAŁCENIA Jest to element świadomie dobranej wiedzy. Jest to całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, sztuki itd. treść kształcenia musi być zgodna z wymaganiami naukowymi społecznymi, kulturalnymi życia kraju oraz z przyjętą przez władze oświatowe koncepcją programową. Wymagania naukowe: treść kształcenia musi odpowiadać wymaganiom nauki, wiedza i umiejętności stanowią jeden ze składników ich naukowego poglądu na świat zgodnie z rzeczywistością. Wymagania natury dydaktycznej: wynikają z konieczności przestrzegania postulatów systematycznych i korelacji. Systematycznym nazywamy taki układ treści, który wykazuje zgodność z logiką wewnętrzną danej gałęzi wiedzy, w korelacji zaś eksponuje się związki zachodzące miedzy poszczególnymi przedmiotami szkolnymi przypisując jednemu z nich szczególną rolę. Wyróżniamy też układy treści nauczania: liniowy- układ w którym poszczególne partie materiału nauczania tworzą nieprzerwany ciąg ściśle ze sobą powiązanych ogniw, przerabianych zazwyczaj tylko jeden raz w ciągu całej nauki szkolnej. Koncentryczny-te same treści powtarza się co pewien czas rozszerzając stopniowo ich zakres, wzbogacając o nowe składniki. Spiralny uczniowie nie tracąc z pola widzenia problemu wyjściowego stopniowo wzbogacają zakres dotyczących go informacji oraz pogłębiają ich treść. PEDAGOGICZNE TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTŁCENIA Materializm dydaktyczny- twórca F.W.Doerpfeld. zasadniczym celem pracy, szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie różnych dziedzin nauki. Realizacja takiego programu zmusza nauczyciela do pośpiechu i powierzchowności pracy, a praca ucznia jest mało efektywna. Formalizm dydaktyczny- pojawiła się pod koniec XVIII w. posługiwał się nią A. Schmid. Celem pracy, szkoły jest pogłębienie, rozszerzanie i uszlachetnianie zdolności i zainteresowań.
zmienia się dydaktyka zaczęto definiować dydaktykę jako sztukę uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku jak się uczy, jak się rozwija, jak rozwiązać problemy. Dydaktyka ta to teoria uczenia się, określamy ją mianem dydaktyki progresywnej (progrewistycznej) postępowej, związana jest z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey a. *Herbart sztuka nauczania *Dewey sztuka uczenia się Współcześnie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia. Rozwijała się jako subdyscyplina pedagogiki, powstały odłamy dydaktyki. Polscy dydaktycy to: Okoń, Kupisiewicz, Komarzewski, Kruszewski. PRZEDMIOT I ZADANIA DYDAKTYKI Jednym z elementów przedmiotu badań dydaktyki jest samokształcenie. W procesie tym nauczyciel nie kieruje się bezpośrednio pracą ucznia, lecz czyni to pośrednio. Dydaktyka ogólnie zajmuje się analizą wszelakiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy systematyczny i planowy. Proces jest rozumiany jako zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie u dzieci, młodzieży itd. zamierzonych i względnie trwałych zmian. Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest proces nauczania/ uczenia się łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami w jakich przebiega, a także rezultatami do których prowadzi. W toku realizacji procesu nauczania- uczenia się zawsze zmierzamy do osiągnięcia określonego celu. Ponadto występują pewne treści, metody, formy organizacyjne i środki. Dydaktyka korzysta z pomocy takich nauk jak: psychologia, socjologia, logika, filozofia. Dydaktyka ogólnie mówiąc zajmuje się analizą i opisem systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów.Przedmiotem badań dydaktyki jest wyraźna zdeterminowana działalność społeczna(działalność dydaktyczna) mająca na celu kształcenie i przekształcanie innych ludzi stosownie do zmieniających się historycznie ideałów i celów, potrzeb społecznych. Na działalność społeczną składają się: czynności nauczyciela, ucznia, które wywołują określone skutki czyli racjonalne uczenie się w rezultacie uczeń opanowuje określone wiadomości, umiejętności, nawyki, kształtuje przekonania i poglądy oraz buduje własny system wartości. Funkcje dydaktyki: deskrypcyjna(opisuje pewne fakty i zjawiska dydaktyczne), eksplikacyjna, predykcyjna- prospektywna, praktyczna (odzwierciedlenie efektów badań poprzednich funkcji). Dydaktyka: bada systemy dydaktyczne, cele i treści kształcenia, proces kształcenia oraz uwarunkowania tego procesu. Przedmiot i zadania dydaktyki ogólnej
Dydaktyka ogólna zajmuje się: naukową analizą i formułowaniem celów kształcenia cele mogą być ogólne i szczegółowe doborem treści kształcenia, (czyli to, czego się uczymy) procesem kształcenia (dydaktyka ogólna zajmuje się badaniem procesu kształcenia jego składowych elementów) formułowaniem zasad kształcenia Dydaktyka jako subdyscyplina posługuje się różnymi metodami badawczymi: monografia pedagogiczna metoda indywidualnych przypadków eksperyment pedagogiczny badamy określony wycinek rzeczywistości poprzez wywołanie lub zmianę przebiegu procesu przez wprowadzenie jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem) sondaż diagnostyczny badanie opinii respondentów na określony temat (ankieta) PODSTAWOWE POJECIA DYDAKTYKI Uczenie się- OKOŃ jest procesem w toku którego- na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. Jest ono rodzajem ludzkiej działalności, który w latach dzieciństwa i młodości uzyskuje przewagę nad innymi formami, tj. nad zabawą, pracą. Cechy świadomie organizowanego uczenia się (Wroczyński): aktywność osoby uczącej się, ukierunkowanie- dążenie osoby uczącej się do uzyskania założonego wcześniej wyniku, planowość, a wraz z nią ciągłość oraz wewnętrzna spoistość poszczególnych czynności Nauczanie OKOŃ przez nauczanie rozumiemy planową i systematyczną pracę nauczyciela z uczniami, polegającą na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu- pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej. Nauczanie jest działalnością intencjonalną. Wiąże się z kształceniem i wychowaniem. Kształcenie- ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój własnej sprawności fizycznej i umysłowej, zainteresowań i zdolności. Proces kształcenia opiera się na nauczaniu i uczeniu się, zakłada się w nim uczestnictwo osób nauczających i uczących się, realizowany samodzielnie przez osobę uczącą się nosi nazwę samokształcenia, które umożliwia nabycie kwalifikacji ogólnych. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie. Kształcenie może być organizowane bezpośrednio i pośrednio. Wychowanie- oddziaływania organizowane celowo, mające prowadzić do pożądanych zmian w funkcjonowaniu jednostek i grup. Oznacza celową interwencję w jej przebiegu.Szczególne zadania wychowawcze spoczywają tradycyjnie na rodzinie. Wychowanie obejmuje oddziaływania środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka, a więc zarówno spontaniczne i okazjonalne wpływy innych ludzi lub grup ludzkich, jak i wpływy przyrody.
Ogniwa wyróżnione przez W.Okonia dotyczą momentów nauczania uczenia się, przebiegu tego procesu, a także pożądanych wyników. Mają one charakter dyrektyw postępowania dydaktycznego przeznaczonych dla nauczyciela. Tok pracy na lekcji: podający, poszukujący. OGNIWA W TOKU PODAJĄCYM: pierwszym jest przygotowanie do pracy, ogniwo wstępne. Drugie to podanie uczniom nowego materiału. Trzecie to synteza przekazanego uczniom materiału. Czwarte to kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazywanych im wiadomości. Tu wykrywa się braki u luki w wiadomościach, umiejętnościach. Zaletą toku podającego jest możliwość szybkiego przekazywania uczniom gotowej wiedzy przez nauczyciela, a wadą jest niski stopień aktywności uczniów. OGNIWA W TOKU POSZUKUJĄCYM. Pierwszym ogniwem jest uświadomienie sobie przez uczniów określonych trudności(pod kierunkiem n-ela) o charakterze teoretycznym lub praktycznym. Drugim ogniwem jest słowne określenie napotkanej trudności, sformułowanie problemu. Trzecim ogniwem jest formułowanie hipotezy prowadzącej do rozwiązania problemu. Czwartym ogniwem jest weryfikacja empiryczna. Piątym ogniwem jest włączenie nowych wiadomości i umiejętności do sytemu posiadanej wiedzy, ich utrwalenie i zastosowanie w działalności teoretycznej i praktycznej. Tok poszukujący wymaga do ucznia samodzielności, myślenia, zapewnia trwalszą wiedzę. ZASADY NAUCZANIA Zasady nauczania to ogólne normy postępowania dydaktycznego, określające jak należy realizować cele kształcenia. można wyróżnić wiele znaczeń zasady nauczania. W dydaktyce można wyróżnić co najmniej 3 znaczenia terminu zasada nauczania. Według pierwszego z tych znaczeń zasada to twierdzenie oparte na prawie naukowym, rządzącym jakimś procesami. Zgodnie z drugim znaczeniem zasada to norma postępowania uznanego za obowiązujące/ w znaczeniu 3 zasada jest tezą wywiedzioną z jakiejś doktryny. Tak więc zasada nauczania to norma prakseologiczna poprawnej pracy nauczyciela ze słuchaczami w procesie dydaktycznym. GENEZA ZASAD NAUCZANIA Zasady nauczania wytyczają ogólny kierunek pracy dydaktycznej nauczyciela, ukazują wzajemne zależności miedzy podstawowymi składnikami procesu nauczania- uczenia się. Zasady: poglądowości. Zasada ta musi być stosowana w podającym i poszukującym toku nauczania. zasada ta nie pozwala na to by słowo zastępowało rzeczywistość tam gdzie nie jest to wskazane ze względów psychologicznych i dydaktycznych. Zasada przystępności wymaga ona uwzględnienia właściwości rozwoju uczniów. Inaczej nazywamy ją zasadą stopniowania trudności, wynika z niej szereg reguł dydaktycznych. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania- uczenia się. Należy ona do najważniejszych norm dydaktycznego
postępowania nauczyciela. Zasada ta wymaga od nauczyciela aby nie zastępował pracy uczniów własną pracą, aby umiejętnie stopniował trudności stawianych im zadań. Zasada systematyczności- zasada ta w sposób istotny decyduje o skuteczności świadomych poczynań ludzi. Zasada ta zaleca nauczycielowi systematyczne przygotowywanie się do zajęć, staranną analizę każdej lekcji, równomierne zadawanie uczniom prac domowych, częste stosowanie sprawdzianów i oceny wyników nauczania. Zasada trwałości wiedzy uczniów. Zasada operatywności. Nauczyciel powinien stwarzać sytuacje wymagające od uczniów nie tylko przyswajania i odtwarzania wiadomości lecz przede wszystkim w posługiwania się nimi w pracy szkolnej i poza szkolnej. Zasada wiązania teorii z praktyką. Zasada ta służy przygotowaniu dzieci do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnorakich sytuacjach praktycznych do przekształcania dotyczącej rzeczywistości. Znaczny wpływ na realizację tej zasady mają właściwości psychofizycznego rozwoju uczniów. METODY NAUCZANIA Metoda nauczania- OKON jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian o osobowości uczniów. KLASYFIKACJA METOD B.Nawroczyński dzieli je na: podające, poszukujące, laboratoryjne. K.Sośnicki: sztuczne i naturalne. Kryteria klasyfikacji metod nauczania można ujednolicić, dzieląc je na: oparte na słowie( pogadanka, opis, opowiadania, wykład, dyskusja, praca z książką). Metody obserwacji (pokaz, metoda pomiaru rzeczy, zjawisk). Stosunkowo młoda metoda działalności praktycznej uczniów obejmuje duży wachlarz mało dotąd rozwiniętych metod od różnego rodzaju prac technicznych aż po zajęcia szkolne o charakterze produkcyjnym. METODY KSZTAŁCENIA Podające Poszukujące Pogadanka dyskusja Pokaz d. Punktowa Wykład metaplan Praca z książką drzewo decyzyjne Opowiadanie ścieżka edukacyjna Opis stabilny
b. problemowa uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment, nie wiedząc, z jakim skutkiem
- Metoda zajęć praktycznych stosowana na zajęciach praktycznych, ma miejsce wtedy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe) Metody problemowe inaczej gry dydaktyczne. Gry dydaktyczne pierwszy uporządkował i przeniósł z zachodniej dydaktyki Kraszewski. Są to metody z grupy aktywizującej np. gry komputerowe.Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem. Podział gier dydaktycznych:
- Burza mózgów ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
- Metoda sytuacyjna zwana metodą przypadków polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.
- Metoda symulacyjna inaczej inscenizacja to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny. NIEPOWODZENIA SZKOLNE Są to wyraźne rozbieżności między wymaganiami dydaktycznymi i wychowawczymi szkoły, a zachowaniem ucznia oraz uzyskiwanym przez niego wynikami. NIEPOWODZENIA SZKOLNE Wychowawcze dydaktyczne Ukryte jawne Przejściowe względnie trwałe Drugoroczność odsiew PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH Zależne niezależne-lenistwo -długotrwała choroba -niechętny stosunek do nauki zła amt.w rodzinie -nieodpowiednie zachowanie w szkole - niedostatki dydakt. Przyczyny społeczne i ekonomiczne, przyczyny biopsychiczne (nadpobudliwość), przyczyny dydaktyczne (błędy i usterki metodyczne,
niedostateczna znajomość ucznia, brak opieki ze strony szkoły nad uczniami). ŚRODKI ZARADCZE: profilaktyka pedagogiczna, diagnoza pedagogiczna, terapia pedagogiczna. ŚRODKI DYDAKTYCZNE- to przedmioty które dostarczają uczniom określonych bodźców, ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości. Funkcje: poznawcza, kształcąca, dydaktyczna. Podział środków: wzrokowe, słuchowe, wzrokowo- słuchowe, częściowo automatyzujące proces dydaktyczny. Środki służą: przekazywaniu wiedzy, kształtowaniu pozytywnego stosunku do wiedzy, akceleracji pracy dydaktycznej. Kształceniu na odległość. SYSTEM DYDAKTYCZNY WEDŁUG HERBARTA Jan Fryderyk Herbart- niemiecki filozof, pedagog i psycholog. Przedstawił on własny system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii. Etyka stała się dlań podstawą sformułowania celów wychowania a psychologia jego środków. Najważniejszym celem wychowania jest według niego kształcenie moralne silnych charakterów. Ludzie o takich charakterach kierują się w swym postępowaniu następującymi ideami moralnymi, które z kolei razem wzięte określają ideał osobowości i zasadniczy cel życia człowieka: idea doskonałości, życzliwości, prawa, słuszności, wewnętrznej słuszności. Herbart uznawał dydaktykę za część pedagogiki, lecz jej przedmiot nauczanie wychowujące traktował jako najważniejszy czynnik wychowania. Warto wspomnieć o teorii nauczania wychowującego, którą później nazwano teorią stopni formalnych, która obejmowała: jasność, kojarzenie, system, metodę. WEDŁUG DEWEYA John Dewey wybitny amerykański filozof i pedagog. Główny ton jego poglądom na temat wychowania, które wywarły tak duży wpływ na pedagogikę światową nadała filozofia pragmatyczna przyjmująca postać instrumentalizmu. Dewey wiązał swoje poglądy bezpośrednio z praktyką szkolną. Opracował on główne założenie koncepcji dydaktycznej, którą nazwano postępową Dewey uczynił znaczny krok na przód w stosunku do swoich poprzedników: połączył poznanie z działaniem, przy tym jako zwolennik przyrodniczego empiryzmu, dostrzegł miejsce poznania i działania w rozwiązywaniu problemów w codziennym doświadczeniu dzieci. Proces takiego rozwiązania wzorowany na metodzie eksperymentalnej miał prowadzić do odkrycia przez dzieci nowych prawd poprzez 5 kolejnych stopni: odczucie trudności, wykrycie jej i określenie, nasuwanie się możliwego rozwiązania, wyprowadzenie przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania, dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia przypuszczenia. Te
gotowość do odpowiadania na pytania, nauczyciel musi posiadać zdolność do dialogu. Innowacyjne- to zdolność podejmowania działań twórczych, może to robić w zakresie projektowania, w realizacji, w ocenie. Autokreacyjne- zdolność do samokształcenia polega na realizowaniu zadania w celu osiągnięcia własnej osobowości i zmian zgodnych z pożądanym modelem
