Egzamin Maturalny z Biologii - Poziom Rozszerzony - Arkusz Pokazowy, Egzaminy z Biologia

Pobierz Egzamin Maturalny z Biologii - Poziom Rozszerzony - Arkusz Pokazowy i więcej Egzaminy w PDF z Biologia tylko na Docsity!

Układ graficzny © CKE 2022

WYPEŁNIA ZDAJĄCY

KOD PESEL

EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII

POZIOM ROZSZERZONY

ARKUSZ POKAZOWY

T ERMIN : 4 marca 2022 r.

CZAS PRACY: 180 minut

L ICZBA PUNKTÓW DO UZYSKANIA : 60

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 28 stron (zadania 1–20). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie będą oceniane.
6. Możesz korzystać z Wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki , linijki oraz kalkulatora prostego.
7. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejkę z kodem.
8. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.

Miejsce na naklejkę. Sprawdź, czy kod na naklejce to

M-.

Jeżeli tak – przyklej naklejkę. Jeżeli nie – zgłoś to nauczycielowi.

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

MBIP-R0- 100 -

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 2 z 28

Zadanie 1. Osocze krwi człowieka zawiera ok. 92 % wody. Resztę stanowią składniki nieorganiczne (np. jony sodowe i potasowe) i organiczne (np. białka). Ważną frakcję organicznych składników osocza tworzą lipoproteiny – kompleksy tłuszczowców z białkami. Do lipoprotein zalicza się m.in. chylomikrony, ułatwiające transport hydrofobowych cząsteczek w osoczu krwi. W białkowo-lipidowej błonie chylomikronu znajduje się niezestryfikowany cholesterol, a jego wnętrze wypełniają triacyloglicerole oraz estry cholesterolu. Na poniższym schemacie przedstawiono budowę chylomikronu.

Na podstawie: J. Duszyński i inni, Biologia. Jedność i różnorodność , Warszawa 2008; bjcardio.co.uk

Zadanie 1.1. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.

We wnętrzu chylomikronu występują triacyloglicerole i estry cholesterolu. Właściwości tych substancji powodują, że rdzeń chylomikronu jest ( hydrofobowy / hydrofilowy ). W powłoce chylomikronu znajdują się fosfolipidy i białka. Lipidowe składniki powłoki są tak zorientowane, że ich grupy ( polarne / niepolarne ) są skierowane na zewnątrz, ku powierzchni kompleksu, dzięki czemu jest on rozpuszczalny w osoczu.

Zadanie 1.2. (0–1) Podaj, jaka właściwość fizyczna wody, zawartej w osoczu krwi, przyczynia się do utrzymania względnie stałej temperatury ciała człowieka.

................................................................................................................................................

niezestryfikowany cholesterol triacyloglicerole

białko błonowe

estry cholesterolu

fosfolipidy

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 4 z 28

Zadanie 3. Salvadora persica to niewielkich rozmiarów roślina drzewiasta przystosowana do wzrostu na glebach o różnym poziomie zasolenia, tolerująca nawet ekstremalne warunki zasolenia. Poniżej przedstawiono wyniki doświadczenia uzyskane po 21 dniach hydroponicznej (bezglebowej) uprawy czterech grup siewek S. persica w zależności od stężenia NaCl w pożywce. Wszystkie siewki uprawiano w szklarni w optymalnych dla tej rośliny warunkach fotoperiodu, wilgotności powietrza i temperatury otoczenia.

Na podstawie: A.K. Parida i inni, Physiological, anatomical and metabolic implications of salt tolerance in the halophyte Salvadora persica under hydroponic culture condition , „Frontiers in Plant Science” 7, 2016; T.J. Flowers, T.D. Colmer, Salinity tolerance in halophytes , „New Phytologist” 179, 2008.

Zadanie 3 .1. (0–2) Dokończ zdanie. Zaznacz dwie właściwe odpowiedzi spośród podanych.

Prawidłowo sformułowany problem badawczy do przedstawionego doświadczenia to:

A. Czy zagęszczenie aparatów szparkowych u S. persica zależy od stężenia NaCl oraz strony blaszki liściowej? B. Czy stężenie NaCl w pożywce ma wpływ na stężenie jonów Na+^ w komórkach korzeni S. persica? C. Czy średnie zagęszczenie aparatów szparkowych wpływa na średnie stężenie jonów Na+ w komórkach korzeni S. persica? D. Dlaczego stężenie NaCl wpływa na zagęszczenie aparatów szparkowych w skórce S. persica? E. Czy skórka górna i dolna różnią się pod względem stężenia jonów Na+^?

Grupa siewek

Stężenie NaCl w pożywce [mmol/l]

Średnie zagęszczenie aparatów szparkowych [liczba aparatów szparkowych na mm 2 ]

Średnie stężenie jonów Na+ w komórkach korzeni skórka górna skórka dolna [mg/g suchej masy]

1. 0 82 67 2,
2. 250 41 30 5,
3. 500 28 23 8,
4. 750 17 13 13,

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 5 z 28

Zadanie 3 .2. (0–1) Na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia sformułuj wniosek na temat wpływu zasolenia środowiska na stężenie jonów Na+^ w komórkach korzeni S. persica****.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 3 .3. (0–1) Określ znaczenie adaptacyjne spadku zagęszczenia aparatów szparkowych w skórce S. persica , następującego wraz ze wzrostem stężenia NaCl w środowisku.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 3 .4. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Duże stężenie soli w glebie zwiększa siły osmotyczne utrzymujące wodę w roztworze glebowym. Pobieranie wody przez roślinę jest wtedy warunkowane przez ( zmniejszenie / zwiększenie ) potencjału wody w komórkach pobierających wodę, tak aby gradient potencjału wody pozwalał na przepływ wody z roztworu glebowego do komórki. Jest to możliwe dzięki ( zmniejszeniu / zwiększeniu ) stężenia jonów soli w soku komórkowym.

Wypełnia egzaminator

Nr zadania 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. Maks. liczba pkt 2 1 1 1 Uzyskana liczba pkt

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 7 z 28

Zadanie 4 .2. (0–1) Opisz funkcję pełnioną przez cząsteczki karotenoidów występujące w błonach chloroplastów.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 4. 3. (0– 2 ) Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące fotosystemów są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

W kompleksach antenowych fotosystemów cząsteczki chlorofilu a i chlorofilu b oraz karotenoidów są związane z białkami. P^ F

2.

Fotosystem I i fotosystem II, mimo innego zestawu cząsteczek chlorofilu, absorbują światło o takiej samej długości fali. P^ F

3.

U roślin nasiennych zachodzi jedynie niecykliczny transport elektronów, w którym biorą udział fotosystem I i fotosystem II. P^ F

Zadanie 5. (0–1) Na zdjęciu A, wykonanym za pomocą transmisyjnego mikroskopu elektronowego, widoczna jest struktura oznaczona literą X. Ta struktura występuje w większości komórek zwierzęcych. Na rysunku B przedstawiono schematycznie budowę tej struktury.

Na podstawie: E.P. Salomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia , Warszawa 2014. Podaj nazwę struktury oznaczonej literą X oraz określ jej funkcję w komórce. Nazwa struktury X: .................................................................................................................

Funkcja w komórce: ...............................................................................................................

Wypełnia egzaminator

Nr zadania 4.1. 4.2. 4.3. 5. Maks. liczba pkt 1 1 2 1 Uzyskana liczba pkt

X

zdjęcie A rysunek B

0,25 μm

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 8 z 28

Zadanie 6. W korzeniach roślin przepływ wody pobranej przez włośniki odbywa się dwiema drogami:

• kanałem apoplastycznym, który tworzą ściany komórek i przestrzenie międzykomórkowe
• kanałem symplastycznym, który stanowią pasma cytoplazmy komórek połączonych ze sobą plazmodesmami. W przepływie wody od włośników do ksylemu ważną rolę odgrywają komórki śródskórni, których położone obwodowo ściany komórkowe są zaopatrzone w tzw. pasemka Caspary’ego – zgrubienia ściany komórkowej przesycone ligniną i lipofilową suberyną. Na rysunku przedstawiono budowę anatomiczną korzenia rośliny dwuliściennej w strefie włośnikowej oraz w powiększeniu – komórki śródskórni z pasemkami Caspary’ego. Litery A i B oznaczają dwie drogi przemieszczania się wody pobranej przez włośniki w miękiszu kory pierwotnej korzenia.

Na podstawie: E.P. Salomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia , Warszawa 2016.

Zadanie 6 .1. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Na schemacie kanał apoplastyczny zaznaczono ( literą A / literą B ). Pasemka Caspary’ego blokują transport wody szlakiem ( apoplastycznym / symplastycznym ).

drewno

ruch wody w górę

śródskórnia

pasemka Caspary’ego

kora pierwotna skórka

A

B

woda z rozpuszczonymi związkami mineralnymi ściana komórkowa włośnik

plazmodesma

błona komórkowa

okolnica

łyko

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 10 z 28

Zadanie 7. W przebiegu odpowiedzi immunologicznej w organizmie człowieka są wytwarzane różne klasy przeciwciał:

• immunoglobuliny M (IgM) – produkowane na początku odpowiedzi immunologicznej
• immunoglobuliny G (IgG) – pojawiają się później, a ich wysokie stężenie utrzymuje się przez dłuższy okres w surowicy krwi i limfie. Są to jedyne przeciwciała przechodzące przez łożysko. Oznaczanie w surowicy pacjenta przeciwciał klasy IgG i IgM swoistych dla określonego antygenu stosuje się często w celach diagnostycznych. Takie badania serologiczne są podstawą diagnostyki w kierunku toksoplazmozy u kobiet w ciąży. Na poniższym schemacie przedstawiono zmiany stężenia przeciwciał IgG i IgM po zarażeniu Toxoplasma gondii.

Na podstawie: J.G. Montoya, Laboratory diagnosis of Toxoplasma gondii infection and toxoplasmosis , „The Journal of Infectious Diseases” 185, 2002.

Zadanie 7. 1. (0– 2 ) Uzupełnij tabelę – do każdego z wyników badania wykrywającego obecność przeciwciał skierowanych przeciwko T. gondii dobierz jego właściwą interpretację spośród podanych (A–C).

A. świadczy o braku odporności B. świadczy o przebytym w przeszłości zarażeniu C. świadczy o aktywnej, rozwijającej się inwazji pasożyta

Wynik badania serologicznego Interpretacja wyniku

IgM (–), IgG (–)

IgM (–), IgG (+)

tygodnie miesiące

2 4 8 12 4 6 1 rok 2 lata 10 lat

poziom przeciwciał

w^

osoczu krwi [jednostki umowne]

IgM IgG

moment zarażenia

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 11 z 28

Zadanie 7 .2. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Na skutek przechodzenia przez łożysko matczynych przeciwciał klasy IgG noworodek w sposób naturalny nabywa odporności A. swoistej biernej. B. swoistej czynnej. C. nieswoistej biernej. D. nieswoistej czynnej.

Zadanie 8. Na rysunku przedstawiono budowę serca człowieka. Literami A–D oznaczono niektóre z głównych naczyń krwionośnych, a literą E – jedną z zastawek.

Na podstawie: www.cardio-research.com/basic-anatomy-of-the-human-heart

Zadanie 8 .1. (0–2) Uzupełnij tabelę – dla każdego z naczyń krwionośnych A–D wybierz właściwy obieg krwi oraz kierunek przepływu krwi. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Naczynie krwionośne

Element obiegu Kierunek przepływu krwi dużego (ustrojowego)

małego (płucnego) do serca^ od serca A B C D

Wypełnia egzaminator

Nr zadania 7.1. 7.2. 8.1. Maks. liczba pkt 2 1 2 Uzyskana liczba pkt

A

B

C

D

E

lewa komora

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 13 z 28

Na podstawie: W. Wesołowska, T. Wesołowski, Do Leucochloridium sporocysts manipulate the behaviour of their snail hosts? , „Journal of Zoology” 292, 2014; M. Tabin, Władcy marionetek , „Wiedza i Życie” 8, 2011; www.flickr.com

Zadanie 9.1. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji oraz wykresu opisz zmianę w zachowaniu populacji ślimaków wywołaną zarażeniem L. paradoxum****.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 9.2. (0–1) Uzasadnij, że zdolność do wymuszania zmiany zachowania populacji bursztynek przez L. paradoxum stanowi adaptację do pasożytniczego trybu życia tej przywry.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Wypełnia egzaminator

Nr zadania 8.2. 9.1. 9.2. Maks. liczba pkt 1 1 1 Uzyskana liczba pkt

legenda maksimum

minimum

mediana

natężenie oświetlenia

[tys. luksów]

zarażone niezarażone

liczba osobników w badanej grupie

30 90

grupa ślimaków

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 14 z 28

Zadanie 9.3. (0–1) Określ, który organizm – bursztynka czy ptak owadożerny – jest żywicielem ostatecznym L. paradoxum****. Odpowiedź uzasadnij.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 10. Bielankowate (Channichthyidae), zwane też białokrwistymi, to endemiczna rodzina ryb morskich, licząca ponad 20 gatunków. Te ryby żyją w czystych wodach mórz antarktycznych, gdzie temperatura wody wynosi od – 1,8 °C zimą do 1,5 °C latem. Bielankowate są jedynymi kręgowcami, które nie mają we krwi hemoglobiny. Nie mają też mioglobiny w mięśniach. Tlen w organizmach tych ryb jest transportowany we krwi w postaci rozpuszczonej w osoczu. Bielankowate, w porównaniu do ryb innych gatunków o podobnej wielkości, charakteryzują się bardzo dużym sercem o wysokiej pojemności minutowej oraz dużą objętością całkowitą krwi. Ich skóra nie jest pokryta łuskami, a naczynia włosowate tworzą w niej gęstą sieć. Duże serce i duża objętość krwi współczesnych przedstawicieli bielankowatych świadczą o tym, że utrata hemoglobiny nie była korzystna dla działania układu sercowo-naczyniowego przodka tych ryb. Z drugiej jednak strony utrata hemoglobiny ma znaczenie adaptacyjne jako przystosowanie do życia w warunkach niedoboru żelaza, które jest czynnikiem ograniczającym w środowiskach zamieszkałych przez ryby bielankowate. Na podstawie: B.D. Sidell, K.M. O’Brien, When bad things happen to good fish: the loss of hemoglobin and myoglobin expression in Antarctic icefishes , „The Journal of Experimental Biology” 209, 2006; B.A. Corliss i inni, Vascular expression of hemoglobin alpha in Antarctic icefish supports […] , „Frontiers in Physiology” 10, 2019.

Zadanie 10 .1. (0–1) Wykaż, że niska temperatura wody – w której żył przodek bielankowatych – była czynnikiem umożliwiającym przeżycie ryb, które utraciły zdolność do wytwarzania hemoglobiny.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 16 z 28

Zadanie 11. W obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora) wyróżnia się m.in. rodzinę szopowatych (Procyonidae) oraz rodzinę niedźwiedziowatych (Ursidae). Do rodziny szopowatych zaliczano dawniej oprócz szopa pracza ( Procyon lotor ) także pandkę rudą ( Ailurus fulgens ) oraz pandę wielką ( Ailuropoda melanoleuca ). Taka klasyfikacja była oparta o powierzchowne podobieństwo morfologiczne tych trzech gatunków. Wyniki badań molekularnych wykazały jednak, że panda wielka jest bliżej spokrewniona z niedźwiedziem brunatnym niż z szopem praczem i pandką rudą. Współcześnie w obrębie rodziny niedźwiedziowatych wyróżnia się trzy podrodziny: Ailuropodinae, do której należy tylko jeden gatunek – panda wielka, Tremarctinae – z jednym obecnie żyjącym przedstawicielem – andoniedźwiedziem okularowym oraz Ursinae – niedźwiedzie właściwe. Do podrodziny Ursinae należy kilka gatunków. Wszystkie z nich mają podobne cechy zewnętrzne, takie jak silne pazury i masywne ciało. Poniższy rysunek przedstawia drzewo filogenetyczne otrzymane dzięki analizie danych molekularnych oraz oparty na jego podstawie podział drapieżnych na rodziny: niedźwiedziowatych (Ursidae) i szopowatych (Procyonidae).

Na podstawie: thewhiskerchronicles.com

plejstocen pliocen

miliony

lat

temu

miocen

oligocen

10

15

20

25

30

35

40

Procyonidae

przodek drapieżnych

Ursidae

niedźwiedź brunatny ( Ursus arctos

)

niedźwiedź polarny ( Ursus maritimus

)

niedźwiedź himalajski ( Ursus thibetanus

)

niedźwiedź czarny ( Ursus americanus

)

niedźwiedź malajski ( Ursus malayanus

)

wargacz leniwy ( Melursus ursinus

)

andoniedźwiedź okularowy ( Tremarctos ornatus

)

panda

wielka

( Ailuropoda melanoleuca

)

szop pracz ( Procyon lotor

)

pandka ruda ( Ailurus fulgens

)

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 17 z 28

Zadanie 11 .1. (0–1) Określ, czy rodzina szopowatych w starym ujęciu obejmującym także pandę wielką stanowiła grupę monofiletyczną. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do definicji grupy monofiletycznej i relacji pokrewieństwa gatunków przedstawionych na drzewie filogenetycznym.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 11 .2. (0– 2 ) Na podstawie przedstawionych informacji oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące filogenezy i taksonomii niedźwiedziowatych są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Do podrodziny^ niedźwiedzi właściwych^ (Ursinae)^ należy 6 gatunków.^ P F 2. Niedźwiedzie właściwe (Ursinae) są grupą parafiletyczną.^ P F

Andoniedźwiedź okularowy jest bliżej spokrewniony z pandą wielką niż z wargaczem leniwym. P^ F

Zadanie 11 .3. (0–1) Uzupełnij tabelę – uporządkuj w odpowiedniej kolejności rangi taksonów, do których należy niedźwiedź brunatny. Wpisz numery 2.–6. w ostatniej kolumnie tabeli.

Ranga Takson Kolejność

rodzaj niedźwiedź ( Ursus ) gromada ssaki (Mammalia) 1 podrodzina niedźwiedzie właściwe (Ursinae) podgromada łożyskowce (Eutheria) rząd drapieżne (Carnivora) rodzina niedźwiedziowate (Ursidae) gatunek niedźwiedź brunatny ( Ursus arctos ) 7

Wypełnia egzaminator

Nr zadania 11.1. 11.2. 11.3. Maks. liczba pkt 1 2 1 Uzyskana liczba pkt

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 19 z 28

Zadanie 1 3. (0–2) U słoni częstość występowania nowotworów jest zdumiewająco niska. Naukowcy wykryli, że w toku ewolucji blisko spokrewnionych ze sobą słoni, diugoni oraz góralków pojawiły się liczne kopie genów z grupy LIF. U tych gatunków badacze naliczyli aż 7–12 powtórzeń, które okazały się niefunkcjonalnymi kopiami genów (pseudogenami) z grupy LIF , niewpływającymi na fenotyp. Jednak u słoni jedna kopia – LIF6 – odzyskała funkcjonalność; wzmaga ona apoptozę komórek z uszkodzonym DNA. Na podstawie: J.M. Vazquez i inni, A zombie LIF gene in elephants is upregulated by TP to induce apoptosis in response to DNA damage , „Cell Reports” 24, 2018.

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące ewolucji LIF są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Mutacje przywracające funkcjonalnoś aby umożliwić wzrost wielkości ich ciała wć^ LIF6 toku ewolucji.^ powstały u^ przodków słoni, P F 2. Zwiększenie się liczby pseudogenów o tym, że te zmiany były faworyzowane przez dobór naturalny.^ LIF^ w^ toku ewolucji słoni świadczy P F

Pojawienie się funkcjonalnej kopii LIF6 jest mutacją korzystną, ponieważ białko kodowane przez ten gen eliminuje uszkodzone komórki, które mogłyby rozwinąć się w nowotwór.

P F

Wypełnia egzaminator

Nr zadania 12.1. 12.2. 13. Maks. liczba pkt 1 2 2 Uzyskana liczba pkt

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

Strona 20 z 28

Zadanie 14. Plazmidy bakteryjne zazwyczaj nie zawierają genów metabolizmu podstawowego, ale mogą np. zapewniać oporność na antybiotyki. Plazmidy lub ich fragmenty mogą być przekazywane między komórkami bakteryjnymi w czasie podziału komórki lub w procesach horyzontalnego transferu genów: koniugacji, transdukcji i transformacji. Plazmidy mogą dawać bakteriom przewagę selekcyjną. Znalazły one także zastosowanie w biotechnologii. Bakterie mają wiele mechanizmów zapobiegających utracie plazmidów przez dzielące się komórki, np. system ccd plazmidu F bakterii Escherichia coli. Ten system tworzą dwa geny: gen ccdA kodujący antidotum oraz gen ccdB kodujący truciznę. Obydwa geny podlegają transkrypcji ze wspólnego promotora. Podczas normalnego funkcjonowania komórki bakteryjnej trucizna pozostaje związana przez antidotum i nie wywiera toksycznego wpływu na gyrazę – enzym usuwający napięcia w nici DNA powstające podczas replikacji materiału genetycznego. Jeśli komórka utraci po podziale plazmid z genami systemu ccd , obecne w jej cytoplazmie nietrwałe antidotum zostaje zdegradowane, a stosunkowo trwała toksyna wiąże się z gyrazą, co prowadzi do śmierci komórki w wyniku uszkodzenia DNA. Aktywność promotora genów ccdA i ccdB jest hamowana przez produkty tych genów. Na poniższych schematach przedstawiono funkcjonowanie systemu ccd :

• schemat A – ekspresja genów ccdA oraz ccdB
• schemat B – trucizna unieszkodliwiana przez antidotum
• schemat C – degradacja antidotum i wiązanie trucizny z gyrazą.

Na podstawie: U. Zieleniewicz, P. Cegłowski, Mechanizmy stabilnego dziedziczenia plazmidów , „Kosmos” 51(3), 2002.

Zadanie 14 .1. (0–1) Podaj nazwę sposobu horyzontalnego transferu genów zachodzącego z udziałem wirusów.

................................................................................................................................................

A

B C

gyraza

trucizna związana z gyrazą

antidotum trucizna

promotor ccdA ccdB

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl