Egzamin licencjacki SWPS - pytania z odpowiedziami, Egzaminy z Psychologia

Pobierz Egzamin licencjacki SWPS - pytania z odpowiedziami i więcej Egzaminy w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

Pytania na egzamin licencjacki obowiązują od roku akademickiego 2015/

1. Jakie jest mózgowe podłoże funkcji psychicznych? Omów na przykładzie wybranej funkcji.

Istotną rolę w regulacji czynności człowieka odgrywa ośrodkowy układ nerwowy, a

zwłaszcza jego część najbardziej złożona -mózg. Za pośrednictwem narządów

zmysłowych oraz odpowiednich dośrodkowych dróg nerwowych mózg otrzymuje

wszelkie informacje dotyczące stanu środowiska zewnętrznego i wewnętrznego

organizmu. Następnie w mózgu dokonuje się przetwarzanie tych informacji, w wyniku

czego powstają programy zachowania się dostosowanego do aktualnej sytuacji osobnika.

Programy te realizowane są z kolei przez odpowiednie narządy wykonawcze w postaci

niekiedy nawet bardzo złożonych czynności. Mózg jest zatem podstawowym narządem

regulacji aktywności człowieka.

Przeprowadzone w ostatnich latach badania wykazały, że po usunięciu lub zniszczeniu -

na skutek choroby czy kontuzji - płatów skroniowych kory mózgowej upośledzeniu

ulegają formy zapamiętywania angażujące świadomość. Dotyczy to zapamiętywania

wydarzeń, nazwisk, treści przeczytanych itp. Natomiast praktycznie nieupośledzona jest

zdolność nabywania umiejętności ruchowych (Squire, 1993). W normalnych warunkach

świadome uczenie się (zapamiętywanie) przebiega szybko, a jego efekty można

zaobserwować już po pierwszej próbie. W przeciwieństwie do tego, nabywanie

umiejętności przebiega w sposób utajony i narasta stosunkowo wolno w miarę

powtarzania danej czynności.

Ta forma uczenia się nie ma związków ze zgromadzoną wiedzą werbalną (Kandel,

Hawkins (1992).

2. Jak działają nasze układy czuciowe i ruchowe? Przedstaw na wybranym przykładzie. neuron ruchowy jest pobudzany przez inne neurony niż czuciowy, sam przekazuje impulsy od swojego ciała komórkowego, zlokalizowanego w rdzeniu kręgowym, do mięśni lub gruczołów. Dendryty dochodzą do ciała komórkowego neuronu ruchowego, a akson z niego wychodzi. Neuron czuciowy ma wyspecjalizowane zakończenia do odbioru info ze skóry. + prezentacja z bioologicznych
3. Jak wpływają na mózg substancje psychoaktywne? Omów na wybranym przykładzie. Substancje psychoaktywne działają poprzez zmiany aktywności układów jednolitej transmisji synaptycznej a. Zaburzenia aktywności tych systemów towarzyszą wielu zaburzeniom psychicznych Działanie agonistyczne b. substancja nasila działanie określonego rodzaju synaps i danego układu transmisji synaptycznej Działanie antagonistyczne c. substancja osłabia działanie określonego rodzaju synaps i danego układu transmisji synaptycznej Stymulująca

d. Np. amfetamina (różne postacie) – agonista dopaminy i noradrenaliny (zwiększa ich uwalnianie) Pobudza współczulny układ nerwowy. Osoba będąca pod jej wpływem zazwyczaj odczuwa nagły przypływ energii, euforię, ogromną poprawę nastroju. Wyzwala się aktywnego niej bezsenność, chęć aktywnego działania, przy jednoczesnym braku realizmu i krytycyzmu. Poprawia się koncentracja, łatwiej jest skupić uwagę na konkretnej czynności, np. nauce.

4. Omów krótko pozytywne i negatywne aspekty stosowania testów psychologicznych w diagnozie. Pozytywne Test psychologiczny jest narzędziem, które pozwala na uzyskanie takiej próbki zachowań, o której można powiedzieć, że są wskaźnikami interesującej nas cechy psychologicznej (wykazany związek teoretyczny.)

• Dostarcza reguł obliczania wartości mierzonej cechy
• Spełnia określone kryteria formalne: rzetelność, trafność, obiektywność, standaryzacja, normalizacja
• Jasno określa zakres i rodzaj dopuszczalnych zachowań diagnosty
• Zakłada kooperacyjną postawę osoby badanej (badana uczestniczy dobrowolnie, świadoma celu testu). Negatywne Do głównych, negatywnych aspektów badania testowego należy to, że w przypadku testów oceniających nasze zdolności poznawcze, jak pamięć czy uwaga, badają one te cechy - tylko w tym danym momencie oraz tylko w tej danej sytuacji testowej. Na wynik ma wpływ bardzo dużo zmiennych czynników, takich jak zmęczenie, zarwanie nocy, pora badania (wczesne godziny ranne lub popołudnie), samopoczucie czy wypicie kawy (kofeina działa pobudzająco i ułatwia koncetrację). Zatem wynik, który uzyskamy podczas takiego badania jest w głównej mierze orientacyjny, reprezentatywny i tak też powinien być interpretowany. Gdybyśmy go wykonali rano, następnie wieczorem i jeszcze po kilku dniach, prawdopodobnie uzyskalibyśmy inne wyniki, może nawet sporo się różniące. Warto więc zadbać o jak najbardziej neutralne warunki badania, a więc udać się na takie badanie wypoczętym i możliwie skupić się tylko na tej czynności.

5. Omów nomotetyczne i idiograficzne podejście w diagnozie psychologicznej, wskaż różnice. Podejście nomotetyczne Jego celem jest formułowanie uniwersalnych praw odnoszących się do szerokiej populacji Koncentruje się na szukaniu podobieństw między jednostkami, nie przeczy jednak występowaniu różnic Przykład: rozproszenie odpowiedzialności (w ujęciu nomotetycznym), telewizja a wyniki egzaminu Większość badań jest prowadzonych w podejściu nomotetycznym.

• Podejście naukowe zakłada poszukiwanie odpowiedzi na pytania w sposób kontrolowany, ważnym krokiem jest eliminacja alternatywnych wyjaśnień zdarzeń
• Metoda empiryczna ma swoje ograniczenia… Cele metody naukowej: - Funkcja wewnętrzna (poznanie prawdy - trafne opisanie rzeczywistości) - Funkcja deskryptywna (opis) - Funkcje zewnętrzne Funkcja eksplanacyjna (wyjaśnienie – funkcja teoretyczna) Funkcja prognostyczna (przewidywanie – funkcja prognostyczna)

9. Korelacje - jakie znasz rodzaje korelacji, opisz, kiedy i w jakim celu używamy tych testów statystycznych, wskaż o czym nas informują i jakie pułapki czyhają na nieostrożnych badaczy, jeżeli chodzi o interpretację uzyskanych wyników. Podaj prosty przykład badania, w którym do analizy danych można zastosować korelacje. Korelacja to analiza związku liniowego dwóch zmiennych. Nie stosuje się jej wtedy, kiedy związki dwóch zmiennych są krzywoliniowe. Przy związkach krzywoliniowych stosuje się inne, znacznie bardziej zaawansowane metody analizy

• Kowariacja Najprostsza miara związku między zmiennymi. Jest niewystandaryzowaną miarą związku między dwiema zmiennymi Z tego wynika, że jest zależna od zastosowanej skali i mówi o kierunku związku, ale nie o jego sile Dodatnia kowariancja lub Ujemna kowariancja

korelacje

*r Pearsona mówi nam o kierunku związku i sile związku

UWAGA: porównując siłę korelacji patrzymy na jej wartość bezwzględną (tj. ignorujemy znak

minus)

np. korelacja – 0,7 jest silniejsza od korelacji 0,

• Dodatnia korelacja

Zmienna X rośnie, zmienna Y rośnie

Im więcej czytam, tym więcej wiem

Wraz ze wzrostem ceny wzrasta postrzegana subiektywnie jakość produktu

• Ujemna korelacja

Zmienna X rośnie, zmienna Y maleje

Im większe podatki, tym mniej firmy inwestują

Im więcej biegam, tym mniej ważę

• Przykład Plik płyty.sav

• Poszukujemy związków między budżetem na reklamę (w tys. Funtów brytyjskich,

GBP) a sprzedażą płyt (w tysiącach egzemplarzy)

• Hipoteza kierunkowa

Badawcza (alternatywna): istnieje pozytywny dodatni związek między wysokością

budżetu na reklamę a sprzedażą płyt

Zerowa: nie istnieje pozytywny dodatni związek między wysokością budżetu na reklamę

a sprzedażą płyt

*rho Spearmana : stosowana, gdy rozkłady zmiennych ilościowych nie są normalne, co

najmniej jedna

zmienna jest na skali porządkowej (uwaga : nie stosujemy rho jeśli któraś ze zmiennych jest

nominalna)

*tau-b Kendalla : podobne do rho Spearmana, traktowane jako lepsza miara dla danych

nieparametrycznych

Wady korelacji Nie ustalamy przyczynowości Zawsze może być trzecia zmienna, która wyjaśnia obserwowany związek (mediator, por. wykład 1) Intuicja a uzasadnienie statystyczne.

10. Proszę wymienić i omówić przynajmniej trzy podstawowe prawidłowości percepcji interpersonalnej. Natomiast Nęcki (1996) definiuje komunikację interpersonalną, jako podejmowaną w określonym kontekście sytuacyjnym wymianę werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów (symboli) w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania. Do zaistnienia komunikacji interpersonalnej muszą istnieć 4 ogniwa:
    1. Nadawca, czyli osoba, która przesyła informację.
    2. Odbiorca - to osoba, do której daną informację kierujemy.
    3. Kod, czyli sposób przekazania i odczytania informacji (obraz, gest, słowo, itd.).

dostępu do praw, zasobów i możliwości, do których mają dostęp inni członkowie społeczeństwa (Wilczyńska 2013).Ostracyzm rozumiany jest dziś zarówno jako odrzucanie czy wykluczanie, jak i bierne ignorowanie jednostki (zob.: Ren, Wesselmenn, Williams 2013; Wesselmann, Nairne, Williams 2012; Williams 2007). Wśród różnych przejawów i fenomenów związanych z wykluczeniem L. Smart Richman i M. Leary (2009) wymieniają stygmatyzację, dyskryminację, stosowanie oraz konsekwencje stosowania stereotypów i kierowania się w ocenianiu innych uprzedzeniami, mobbing (bullying), zdradę, skazywanie na samotność, ignorowanie i zaniedbanie. Ostracyzm może przybierać formy bardziej wyraziste (bojkotu towarzyskiego, ekskomuniki, traktowania kogoś jak powietrze), jak również mniej jaskrawe, np. unikanie kontaktu wzrokowego, milczenie, nieodpowiadanie na pytania, uniemożliwianie wypowiadania się, nieodpowiadanie na maile i SMS-y we właściwym czasie. Ignorowanie może przybierać formę jednorazowej sytuacji (ostracyzm epizodyczny) lub trwać dłużej, przybierając formę chronicznego, przewlekłego wykluczenia (Doroszewicz 2008). Z pewnością mamy dziś do czynienia z powszechnością występowania wykluczenia społecznego w bardzo wielu obszarach życia człowieka, w różnych środowiskach i kontekstach, poczynając od miejsca pracy (zob.: Gamian-Wilk 2013; Gamian-Wilk, Bjørkelo, Madeja-Bień, w druku), poprzez bliskie związki personalne .J. Czapiński (2000, 2003, 2007) wyróżnił jedenaście czynników mających związek z wystąpieniem wykluczenia społecznego. Są to: podeszły wiek, niskie wykształcenie ojca, uzależnienie od alkoholu, uzależnienie od narkotyków, konflikty z prawem, poczucie dyskryminacji, niepełnosprawność i bezrobocie. Przeprowadzone badania wykazały występowanie trzech rodzajów wykluczenia (tamże). Są to: wykluczenie strukturalne (związane z miejscem zamieszkania, wykształceniem własnym i wykształceniem ojca), wykluczenie fizyczne (związane z wiekiem i ze złym stanem zdrowia) oraz wykluczenie normatywne (związane z nadużywaniem alkoholu, konfliktami z prawem, samotnością i pozostawaniem dyskryminowanym z uwagi na narodowość, wyglądem, przekonaniami itp.). W późniejszym czasie została jeszcze wyszczególniona dodatkowa kategoria – wykluczenie materialne, które związane jest z bezrobociem i biedą (Wilczyńska 2013). N.L. Kerr i J.M. Levine (2008) podzielili ogólne sygnały wykluczenia na siedem kategorii zachowań: 1) zachowania agresywne i groźby („ranienie”), 2) minimalizowanie lub unikanie reakcji („unikanie”), 3) nieprzestrzeganie podstawowych norm grupowych („wykorzystywanie”), 4) ignorowanie norm regulujących interakcję społeczną („deregulacja”), 5) nieodpowiadanie (nieodpisywanie) drugiej osobie („wydzielanie”), 6) podważania własnej wiarygodności wobec grupy lub jej członków („różnicowanie”), 7) osłabienie pozycji społecznej („oczernianie”). Oznacza to, że ludzie mają skłonności do nieakceptowania osób, które wykorzystują innych, zachowują się w sposób rozregulowany i nieprzewidywalny, są bardzo powolni, nie stosują się do norm grupowych lub zostały oczernione. Ostracyzm, zarówno krótko-, jak i długotrwały, jest szkodliwy dla dobrostanu jednostki (Wesselmann i in., 2012). Najczęściej jest to rodzaj doświadczenia bardzo bolesnego i stresującego, wpływającego na emocje, samoocenę i codzienne funkcjonowanie, nawet gdy trwa krótko (tamże). Wykluczenie czasami może się okazać wręcz tragiczne w skutkach. Osoby poddane ciągłemu ostracyzmowi albo izolacji często doświadczają poważnych negatywnych skutków – depresji, problemów ze zdrowiem, a nawet śmierci (Williams 2001). Badania dotyczące długoterminowego ostracyzmu wskazały na przypadki prób samobójczych oraz zwiększenie występowania depresji (Zadro i in., 2003), czy też możliwość wystąpienia masowych strzelanin (Leary, Kowalski, Smith, Phillips 2003). Poddać ostracyzmowi, czyli odrzucać jednostkę, udawać, że nie istnieje, może mniejsza lub większa grupa, a nawet pojedyncza osoba. Bardzo często jego sprawcami są osoby z najbliższego otoczenia, np. partner życiowy lub rodzic.To, w jaki sposób zareagują osoby wykluczane, zależy od wielu czynników, w tym osobowościowych. Częste reakcje na wykluczenie to doznania emocjonalne, m.in. poczucie smutku, złości, lęku czy uraza (Rajchert 2008).

13. Proszę omówić funkcje procesów motywacyjnych na przykładzie wybranej koncepcji. Jedna z koncepcji motywacji zakłada dążenie ludzi do osiągania sukcesów. Określa się ją mianem motywacji osiągnięć – jest to tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości, związana z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych, spostrzeganych jako wyzwanie. Model motywacji osiągnięć Atkinsona Atkinson założył istnienie hipotetycznej tendencji do osiągania sukcesu, będącej iloczynem subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu i jego wartości gratyfikacyjnej. Zakładał, że oba wspomniane elementy są ze sobą powiązane: im łatwiej osiągnąć sukces, tym mniejszą na ogół ma on wartość nagradzającą. Największa tendencja do osiągania sukcesu jest przy średnim prawdopodobieństwie osiągnięcia sukcesu, gdy w percepcji podmiotu zadanie nie jest ani wyraźnie trudne anie wyraźnie łatwe. Niekiedy ludzie wykonują zadania nie po to aby odnieść sukces, ale żeby uniknąć porażki. Taką tendencje nazwał tendencją do unikania porażki i uznał że i tutaj subiektywnie pojmowane prawdopodobieństwo i wartośc wyniku są ze sobą powiązane – im pewniejsze odniesienie sukcesu (łatwiejsze zadanie), tym gorsze samopoczucie w wyniku niepowodzenia. Osoby o pozytywnym wzorcu motywacji osiągnięć (tendencja osiągania sukcesu większa od tendencji unikania porażki) za najatrakcyjniejsze będą uznawały zadania o średnim stopniu trudności, będą wykazywały się większym uporem w dążeniu do celu i odpornością na kłopoty i niepowodzenia. Natomiast osoby o negatywnym wzorze motywacji osiągnięć (tendencja do unikania porażki wyższa od tendencji do osiągania sukcesu) uznaja za najmniej atrakcyjne zadania ze średnim poziomem trudności. Motywację pojmuje się jako zespół mechanizmów powodujących uruchomienie, podtrzymanie, zaniechanie i zakończenie zachowania.
14. Uruchomienie zachowania: Źródłem zachowania mogą być czynniki emocjonalne: osiągnięcie pozytywnego afektu lub uniknięcie negatywnego afektu.
15. Podtrzymywanie działań dotyczy fazy wykonaniowej. Jeżeli faza ta jest krótka (proste działanie i niezbyt odległe w czasie konsekwencje) wówczas dystans między pragnieniem i gratyfikacją jest bliski. Jeżeli jednak działanie jest długoterminowe, pojawia się oczywisty problem przeżywanego braku bezpośrednich gratyfikacji. Ludzie stosuja wiele technik radzenia sobie z pokusami i podtrzymywania zdolności do odraczanie gratyfikacji, np.:

• odwracanie uwagi od gratyfikacji,

Lazarus i Folkman stwierdzili, że radzenie sobie ze stresem to „Stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki, mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby” Nawykowa lub odruchowe aktywności, działanie niecelowe, nie są radzeniem sobie ze stresem, jednak cel radzenia sobie nie musi być uświadomiony. Radzenie sobie jest procesem, który trwa tak długo jak długo trwa sytuacja stresowa. Lazarus i Folkman stworzyli transakcyjny model radzenia sobie z stresem, który mówi o tym, że stres to transakcja, czyli wzajemne oddziaływania między człowiekiem a otoczeniem, które są procesem i prowadzą do ciągłych zmian zarówno w człowieku jak i w otoczeniu. Transakcja podlega ocenie poznawczej. Oceniane są zwłaszcza elementy, ważne dla dobrostanu (syt. nie mająca znaczenia, sprzyjająco pozytywna, stresująca). Następnie jest dokonywana ocena, czy mamy doczynienia z: krzywdą/stratą, zagrożeniem, czy wyzwaniem. W zależności od dokonanej oceny pojawią się różne emocje, np. przy krzywdzie, będzie to złość, żal, smutek. Ocena poznawcza poprzedza emocje. Ocena pierwotna, może zmienić ocenę wtórną, która ma na celu zmianę transakcji stresowej poprzez uruchomienie procesów radzenia sobie.

15. Świadomość i nieświadomość w procesach emocjonalnych. Emocje w nieświadomości – pierwszy układ emocjonalny • Układ szybkiej reakcji, powiązany z układem limbicznym • Powiązany z pamięcią utajoną • Działa bardzo szybko, automatycznie i poza nasza kontrolą • Np. Warunkowanie klasyczne, reagowanie na obiekty o znaczeniu ewolucyjnym (np. węże) Emocje świadomie przetwarzane – drugi układ emocjonalny • Połączony z pamięcią jawną • Generuje emocje wolniej, opiera się bardziej na korze mózgowej • Np. Fobia – odczuwanie strachu mimo wiedzy, iż to uczucie nie ma logicznych podstaw Psychologowie poznawczy zwracają uwagę (Goleman 1999), iż umysł może w tym samym czasie przetwarzać kilka równoległych "pasm" informacji, a niektóre z nich są przetwarzane poza świadomością. Oczywistym przykładem na nieświadome przetwarzanie informacji jest wykonywanie czynności, które zostały doskonale opanowane lub mają charakter rutynowy (np. prowadzenie samochodu, pisanie na maszynie, pogawędka w ojczystym języku) - podczas realizacji zautomatyzowanych sekwencji czynności świadomą uwagę możemy koncentrować na zupełnie innych sprawach. Np. doświadczony kierowca w czasie jazdy znaną sobie trasą może zajmować się rozmową z pasażerem, słuchaniem audycji radiowej, planowaniem następnego dnia, itp. Gdy tymczasem wszystkie procesy związane z prowadzeniem auta kontroluje umysł nieświadomy. Wielu autorów sądzi, że nieświadome przetwarzanie informacji leży także u podłoża subiektywnych stanów emocjonalnych; znaczenia emocjonalne są opracowywane w podświadomości. Zatem pytanie o nieświadomość odnieść można także do reakcji emocjonalnych.

R. Zajonc podkreśla wielość składników składających się na reakcję emocjonalną (pobudzenie autonomicznego układu nerwowego, pobudzenie mięśni, bezpośrednie reakcje sensoryczne, subiektywne doznania, udział procesów poznawczych, reakcje instrumentalne). Zatem pytając, czy emocje mogą być nieświadome, trzeba zdawać sobie sprawę, do których składników to pytanie odnosimy. Jeśli chodzi o subiektywny aspekt emocji to niektórzy podkreślają (np. Clore), że odczuwanie jest warunkiem koniecznym emocji, natomiast można nie zdawać sobie sprawy z przyczyn emocji, czy też nie uświadamiać sobie prawdziwych przyczyn emocji (taki punkt widzenia jest charakterystyczny dla podejścia Freuda), a więc i ich znaczenia. Przetwarzanie informacji, oceny poznawcze, prowadzące do emocji, a szczególnie oceny emocjonalne nie muszą być świadome. Badania Zajonca pokazują, że emocje mogą powstawać nawet, gdy wywołujące je bodźce nie docierają do świadomości. Dwa zjawiska stanowią tu ilustrację: po pierwsze: tzw. efekt częstej ekspozycji (wzrost lubienia bodźca wskutek częstości jego eksponowania, mimo iż podmiot nie zdaje sobie sprawy, że ekspozycja miała miejsce), po drugie: nieświadome uprzedzanie afektywne (podprogowa ekspozycja uśmiechniętej twarzy wpływa na lubienie bodźca neutralnego). W obydwu przypadkach wpływ na emocje jest większy, gdy bodźce są nieświadome. Emocje nieświadome wtórnie: unikanie „złej wiedzy”Umysł dla utrzymania homeostazy psychologicznej (emocjonalnej) przetwarza informacje tendencyjnie, tak by nie dopuścić do niepożądanych przeżyć lęku, wstydu czy doświadczenia dysonansu. Dzięki temu podmiot nie uświadamia sobie możliwych źródeł pewnych negatywnych emocji (np. swoich wad, niechlubnych czynów, niepowodzeń, czy zagrażającej życiu choroby). Gdy już dojdzie do wzbudzenia emocji mogą one zostać wyparte, stłumione lub powiązane z innymi przyczynami niż rzeczywiste (np. nasze niepowodzenia mogą wydać się czymś usprawiedliwione). Tendencyjne zniekształcanie inf. jest następstwem napięć związanych z derywacjami (zagrożeniem) potrzeb emocjonalnych bądź zaburzeniami równowagi poznawczej. Ma ono charakter nieświadomy gdyż podmiot nie zdaje sobie sprawy z tego, że umysł odczytuje inf. selektywnie i nietrafnie. Emocje nie uświadomione przejawiają się nieświadomą ekspresją, którą inne osoby odbierają, choć nie są tego świadome Warunkiem koniecznym powstania emocji jest dotarcie impulsu do ciała migdałowatego. Taką tezę postulował Joseph Le Doux wg niego warunkiem koniecznym powstania emocji jest dotarcie impulsu do ciała migdałowatego, mającego połączenia z innymi ośrodkami centralnego o obwodowego un. Jeśli impuls nie dociera do kory, mogą się pojawić reakcje obwodowe – ekspresyjne, behawioralne pomimo braku odczucia i świadomości emocji.

16. Przedstaw wady i zalety pomiaru wykonywanego testami inteligencji. Skala Inteligencji Wechslera i Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta pozwalają na trafne przewidywanie osiągnięć szkolnych – zdolności liczbowe, werbalne i ogólna zdolność rozumowania mają znaczenie dla uczenia się szkolnego; ale przewidywanie sukcesów zawodowych już nie jest tak trafne. - Ilorazy inteligencji zgodne są z poziomem funkcjonowania umysłowego, np. doktorzy mają wyższy II niż studenci ☺ (wg Eysencka).

niskoreaktywnych możemy zaobserwować styl prostolinijny – niewiele czynności pomocniczych i przewaga zasadniczych. U osób wysokoreaktywnych dominuje styl wspomagający, tzn. taki, w którym dominują czynności pomocnicze. Przewaga czynności pomocniczych obniża intensywność stymulacji a także pomaga uniknąć porażki.

18. Jakie jest znaczenie wymiaru neurotyczności i ekstra-introwersji w codziennym funkcjonowaniu? Według teorii hamowania, introwertycy w porównaniu z ekstrawertykami charakteryzują się chronicznie wyższym poziomem pobudzenia , natomiast z teorii aktywacji wynika, ze introwertycy charakteryzują się stałym wyższym poziomem aktywacji niż ekstrawertycy. Wynika z tego, że bodźce o tej samej sile lub sytuacje o takiej samej wartości stymulacyjnej będą inaczej wpływać na introwertyka niż na ekstrawertyka. Przykładowo, ekstrawertycy chrakteryzujący się chronicznie niskimi poziomem aktywacji, żeby dobrze wykonać jakieś zadanie, do osiągniecia optymalnego poziomu aktywacji potrzebują więcej stymulacji niż introwertycy. Wg. Eysencka ekstrawertycy chcąc doświadczyć pozytywnych emocji poszukują silnej stymulacji, introwertycy – słabej. Ekstrawertycy, których charakteryzuje głód stymulacji, będą poszukiwać silnych wrażeń, pobudzenia, natomiast introwertycy, dla których charakterystyczne jest unikanie stymulacji, preferują formy o stosunkowo niskiej wartości stymulacyjnej, unikają nadmiaru bodźców. Neurotyczność to tendencja do ujawniania negatywnych stanów emocjonalnych, takich jak lęk, napięcie emocjonalne, gniew, poczucie winy itp. Takie osoby posiadają niską odporność na stres i skłonność do popadania w stany lękowe, zaburzenia nastroju. Mogą być często skrępowane i nieśmiałe. Neurotyczność charakteryzuje się niezrównoważeniem emocjonalnym, jego przeciwieństwem jest równowaga emocjonalna.
19. Proszę omówić wybraną psychodynamiczną koncepcję osobowości. Koncepcja psychodynamiczna zakłada, że człowiek jest stworzeniem niedoskonałym, miernym aktorem kierującym swoim losem, którego działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne a między którymi zachodzą często nieświadome konflikty. Według niej zachowanie ludzi zależy od wewnętrznych sił dynamicznych, zwanych czasem popędami, potrzebami lub dążeniami. Popędy te są z reguły nieświadome: często występują między nimi konflikty, których człowiek nie może samodzielnie rozwiązać. Podstawową metodą zmian zachowania i osobowości jest psychoterapia, która ułatwia człowiekowi rozwiązywanie jego nieświadomych konfliktów: dzięki niej może on przystosować się do otaczającego świata. Portret psychodynamiczny jest w znacznym stopniu klinicznym obrazem człowieka. Charakterystyka koncepcji psychodynamicznej

• człowiek to mierny aktor, kierujący własnym losem
• zainteresowanie strukturą charakteru
• wypowiedzi, lęki jednostki to wyobrażenie o motywacji człowieka
• wewnętrzne siły motywacyjne są nieświadome
• określenie jak funkcjonuje człowiek

• wskazania jak zmieniać osobowość
• Opracowanie zasad psychoterapii ( metody klinicznej, której celem jest pomaganie człowiekowi w rozwiązywaniu nieświadomych konfliktów ) psychodynamiczne koncepcje zachowania: Dellard i Miller - mechanizm ludzkich działań można wyrazić za pomocą: popędów, wskazówek, reakcji, wzmocnień. Popędy to pobudki wewnętrzne lub zewnętrzne. Wskazówkami są sygnały.
• psychoanaliza współczesna: stworzona przez Freuda, zrewolucjunizowała nauki humanistyczne, teoria libido, kompleks Edypa, odkrycie nieświadomej motywacji, uważa się że pierwsze lata życia mają decydujący wpływ na ukształtowanie się osobowości człowieka dorosłego Freud, twórca psychoanalizy twierdził, iż wszelkie zachowania są zdeterminowane, rządzą nimi wrodzone instynkty (popędy); motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy i razem ze strukturami osobowości są w ciągłym konflikcie.Najważniejsze popędy wg Freuda: libido – szeroko rozumiany popęd seksualny, siła tworzenia, thanatos – popęd śmierci, siła destrukcji, zniszczenia. Psychologiczna koncepcja osobowości Karen Horney. Horney opierała się na psychoanalitycznej teorii Freuda, jednakże pod wieloma względami rozszerzyła granice freudowskiej teorii. Kładła nacisk na doniosłe znaczenie środowiskowych i kulturowych kontekstów, w których przejawia się neurotyczne zachowanie. Przyjęła także bardziej elastyczną koncepcje osobowości, jako stosującej racjonalne sposoby radzenia sobie z lękami i impulsami, oraz podlegającej ciągłemu rozwojowi, a nie zdeterminowanej wyłącznie przez doświadczenia i instynkty wczesnego dzieciństwa. W koncepcji Horney kluczowym pojęciem jest pojęcie lęku podstawowego definiowanego jako brak poczucia bezpieczeństwa dziecka w stosunkach z rodzicami. Mimo słabości i lęków jednostka podświadomie tworzy własne strategie działania, by wyjść naprzeciw siłom działającym w jego środowisku, rozwija również trwałe tendencje charakteru, które w przyszłości mogą stać się częścią jej osobowości. Strategie te mogą przybrać charakter popędu lub potrzeby w dynamice osobowości. Horney przedstawia dziesięć skłonności neurotycznych, które się nabywa podczas poszukiwania rozwiązania problemu zaburzonych stosunków z ludźmi. Rozwiązania te są irracjonalne. Należą do nich: a)neurotyczna potrzeba uczucia i uznania; b)neurotyczna potrzeba partnera, który weźmie w swe ręce życie danej osoby; c)neurotyczna potrzeba zamykania swego życia w wąskich granicach; d)neurotyczna potrzeba władzy; e) neurotyczna potrzeba wykorzystywania innych; f) neurotyczna potrzeba prestiżu; g) neurotyczna potrzeba podziwu własnej osoby; h)neurotyczna ambicja dotycząca osobistych osiągnięć; i) neurotyczna potrzeba samowystarczalności i niezależności; j) neurotyczna potrzeba perfekcji i nienaruszalności.

miłość - bo gdy dziecko zdobędzie miłość to nie będzie krzywdzone władza - aby można było się samemu bronić przed spodziewaną krzywdą izolacja - minimalizacja potrzeb i maksymalizacja samodzielności

20. Rola Ja w funkcjonowaniu osobowości. Pojęcie Ja: zawartość naszego Ja, to znaczy postrzegane przez nasze własne myśli, przekonania i cechy osobowości. Składniki schematu Ja: samoopis(sądy deskryptywne), samoocena (sądy ewaluatywne). Samoocena może być dokonywana z perspektywy własnej lub innych ludzi. Rola struktury „Ja” Już w końcu trzeciego roku życia można u dziecka dostrzec pierwsze objawy jego zdolności do poznawczego wyodrębniania siebie z otoczenia. Można dostrzec wyłanianie się pojęcia „Ja”. Dzięki temu wyodrębnieniu człowiek ma zdolność rozdzielania doświadczeń takich, które odnoszą się do niego i takich, które odnoszą się do obiektów świata zewnętrznego (rozróżnianie snów, fantazji, myśli, marzeń od tego co rzeczywiste). Ale struktura „Ja” to nie tylko narzędzie orientacji. Ustabilizowanie poczucia tożsamości jest przesłanką do wytworzenia ważnych mechanizmów regulacyjnych u człowieka. Powstaje dążenie do zgodności tego, co człowiek czuje, myśli i robi z tym, co odpowiada jego wyobrażeniom o sobie samym. To, co niezgodne z tymi przekonaniami człowiek stara się wyeliminować ze świadomości i pola działania. Nie zawsze niestety się to udaje. Nieraz mogą pojawiać się treści niespójne z wyobrażeniem o sobie samym (dysonans). Może to być na przykład uczucie lęku u osoby, która uważa się za odważną, bądź pojawiająca się pokusa dokonania czynu nieuczciwego u człowieka, który przypisuje sobie wysokie walory moralne. Ale i w samych wyobrażeniach o sobie mogą istnieć niezgodności. Niespójność w sferze tożsamości może być źródłem poważnych zakłóceń w zachowaniu. W naszym postępowaniu kierujemy się tylko wewnętrznymi wyobrażeniami o nas samych, bądź mamy na uwadze również opinie innych ludzi i postępujemy zgodnie z ich oczekiwaniami. Ta druga tendencja nazywana jest samonadzorowaniem lub obserwacyjną samokontrolą. Ustalanie własnej tożsamości to aktywny proces, który dokonuje się pod wpływem czynników sytuacyjnych – społecznych oddziaływań uprzednio utrwalonych przekonań. Tak więc określenie samego siebie nie jest odczytywaniem jakiegoś raz na zawsze ustalonego zapisu, lecz jest konstruowaniem samego siebie w danej sytuacji według wewnętrznych lub zewnętrznych kryteriów.

Człowiek dąży też do tego, by przypisywać sobie cechy pozytywnie oceniane, bo jest to przesłanką pozytywnej samooceny, a więc i poczucia własnej wartości. Oba wymienione aspekty struktury „Ja” poczucie własnej wartości i poczucie własnej tożsamości odgrywają istotną rolę jako czynniki nadające stabilność osobowości człowieka. Innymi słowy są one przesłankami samokontroli. Istota samokontroli polega na uporządkowaniu różnych sprzecznych dążeń i impulsów. Brak samokontroli to niemożność zapanowania nad impulsami i emocjami. Ludzie różnią się pod względem stopnia samokontroli. Osoby o wysokim stopniu samokotroli są zazwyczaj surowi, chłodni, zachowujący dystans, narzucający sobie ograniczenia i wyrzeczenia. Z kolei osoby o niskim stopniu samokontroli charakteryzują się zmiennością poglądów i postaw, podporządkowują się chwilowym zachciankom, wykazują brak tolerancji na zwłokę w zaspokajaniu potrzeb, niestabilność, brak spójności w zachowaniu. Oczywiście istnieją również osoby o średnim stopniu samokontroli. Nie każdego człowieka da się jednak umieścić w danej grupie. Można bowiem spotkać osoby o zmiennym stopniu samokontroli. U osób charakteryzujących się tzw. sztywną formą samokontroli spotyka się różnorodne przejawy napięcia – złe samopoczucie, wewnętrzny niepokój, skłonność do zapadania na choroby psychosomatyczne. U takich osób dochodzi czasem do nagłej utraty samokontroli. Wyraża się to w formie gwałtownych wybuchów emocjonalnych, załamania, dezorganizacji czynności. Pojęcie JA to struktura składająca się z wielu schematów, które tworzą luźną sieć przekonań o sobie. Informację dotyczące siebie tworzą i zajmują szczególne miejsce w całym systemie poznawczym jednostki. Takie informacje są pamiętane lepiej i przetwarzane głębiej niż te, które nie odnoszą się do JA. Różnorodność i rozległość przekonań na własny temat jest tak duża, że często takie treści zawierają sądy sprzeczne i nie sposób używać naraz wszystkich informacji na temat siebie. Dzięki istnieniu JA „roboczego” lub inaczej „spontanicznego pojęcia JA” możliwe jest tolerowanie niespójności w obrębie JA – ponieważ tylko niewielka liczba przekonań o sobie jest przez podmiot w danym momencie uświadamiana. JA to nie tylko przekonania na temat tego, „jaki jestem”, ale także na temat tego, „jaki byłem, mogłem być lub mogę być i co mogę osiągnąć”. Takie przeświadczenia mogą mieć charakter pozytywny – np. jak dobrze mogło być, może być, lub negatywny – np. jak źle mogło, może być w przyszłości. Takie wyobrażenia JA mogą wpływać i ukierunkowywać nasze działania – szczególnie ważne są wyobrażenia na temat JA „przyszłego” – np. ludzie mogą zacząć przestrzegać diety pod wpływem wyobrażenia siebie jako osoby szczupłej, zgrabnej, zdrowej – przyszłe JA pożądane, jak również otyłej – przyszłe JA niepożądane. Higgins w pojęciu JA wyróżnia 2 perspektywy. Pierwsza to własna, czyli to, co my o sobie myślimy, druga to perspektywa „innych znaczących” – czyli osób dla nas ważnych. Istotne jest nie to, co rzeczywiście ci znaczący myślą o podmiocie, ale jego własne wyobrażenie na temat tych sądów. Dzięki tym 2 perspektywom możemy porównać nasze opinie o nas z opiniami osób dla nas ważnych. Według Higginsa główne obszary JA, które podlegają ocenie to: JA realne – jest to zbiór umiejętności, cech, aspiracji, wiedzy, marzeń, o których jednostka myśli, że jest nimi obdarzona lub sądzi, że ktoś inny uważa je za ją charakteryzujące. JA idealne – zbiór cech, atrybutów, które jednostka chciałaby mieć lub sądzi, że ktoś inny chciałby, aby je miała. JA powinnościowe – zbiór myśli, cech, uczuć, umiejętności, które powinny charakteryzować jednostkę- ona tak uważa, bądź jej zdaniem ktoś inny tak sądzi. Każde z tych JA można zestawiać z innym. Rozbieżność między JA realnym a idealnym często jest określana

Funkcja selektywna uwagi jest ważnym rozwiązaniem, które pojawiło się w czsie ewolucji. Do każdego organizamu dociera olbrzymia ilość bodźców, która wielokrotnie przekracza możliwości przetworzenia ich przez mózg. Niektóre bodźce nie mają żadnego znaczenia z punktu widzenia przystosowania i reagowanie na nie oznaczałoby niepotrzebna stratę czasu i energii lub pominięcie ważnego sygnału. Istnieją trzy rodzaje selekcji: Pierwotna – selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłów Wtórna – zachodzi między pamięcią krótkotrwałą i pamięcią trwałą; kodowanie informacji w postaci semantycznej – z rejestrowaniem ich znaczenia. Selekcja trzeciego rzędu – gdy na podstawie informacji z pamięci trwałej przygotowujemy jakis plan działania. Ad. 2 Uwaga nie tylko oddziela informacje ważne od nieważnych, ale poszukuje również informacji, które mogą się przydać w rozwiązywaniu różnych problemów. Uwaga intensywna ma stosunkowo wąski zakres, ale pozwala na głębokie przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu, natomiast uwaga ekstensywna ma zakres stosukowo szeroki, ale przetwarzanie dostępnych informacji jest dośc płytkie. Ad. 3 Decyduje o tym, ile energii psychicznej poświęcimy na wykonanie pewnego zadania. Więcej energii przeznaczamy na wykonanie zadań ważnych dla nas. Sposobem na ocene ważności wykonywanego zadania jest ocena własnego napięcia emocjonalnego pojawiającego się w obliczu zadania. O tym, jaka ilośc zasobów poznawczych zostanie zaangażowana do wykonania danego zadania decyduja także inne czynniki:

• wymagania zadania (trudność)
• wielkość zasobów poznawczych , jakimi dysponuje jednostka
• stopień przeuczenia zadania (stopień automatyzacji)

24. Jaki jest podstawowy podział procesów pamięci według rodzaju zapamiętywanego materiału?
25. Wymień typy zaburzeń lękowych i scharakteryzuj jedno z zaburzeń wskazując przykładowy mechanizm podtrzymujący dane zaburzenie. Rodzaje zaburzeń lękowych Tak jak różnie można definiować lęk, tak też i różnie może się on przejawiać, stąd też wyróżniamy kilka różnych zaburzeń lękowych.

Rodzaje zaburzeń lękowych:

• Zespół lęku uogólnionego
• Zespół lęku napadowego (napady paniki)
• Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (zespół natręctw)
• Fobie proste
• Fobia społeczna Fobia społeczna Częstość występowania fobii społecznej ocenia się bardzo zmiennie, od 3 do 13%. Także ten rodzaj zaburzeń lękowych, jak niemal wszystkie, z wyjątkiem zaburzeń obsesyjno- kompulsyjnych i zespołu stresu pourazowego, występuje częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Osoby z fobią społeczną odczuwają lęk przed różnego rodzaju sytuacjami, kiedy mogłyby być zmuszone do występowania przed innymi ludźmi i starają się takich sytuacji unikać. Najczęściej chodzi po prostu o publiczne zabieranie głosu, wygłaszanie referatów, odpowiadanie na pytania. Jednak lęk może dotyczyć także takich czynności jak jedzenie w towarzystwie innych osób, a nawet pisanie w sytuacji, kiedy ktoś na piszącego patrzy. W sytuacji, kiedy osoby dotknięte fobią społeczną są z jakiegoś względu zmuszone do wystąpienia w sytuacji wywołującej u nich lęk, odczuwają coś w rodzaju napadu paniki, któremu najczęściej towarzyszy czerwienienie się, nadmierne pocenie i uczucie silnej suchości w ustach. Napadom paniki często towarzyszy silna obawa przed zwymiotowaniem. Objawy fobii społecznej zwykle bardzo zmniejszają się lub całkowicie ustępują po wypiciu alkoholu. Stąd też u osób z tym zaburzeniem bardzo często obserwuje się tendencje do nadużywania alkoholu. To, co początkowo wydaje się dobrym lekarstwem, na dłuższą metę może się stać przyczyną kolejnej choroby. „Ja społeczne”, czyli nasze wyobrażenie jak inni nas widzą, jest czynnikiem podtrzymującym lęk społeczny. Osoby z fobią społeczną szukają potwierdzenia dla swoich negatywnych i często błędnych przekonań na temat tego, jak wypadają w sytuacjach społecznych. Tutaj działa zniekształcenie poznawcze selektywna uwaga, czyli koncentrowanie się na dowodach potwierdzających moje myśli bez uwzględniania tych, które podważają ich prawdziwość. Zachowania zabezpieczające, to działania, które w naszym odczuciu mają uchronić przed katastrofą. Niektóre z nich stosowane w stanie lęku, jeszcze bardziej nasilają objawy, np. mocniejsze trzymanie długopisu czy filiżanki powoduje, że stajemy się sztywni i zupełnie nienaturalni w ruchach, w dodatku ręka nie przestaje się trząść. Zachowanie typu „powtarzanie w myślach to, co mam powiedzieć” utrudnia nam skupienie się na rozmowie i często powoduje gubienie wątku.

26. Omów współczesną koncepcję zdrowia psychicznego oraz wyjaśnij jakie czynniki budują odporność psychiczną (resiliency). Zdrowie jest stanem całkowitego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie po prostu brakiem choroby lub ograniczeń (WHO). Osoba zdrowa realizuje własne zdolności, potrafi radzić sobie z normalnym stresem życiowym, pracuje produktywnie i skutecznie oraz jest zdolna wnieść wkład w życie społeczności, do której należy. Dobrostan- uogólniona ocena jakości życia. Obejmuje czynniki zewnętrzne wewnętrzne jednostki.