Dydaktyka ogólna - teoria kształcenia i jej przedmiot i zadania, definicje, Notatki z Pedagogika, badania pedagogiczne

Pobierz Dydaktyka ogólna - teoria kształcenia i jej przedmiot i zadania, definicje i więcej Notatki w PDF z Pedagogika, badania pedagogiczne tylko na Docsity!

Dydaktyka nazywana czasem teorią kształcenia. Dydaktyka – (od.gr. didasco – uczę, nauczam; didascalos – nauczyciel) nazwa właściwa nauki o nauczaniu, uczeni się szkolnym (tradycyjnym). Należy do rodziny dyscyplin o wychowaniu (nauk pedagogicznych) Po raz pierwszy terminu użyto w 1613r w Niemczech K.Helwig i J.Jung „Krótkie sprawozdanie z dydaktyku, czyli sztuki nauczania rachmistrza.” Tradycyjnie dydaktyka wiąże się z procesami nauki, które dzieją się w szkole, od samego początku jej istnienia. Dydaktyka – jedna z podstawowych nauk pedagogicznych, której przedmiotem jest kształcenie ludzi, a więc wszelkie sposoby nauki ludzi i uczenie się niezależnie od tego, czy obywa się ona w szkole, poza nią, czy w codziennych sytuacjach życiowych. PRZEDMIOTY DYDAKTYKI

- kształcenie -samokształcenie KATEGORIE KSZTAŁCENIA -nauczanie -uczenie się DYDAKTYKA JEST NAUKĄ TEORETYCZNO-PRAKTYCZNĄ Dydaktyka ogólna bada metodologicznie i analizuje sposoby i mechanizmy psychoedukacyjne oraz formuje określone prawidłowości, zasady, reguły nauczania/uczenia się. Dydaktyka szczegółowa (metodyka) bada zagadnienia specyficzne tylko dla jednego przedmiotu nauczania (np. metodyka nauczania matematyki itp.) lub szczebla kształcenia (np. dydaktyka edukacji wczesnoszkolnej) PRZEDMIOT I ZADANIA DYDAKTYKI OGÓLNEJ

1. Terminologiczna oraz metodologiczna aparatura dydaktyki
2. Cele kształcenia (po co to robimy?)
3. Treści kształcenia (to czego uczymy)
4. Proces nauczania i uczenia się (od czego zależy)
5. Zasady kształcenia (reguły)
6. Metody kształcenia (sposoby osiągnięcia celu)
7. Formy organizacyjne (lekcje)
8. Środki dydaktyczne
9. Systemy dydaktyczne
10. Osiągnięcia i niepowodzenia (od czego zależą)

JOHANN FRIEDRICH HERBERT

(1776-1841) Niemiec -wywarł ogromny wpływ na rozwój pedagogiki, swój system nazwał „pedagogiką naukową” mówi się czasami, że jest ojcem naukowej pedagogiki. -podał pierwszą „naukową charakterystykę” pedagogiki -twórca systemu pedagogicznego opartego na naukach pomocniczych:

etyce (filozofii): wyznacza i uzasadnia cele wychowania filozofii: wyznacza środki służące do realizacji celu -do dzisiaj jest tak, że pedagogika nie funkcjonuje bez tez nauk pomocniczych: etyka, psychologia, socjologia , językoznawco, neurobiologia itd. GŁÓWNE ZASADY PEDAGOGIKI HERBERTOWSKIEJ

1. Dziećmi należy kierować Nie należy ich pozostawiać samemu sobie. Do nauczyciela należy wszelkiego rodzaju aktywność. Nauczyciel decyduje czego, w jakiej kolejności, w jakim celu będą się uczyć. 2. Karność Podporządkowanie się regułom i zasadom konstruowanym przez osoby dorosłe. Także kary cielesne. 3. Odpowiednio organizować nauczanie Stopnie formalne – etapy nauczania, które we. Herberta muszą występować zawsze w podanej kolejności w każdym przedmiocie nauczania i na każdym szczeblu kształcenia. -Zaproponowane przez Herberta i Reina stały się podstawą do współczesnej lekcji podającej HERBERT REIN Przygotowanie Jasność – przedstawienie treści, rozkładanie jej na części, omawianie, tak by uczeń zrozumiał każde zagadnienie Podanie Kojarzenie – wiązanie nowego materiału z przyswojonym wczesnej (np. mechaniczne powtarzanie) Powiązanie System – porządkowanie przyswojonych wiadomości, wykazywanie głównych myśli Zebranie Metoda – wykazywanie zadań i prac, które mają na celu utrwalenie przyswojonych treści Zastosowanie Pod wpływem systemu Herberta (który stał się bardzo popularny) ukształtował się w Europie w XIX w. obraz szkoły nazywanej do dziś szkołą tradycyjną. Herbert wpłynął na ukształtowanie się jednostronnej teorii dydaktycznej, przyznającej główne miejsce nauczaniu pamięciowemu i przyswajaniu przez uczniów gotowych treści. Szkoła tradycyjna = Szkoła Herbertowska Pod koniec XIXw. Szkoła tradycyjna zaczęła być krytykowana.

Kształcenie wielostronne – idea edukacyjna przedstawiona przez Wincentego Okonia w książce „Podstawy kształcenia ogólnego” „przedmiotem teorii kształcenia wielostronnego jest złożony proces rozwoju człowieka, dokonujący się pod wpływem kształcenia, i to nie tylko szkolnego nauczania i uczenia się” (Okoń 2002, str.191) Celem kształcenia jest rozwój człowieka, rozwój wielostronny. Wielostronny to nie znaczy wszechstronny duchowy, psychiczny, fizyczny rozwijamy człowieka w wielu rozwój człowieka różnych dziadzinach SFERY WIELOSTRONNEGO ROZWOJU POZNAWCZA EMOCJONALNA FIZYCZNA -Przyswajanie nagromadzonej przez ludzkość wiedzy (przyrodniczej i społecznej) korzystając z pomocy nauczycieli oraz innych źródeł (nawiązanie do Herberta) -Samodzielne odkrywanie wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów (doskonalenie zdolności twórczych) (nawiązanie do Deweya) -Poznawanie świata i siebie -przeżywanie i wytwarzanie emocji -uczeń uczy się poprzez przeżywanie wartości poznawczych, estetycznych, moralnych, społecznych i innych Przeżycia te prowadzą do budowania własnego systemu wartości -jest to najbardziej zaniedbywana sfera procesu edukacji -wykorzystanie wiedzy w twórczości technicznej i pracy zawodowej -rozwiązywanie problemów w różnych dziedzinach (praktyce) -działania angażujące naszą fizyczność -praktyka rozwijania umiejętności i nawyków -rozwijanie sfery fizycznej ciała Cel edukacji -traktowanie w procesie kształtowania ucznia i jego osobowości jako całościowego tworu, jako niepodzielnej jedności. TRZY FUNKCJE OSOBOWOŚCI (formy aktywności uczniów)

1. Poznawanie świata i siebie
2. Przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości
3. Zmienianie świata FILARY KONCEPCJI KSZTAŁCENIA WIELOSTRONNEGO
4. Rozwój funkcji poznawczych
5. Rozwój motywacji i uczuć
6. Stosowanie wiedzy w praktyce

Kształcenie wielostronne to nauczanie czterema różnymi drogami DROGI UCZENIA SIĘ STRATEGIE KSZTAŁCENIA Uczenie się poprzez poznawanie Strategia informacyjna (asocjacyjna) Uczenie się poprzez odkrywanie Strategia problemowa Uczenie się przez przeżywanie Strategia emocjonalna Uczenie się przez działanie Strategia operacyjna METODY REALIZACJI STRATEGI KSZTAŁCENIE WG OKNIA Strategia informacyjna: słuchanie wykładu, praca z książką Strategia problemowa: prowadzenie eksperymentów np. gier dydaktycznych Strategia emocjonalna: inscenizacje, drama, wyjścia do różnych instytucji jak kino, wycieczki Strategia operacyjna: uczenie się poprzez działanie, wychowanie fizyczne, nauka języka obcego, rozwijanie umiejętności i nawyków. Ten dział dydaktyki należy prowadzić wykorzystując wszystkie cztery metody nauczania i uczenia się. Ta propozycja Okonia jest wykorzystywana w wielu dziedzinach dydaktyki współczesnej. M.in. podział lekcji CZTERY RÓŻNIE PODZIAŁY LEKCJI

1. Podająca
2. Problemowa
3. Eksponująca
4. Ćwiczeniowa Lekcja (wg J. Półturzyckiego) swoisty akt nauczania i uczenia się, który stanowi jedność całą i zamkniętą, w określony sposób zbudowaną i celową, uwieńczoną określonym i pożądanym wynikiem kształcąco-wychowawczym. Jest podstawową formą organizacji pracy w systemie klasowo-lekcyjnym. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE SYSTEMU KLASOWO-LEKCYJNEGO -nauczanie adresowane jest do grup osób (klas) -uczniowie są w podobnym wieku (najczęściej) -grupy liczą sobie około 20 osób (najczęściej) -nauczyciel pełnie rolę kierowniczą (on decyduje) -podczas projektowania pracy dydaktycznej, nauczyciel planuje zakres lekcji

Typ lekcji – taka odmiana lekcji, której układ wynika albo z organizacji nauczania – uczenia się, albo z organizacji pracy na lekcji, zastosowanych metod czy środków dydaktycznych. TYPY LEKCJI (wynikające z funkcji dydaktycznych)

1. Wprowadzenie i zaznajomienie uczniów z nowym materiałem
2. Służąca opanowaniu nowego materiału
3. Powtórzeniowo – systematyzujące
4. Utrwalające, oceniające uzyskane rezultaty, sprawdzające
5. Korekcyjno – uzupełniające
6. Inne TYPY LEKCJI (zależne od organizacji pracy na lekcji, metod, środków)
7. Praca zespołowa
8. Referatowa
9. Dyskusyjna
10. Z filmem dydaktycznym
11. Wycieczka
12. Inne W praktyce różne rodzaje lekcji nakładają się na różne typy lekcji Np. wycieczka może być problemowa, podająca, eksponująca, …

Zasady kształcenia to pewna norma, reguła postępowania, której znajomość i przestrzeganie pozwala osiągnąć cel dydaktyczny. KLASYFIKACJA ZASAD KSZTAŁCENIA

1. zasada poglądowości
2. zasada przystępności
3. zasada systematyczności
4. zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa uczniów
5. zasada kształtowania umiejętności uczenia się
6. zasada łączenia teorii z praktyką
7. zasada indywidualizacji i zespołowości
8. zasada trwałości wiedzy
9. zasada ustawiczności kształcenia ostatnio wymienia się też zasadę naukowości
10. Zasada poglądowości (konkretności) Bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub ich obrazowych przedstawień, przeciwieństwo werbalizmu. Została sformułowana przez W. Radke, który uważał, iż najpierw należy poznać rzecz, a dopiero później o niej mówić. (Nauczanie werbalne – wykroczenie przeciwko zasadzie poglądowości, polega na zastąpieniu słowami tego, co uczeń może i powinien zobaczyć, zaobserwować, zanalizować, doświadczyć, samodzielnie wykonać. Prowadzi do uczenia się na pamięć bez zrozumienia, do przyswajania słów, a nie pojęć; nie rozwija myślenia refleksyjnego i postawy twórczej.)
11. Zasada przystępności wiedzy (stopniowania trudności) Uwzględnienie w nauczaniu właściwości rozwojowych uczniów poprzez odpowiedni do tego rozwoju dobór materiału nauczania oraz metody i tempa pracy. Reguły zasady stopniowania trudności.

• przechodzenie od tego, co jest dla ucznia bliskie, do tego, co dalsze
• przechodzenie od tego, co dla ucznia łatwiejsze, do tego, co trudniejsze
• przechodzenie od tego, co uczniom znane, do tego, co nowe
• uwzględnianie różnic indywidualnych między uczniami

3. Zasada systematyczności (systemowości) Wymaga od nauczyciela rytmiczności pracy i skrupulatności w wykonywaniu swoich obowiązków oraz wdrażania uczniów do takiej samej rytmiczności i skrupulatności. Reguły zasady systematyczności.

• wprowadzenie nowych treści powinno być poprzedzone określeniem stanu wiedzy wyjściowej (należy nawiązywać do przyswojonej już wiedzy)
• treści kształcenia należy realizować we właściwej kolejności
• omawiane zagadnienia powinny dzielić się na punkty i podpunkty, która to systematyzacja ułatwia przyswajanie wiedzy
• stale należy nawiązywać do materiału już opanowanego, wiązać jego poszczególne partie w całość, ukazywać logiczne związki i ich hierarchizację
• należy odpowiednio rozłożyć powtórzenia materiału w czasie
• nauczyciel powinien przyzwyczajać uczniów do systematycznego uczenia się m.in. poprzez systematyczną kontrolę