Pobierz Działy prawa cywilnego - Notatki - Prawo i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
PRAWO CYWILNE - jest gałęzią prawa prywatnego, które reguluje stosunki prawne (gł. majątkowe) zachodzące między os. fiz. i os. prawnymi na zasadzie równorzędności stron.
STOSUNEK PRAWNY - jest to pewna relacja prawna zachodząca między dwoma podmiotami (dwie o zawierają umowę sprzedaży i powstaje między nimi stosunek prawny).
Prawa osobiste człowieka maja charakter niemajątkowy. Przeważają prawa które maja charakter majątkowy. Podstawowe podmioty to: osoba fizyczna i osoba prawna.
RÓWNORZĘDNOŚĆ - oznacza że nie ma w prawie cywilnym strony prawnie uprzywilejowanej- jeżeli jedna ze stron nie chce umowy, nie zgadza się na jej warunki, to umowa nie zostanie podpisana. POTRZEBNA JEST WOLA DWÓCH PODMIOTÓW DO ZAWARCIA UMOWY.
W prawie publicznym nie ma równorzędności, np.. o danym wniosku decyduje dany organ adm. publicznej.
DZIAŁY PRAWA CYWILNEGO :
- Ogólna część - księga I K.C.
- Problematyka podmiotów prawa cywilnego.
- Czynności cywilno-prawne.
- Pełnomocnictwo.
- Przedawnienie roszczeń.
- Prawo rzeczowe - księga II- przepisy
- Prawo własności.
- Prawo użytkowania wieczystego.
- Zastaw.
- Hipoteka.
- Pojęcie nieruchomości.
- Prawo Zobowiązaniowe (zobowiązania).
- Ogólną część skupia się na zagadnieniach takich jak: wierzyciel, dłużnik, przelew wierzytelności, zobowiązania solidarne, odpowiedzialność odszkodowania.
- Szczegółowa część - omawia poszczególne rodzaje umów obowiązujących w prawie polskim: umowy sprzedaży, umowa o dzieło, umowa kredytu i inne.
- Prawo spadkowe - księga IV K.C. Dotyczy problematyki dziedziczenia ustawowego i testamentowego.
- Prawo rodzinne - osobny kodeks “rodzinny i opiekuńczy”, ale jest to część pr. cyw.
- Prawo Gospodarcze-Prywatne, zwane Prawem Handlowym.
- Prawo na dobrach niematerialnych, zwane również Prawo Własności Intelektualnej. Dobra Niemiterialne - są to twory umysłu ludzkiego o charakterze artystycznym, naukowym, technicznym… które podlegają ochronie prawnej i są regulowane prawem autorskim.
PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO- art. 8 - 43 przepisy K.C. Kodeks Cyw. Przewiduje trzy kategorie podmiotów Pr. Cyw. :
- Os. Fiz., 2) Os. Pr, 3) Tzw. Ułomne Os. Pr.
OS. FIZYCZNA - jest to każdy człowiek, nie ma tu znaczenia obywatelstwo (kategoria obywatel nie ma tu znaczenia) bez względu na wiek, płeć, stan zdrowia, stan psychiczny. KONSTYTUCJA NIE POSLUGUJE SIĘ TERMINEM OS. FIZ. JAKO OBYWATEL.
ZDOLNOŚC PRAWNA - jest to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków cyw-prawnych.
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOSCI PR .- jest to możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań w drodze własnych przez samego siebie dokonywanych czynności prawnych.
Te dwa pojęcia nie są identyczne, bo np. 5-letnie dziecko ma zdolność prawną (może być wierzycielem), ale nie może zawierać umów więc nie ma zdolności do czynności prawnych.
Każdy człowiek uzyskuje ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ z chwila urodzenia a traci ją z chwila śmierci. Natomiast w czasie jego życia żadne okoliczności nie są w stanie mu odebrać, ani ograniczyć tej zdolności. Każdy człowiek zachowuje prawo do zdolności prawnej w czasie życia, nawet ubezwłasnowolnienie człowieka nie pozbawi go tego prawa, tylko traci on zdolność do czynności prawnych.
ZDOLNOŚC DO CZYNNOŚCI PRAWNEJ- ze względu na zakres zd. do cz. prawnej możemy os. fizyczne podzielić na 3 grupy: Grupa I - Os. Fiz. które W OGÓLE NIE MAJĄ zdolności do czynności prawnych:
- dzieci, które nie ukończyły 13 lat,
- os. pełnoletnie które zostały całkowicie ubezwłasnowolnione. Sąd może ubezwłasnowolnić całkowicie osobę fizyczną z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innych zaburzeń psychicznych, np. spowodowanych pijaństwem, narkomanią, jeżeli osoba ta w ogóle nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. (art.13) Bez orzeczenia sądu nie ma ubezwłasnowolnienia. W imieniu w/w osób czynności prawnych dokonują ich przedstawiciele ustawowi, tj. rodzice działają w imieniu dzieci, opiekunowie wyznaczeni przez sąd w im. ubezwłasnowolnionych. Wszelkie ewentualne czynności prawne dokonywane przez same te osoby są bezwzględnie nieważne. Nie wywołują skutków prawnych. Od tej zasady jednakże występuje jeden wyjątek, osoby te mogą (art.. 14 K.C. § 2) umowy powszechnie zawierane w dobrych, bieżących sprawach życia codziennego. Grupa II - Os. Fiz. Które MAJĄ OGRANICZONĄ zdolność do czynności prawnej:
- dzieci od 13 do 18 r. ż.
- os. fiz. częściowo ubezwłasnowolnione - te osoby rozumieją pewne sprawy ale potrzebują pomocy opiekuna do prowadzenia spraw. Regułą jest że w imieniu w/w osób czynności prawnych dokonują ich przedstawiciele ustawowi, jednakże osoby te mogą zawierać umowy z tym, że do ważności tych umów jest potrzebna zgoda ich przedstawicieli ustawowych czyli rodziców lub kuratora. Osoby te mogę jednak zawierać umowy bagatelne samodzielnie, następnie rozporządzać swoim zarobkiem i osoby te mogłyby również przyjąć darowiznę. Grupa III - Os. Fiz. Które MAJA PELNĄ zdolność do czynności prawnych, uzyskuje je po ukończeniu 18 lat i zachowuje ją do chwili śmierci, chyba że zostanie ubezwłasnowolniona.
Art. 927 - dziecko poczęte może być spadkobiercą.
DOBRA OSOBISTE (art.. 23, 24 K.C.) Są to dobra niemajątkowe integralnie związane z osobą każdego człowieka, dobrami osobistymi są: zdrowie, życie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna i wynalazcza, prywatność. Dobra te maja charakter niezbywalny. (inf. dot. mojego zdrowia, o moim stanie majątkowym, o moich dochodach, o moim życiu prywatnym)
W prawie polskim przyjęto koncepcje wielości podmiotowych praw osobistych. Prawa te maja charakter:
- niemajątkowy, 2) niezbywalny i niedziedziczny, tzn. dóbr osobistych nie da się przenieść na inną osobę, można natomiast w ramach umów licencyjnych upoważnić osobę do wykorzystania np. wizerunku, nazwiska. Prawa te wygasają z chwila śmierci. 3) bezwzględny, tzn. są skuteczne wobec wszystkich, nikomu nie wolno naruszać mojego dobra osobistego. Brak winy nie zwalnia z odpowiedzialności za naruszenie dobra osobistego.
SKUTKI NARUSZENIA. W razie naruszenia dobra osobistego można żądać: a) zaniechania dalszego naruszania, b)usunięcia skutków tego naruszenia, w szczególności przez złożenie oświadczenia w określonej formie i określonej treści, np.. możliwość żądania przeprosin, sprostowania, c) żądania zadość uczynienia sadowego lub zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, d) odszkodowania pieniężnego, jeżeli skutkiem naruszenia dobra osobistego była szkoda majątkowa, czyli skutkiem naruszenia zdrowia były poniesione koszty rehabilitacji, rekompensata wszystkich wydatków, kosztów.
OSOBY PRAWNE - są to jednostki organizacyjne, którym przepisy prawne przyznają osobowość prawna, np. Sp. z o. o., spólka akcyjna, stowarzyszenia, spółdzielnie, fundacje, kościoły i związki wyznaniowe, związki zawodowe, partie polityczne, przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe publiczne i prywatne, skarb państwa, każda jednostka samorządu terytorialnego (gmina, powiat).
Osoba Prawna jako samodzielny podmiot prawa cywilnego ma swój własny majątek, którym odpowiada za zobowiązania - nie odpowiadają za nie jednak członkowie osób prawnych. Osoba prawna posiada swoja nazwę, siedzibę i statut (jest to dokument pisemny, który zawiera szczegóły dotyczące organizacji i formy działalności osoby prawnej).
Każda osoba prawna ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych od dnia powstania do chwili ustania jej bytu prawnego. Z chwila powstania osoby prawnej uznaje się datę jej wpisu do odpowiedniego rejestru; za chwile ustania bytu prawnego uznaje się chwilę wykreślenia z rejestru.
Rejestr osób prawnych KRS- Krajowy Rejestr Sądowy(oprócz gmin, powiatów, skarbu państwa).
Osoby prawne dokonują czynności prawnych poprzez swoje organy (zależy to od rodzaju osoby prawnej), np. w przypadku spółki z o. o., spółki akcyjnej, spółdzielni jest to zarząd, natomiast przedsiębiorstwo państwowe reprezentuje dyrektor, szkołę wyższą - rektor (jest on upoważniony do czynności prawnych).
SKARB PAŃSTWA - jako szczególnego rodzaju osoba prawna, Jest to państwo występujące jako podmiot prawa cywilnego, a wiec występuje na zasadzie równorzędności względem innych osób.
Państwo: a) posługuje się władzą c) występuje jako podmiot prawa państwową, cywilnego czyli Skarb Państwa, czyli b) nierownorzędność bo występuje na zasadzie równorzędności organ państwowy ma pozycję - sfera dominum -sfera własności władczą (sfera imperium), państwowej.
Jeżeli Skarb Państwa sprzedaje coś to wtedy podlega to przepisom prawa cywilnego.
UŁOMNE OSOBY PRAWNE - są to jednostki organizacyjne które nie mają osobowości prawnej ale maja zdolność prawną i inne cechy charakterystyczne dla osób prawnych:
- Handlowe spółki osobowe, czyli: Spółka jawna, sp. komandytowa, sp. partnerska, sp. komandytowo-akcyjna,
- Wspólnoty Mieszkaniowe (tworzą ją z mocy prawa właściciele mieszkań znajdujących się w tym samym budynku)
- Spółki Kapitałowe w Organizacji, tzn. sp. akcyjna i sp. z o.o., w fazie administracyjnej tzn. w okresie między podpisaniem umowy o wpisaniu do rejestru.
PODOBIEŃSTWA. Ułomne osoby prawne podobnie jak osoby prawne mają swój własny majątek, którym odpowiadają, maja nazwę, siedzibę, mogą być stronami postępowania sadowego (mogą pozywać i być pozwane) podlegają rejestracji.
RÓŻNICE.
- W przypadku ułomnych osób prawnych odpowiedzialność za zobowiązania wygląda następująco: w pierwszej kolejności za te zobowiązania odpowiada ułomna osoba prawna swoim majątkiem; w drugiej kolejności odpowiadają członkowie ułomnej osoby prawnej swoim majątkiem prawnym a konkretnie odpowiedzialność ich wchodzi wówczas gdy egzekucja z majątku ułomnej osoby prawnej okazała się bezskuteczna, tzn. majątek ułomnej osoby prawnej nie wystarcza na pokrycie roszczeń wierzycieli. Członkowie ci ponoszą odpowiedzialność subsydiarną czyli posiłkowa pomocniczą.
- Ułomne osoby prawne z reguły nie mają organów (każdy ze wspólników dokonuje czynności prawnych) ale są pewne wyjątki.
RODZAJE CYWILNYCH PRAW PODMIOTOWYCH:
1. Polega na wyróżnieniu praw bezwzględnych i praw względnych.
PRAWA BEZWZGLĘDNE to takie prawa podmiotowe, które są skuteczne wobec wszystkich podmiotów danego porządku prawnego, czyli są skuteczne ERGA OMNES (= wobec wszystkich ), (np.. prawa osobiste, prawo rzeczowe, prawo własności)
PRAWA WZGLĘDNE są to prawa skuteczne tylko między dwoma konkretnymi oznaczonymi podmiotami, SA to prawa skuteczne. INTER PARTES tzn. że SA to prawa skuteczne między stronami; nalezą tu m. in. Wierzytelności.
**_2. Podział na prawa majątkowe i niemajątkowe - prawa osobiste (do dóbr osobistych, władza rodzicielska).
- Prawa zbywalne i niezbywalne._** W prawie cywilnym większość ma charakter zbywalny, czyli może być przeniesiona na inny podmiot; niezbywalność jest odstępstwem od tej reguły - prawa osobiste, użytkowanie (nie wieczyste) - prawo użytkowania, maja charakter niesamodzielny, tzn. nie mogą przejść na inna osobę po śmierci z chwilą śmierci. 4. Prawa samoistne i niesamoistne, czyli akcesoryjne. Prawa akcesoryjne są to takie prawa które mogą istnieć tylko w powiązaniu z innymi prawami podmiotowymi, pełnią bowiem wobec nich funkcję zabezpieczającą. Są tu: hipoteka, zastaw i poręczenie. Mogą one bowiem występować tylko łącznie z wierzytelnością która zabezpieczają.
SPOSOBY NABYCIA PRAW PODMIOTOWYCH:
- Nabycie pochodnie - występuje wówczas gdy dany podmiot przenosi w drodze własnej czynności prawnej to prawo na inna osobę, np.. umowa sprzedaży, darowizny, przelew wierzytelności.
- Nabycie pierwotne - występuje rzadko, pewne prawo przechodzi na inną osobę bez aktywnego działania tej osoby której to prawo dotychczas przysługiwało, np. zasiedzenie, wywłaszczenie.
- Nabycie pt. szczególne - zwane sukcesją syngularną oraz nabycie Pt. ogólnym czyli sukcesja uniwersalna.
Nabycie ogólne - występuje wówczas gdy wskutek jednego zdarzenia prawnego ogól praw i obowiązków danej osoby przechodzi na inna osobę, np. dziedziczenie.
Nabycie szczególne - tutaj przedmiotem przemienienia jest jedno prawo podmiotowe, np. umowa kupna-sprzedaży, przelew wierzytelności, darowizna. Np. kupuje w sklepie 10 szaf lub 10 lodówek - to jest 10 osobnych umów cywilno-prawnych czyli sukcesja syngularna.
CZYNNOŚCI CYWILNO-PRAWNE zwane w skrócie czynnościami prawnymi. Jest to czynność podmiotu prawa cywilnego zawierająca co najmniej jedno oświadczenie woli i zmierzające do wywołania skutków prawnych. Czynność musi mieć charakter świadomy, zamierzony, np. testament, umowa.
OŚWIADCZENIE WOLI - jest to każde zachowanie się jakiejś osoby które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (art. 60 K.C.). Ta wola danej osoby najczęściej ujawnia się za pośrednictwem słów mówionych lub pisanych, ale możliwe są sytuacje złożenia oświadczenia woli czyli dokonanie czynności cywilno-prawnej bez użycia slow. (art. 56 K.C.)
PODZIAŁY CZYNNOŚCI CYWILNO-PRAWNYCH:
I. 1. Czynności jednostronne - to takie dla których dokonania czynności wystarcza jedno oświadczenie woli. Np. testament, udzielanie pełnomocnictwa, wypowiedzenie umowy (o pracę, najmu).
PRZEDSTAWICIELSTWO - polega na tym, że jeśli jedna osoba przedstawiciel dokonuje w imieniu drugiej osoby - reprezentowanego czynności prawnej której skutki będą dotyczyć sfery prawnej reprezentowanego, Ze względu na źródło (podstawę) umocowania do działania w cudzym imieniu wyróżniamy:
- Przedstawicielstwo ustawowe - (tutaj jest obowiązek), źródłem tego przedstawicielstwa (umocowania) są przepisy ustawy np. rodzice, opiekunowie, kuratorzy, zakres kompetencji przedstawiciela ustawowego jest również określony przez ustawę.
- Pełnomocnictwo - (szczególny rodzaj przedstawicielstwa) tutaj jest chęć, źródłem umocowania do działania w cudzym imieniu jest oświadczenie woli reprezentowanego, zakres kompetencji pełnomocnika zależy od woli reprezentowanego który nazywa się mocodawcą.
W przypadku ustawowego pełnomocnika należy mówić o obowiązku reprezentowania który wynika z Kodeksy rodzinnego i opiekuńczego oraz z celu tej instytucji którym jest reprezentowanie osób które same czynności prawnych dokonywać nie mogą. Natomiast w przypadku pełnomocnictwa obowiązku reprezentowania nie ma z wyjątkiem sytuacji w których pełnomocnik i mocodawca są powiązani jakąś umową, np. umowa o pracę, zlecenie, agencyjna.
Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną i nie jest to zatem upoważnienie. Udzielenie pełnomocnictwa może w zasadzie nastąpić w formie dowolnej z tym, że: POWINNO = MUSI, MA OBOWIĄZEK !!!!!!!!!!!!!!!!!
- Pełnomocnictwo ogólnie powinno być pod rygorem nieważności udzielone w formie pisemnej.
- (art. 99 §1) jeżeli do ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik potrzebna jest forma szczególna wówczas samo pełnomocnictwo również powinno być udzielone w tej samej formie.
RODZAJE PELNOMOCNICTWA ze wzgl. na ZAKRES KOMPETENCJI pełnom:
- Pełnomocnictwo ogólne- które umocowuje=upoważnia do czynności zwykłego rzędu.
- Rodzajowe- upoważnia do dokonywania wielokrotnych czynności ale tego samego typu, np. pełnom. do sprzedaży.
- Szczególne- umocowuje=upoważnia do dokonywania jednej, konkretnej czynności prawnej.
ZWYKLY ZARZĄD - obejmuje czynności standardowe, zwyczajne, typowe, mieszające się w granicach bieżącego gospodarowania.
Pełnomocnictwo jest uznawane za stosunek prawny opierający się na osobistym zaufaniu i w związku z tym mocodawca może w każdej chwili bez konieczności podawania przyczyn pełnomocnictwo cofnąć, odwołać pełnomocnika.
Jeżeli pewna osoba usiłuje zawrzeć umowę w cudzym imieniu przekraczając zakres umocowania lub w ogóle nie posiadając takiego umocowania (pełnomocnik rzekomy) wówczas ważność takiej umowy zależy od potwierdzenia przez osobę w imieniu której umowę zawarto.
PEŁNOMOCNICTWO DOMNIEMANE (art. 97) Szczególnym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura. PROKURA- jest to pełnomocnictwo handlowe, które może być udzielone tylko przez przedsiębiorcę.
SPOSOBY (TRYBY) ZAWIERANIA UMÓW:
1. TRYB OFERTOWY (od art. 66)
Oferta -jest to oświadczenie woli wyradzającej stanowczy zamiar zawarcia umowy i określające istotne postanowienia proponowanej umowy. Oferta nie musi wskazywać imiennie adresata. Nie jest obowiązkowe wskazanie terminu, oferta wiąże oferenta (czyli ma charakter wiążący) co oznacza, że oferent nie może się z niej wycofać przed terminem jej obowiązywania, jeśli taki termin podano. art. 66 §2.
Przyjęcie oferty może:
- mieć charakter odrębnego, samodzielnego ośw. woli
- w pewnych okolicznościach osoba może przystąpić do wykonania (oferty) umowy nie wyrażając ośw. woli
- mieć milczące przyjęcie oferty- jest możliwe w konkretnych sytuacjach art. 68 §2, Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych ofertę zawarcia umowy, brak niezwłocznej umowy poczytuje się za przyjęcie oferty. art. 68, Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany poczytuje się za nową ofertę. art. 71, Reklamy, cenniki, zapraszają do oferty ale nie jest to oferta. art. 543, wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży 2. TRYB NEGOCJACYJNY
Negocjacje - obie strony aktywnie uczestniczą w formułowaniu treści umowy. Stosuje się je: w przypadku umów nie schematycznych (nietypowych, skomplikowanych) lub w przypadku przedmiotów o dużej wielkości ekonomicznej.
Umowę uważa się za zawartą, jeżeli strony dojdą do porozumienia w odniesieniu do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji, oznacza to że między stronami istnieje rozbieżność, to dopóki rozbieżność nie zostanie rozwiązana o umowy nie ma.
SKUTKI NIELOJALNYCH NEGOCJACJI (z naruszeniem dobrych obyczajów):
- Gdy jedna ze stron od samego początku nie miała zamiaru zawarcia umowy.
- Gdy w trakcie negocjacji jedna ze stron ujawniła drugiej informacje poufne a następnie inf. te ujawniła albo udostępniła osobom trzecim. W obydwu przypadkach strona poszkodowana może żądać naprawienia szkody. 3. TRYB PRZETARGOWY , który obejmuje aukcje oraz przetarg pisemny, który ma charakter ustny.
Umożliwia on organizatorom przetargu wybór najkorzystniejszej oferty. W przypadku aukcji jedynym kryterium wyboru jest cena natomiast przetarg pisemny pozwala na uwzględnienie także innych kryteriów, takich jak, np. termin wykonania, reputację wykonawcy, materiały z jakich będzie wykonana.
UMOWA PRZEDWSTĘPNA art. 389, 390 Jest to umowa, w której jedna ze stron lub dwie zobowiązują się do zawarcia w przyszłości pewnej umowy- umowy właściwej, definistycznej, umowy przyrzeczenia (w K.C.), umowie ostateczną.
Umowa przedwstępna powinna/ musi określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. (w Nieruchomościach-> Um. Przedwstępna a tryb ofertowy-> jaka jest różnica?)
CEL ZAWIERANIA UMOW PRZEDWSTĘPNYCH:
Strony chcę na wzajem się związać, dlatego zawierają um. przedwstępną. Niektórzy nie mają wystarczająco pieniędzy w danym czasie. Z pewnych powodów strony nie mogą zawrzeć umowy właściwej, głównym powodem jest brak wystarczających śr. pieniężnych. Najlepiej jeśli strony określą w umowie przedwstępnej też termin umowy przyrzeczonej. Art. 369 § 2. - Każda ze stron może termin wyznaczyć. Jeżeli terminy są rozbieżne, wtedy ważny jest termin, który został podany wcześniej przez któraś ze stron.
SKUTKI NARUSZENIA UMOWY PRZEDWSTEPNEJ (są to skutki uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej):
1. art. 390 - tzw. skutek słabszy, Strona, której zależało na zawarciu um. przyrzeczonej może od tej strony, która się uchyla od zawarcia umowy przyżecz. domagać się odszkodowania (wysokość zależy od sytuacji w jakiej znajduje się strona poszkodowana)
2. tzw. skutek mocniejszy Strona która dążyła do zawarcia umowy przyżecz. może na drodze sądowej doprowadzić do zawarcia tej umowy właściwej. Skutek mocniejszy nazywa się tak, dlatego że jest korzystniejszy.
Może on być zrealizowany tylko wtedy, gdy um. przestępna została zawarta w takiej formie jaka jest potrzebna do zawarcia umowy przyrzeczonej.
Umowa przedwstępna musi być zawarta w formie aktu notarialnego, bo jeżeli nie będzie, np. w
formie pisemnej to może wywołać tylko skutek słabszy.
W umowie najmu są aktywne dwa skutki.
Umowa przedwstępna zawierana z developerem powinna być zawarta w formie aktu notarialnego- należy to wymusić!!! Bo wtedy będzie aktywny skutek mocniejszy, bo w zwykłej formie pisemnej możemy tylko np. otrzymać odszkodowanie a nie przeniesienie prawa własności.
PRAWO RZECZOWE
Prawa rzeczowe są to prawa podmiotowe o charakterze bezwzględnym (skuteczne “erga omnes”) dotyczące rzeczy. Są tutaj: a) prawo własności, b) Użytkowanie wieczyste, c) ograniczone prawa rzeczowe, czyli użytkowanie, służebność, zastaw, hipoteka i właściwe spółdzielcze prawo do lokalu.
Lista ta ma charakter zamknięty co oznacza, że podmioty prawa cywilnego nie mogą tworzyć nowych, nieprzewidzianych przez ustawodawcę praw rzeczowych. Odmiennie jest w prawie zobowiązaniowym, gdzie panuje zasada swobody umów, która pozwala stronom na zawieranie umów dowolnej treści nawet nie przewidzianej przez ustawodawcę.
Def. Rzeczy, art. 45 Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są tylko przedmioty materialne.
Def. Część składowa rzeczy, art. 47 - jest to wszystko co nie może być odłączone od niej bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości lub przedmiotu odłączonego. Część składowa rzeczy nie może być samodzielnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
PODZIAŁ RZECZY:
- NIERUCHOMOŚCI - art. 46
- RZECZY RUCHOME 1. NIERUCHOMOŚCI - art. 46 - są tutaj części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane oraz części takich budynków, ale tylko wtedy gdy na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu rodzaj nieruchomości. PRAWO CYWILNE przewiduje TRZY RODZIAJE NIERUCHOMOŚCI:
- gruntowe,
- budynkowe
- lokalowe (lokal: cześć budynku które może być samodzielnym obiektem własności)
O ile każdy grunt jest samodzielną nieruchomością o tyle nie każdy budynek i nie każdy lokal może być samodzielna nieruchomością.
Żeby budynek lub lokal został uznany za nieruchomość muszą istnieć przepisy szczególne przewidujące taki stounek ponieważ regułę w tym zakresie podaje art. 48 K.C. -> mówi ona że budynkami i inne urządzenia trwale z gruntem związane a także drzewa i rośliny uważa się za części składowe gruntu.
Przepisami szczególnymi pozwalającymi na uznanie że budynek lub lokal są np. samodzielną nieruchomością są:
- art.. 235 K.C. - Budynki wzniesione przez użytkownika wieczystego na gruncie będącego własnością Skarbu Państwa lub j.s.t. (jednostki sam. teryt.) są własnością użytkownika wieczystego i w związku z tym są samodzielnymi nieruchomościami budynkowymi.
- Ustawa o własności lokali: Lokal (mieszkanie) może być samodzielną nieruchomością.
PRAWO WŁASNOŚCI:
Treść prawa własności a zatem uprawnienia przysługujące właścicielowi:
- Uprawnieni do posiadania rzeczy.
- Uprawnienie do korzystania z rzeczy, które obejmują: a) upr. do używania rzeczy b) upr. do pobierania pożytku c) upr. do zużycia, zniszczenia lub przetworzenia rzeczy
- Upr. do rozporządzania rzeczą, które polegają na: a) przeniesieniu prawa własności (sprzedaż, darowizna) b) możliwość obciążenia rzeczy prawem c) możliwość zrzeczenia się własności
POSIADANIE- jest to stan faktyczny polegający na władaniu rzeczą, posiadanie nie jest ich prawem.
Posiadanie może mieć postać:
- Zgodną ze stanem prawnym a) posiadanie samoistne o którym się mówi w odniesieniu do właściciela b) posiadanie zależne ( najemca, dzierżawca, użytkownik)
- Posiadanie bez tytułu prawnego, niezgodne ze stanem prawnym: a) posiadanie w dobrej wierze - pewna osoba pozostaje tutaj w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje jej prawo do rzeczy (np. kupno rzeczy kradzionej, nie majac o tym wiedzy), b) posiadanie w złej mierze - występuje wówczas, że pewne osoba włada faktycznie rzeczą bez tytułu prawnego i ma tego świadomość (złodziej).
SPOSOBY NABYCIA I UTRATY WŁASNOSCI:
1. PRZENIESIENIE PRAWA WŁASNOSCI W DRODZE UMOWY:
- przeniesienie prawa własności nieruchomości wymaga aktu notarialnego
- przeniesienie własności nieruchomości nie może mieć postaci warunkowej
- przeniesienie własności nieruchomości powinno/MUSI być wpisane go księgi wieczystej. Prawo własności nieruchomości przechodzi.
Wpis do księgi wieczystej nie ma charakteru konstytutywnego tylko deklaratoryjny!!!
Charakter KONSTYTUTYWNY - jest to taki wpis który powoduje powstanie nowego skutku prawnego inaczej mówiąc tworzy nowy stan prawny (konstytuuje).
Charakter DEKLARATORYJNY - SA to takie wpisy, które jedynie potwierdzają wcześniejsze zaistnienie stanu prawnego.
2. ZASIEDZENIE od art. 172
Posiadacz nieruchomości nie będącej jej właścicielem nabywa własność jeżeli posiada nieruchomość, nieprzerwanie jako posiadacz samoistny przez 10 lat i jest w dobrej wierze. Jeżeli jest złej wierze nabywa własność w drodze zasiedzenia przez 30 lat.
Zastawnik Zastawca
Ogólną postacią zastawu jest zastaw rejestrowy (jest osobna ustawa o rejestrze zastawów i zastawie rejestrowym).
ZASTAW REJESTROWY - jest to szczególny rodzaj zastawu, nie wymaga wydania rzeczy zastawnikowi, w związku z czym rzecz zastawiona pozostaje w posiadaniu zastawcy i może być w dalszym ciągu przez niego używana.
przewłaszczenie na zabezpieczenie.
Wierzyciel-------------- Dłużnik <--------------- przenosi własn. rzeczy ruchomej
Jeżeli pożyczka zostanie spłacona w terminie to własność wraca do Dłużnika. Przedmiotem mogą być tylko rzeczy ruchome. Jest to bardziej atrakcyjne od zastawu ponieważ wierzyciel jest od razu właścicielem rzeczy jeżeli dłużnik nie splaci pożyczki (musi być określony termin).
HIPOTEKA nie jest uregulowany w K.C. lecz w ustawie o księgach wieczystych i hipotece. Przedmiotem hipoteki mogą być:
- Nieruchomości (prawo własności nieruchomości)
- Udział we współwłasności nieruchomości
- Użytkowanie wieczyste
- Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu Nieruchomość można obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją nieruchomość stała się własnością.
Do powstania hipoteki potrzebne są:
- umowa między wierzycielem - wierzycielem hipotecznym a właścicielem nieruchomości - dłużnikiem hipotecznym. Oświadczenie woli właściciela nieruchomości musi być w formie aktu notarialnego.
- Do ustanowienia hipoteki potrzebny jest wpis do księgi wieczystej i ma on charakter konstytutywny, co oznacza że hipoteka powstaje z chwilą wpisu.
Po ustanowieniu hipoteki nieruchomość pozostaje własnością dłużnika nawet jeśli nie spłaca długu. Do zmiany właściciela nie dochodzi. Hipoteka nie prowadzi do zmiany posiadania, posiadacza, właściciela. W przypadku nie spłacenia długu wierzyciel najpierw zakłada sprawę sądową, komornik będzie mógł nieruchomość sprzedać i wtedy cena uzyskana ze sprzedaży przekazana jest wierzycielowi.
PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE -III księga K.C. 29.11.2008 r.
STOSUNEK ZOBOWIĄZANIOWY - jest to taki stosunek cywilno-prawny, w którym jedna ze stron zwana wierzycielem może od drugiej strony tj. dłużnika żądać spełnienia określonego świadczenia, a dłużnik ma obowiązek to świadczenie spełnić. Elementami stosunku zobowiązaniowego są zatem:
- Podmioty, czyli wierzyciel, dłużnik
- Przedmiot stosunku zobowiązaniowego - świadczenie - jest to to zachowanie się dłużnika do którego jest on zobowiązany względem wierzyciela. Np. zapłata czynszu, usługi medyczne, edukacyjne, wykonanie dzieła, jakiegoś obiektu, wydanie rzeczy.
- Treść stosunku zobowiązaniowego, na którą składają się: a) ogół obowiązków dłużnika, czyli dług, b) ogół uprawnień wierzyciela, czyli wierzytelność. Powyższy model jest modelem prostym. W rzeczywistości jednak zwłaszcza w przypadku stosunków zobowiązaniowych wynikających z umów struktura stosunku zobowiązaniowego ma charakter złożony, co oznacza, że każda ze stron jest jednocześnie i wierzycielem i dłużnikiem.
Umowa sprzedaży:
- w świadczeniu pieniężnym dłużnikiem jest kupujący, sprzedawca jest wierzycielem,
- w świadczeniu niepieniężnym będzie odwrotnie.
W umowie o dzieło:
w świadczeniu pieniężnym dłużnikiem jest pracodawca, a wierzycielem jest wykonujący umowę,
w świadczeniu niepieniężnym na odwrót.
ŹRÓDŁA STOSUNKÓW/ PRZYCZYNY POWSTANIA STOSUNKÓW ZOBOW.
1) UMOWY
- CZYNY NIEDOZWOLONE czyli DELIKTY, polega on na wyrządzeniu drugiej osobie szkody. Od art. 415. W tym przypadku stosunek zobowiązaniowy powstaje między poszkodowanym a sprawcą szkody. Poszkodowany będzie wierzycielem, sprawca dłużnikiem, a oświadczeniem będzie obowiązek naprawienia szkody. Jest to tzw. Świadczenie odszkodowawcze.
- BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE Występuje wówczas gdy jedna osoba uzyskuje bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem majątku drugiej osoby (ale nie jest to delikt, omyłkowe wypłaty, przekazy, powtórne zapłaceni za przelew)
ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE mogą być spełnione na dwa sposoby: a) gotówkowy - jest to spełnienie świadectwa pieniężnego za pośrednictwem znaków pieniężnych, np. banknot lub moneta b) bezgotówkowy - bez pośrednictwa znaków pieniężnych, np. przelew, karta płatnicza, ale nie weksel i nie czek.
ZASADY ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH:
ZASADA WALUTOWOŚCI (art. 358, § 1) z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych zobowiązania pieniężne na terytorium RP mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim,
ZASADA NOMINALNA (art. 3581 , §1 - indeks górny tzn. ze znaczkiem 1, indeksem, pojawiają się one w wyniku nowelizacji ustawy) Polega na tym, że spełnienie świadczenia pieniężnego następuje przez zapłatę sumy nominalnej bez względu na ewentualną zmianę siły nabywczej pieniądza w okresie między powstaniem zobowiązania (zawarciem umowy) a wykonaniem tego zobowiązania (terminem spełnienia świadczenia). Strony umówiły się o świadczenie pieniężne w pewnych jednostkach np. 10.000 i była 10% inflacja, wg. zasady nominalizmu musi zwrócić kwotę nominalną czyli 10.000. Inflacja uderza w wierzyciela, ta szkoda jest olbrzymia w przypadku hiperinflacji.
K.C. przewiduje dwa wyjątki od poniższej zasady nominalizmu :
- SĄDOWNA WALORYZACJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH ; W razie istotnej zmiany sily nabywczej pieniądza (tzn. nieprzewidywalnej wysokiej inflacji) sąd może na żądanie jednej ze stron zmienić wysokość ustalonego wcześniej świadczenia pieniężnego. art. 3581 § 3.
- UMOWNA WALORYZACJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH Polega ona na tym, że strony same w umowie rozstrzygają, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona wg innego niż pieniądz miernika wartości. Takim miernikiem wartości może być złoto, waluta obca lub cena dowolnie wybranego przez strony towaru, zabezpieczonego przed inflacją, np. oprocentowanie pożyczki, ale odsetki nie są mile widziane, więc możemy zastosować miernik wartości np. złoto- wtedy patrzymy na aktualna cenę złota i patrzymy ile by teraz np. 2 kg złota kosztowało.
SYTUACJA DŁUŻNIKA W STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWYM:
DŁUG - jest to ogół powinności (obowiązków) ciążących na dłużniku.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ - możliwość przymusowego wyegzekwowania długu od dłużnika w sytuacji, gdy on dobrowolnie swoich obowiązków nie spełnia. Zasada jest, że dłużnik ponosi odpowiedzialność za swoje długi nieograniczonym, całym swym majątkiem teraźniejszym i przyszłym. Dłużnik odpowiada tylko swoim majątkiem. Dłużnik alimentacyjny- sankcje karne- wyjątek.
Są jednak sytuacje, w których dłużnik ponosi ograniczona odpowiedzialność za swoje zobowiązanie :
- OGRANICZENIE PRZEDMIOTOWE - odpowiada tylko wydzieloną masa majątkową, np. odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe do chwili przyjęcia spadku. W tym okresie spadkobierca odpowiada za długi spadkowe majątkiem spadkowym,
- OGRANICZENIE KWOTOWE - dłużnik odpowiada za zobowiązania tylko do pewnej sumy, np. odpowiedzialność spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca taki odpowiada za długi spadkowe do wartości aktywów spadkowych (spis aktywów na kwotę X); Odpowiedzialność komandytowa w spółce komandytowej.
ZOBOWIĄZANIA NATURALNE (NIEZUPEŁNE) - to takie, w których istnieje dług, lecz nie ma odpowiedzialności, tzn. skoro istnieje dług- dłużnik ma powinność spełnienia świadczenia i jeśli spełni je dobrowolnie nie może żądać jego zwrotu, ale nie ma odpowiedzialności czyli nie ma możliwości przymusowej egzekucji siarczenia od dłużnika.
Zobowiązaniami naturalnymi są np. zobowiązanie, w którym roszczenie uległo przedawnieniu.
Art. 117- Art. 117 § 2. Po upływie terminu przedawnienia ten przeciwko komu roszczenie przysługuje (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia, ponieważ po upływie terminu przedawnienia zobowiązanie stało się zobowiązaniem naturalnym.
Skutkiem upływu przedawnienia nie jest wygaśnięcie roszczenia lecz powstanie zobowiązania naturalnego.
Dłużnik sam musi podnieść zarzut przedawnienia. TERMINY: zasadniczo 10 lat, często krócej, np. roszczenie przedsiębiorców - 3 lata, roszczenie przedsiębiorców z tytułu sprzedaży - 2 lata, roszczenie o świadczenia okresowe (czynsz) - 3 lata, Świadczenia wynikające z umowy przewozu - 1 rok.
PRZELEW WIERZYTELNOŚCI - czyli CESJA, art. 509 - 517. Prowadzi do zmiany wierzyciela w stosunku zobowiązaniowym. Umowa przelewu (cesji) jest to umowa zawierana pomiędzy wierzycielem-cedentem oraz osobą trzecią
- cesjonariuszem, na mocy której wierzytelność zostaje przeniesiona na osobę trzecią.
Do przelewu wierzytelności nie potrzeba zgody dłużnika (ale powinien być powiadomiony o zmianie wierzyciela).
W rzeczywistości przelew jest najczęściej elementem umowy sprzedaży wierzytelności tzn. że cesjonariusz w zamian za nabytą wierzytelność uiszcza na rzecz cedenta pewną kwotę pieniężną tytułem zapłaty (kwota zalezy od okoliczności).
SKUTKI PRZELEWU:
- Na cesjonariusza przechodzi wierzytelność o dotychczasowej treści wraz z ewentualnymi zabezpieczeniami tej wierzytelności tzn. jeżeli była hipoteka to po przelewie hipoteka działa na nowego wierzyciela.
- Cedent nie odpowiada wobec cesjonariusza za niewypłacalność dłużnika (chyba że taką odpowiedzialność przyjął na siebie w umowie-wypadkowo).
- Dłużnik powinien być o cesji powiadomiony w przeciwnym razie dłużnik który spełnił świadczenie do rąk cedent jest zwolniony z odpowiedzialności wobec cesjonariusza.
ZMIANA DŁUŻNIKA W STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWYM = PRZEJĘCIE DŁUGU (art. 519-525)
Osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika w stosunku zobowiązaniowym, a dłużnik zostaje z odpowiedzialności zwolniony- przyjęcie długu.
K.C. przewiduje dwa WARIANTY PRZEJĘCIA DŁUGU :
- Umowę przejęcia długu zawierają dłużnik i os. trzecia (przejemca długu) za zgodą wierzyciela. Jeżeli w chwili wyrażania zgody wierzyciel nie wiedział o nie wypłacaniu się os. trzeciej jego zgoda jest bezskuteczna.
- Umowę zawierają wierzyciel z os. trzecią za zgoda dłużnika.
W odróżnieniu od cesji przy przejęciu długu dochodzi do wygaśnięcia zabezpieczeń wierzytelności (hipoteki, zastawu, poręczenia) chyba, że zabezpieczycie wyraził zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.
ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE - chodzi tu o sytuacje, w których po jednej ze stron stosunku zobowiązaniowego występuje kilka podmiotów. Możemy mieć zatem do czynienia z:
- wielością wierzycieli - solidarność wierzycieli czyli solidarność czynna,
- wielością dłużników - solidarność dłużników zwana solidarnością bierną.
SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW (art. 366 § 1) - kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może wg swojego wyboru zażądać całości lub części długu od wszystkich łącznie, od niektórych z nich lub od jednego, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z solidarnych zwalnia pozostałych. Np. w spółce cywilnej, jawnej, komandytowej, współwłaściciela, jeżeli kilka osób wspólnie popełniło delikt, odpowiedzialność poręczyciela, dłużnika zbywa i nabywa, przedsiębiorstwa odpowiadają solidarnie; spadkobierca do chwili podziału spadku.
Jeżeli jeden z dłużników spełnił świadczenie na rzecz wierzyciela może on żądać od pozostałych dłużników zwrotu części tego świadczenia, które sam spełnił - roszczenie …………………
ZADATEK (art. 394) , -jest to rzecz lub suma pieniężna wręczona przy zawarciu umowy. Skutkiem zadatku jest, że w razie nie wykonania umowy przez jedną ze stron druga może bez wyznaczania dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zatrzymać, a jeżeli sama go dała może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
ODSTAPIENIE OD UMÓW - zasada-> umów należy dotrzymywać = PACTA SUNT SERUANDA.
Przy odstąpieniu jest oświadczenie woli jednej ze stron. Aby takie odstąpienie od umowy było możliwe musi istnieć albo przepis prawny, który wyraźnie na to pozwala w odniesieniu do danej umowy; ustawowe prawo odstąpienia od umowy albo zapis w umowie, który n to pozwala- umowne prawo odstąpienia od umowy. Często ustawa lub umowa wprowadzając możliwość odstąpienia precyzuje okoliczności w jakich to może nastąpić.
