Egzamin maturalny z biologii - poziom rozszerzony, Prezentacje z Biologia

Pobierz Egzamin maturalny z biologii - poziom rozszerzony i więcej Prezentacje w PDF z Biologia tylko na Docsity!

dysleksja

MBI-R1_1P-

EGZAMIN MATURALNY

Z BIOLOGII

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdaj ą cego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1 – 39). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu możesz korzystać z ołówka i gumki (wyłącznie do rysunków) oraz linijki.
7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL. Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. Błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe.

Życzymy powodzenia!

MAJ

ROK 2007

Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów

Wype ł nia zdaj ą cy przed rozpocz ę ciem pracy

PESEL ZDAJ Ą CEGO

KOD

ZDAJ Ą CEGO

Miejsce

na naklejk ę

z kodem szko ł y

Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (1 pkt)

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz prężność tych gazów w naczyniach włosowatych.

Ci ś nienie parcjalne w Pr ęż no ść gazów w naczyniach w ł osowatych p ł uc

Ci ś nienie Gaz oddechowy

powietrzu atmosferycznym

powietrzu p ę cherzykowym (^) krew t ę tnicza krew ż ylna Tlen (O 2 ) 160 mm Hg 100 mm Hg 95 mm Hg 40 mm Hg Dwutlenek w ę gla (CO 2 ) 0,33 mm Hg 40 mm Hg 40 mm Hg 46 mm Hg

Na podstawie powy ż szych danych zaznacz trafne wyja ś nienie mechanizmu przenikania tlenu z powietrza p ę cherzykowego do krwi oraz dwutlenku w ę gla z krwi do powietrza p ę cherzykowego. A. Występuje dyfuzja tych gazów zgodna z gradientem ich ciśnień w powietrzu atmosferycznym i krwi. B. Ciśnienie parcjalne tych gazów w powietrzu pęcherzykowym jest inne niż ich prężność w naczyniach włosowatych.

C. Występuje korzystna różnica ciśnień obu gazów w powietrzu pęcherzykowym

i we krwi, która pozwala na ich transport na zasadzie dyfuzji.

D. Prężność obu gazów oddechowych w naczyniach włosowatych płuc jest wyższa od ich ciśnienia parcjalnego w powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzję.

Zadanie 2. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono zasadę działania urządzenia do dializy (sztucznej nerki).

Na podstawie analizy schematu wyja ś nij, dlaczego nie wszystkie sk ł adniki znajduj ą ce si ę we krwi przenikaj ą do p ł ynu dializuj ą cego.

Erytrocyty lub białka są zbyt dużymi elementami by przeniknąć przez błonę

półprzepuszczalną.

Zadanie 3. (1 pkt)

Podaj nazw ę elementu nefronu, w którym zachodzi filtracja krwi.

kłębuszek naczyniowy

o

o

o

o

o

sole mineralne o

o

o

o

o

o

o

KREW b ł ona P Ł YN DIALIZUJ Ą CY pó ł przepuszczalna

drobnocz ą steczkowe zwi ą zki organiczne

mocznik

erytrocyt (^) o o

o

o

cz ą steczka bia ł ka (^) o

Poziom rozszerzony

Zadanie 6. (1 pkt)

Na wykresie przedstawiono zmiany ciśnienia krwi tego samego pacjenta. Ciśnienie mierzono w kolejnych dniach stale o tej samej godzinie. Norma ciśnienia zdrowego człowieka wynosi 120/80 mm Hg.

Oce ń , czy przedstawione na wykresie wyniki bada ń ś wiadcz ą o prawid ł owym funkcjonowaniu organizmu pacjenta. Podaj jeden argument uzasadniaj ą cy t ę ocen ę.

Organizm tego pacjenta nie funkcjonuje prawidłowo, gdyż ma on stale zbyt

wysokie ciśnienie krwi.

Zadanie 7. (2 pkt)

Z podanych ni ż ej zda ń zaznacz dwa, które zawieraj ą prawdziwe informacje dotycz ą ce procesów zachodz ą cych w uk ł adzie pokarmowym cz ł owieka.

A. Enzymy trawienne są wydzielane w każdym z odcinków przewodu pokarmowego. B. Żółć jest enzymem powodującym zmniejszenie napięcia powierzchniowego i emulgację tłuszczów.

C. W przewodzie pokarmowym wytwarzane są hormony pobudzające

wydzielanie soków trawiennych.

D. W przewodzie pokarmowym człowieka wydzielane są enzymy umożliwiające rozkład celulozy z pokarmów roślinnych.

E. Trypsynogen wytwarzany jest przez trzustkę i uwalniany do dwunastnicy.

0

50

100

150

200

1 2 3 4 5 dzień

ciśnienie krwi (w mmHg) wartość ciśnienia skurczowego wartość ciśnienia rozkurczowego

Poziom rozszerzony

Poniższe informacje wykorzystaj do zadania nr 8 i 9.

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów zawartości związków chemicznych dwóch różnych organizmów (roślinnego i zwierzęcego), wyrażone w procentach masy ich ciała.

Zadanie 8. (1 pkt)

Podaj, która z kolumn tabeli (A czy B) przedstawia sk ł ad chemiczny organizmu ro ś linnego. Odpowied ź uzasadnij jednym argumentem.

A, ponieważ w roślinach jest więcej węglowodanów.

Zadanie 9. (2 pkt)

Narysuj wykres (diagram s ł upkowy) porównuj ą cy procentow ą zawarto ść w ę glowodanów, lipidów oraz bia ł ek w organizmie A i B.

Nr zadania 6. 7. 8. 9. Wype ł nia Maks. liczba pkt 1 2 1 2 egzaminator! (^) Uzyskana liczba pkt

Procentowa zawarto ść wybranych zwi ą zków chemicznych A B

woda 75,0 60,

związki mineralne 2,0 4,

węglowodany 18,4 5,

lipidy 0,3 11,

białka 4,0 19,

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

węglowodany lipidy białka

% zawarto

ść

zw. organicznych

A

B

Poziom rozszerzony

Zadanie 13. (3 pkt)

W organizmie człowieka różne rodzaje związków chemicznych pełnią określone funkcje. Poniżej przedstawiono różne przykłady białek lub węglowodanów.

A. mioglobina B. glikogen C. laktoza D. miozyna E. immunoglobulina

a) Przyporz ą dkuj ka ż dy z wy ż ej wymienionych zwi ą zków do bia ł ek lub do w ę glowodanów, wpisuj ą c w odpowiednie miejsca ich oznaczenia literowe.

Białka – A, D, E Węglowodany – B, C

b) Okre ś l rol ę w organizmie cz ł owieka dwóch wybranych spo ś ród A do E zwi ą zków organicznych.

1. Glikogen – pełni funkcję zapasową u zwierząt.

2. Miozyna – bierze udział w skurczu mięśni.

Zadanie 14. (2 pkt)

Na metabolizm składają się dwa przeciwstawne kierunki przemian biochemicznych: anabolizm i katabolizm. Poniżej przedstawiono, w uproszczony sposób, przykład jednego z procesów katabolicznych zachodzących w komórce.

glukoza + tlen + ADP + Pi Æ dwutlenek w ę gla + woda + ATP

a) Podaj nazw ę procesu, który zachodzi w komórce w przedstawiony powy ż ej sposób.

utlenianie biologiczne

b) Uzasadnij, za pomoc ą jednego argumentu, kataboliczny charakter tego procesu.

Jest to proces kataboliczny, ponieważ następuje w nim wytworzenie energii.

Zadanie 15. (2 pkt)

Wiele roślin wodnych ma w swoich organach miękisz powietrzny (aerenchymę) z dużymi przestworami międzykomórkowymi. Uzasadnij za pomoc ą dwóch ró ż nych argumentów, ż e obecno ść aerenchymy stanowi przystosowanie tych ro ś lin do ż ycia w ś rodowisku wodnym.

1. W przestworach międzykomórkowych gromadzi się powietrze dzięki czemu

organy tych roślin mogą unosić się w wodzie.

2. Aerenchyma ułatwia roślinom wodnym wymianę gazową.

Nr zadania 10. 11. 12. 13. 14. 15. Wype ł nia Maks. liczba pkt 2 1 1 3 2 2 egzaminator! (^) Uzyskana liczba pkt

Poziom rozszerzony

Zadanie 16. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono wiązanie CO 2 przez dwie grupy roślin (C 3 i C 4 ).

Na podstawie analizy danych z obu schematów uzupe ł nij w tabeli informacje dotycz ą ce wi ą zania CO 2 w cyklach obu rodzajów ro ś lin.

Typ ro ś lin Zwi ą zek chemiczny Ro ś liny C 3 Ro ś liny C 4

Pierwszy akceptor CO 2

RuDP fosfoenolopirogronian

Pierwszy produkt

karboksylacji PGA kwas szczawiooctowy

Zadanie 17. (1 pkt)

Kwiaty roślin okrytozalążkowych są najczęściej obupłciowe, ale samopylność jest zjawiskiem niepożądanym. Podaj przyk ł ad jednego ze sposobów, w jaki ro ś liny zabezpieczaj ą si ę przed samozapyleniem.

W innym czasie dojrzewają słupki, a w innym pręciki.

Poziom rozszerzony

Poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania zadań nr 20 i 21.

Samice większości gatunków komarów atakują duże ssaki, w tym również człowieka, aby pobrać porcję krwi. Na wykresach przedstawiono wyniki pomiarów wilgotności powietrza i aktywności samic komarów atakujących grupę ludzi mierzone co 3 godziny od godziny 6.00 do 21.00 w ciągu jednej doby.

a – aktywno ść samic komarów b – wilgotno ść wzgl ę dna powietrza

Zadanie 20. (1 pkt)

Sformu ł uj hipotez ę badawcz ą dotycz ą c ą aktywno ś ci samic komarów potwierdzon ą przedstawionymi wynikami bada ń.

Aktywność samic komarów zależy od wilgotności powietrza.

Zadanie 21. (2 pkt)

a) Okre ś l znaczenie pobranej krwi ssaka dla samicy komara.

Krew jest niezbędnym pokarmem dla samicy komara.

b) Podaj przyk ł ad negatywnego skutku dla cz ł owieka pobierania jego krwi przez komara.

Tą drogą mogą być przenoszone choroby np. malaria.

Zadanie 22. (1 pkt)

Pewna recesywna cecha człowieka jest sprzężona z płcią, a jej allel znajduje się w chromosomie X.

Zaznacz prawid ł owe doko ń czenie zdania, wybieraj ą c spo ś ród A do D.

Biorąc pod uwagę powyższe informacje można przypuszczać, że cecha ta będzie się ujawniać w populacji ludzkiej A. tylko i wyłącznie u kobiet. B. tylko i wyłącznie u mężczyzn.

C. znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

D. znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Poziom rozszerzony

Zadanie 23. (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono schemat struktury cząsteczki DNA.

Opisz sposób, w jaki utrzymywana jest dwuniciowa struktura cz ą steczki DNA.

Struktura cząsteczki DNA jest utrzymywana dzięki wiązaniom powstającym

między komplementarnymi zasadami azotowymi obu nici.

Zadanie 24. (2 pkt)

Naukowcy zbadali materiał genetyczny pewnego wirusa. Wyniki swoich badań przedstawili w tabeli.

Rodzaj nukleotydu Procentowa zawarto ść nukleotydu w badanym materiale genetycznym A (adeninowy) 10 G (guaninowy) 50 C (cytozynowy) 20 T (tyminowy) 20

Na podstawie analizy przedstawionych wyników bada ń okre ś l rodzaj: a) kwasu nukleinowego (RNA, czy DNA), który jest materia ł em genetycznym tego wirusa. b) cz ą steczki (jednoniciowa, czy dwuniciowa), któr ą ma kwas nukleinowy tego wirusa.

Ka ż d ą z odpowiedzi uzasadnij jednym argumentem.

a) Ponieważ jednym z rodzajów nukleotydów jest tymina, która występuje tylko

w DNA.

b) Ponieważ procentowa zawartość nukleotydów w parze A i T / G i C jest różna.

Nr zadania 20. 21. 22. 23. 24. Wype ł nia Maks. liczba pkt 1 2 1 1 2 egzaminator! (^) Uzyskana liczba pkt

Poziom rozszerzony

Zadanie 27. (1 pkt )

Odległości między genami w chromosomie wyrażane są w jednostkach mapowych. Jedna jednostka mapowa odpowiada takiej odległości między genami sprzężonymi, w której crossing-over zachodzi z częstością 1%.

Podaj kolejno ść genów A, B, C w chromosomie wiedz ą c, ż e cz ę sto ś ci crossing-over mi ę dzy nimi s ą nast ę puj ą ce: A – B 12%, A – C 4%, C – B 8 %.

A C B

Zadanie 28. (3 pkt)

Barwa kwiatów groszku pachnącego ( Lathyrus odoratus ) jest determinowana przez dwie pary odrębnych genów, które współdziałają (wzajemnie się uzupełniają) w tworzeniu barwy purpurowej. W wyniku krzyżówki dwóch odmian groszku o kwiatach białych (AAbb x aaBB), w pokoleniu F 1 otrzymano osobniki tylko o kwiatach purpurowych. Następnie skrzyżowano dwa osobniki z pokolenia F 1 i w pokoleniu F 2 otrzymano 9 osobników o kwiatach purpurowych i 7 osobników o kwiatach białych.

a) Zapisz odpowiedni ą krzy ż ówk ę pomi ę dzy dwoma osobnikami z pokolenia F 1. b) Podaj wszystkie mo ż liwe genotypy osobników o kwiatach purpurowych wyst ę puj ą ce w pokoleniu F 2.

a) F 1 : AaBb

(z F 1 ) R: AaBb x AaBb

gamety AB Ab aB ab AB AABB^ AABb^ AaBB^ AaBb F2 Ab AABb AAbb AaBb Aabb aB AaBB AaBb aaBB aaBb ab AABb Aabb aaBb aabb b) Genotypy wszystkich osobników o kwiatach purpurowych:

AaBB, AaBb, AABB, AABb

Zadanie 29. (1 pkt)

W poniższej tabeli przedstawiono fragment kodu genetycznego.

AUU – Ile ACU – Thr AAU – Asn AGU – Ser AUC – Ile ACC – Thr AAC – Asn AGC – Ser AUA – Ile ACA – Thr AAA – Lys AGA – Arg AUG – Met ACG – Thr AAG – Lys AGG – Arg W procesie translacji został utworzony łańcuch białka, którego fragment budują następujące aminokwasy: metionina (Met) – lizyna (Lys) – izoleucyna (Ile) – seryna (Ser).

Korzystaj ą c z tabeli kodu genetycznego zamieszczonej powy ż ej, zaznacz ni ć DNA spo ś ród A-D, która zawiera informacj ę potrzebn ą do syntezy przedstawionego ł a ń cucha aminokwasów.

A. TATTTGTAATCC

B. TACTTTTAGTCA

C. TACTTTTAATCT

D. TACTCTTCATGG

Nr zadania 25. 26. 27. 28. 29. Wype ł nia Maks. liczba pkt 3 1 1 3 1 egzaminator! Uzyskana liczba pkt

Poziom rozszerzony

Zadanie 30. (1 pkt)

Osiągnięciem inżynierii genetycznej jest opracowanie technik, dzięki którym otrzymuje się organizmy transgeniczne.

Zaznacz doko ń czenie zdania spo ś ród A-D, które poprawnie definiuje organizmy transgeniczne.

Są to organizmy

A. do których genomu zostały sztucznie wprowadzone fragmenty DNA innego

gatunku.

B. których komórki płciowe mają zmieniony DNA na skutek działania czynników mutagennych. C. o jednakowym składzie genetycznym, posiadające cząsteczki DNA o takiej samej sekwencji nukleotydów. D. których potomstwo ma zmienione DNA w porównaniu do organizmów rodzicielskich.

Zadanie 31. (1 pkt)

Rysunki przedstawiają drogę promieni UV padających na skórę niechronioną żadnym kremem (rys. A) oraz padających na skórę pokrytą kremem z filtrem UV (rys. B).

Na podstawie analizy rysunków wyja ś nij, dlaczego stosowanie kremów z filtrem UV obni ż a ryzyko wyst ą pienia choroby nowotworowej skóry.

Stosowanie kremów powoduje, że więcej szkodliwych promieni słonecznych

odbija się od powierzchni skóry, co mogłoby wywołać uszkodzenia jej komórek.

Zadanie 32. (2 pkt)

W przyrodzie istnieje wiele przypadków, gdy przedstawiciele jednego gatunku są silniejsi od przedstawicieli innego gatunku w sensie dosłownym. Na przykład na ulicach naszych miast gawrony odpędzają gołębie, a te z kolei odpędzają wróble od pokarmu wysypanego dla nich przez ludzi. Wróble natomiast odbierają sikorkom skrzynki lęgowe.

Podaj nazw ę zale ż no ś ci przedstawionej w powy ż szym tek ś cie oraz okre ś l, do którego rodzaju stosunków mi ę dzy populacjami (antagonistyczne, nieantagonistyczne czy neutralne) nale ż y ta zale ż no ść.

Konkurencja – stosunki antagonistyczne

1. promienie UV odbite od powierzchni skóry
2. promienie UV pochłonięte przez melaninę
3. promienie UV wnikające w głąb skóry

rys. A rys. B

Poziom rozszerzony

Zadanie 36. (2 pkt)

Istnieją różne metody pozbywania się odpadów komunalnych. Mogą one być sortowane i powtórnie wykorzystywane, kompostowane, składowane na wysypiskach lub spalane w specjalnie do tego celu budowanych spalarniach. Na poniższym schemacie przedstawiono funkcjonowanie jednej ze spalarni odpadów komunalnych i jej wpływ na otoczenie.

Przedstaw swoje stanowisko (za lub przeciw) stosowaniu powy ż szej metody w Polsce, uzasadniaj ą c je dwoma argumentami.

Jestem przeciw, ponieważ:

1. Spalarnia może być źródłem zanieczyszczeń powietrza, szczególnie

niebezpiecznymi dioksynami, których nie da się odfiltrowywać.

2. Jest to metoda na pewno bardzo kosztowna, gdyż wymaga budowania

specjalnych zakładów zaawansowanych technicznie, a i tak wymaga miejsca

na składowanie różnych powstających po spaleniu odpadów.

Poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania zadań nr 37 i 38.

W tabeli przedstawiono średni czas rozkładu materii organicznej w ściółce wybranych ekosystemów leśnych.

Typ ekosystemu Czas (w latach) Tajga Las iglasty strefy umiarkowanej Las liściasty strefy umiarkowanej Zarośla śródziemnomorskie Równikowy las deszczowy

Zadanie 37. (1 pkt)

Na podstawie analizy danych w tabeli podaj, w którym z wymienionych ekosystemów wyst ę puje najgrubsza warstwa ś ció ł ki. Uzasadnij swoj ą odpowied ź jednym argumentem.

W tajdze, ponieważ materia organiczna długo zalega w ściółce.

Poziom rozszerzony

Zadanie 38. (2 pkt)

Podaj dwie prawdopodobne przyczyny wyst ę powania ró ż nic w czasie rozk ł adu materii organicznej w ś ció ł ce wymienionych w tabeli ekosystemów.

1. Temperatura

2. Wilgotność podłoża

Zadanie 39. (1 pkt)

Uporz ą dkuj wymienione poni ż ej zwierz ę ta, wpisuj ą c ich nazwy w odpowiednie miejsca na osi czasu, tak aby odzwierciedla ł y kolejno ść pojawiania si ę tych zwierz ą t na Ziemi.

dinozaury, ssaki owadożerne, trylobity, małpy człekokształtne

Nr zadania 36. 37. 38. 39. Wype ł nia Maks. liczba pkt 2 1 2 1 egzaminator! (^) Uzyskana liczba pkt

małpy człekokształtne

ssaki owadożerne

dinozaury

trylobity