Dziecko z zaburzeniami funkcji wykonawczych w szkole, Notatki z Grafika

Pobierz Dziecko z zaburzeniami funkcji wykonawczych w szkole i więcej Notatki w PDF z Grafika tylko na Docsity!

Dziecko z zaburzeniami

funkcji wykonawczych

w szkole

Informacje dla nauczycieli Edyta Orłowska Monika Zaremba Grafika: cuspbeb.com

Co to są funkcje wykonawcze?

(grafika:pieknoumyslu.com)

Funkcje zimne i gorące

• „zimne aspekty” EF
  • odnoszą się do funkcji poznawczych
  • uruchamiane gdy rozwiązujemy względnie abstrakcyjne, oderwane od kontekstu problemy, w których uzyskanie wyniku nie wiąże się z istotnymi konsekwencjami (odniesienie do ja)
• „gorące aspekty” EF
  • odnoszą się do funkcji afektywnych
  • zaangażowane w rozwiązywanie problemów związanych z regulacją afektu i motywacją
  • zadania, które niosą bardziej pozytywne bądź negatywne dla nas konsekwencje (np. w przypadku gier z perspektywą nagrody)

Funkcje wykonawcze dotyczą

codziennego funkcjonowania

• Pytanie o rozwój funkcji wykonawczych jest związany z poziomem aktywnośi i efektywności działań dziecka, które zamierza coś zrobić: 1. Czy to zrobić? 2. Jeśli tak, to po co? 3. Jak i kiedy?

Rozwój EF: (Brzezińska 2012)

• przebiega w sposób powolny i nieharmonijny (trwa od pierwszych lat do ok 25 r.ż)
• duże skoki rozwojowe:
  • pierwszy gwałtowny rozwój w wieku przedszkolnym ( 4 - 6 r.ż.- rozwój mowy)
  • Drugi skok to okres wczesnoszkolny ( 7 - 12 lat- elastyczność poznawcza)
• wrażliwość na czynniki środowiskowe (styl wychowania)
• charakter rozwojowy EF wiąże się z ryzykiem naturalnego opóźnienia rozwoju w tym zakresie i obserwuje się je u osób „zdrowych”

EF- rozwój

• Rożne aspekty EF rozwijają się rożnych osób w różnym tempie.
  • u każdej osoby jedna funkcja wykonawcza (aspekt) może być bardziej lub mniej rozwinięta niż każda inna w danym czasie
• EF zróżnicowane są także w zależności od wieku osoby

badanej.

• w tym samym wieku profil EF może być różny (pewne funkcje są lepiej bądź słabiej wykształcone)

10 EF – ujęcie rozwojowe: Linie i Poziomy Poziom duchowy umysł Poziom cielesny Percepcja Emocje wyższe p.poznawcze działanie Samoregulacja Samo-określenie samorealizacja Samo-generowanie Trans-Self Integracja Okres niemowlęcy Późna dorosłość

Dziecko z dysfunkcjami wykonawczymi może mieć trudności w różnych obszarach

• Ogólnie można zauważyć trudności obejmujące:
  • obniżoną kontrolę impulsów,
  • obniżony zakres uwagi,
  • nadaktywność,
  • gubienie rzeczy
  • trudności w realizacji poleceń (nie w związku z zrachowaniami opozycyjnymi) – zwłaszcza złożonych!!!

Funkcje wykonawcze a nauka

w szkole

3 aspekty funkcji wykonawczych istotne dla nauki szkolnej: (1) Pamięć robocza odpowiedzialna za tymczasowe przechowywanie informacji w celu ich przetworzenia; przyczynia się do powstania złożonych funkcji poznawczych, takich jak mowa i operowanie na symbolach; wspomaga zapamiętywanie wskazówek i etapy planów działań oraz porównywanie alternatyw; (2) Kontrola hamowania czyli umiejętność powstrzymywania się przed działaniem impulsywnym oraz możliwość utrzymywania koncentracji uwagi i dążenie do celu pomimo działania dystraktorów; warunkuje także trwałość i selektywność uwagi; (3) giętkość poznawcza, która umożliwia elastyczną adaptację do wymagań płynących ze środowiska i postrzeganie rzeczy z nowej perspektywy.

Rozwój funkcji wykonawczych

w wieku szkolnym

• pamięć robocza, której prawidłowe funkcjonowanie jest

szczególnie ważne dla planowania i wykonywania czynności,

gwałtownie rozwija się dopiero w wieku wczesnoszkolnym

• od około 7 r. ż ., dzięki opanowaniu mechanizmu wewnętrznych powtórek zmienia się forma zapamiętywanych informacji z obrazowej na werbalną, co znacznie zwiększa pojemność pamięci roboczej
• elastyczność poznawcza jest najbardziej złożoną zdolnością -

wymaga bowiem jednoczesnego zahamowania dominującej

reakcji oraz zapamiętania i włączenia nowej reakcji.

• dla prawidłowego jej funkcjonowania niezbędne jest zatem uprzednie wykształcenie się wszystkich składowych; dlatego też czas jej najbardziej intensywnego rozwoju przypada na wiek szkolny (7-12 lat)

Dysfunkcje wykonawcze a

odrzucenie

• Dzieci z zaburzeniami funkcji wykonawczych są zagrożone

brakiem akceptacji czy nawet odrzuceniem przez grupę

rówieśniczą, a często i przez samych nauczycieli

przedszkolnych, ponieważ:

• „(...) sprawiają wrażenie apatycznych, pozbawionych

motywacji i mało komunikatywnych

lub

• są impulsywne i kłótliwe ( oskarżane o złośliwość,

nieposłuszeństwo i złą wolę)

Czy można stymulować rozwój

funkcji wykonawczych?

• Prawidłowa interakcja dziecko-dorosły prowadzi do rozwoju

samoregulacji i warunkujących ją funkcji wykonawczych.

• Relacja taka musi przebiegać w atmosferze wsparcia i

zrozumienia, a wymagania stawiane dziecku powinny stanowić

dla niego wyzwanie, a nie zagrożenie.

• Trzeba okreslić:
  • poziom rozwoju dziecka
    • wszystko to, co dziecko już potrafi zrobić samodzielnie-obserwacja i wywiad z rodzicem
    • poziom ogólnego rozwoju umysłowego- badanie psychologiczne
  • Poziom najbliższej strefy rozwoju
    • Wyodrębnieni tych zadań, które bazując na dopiero rozwijających się funkcjach psychicznych, wyprzedzają nieco jego aktualne możliwości, a przez to stymulują je do poszukiwań i rozwijają kreatywne myślenie

Literatura

• Andrews-Espy, K., Schefield, T. D., Wiebe, S. A., Clark, C. A. C.,

Moehr, M. J. (2011). Executive control and dimensions of

problem behaviors in preschool children. Journal of Child

Psychology and Psychiatry 52 (1), 33–46.

• Brzezińska, A. I., Nowotnik, A. (2012). Funkcje wykonawcze a

funkcjonowanie dziecka w środowisku przedszkolnym i

szkolnym. Edukacja. Studia, badania, innowacje, 1 (117), 1-16.

• Jodzio, K. (2008). Neuropsychologia intencjonalnego działania.

Koncepcje funkcji wykonawczych. Warszawa: Wydawnictwo

Naukowe Scholar.

• Kochanska, G., Coy, K. C., Murray, K. T. (2001). The

development of self-regulation in the first four years of life.

Child Development, 72, 1091–1111.