Dzieje starożytnej Grecji, Schematy z Historia

Pobierz Dzieje starożytnej Grecji i więcej Schematy w PDF z Historia tylko na Docsity!

1. POCZATKI CYWILIZACJI GRECKIEJ

1. Warunki naturalne  narodziła się na półwyspie Bałkańskim  wyspy morza Egejskiego  zachodnie wybrzeże Azji mniejszej  łańcuchy i pasma górskie  południowa i centralna Grecja – mało równin, krótkie rzeki o rwącym nurcie  północna Grecja – dorzecze Penejos znajduje się Tasalia – otoczona górskimi pasmami rozległa równina,  środkowa Grecja – równina Beocja, Attyka podzielona pasmami górskimi,  środkową Grecję z położonym na południu półwyspem Peloponez łączył wąski przesmyk – Istm  Pomiędzy Azją mniejszą a wcześniej zasiedlony mi miejscami łączą wyspy w środkowej części morza Egejskiego – Cyklady i Sporady – łączą te części Grecji  Wyspy na południu – Kreta i Cypr
2. Transport i gospodarka  Rozwój komunikacji drogą morską  Rozwinięta żegluga - była możliwa od maja do października bo pomyślnie wiały wiatry  Rozwinięcie rybołówstwa  Transport drogą lądową od listopada do kwietnia (pieszo, na osłach lub w wozach ciągniętych przez woły)  W miejscach o przyzwoitych warunkach głównie uprawiano zboża(jęczmień czasem parzenice) , bób, groch, soczewice, wykę, oliwki, winną latorośl, różne warzywa i owoce  Dużą rolę odgrywała hodowla – kozy, świnie, krowy, owce oraz drób  Na dużą miarę rozwinęło się rzemiosło  Rozwinęło się budownictwo oraz ceramika  w warsztatach rzemieślniczych produkowano także tkaniny, broń, i różne ozdoby
3. Kultura Minojska  Ok. 2000 r p.n.e. Kreta – najstarsza cywilizacja grecka – nazywano Minojczykami od króla Minosa  Nie byli oni spokrewnieni z plemionami greckimi  utrzymywali bliski kontakt z Bliskim wschodem  rozwoju cywilizacji minojskiej – II tysiąclecie p.n.e.  pałace – obszerne budowle

• Knossos – brak fortyfikacji chroniących, siedziba władców, centrum życia społecznego, politycznego, gospodarczego, centrum – podwórze, pomieszczenia gospodarcze - parter jednego zysk wideł, apartamenty króla, sale oficjalne – piętro, była tam bieżąca woda oraz ozdobione pomieszczenia
• Fajstos
• Malii  XVII w p.n.e. wybuch wulkanu na wyspie Thera (Santoryn), odbudowano je 1650- 1450 r p.n.e.

 Swoją potęgę zawdzięczają głównie handlowi morskiemu, produkowali wino oraz oliwę co handlowali w zamian dostając surowce których nie posiadali  1450 r. p.n.e. – upadek Krety - Inwazja Achajów z Grecji kontynentalnej na Kretę  Pismo linearne A

4. Kultura Mykeńska  2000 r p.n.e. południowe Bałkany – ludy indoeuropejskie, jedno z plemion to Achajowie  Achajowie stworzyli kulturę mykeńską nazwaną tak od jej najważniejszego ośrodka Myken  Groby szybowe - grobowce w postaci głębokich wąskich dołów, ich boczne ściany obudowywano kamieniami, a w wyższych partiach innymi cegłami, na powierzchni umieszczano kamienne pomniki, składano ciała zmarłych wraz z bardzo okazałym wyposażeniem  groby kopułowe - podziemne budowle wy kubanek w zboczach wzgórza, każda nich składała się z 3 części: korytarza prowadzącego do wnętrza grobowca, przedsionka i okrągłej kopuły, 9 grobów w Mykenach grup Agamemnona  grobowiec – megarony  pogrzeb – wielka uczta kobiety miały wstęp  Po przyjęciu kredyty w Grecji zaczął powstawać tzw. pałace mykeńskie  pałace mykeńskiej stanowiły siedziby władców i były podobne do tych na Krecie, posiadały jednak fortyfikacje, nie posiadały dziedzińców, toalet, oraz militarna tematyka zdobień  pismo linearne B
5. wieki ciemne  Rozpoczął je upadek Myken, upadek kultury mykeńskiej – około 1200 a 1100 r. p.n.e.  Spadek liczby ludności, znaczą migracja  Z Tesalii i środkowej gracji – północne wybrzeże Azji mniejszej  Jonowie – centrum wybrzeża azjatyckiego – Jonią  Dorowie z północy kraju – środkowa Grecja i półwysep Peloponez , południe Egei – tzw. Doryda – Rodos i wyspy sąsiednie  Główny surowiec do broni – żelazo, ponieważ było łatwo dostępne

2. GRECKIE POLIS

1. Początki polis  Polis – miasto państwo, niewielkie rozmiary oraz liczba ludności (wspólnota obywatelska)  Wspólnota obywateli (mężczyzn) którzy współuczestniczą w zarzadzaniu państwem  Okres archaiczny od VII do VI w. p.n.e.  Po wielkiej kolonizacji ukształtowały się grecki świat oraz znany nam układ sił politycznych starożytnej Hellady, wspólny dla Hellanów styl życia

 Pochodzenie - Grecy wierzyli że wszyscy wywodzą się od wspólnego przodka o imieniu Hellen  Język -Pomimo różnych dialektów Grecy z różnych zakątków świata antycznego bez trudu się rozumieli, język literacki był również wspólnym dobrem wszystkich Greków  miejsca kultu - wspólnymi miejscami kultu były świątynie i wyrocznie, Olimpija czci Zeusa, Delfy gdzie znajdowała się wyrocznia Apollina  zwyczaje i tradycje – wspólnota tradycji

5. Każde polis miało swoje obywatelstwo - prawa do współrządzenia państwem, Tylko mężczyźni którzy nie byli niewolnikami zmiana obywatelstwa jest prawie niemożliwa Prawa w danym polis ma mężczyzna którego rodzice należeli do danego polis

3. ANTYCZNA SPARTA

1. początki Sparty  Początek 4 wsie nad rzeką Eurostas  Spartanie podbili całą Lakonię  Zajęli Mesenie  Zmienili większość ludności w niewolniczych chłopów zwanych helotami  Podporządkowali sobie ziemie na wschodnich wybrzeżach Prloponezu, wyspę Kythrę podczas zakończenia budowania swojego władztwa terytorialnego w VI w. p.n.e.  Sparta była największą grecką polis  Zrezygnowali z ekspansji zbornej na rzecz umocnienia pozycji państwa, poprzez zawieranie sojuszów i podporządkowywanie sobie innych polis  Związek Peloponeski – sojusze polityczno-wojskowe, polis tworzyły osobne sojusze, w sprzymierzonych państwach rządzili sprzymierzeńcy spartan
2. Działalność Likurga  Twórcę systemu społecznego i ekonomicznego uważano Likurga  Uważano że przed jego władzą w Sparcie było złe prawo on zastąpił je regulacjami oni sami uznali za najdoskonalsze  Wielka Rhetra stanowiła fundament ustroju politycznego  wprowadziła regularne narady i dominującą rolę królów oraz rady starszych  Likurga uznano za autora koncepcji niepodzielnym działek ziemi  Ogólnie jego czasu panowała surowe obyczaje, równość majątkowa, absolutny prymat dobra wspólnego nad interesem jednostki
3. Społeczeństwo Sparty  Oligarchia  ludzie podzieleni na grupy  spartiata – pełnoprawny obywatel Sparty, uprzywilejowana elita państwowa

 perjojkowie – osobna grupa społeczna, byli wolni osobiście ale podporządkowani politycznie spartiatom, zamieszkiwali odrębne osady, zajmowali się handlem, rzemiosłem, uprawą ziemi, hodowlą zwierząt, za niezależność musieli na zawołanie Sparty wystawić wojsko i wytwarzać przedmioty im potrzebne,  heloci – niewolniczy chłopi pracujący na rzecz spartiatów, niewolnicy państwowi, dostarcza jedzenie dla państwa, zajmowali się uprawą roli, każdy obywatel mógł ich ukarać  teoretycznie każdemu spartiacie przysługiwała taka sama działka ziemi i równość majątkowa ale i tak byli ci którzy mieli więcej  elita była złożona z przedstawicieli najzamożniejszych rodów, pełnili najwyższe stanowiska dowodzące w armii oraz najważniejsze urzędy  przez system tam panujący powierzano ważne funkcje osobą niekompetentnym do tego  wojownicy byli szanowani, musieli oddać się jedynie rzemiosłu wojennemu, gdy któryś nich stchórzył był ubrany w ośmieszający strój i każdy obywatel mógł go ukarać

4. Ustrój polityczny  Podwójne królestwo – diarchia czyli rządy dwóch króli,

• włada była dziedziczna,
• dwie dynastie : Agiadów oraz Eurypontydów
• piastowali najważniejsze godności kapłańskie
• przewodzili najważniejszym ceremoniom religijnym
• wysyłali posłów do wyroczni w Delfach
• posiadali uprawnienia sądownicze
• podczas wojen sprawowali najważniejsze dowództwo
• posiadali najlepszą ziemie  Rada starszych – geruzja - jedynie oni mogli skazać obywatele na śmierć
• 28 gerontów - wybierało zgromadzenie ludowe, powyżej 60 roku życia, wraz z eforami pełnili straż praw
• 2 króli  Zgromadzenie ludowe – apella
• wszyscy spartiaci po 20 roku życia
• zwoływano ją co miesiąc
• decydowano o wojnie i pokoju
• ustawiała prawa
• podejmowała najważniejsze decyzje dotyczące państwa  Eforowie – wybierani co roku 5 przez apella,
• zwoływanie zgromadzenie
• przewodniczy obradom
• wykonywali jego decyzje czyli sprawowali władzę wykonawczą
• utrzymywali dyscyplinę pośród obywateli Sparty
• wpływali nad bezpieczeństwem wewnętrznym kraju
• w razie wojny ogłaszali mobilizację
• 2 ruszało z królem na wyprawy wojenne

5. Życie spartan

 Załagodnił napięcie społeczne przez zatrudnianie do prac rozbudowie aten leśników i biedotę  jego lata odzenia wspominano jako złote lata  528/527 r. p.n.e. – po jego śmierci rządy objęli jego synowie którzy jednak się kłócili z arystokracją co spowodowało wypędzenie jednego z nich a potem obalenie tyranii  508/507 r. p.n.e. – przeprowadzenie reform społecznych przez Klejstenesa z rodu Alkmeonidów  Miały wydawać się mało znaczące jednak zmieniły ustrój Aten i wpłynęły na ostateczny kształt polis w dużym stopniu  Nowy podział administracyjny attyki  Obywateli należący do dotychczasowej jednej z 4 jednostek sztucznie przy porządkował do 10 nowoutworzonych fyl  Fyl - wybiera 50 członków „rady pięćdziesięciu” przygotowującej posiedzenia zgromadzenia ogółu obywateli oraz wykonujące jego postanowienia  Każda z nich składała się ze znajdujących się w 3 tylerem bębny tych okręgach gmin które nie graniczyły ze sobą i były rozrzucone po całej attyce  ograniczenie wpływów arystokratów przez zawieranie więzi między uzależnioną od nich uboższą ludnością  zmiany organizacji władz państwa

3. Demokracja w Atenach  prawa polityczne zdobywali wszyscy obywatele po ukończeniu 18 roku życia  mogli uczestniczyć w posiedzeniach zgromadzenia Ludowego oraz piastować urzędy  warunek po oboje rodziców pochodzi z Aten  Wychowanie dzieci, stosunki rodzinne oraz zajęcia obywateli - uznano za sprawy prywatne  Obowiązkowe było wypełnienie obowiązków wojskowych  bardziej zamożnych obywateli nakładano różne świadczenia na rzecz wspólnoty, Ponosili część kosztów przedstawień teatralnych, okrętów wojennych i finansowali poselstwa wysyłane na uroczystości religijne odbywający się poza Atenami  Każdy miał uczestniczyć w bóstw opiekuńczych i postępować godnie  ten kto nie zajmował się rodzicami na starość, zaniedbywał rodzinne groby lub lekceważył kult bogów był narażony na utratę praw obywatelskich  metojkami nazywano cudzoziemców,  nie różnili się bardzo od ateńczyków,  gdy przebywali więcej niż miesiąc musieli się zarejestrować jako metojk jeżeli się tak nie zrobiło grożono niewolą,  płacono specjalny podatek, podlegał wszelkim powinnością na równi z obywatelami  Najniżej byli niewolnicy  Niewolnicy prywatni - pracowali w kopalniach, kamieniołomach, na polach, sprzątali zamożnych domach i opiekowali się dziećmi  niewolnicy publiczni - stanowili własność państwa, pełnili funkcję rachmistrzów, archiwistów, woźnych, tworzyli oddziały porządkowe, mieli większą swobodę niż niewolnicy prywatni, otrzymywali drobne wynagrodzenie  Kobiety w Atenach nie miało żadnych praw politycznych

4. Ustrój polityczny w Atenach  Wierzyli że demokrację stworzył legendarny król Tezeusz lub wybitny pracodawca Solon  Naprawdę najwięcej dały reformy Klejstenesa  Główne zasady  Wolność - prawo do uczestnictwa w życiu politycznym róg lub rezygnacji z niego zaś w strefie prywatnej  Równość - wobec prawa obywateli mieli takie same szanse na sprawowanie władzy  Obywatele mogli brać udział w zgromadzeniach ludowych (eklezji) - najważniejszej instytucji w polis –  Mogą przyjść wszyscy  zaciągali na zgromadzenie  wybierano urzędników na kadencję 1 rok  odbywały się tyle razy w miesiącu  na wzgórzu Pnyks  Zaczynały się o świcie  kończyły przed południem  każdy z uczestników miał prawo udziału w jawnym lub tajnym głosowaniu  dużo znaczenia nabrała sztuka wymowy czyli retoryka przez namawianie uczestników do swoich racji  Gdy było za dużo pełnoprawnych obywateli zaczęto wybierać tzw. Kworum 6000 zgromadzonych  Sąd ludowy – heliaja  Rozpatrywał spory dotyczące spraw majątkowych i umów handlowych oraz oskarżenia wznoszone przez przeciwko urzędnikom  6000 sędziów  mógł zostać każdy obywatel po 30 roku życia, zgłosił swoją kandydaturę na dany rok oraz złożył odpowiednie przysięgę i został wylosowany do pełnienia obowiązków w danym dniu sądowym  Nie odpowiadali przed nikim  sprawowali faktyczny nadzór nad zgromadzeniem ludowym urzędnikami oraz ustawodawstwem Aten  Sąd na czas wojny nazywał się stratey
5. Urzędy w demokratycznych Atenach  Losowanie spośród wszystkich chętnych w większości urzędów Ateńskich  Wybierano strategów czyli osoby zajmujące się finansami  Ustanowiono zasady dotyczące kolegialnego sprawozdania władzy 1 rok kadencji, zakazu reelekcji, czyli ponownego wyboru oraz nie odpłatności urzędowania i ograniczonego zakresu działań  Euthyna - procedura stosowana w starożytnych Atenach służąca do weryfikacji działań osób pełniących urzędy publiczne  demagogowie czyli osoby które nie rządów a ich pozycja wynikała z popularności ateńskiego  ostracyzm - procedura podczas której zgromadzonych na Pnyksie obywateli pytano czy ktoś zagraża ustrojowi ateńskiemu

3. Falanga  Szyk  Składał się z 8 szeregów hoplitów  czasami modyfikowano to ustawienie, wzmacniając centrum lub skrzydła w celu osiągnięcia przewagi nad przeciwnikiem  Falanga znakomicie sprawdzała się we frontalnym starciu ale nie wytrzy mała ataków ze skrzydeł oraz starć z konnicą  Miejsce walki wybierano tak aby boki szyku były chronione przez neutralne przeszkody  2 pierwsze szeregi - były jedynymi które brały bezpośredni udziału w walce ponieważ tylko im włócznie mogły sięgnąć nieprzyjaciela  Pozostałe szeregi szyku - z całych sił pchał swoich towarzyszy aby rozerwać szyb wroga lub zapobiec cofaniu, kiedy ktoś z przodu poległ jego miejsce zajmowała osoba za nim  Muzykanci - grali na fletach lub piszczałkach, towarzyszyli hoplitów tam gdy ci atakowali mierzonym krokiem wolnym tempie
4. Hoplici  Ciężko zbrojna piechota składała się z zamożnych obywateli greckich oraz chłopów których było stać na posiadanie zaprzęgu wołów  walczyli za pomocą włóczni rzadko używając krótkich mieczy  musiał znakomicie władać bronią, zrozumieć stosowaną taktykę  szkolenie rozpoczynano od najmłodszych lat  wyposażenie :  Włócznia - miała około 2,5 m długości, ciosy nią zadawano znad głowy celując w twarz i ramiona przeciwników  Nagolenice - zapewniały ochronę częściom nóg których nie zasłaniała tarcza  Hełm - Wykonany z brązu osłaniał głowę oraz policzki wojownika, co zdobiły go pióropuszem z końskiego włosia  Hoplon - duża okrągła tarcza wyróżniała się podwójnym uchwytem, podczas walki zasłaniała ona korpus i uda hoplity, wykorzystywano ją także w czasie przepychania nacierających szeregów wroga
5. Wyprawa Kserksesa i bitwa pod Termopilami  480 r. p.n.e. – król Kserkses zgromadził wojsko i stanął na jego czele  Grecy wiedzieli o zbliżającym się niebezpieczeństwie  na walkę zdecydowało się 31 z 1000  antypolską koalicją dowodzili spartanie  na początku chciano puść walkę w Tesalii później zdecydowano się na Termopile wąski wąwóz stanowiący jedyne przejście z Północnej do południowej części Grecji  sierpień 480 r. p.n.e. – 7 tyś Żołnierzy greckich w tym 300 spartiatów pod wodzą króla Leonidasa stoczyło w Termopilach śmiertelny bój z perskimi najeźdźcami  2 dni hoplici skutecznie odpierali atak wrogów  Miejscowy pasterz wskazał Persom górską ścieżkę Anopaja którą oddział nieśmiertelnych obszedł nocą greckie pozycje a następnie zajął miejsce na ich tyłach  Większość wojowników na rozkaz Leonidasa wycofała się i jednak zostało 300 spartan, 700 Tespijczyków, 400 Tybetańczyków  W walce polegli wszyscy Tespijczycy a pozostali Tebańczycy postanowili się poddać

6. Flota Gracka  Grecy dopiero po wybuchu wojen perskich zaczęli dysponować silną flotą  Jako pierwsze zaczęły je tworzyć Ateny  Trójrzędowce (triery) - wprawiane w ruch dzięki wiosłom i żaglom,  do wiosłowania wykorzystywano najuboższych mieszkańców polis służących dobrowolnie  podstawowe jednostki na morzu Egejskim  miały długość ok 40 m i były niezwykle zwrotne  załogi używały taranowania  abordaż - bezpośrednie zetknięcie 2 okrętów i walka wręcz na ich pokładach  manewr - połamaniem wiosną wrogów i unieruchomienie ich okrętu  taran - umieszczone na dziobie okrętu i okuty brązem stanowił podstawową broń triery  żagle – używano ich tylko podczas korzystnych wiatrów, podczas bitwy zadano je i chowano  wiosła - ustawiony w 3 rzędach były główną siłą napędową okręgu, ich obsługą zajmowało się 170 wioślarzy  załoga - składała się z około 20 marynarzy  Hoplici ok 10 i łucznicy 4-5 stanowili podstawową siłę zbrojną okrętu
7. Salamina i Plateje  Po bitwie pod Termopilami armia Kserksesa zajęła środkową Grecję  Wiele Greków uciekało ze swoich miast głównie na Peloponez i okoliczne wyspy  Flota grecka stacjonująca pod Salaminą wyznaczyła linie obrony wysuniętą na północ, gdzie był punkt zwrotny wojny  Persowie mieli więcej okrętów niż Grecy  grecką flotą dowodził Eurybiades ze Sparty  główną rolę odegrał Temistokles z Aten :

• wysłał niewolnika do Kserksesa aby przekazał mu że Grecy zamierzają odpłynąć  28 września 480 r. p.n.e. – Bitwa pod Salaminą
• przebieg bitwy zgodnie z planem
• przegrali Parsowie
• Grecy wygrali dzięki zwrotnym łodzią które okazały się bardzo przydatne w wąskiej cieśninę
• Kserkses wrócił do azji, wojska lądowe zostawił pod dowództwem Mardoniosa  Lato 479 r. p.n.e. – decydujące starcie pod Platejami
• dzięki Spartiatom, pod dowództwem Pauzaniasza, którzy przyjęli na siebie główne uderzenie nieprzyjaciół Grecy odnieśli zwycięstwo  Helleńskie okręty pokonały flotę Perską w bitwie pod Mykale w Azji mniejszej

6. POTĘGA I UPADEK ANTYCZNEJ GRECJI

1. Związek morski  478 r. p.n.e. - powstał Związek Morski z inicjatywy Ateńczyków

3. Rywalizacja o Hegemonię w Grecji  Koalicja antyspartańska – Teby, Korynt, Ateny i inne polis  395 – 387 r. p.n.e. – wojna koryncka , wygrali Lacedemończycy przy pomocy Persów  379 r. p.n.e. – powstanie w Tebach przeciwko Spartanom, udało się im pokonać Spartańskie siły  371 r. p.n.e. – bitwa pod Leuktrami – tebańczycy pokonali Spartan  Na Peloponezie doszło do interwencji wojsk tebańczyków  Z inicjatywy tebańczyków powstało nowe niezależne od spartan państwo na terenie Mesenii  założono nowe miasto Megalopolis które stało się stolicą związku Arkadyjskiego  Upadek związku Peloponeskiego  Odseparowanie Party od państw sojuszniczych i polityki greckiej
4. Złoty wiek Aten  Wzrost znaczenia politycznego Aten  Wiara ateńczyków we własne możliwości  odbudowa zniszczonych aten  dalsza budowa długich murów  za czsów Peryklesa :  zrealizowano wielki plan wzniesienia monumentalnych budowli na akropolu  Święta religijne  Agony  Ateny stał się najważniejszym intelektualnym i kulturalnym ośrodkiem starożytnej Grecji

7. ŚWIAT DUCHOWY STAROŻYTNYCH GREKÓW

1. Religia grecka  Wiara w wielu bogów – politeizm  Antropomorfizacja - przypisanie bogom cech ludzkich  wznosili świątynie  brali udział w uroczystościach, modlitwach oraz składaniu ofiar - robiono to przed świątyniami gdzie znajdowały się ołtarze  Opiekę nad tym sprawowali urzędnicy polis a w rodzinach ojcowie  Iliada Homera, teogonia Hezjoda, opowieści o bóstwach w mitach  Wyrocznie – w Dodonie, Milecie oraz najsłynniejsza w Delfach  Olimp  Zeus - ojciec bogów i ludzi, władca nieba i piorunów, pan świata  Hera – boginia niebios i płodności, opiekunka małżeństw  Afrodyta – bogini miłości, piękna, kwiatów, pożądania i płodności  Atena – bogini mądrości, sztuki, sprawiedliwej wojny oraz opiekunka miast, m.in. Aten i Sparty  Ares – bóg wojny

 Apollo – bóg piękna, sztuki, muzyki, światła, tańca, wróżb, prawa i porządku, a także życia i śmierci.  Artemida – bogini lasów i królowa w świecie dzikiej przyrody  Hestia - opiekunka ogniska domowego rodzin i macierzyństwa  Hermes - posłaniec bogów  Demeter - płodności ziemi i urodzaju, ziemi uprawnej oraz zbóż, opiekunka rolnictwa  Herosi – potomkowie bogów i zwykłych kobiet posiadali różne zdolności np. Herakles

2. Sport  zawody sportowe były urządzane podczas świąt bogów  każde miasto miało swoje uroczystości  od 776r. p.n.e. - co 4 lata w sanktuarium Zeusa w Olimpii odbywały się najbardziej znane i największe igrzyska  Bieg w pełnej zbroi  Zapasy  skok w dal  wyścigi konnych zaprzęgów  pięciobój - rzut dyskiem, o sklepem, bieg na dystansie jednego stadionu, skok w dal, zapasy  pankration - połączenie boksu i zapasów  Olimpiadami nazywano czas pomiędzy kolejnymi zawodami i używano go do liczenia czasu  na czas ich trwania był „święty rozejm” podczas którego zawieszano wszystkie działania zbrojne  igrzyska olimpijskie stanowiły przejaw ogólnogreckiej jedności  W sanktuarium Apollinaw Delfach oprócz zawodów sportowych odbywały się konkursy literackie  co 2 lata organizowano igrzyska istmijskie i igrzyska w Nemei poświęcone Zeusowi  od VI w. p.n.e. – gimnazjony stały się element każdego miasta jednym z atrybutów kultury greckiej
3. Literatura grecka a) Okres archaiczny  Do końca VI w. p.n.e.  Homer – Iliada i Odyseja z wykorzystaniem wielowiekowej tradycji pieśni heroicznych  Hezjod – teodonia – poemat o bogach i herosach, Prace i dni - poetycka powieść o trudzie rolnika  VII-VI wieki te są nazywane epoką liryki greckiej  pojęciem liryka Grecy określali pieśni śpiewane przy akompaniamencie liry  Alkajos  Safona  Teognis  Pindar  Anakreont

 Dusza ludzka ogląda ten świat przed narodzeniem dlatego wciąż go sobie przypomina  dusza jest nieśmiertelna i składa się z części impulsywni rozumnej oraz zmysłowej  uważał że filozofowie powinni rządzić państwem  wojownicy powinni zajmować się obroną  rolnicy i rzemieślnicy powinni wykonywać wszystkie pozostałe czynności  Swoje poglądy zebrał między innymi w państwie i prawach  Uważał że obywatele powinni robić to do czego mają predyspozycję  Założoną przez niego szkołę filozoficzną nazywa się akademią d) Arystoteles  założył własną szkołę filozoficzną liceum  Stworzył zasady logiki, nauki o zasadach myślenia, metafizyki nauki obycia  uporządkował wiedzę

6. Teatr grecki  Uroczystości kult ci boga wina Dionizosa  Podczas procesy jeden z mieszkańców przebierał się za Dionizosa a chór (mężczyźni) był ubrany w skóry kozłów  Przewodnik - narzucał pozostałym rytm oraz melodię, jego rola powoli rosła  w trakcie świąt dionizosa organizowano agony - zawody dramatyczne  Teatr na początku był drewniany później powstawał z kamienia  trwał od świtu do nocy  amfiteatr  maski które przedstawiały emocje, płcie postaci  grali tylko mężczyźni  dramat a) Komedia

• przedstawiała wady ludzkie w prześmiewczy sposób
• Arystofanes b) Tragedia
• Sofokles
• Ajschylos
• Eurypides
• pojawiali się ludzie,
• problemy polityczne
• zagadnienia moralne teraźniejszości  Było 3 aktorów

8. SZTUKA I NAUKA ANTYCZNEJ HELLADY

1. Rzeźby

 Rozwój rzeźby greckiej wiązał się głównie z potrzebami kultu, rzeźbiarze pracowali na zamówienie polis  ozdabiali świątynie i budowle publiczne posągami oraz płaskorzeźbami o tematyce religijnej  okres klasyczny - klasyczny kanon piękna - artyści starali się oddać doskonałość ludzkiego ciała i potrafili znakomicie ukazywać jego dynamizm z zachowaniem naturalnych proporcji  głównie używano kamienia, potem brązu  Fidiasz

• Atena Partenos, Zeus Olimpijski
• marmur
• dużej rzeźby
• ludzi przedstawiał realistycznych
• postacie były nagie  Myron
• Dyskobol
• wprowadził ruch w rzeźbach  Poliket
• idealne proporcje ciała – kanon  Lizyp - nadworny babiarz Aleksandra Wielkiego

2. Malarstwo  Były malowane na wazach  Czarnofigurowe  Czerwonofigurowe  przedstawiały między innymi:

• bitwy
• mity
• życie codzienne  ozdobne ornamenty – meandry

3. Architektura  Na rozwój wpłynęło budownictwo świątyń  Napoczatku wszystko budowali z drewna potem z kamienia  Ukształtował się ukształtowanie planu świątyń który obowiązywał przez następne stulecia a) styl dorycki b) styl joński c) styl koryncki  tolosy – budowle sakralne wznoszone na planie koła, otoczone kolumnadą  Świątynie greckie  Wznoszono najczęściej na planie czworokąta  przykrywa ono je dwuspadowymi podtrzymywany nimi przez zęby kolu oraz ukryte za nimi ściany  wieńczono ozdobnymi frontami - trójkątne szczyty  Proporcje wyznaczano z matematyczną dokładnością dzięki czemu budowle były harmonijne  Kolumny a) Porządek dorycki

• prosty styl

 Heron z Aleksandrii:  Wzór na obliczenia pola trójkąta  Astronomia  koncepcja geocentryczna układu planet – Eudoksos i Knidos  teoria heliocentryczna układu planet – Arystarch z Samos  szkoła pitagorejska – Pitagoras  Eratostenes - obwód ziemi, długość południka ziemskiego  Hipparachos - siatka współrzędnych, sposób określana długości geograficznych  Medycyna :  Hipokrates z Kos :  Podstawy medycyny  Sformułował wiele obowiązujących dzisiaj zasad  uważał że lekarz powinien obserwować chorobom osobę i wyciągać racjonalne wnioski z tego co zauważył a metody leczenia muszą wspomagać naturalny proces zdrowia  zalecał stosowanie takich środków jak dieta oraz przestrzeganie zasad higieny  od jego imienia pochodzi nazwa przysięgi składanej dziś na całym świecie przez lekarzy rozpoczynających wykonywanie swojego zawodu

5. Historiografia  Logografie - historycy greccy którzy spisywali głównie genealogie znakomitych rodów, pisali o zakładaniu miast, gromadzili mity, wiadomości geograficznej i etnograficzne  Herodot – ojciec historii, jego Dzieje zawierają opis przebiegu wojen grecko perskich a także obszerne informacje na temat historii i geografii Hellady Persi oraz Egiptu, wierzył że w życiu jednostek i historii państw objawia się boska sprawiedliwość, dobre czyny są nagradzane a złe pociągają za sobą kary, zamierzał ocalić od zapomnienia wielkie czyny Hellenów i barbarzyńców  Tukidydes - decydują o biegu historii a nie bogowie, postępują przy tym zgodnie ze swoją naturą czyli kierują się własnymi interesami, zwycięża siła, chciały aby czytelnicy jego dzieła czerpali z przeszłości nauki dotyczące teraźniejszości oraz przyszłości  Polibiusz

9. PODBOJE ALEKSANDRA WIELKIEGO

1. Wzmocnienie Macedonii  Kolebkę Królestwa macedońskiego stanowiły obszary położone między zboczami olimpu a rzeką Aksios do których przyłączono pozostałe ziemie leżące na północnym zachodzie  Macedonia znajdowała się na dużo niższym poziomie rozwoju cywilizacyjnego niż Grecja  Społeczeństwo macedońskie składało się z ludzi wolnych którzy zajmowali się uprawą roli lub pasterstwem oraz służbom w armii  królowie z dynastii Argeadów są twórcami państwa, nazwano ich inaczej Temenidami od mitycznego przodka Temenosa z Argos  Perdikkas - pierwszy władca Macedonii miał opanować nadmorskie obszary  Sanktuarium Zeusa w Dion

 Ajgaj potem Pella - siedziby władców  w okresie klasycznym Macedonia nie odgrywała dużej roli politycznej  ok 498-454 r. p.n.e. - lata panowania Aleksandra I podczas których wzrosła pozycja państwa, uznawał zwierzchnictwo Persji jednak miał dobre kontakty z Atenami  Uważano go za przyjaciela Hellenów – filhellena

2. Podboje Filipa II  360/359 – 336 r. p.n.e. – panowanie Filipa II  Doprowadził do rozkwitu kraj chylący się ku upadkowi  Położył kres lokalnym waśnią  utworzył korpus paziów do którego należeli synowie macedońskich arystokratów, na dworze przygotowywali się do służby kraju, byli traktowani jak zakładnik  radykalna reforma wojskowa - wprowadził na szeroką skalę lżej opancerzoną za to tańszą w utrzymaniu piechotę uzbrojoną w długie włócznie zwane sarssami  Był wybitnym wodzem dyplomacją oraz graczem politycznym  potrafił wykorzystywać słabość przeciwników wyciągać korzyści z konfliktów między nimi oraz różnic ich interesów  spędzał kilka lat w Tebach jako zakładnik  Eliminował swoich przeciwników skutecznie uniknąć walki z ich koalicją  338 r. p.n.e. – bitwa pod Cheroneą - zwycięstwo nad Tebańczykami i Ateńczykami zapewniło mu hegemonię w Grecji  337 r. p.n.e. - koper encje przedstawicieli wszystkich znacząc polis bez Sparty  utworzyli Związek Korycki - z filipem na czele, władcę ogłoszono strażnikiem w pokoju powszechnego  Został wodzem połączonych sił grecko-macedońskich które miały uderzyć Persję  336 r. p.n.e. – nagła śmierć władcy
3. armia macedońska  hetajrowie - ciężko zbrojna jazda macedońska byli rekrutowani spośród arystokraci ci stanowili przyboczną gwardię królewską  żołnierz macedoński – w zbroi, hełmie i nagolennikach wyposażony w miecz i włócznie  Falanga macedońska - żołnierzy ustawiali się w zwartym szyku w kolumnach składających się z najczęściej 16 szeregów, miejsca z przodu zajmowali piechurzy krótszymi sarissami ale za to z większymi tarczami i mocniejszymi pancerzami, za nimi ustawiali się kolejni trzymający pochyłe długie włócznie
4. Podboje Aleksandra Macedońskiego  Krwawo rozprawił się z tymi którzy mogli zagrozić jego władzy  tłumił bunt tebańczyków, zburzył miasto a jego mieszkańców sprzedał do niewoli  334 r. p.n.e. - Zaatakował wersje aby ukarać persów za ich najazd na Grecję  334 r. p.n.e.- pierwsze znaczące starcie nad rzeką Granikos  Rozgromił wojska perskich satrapów  Na zajętych terenach występował w roli wyzwoleńcza Greków  333 r. p.n.e. – pod Issos(Cycylia) – wojska perskie pod dowództwem króla Dariusza III Zwyciężył Aleksander, władca uciekł, wszystko zostawił