Ekonometria - Notatki - Ekonometria - Część 2, Notatki z Ekonometria

Pobierz Ekonometria - Notatki - Ekonometria - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Ekonometria tylko na Docsity!

W punkcie M znajdującym się w połowie krzywej popytu elastyczność równa się jedności. Jednostkowej zmianie ceny (wzrost lub spadek) towarzyszy jednostkowa zmiana popytu (spadek lub wzrost), jest to elastyczność jednostkowa. W punkcie B elastyczność równa się zero. Oznacza to, że dla każdej ceny popyt jest taki sam - popyt jest doskonale nieelastyczny (doskonale sztywny). W punkcie A elastyczność przybiera wartość - , co oznacza, że dla danej ceny popyt może przybierać dowolne rozmiary, popyt jest doskonale elastyczny.

Rysunek 25/ 73

3.4 Determinanty elastyczności cenowej popytu.

Elastyczność cenowa popytu danego dobra zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to występowanie substytutów, znaczenie dobra w całkowitym dochodzie konsumenta oraz długość czasu reakcji popytu na zmianę ceny. Występowanie substytutów - ogólna prawidłowość polega na tym, że im więcej substytutów posiada dane dobro, tym większy jest współczynnik elastyczności cenowej tego dobra. Można powiedzieć, że im dokładniej określimy dane dobro, tym bardziej zbliżone będą substytuty i tym bardziej elastyczny będzie popyt na to dobro. Znaczenie dobra w dochodzie konsumenta - elastyczność popytu na dobro stanowiące ważną część wydatków z dochodu konsumenta jest większa aniżeli elastyczność popytu dobra mniej ważnego dla konsumenta. Czynnik czasu - ogólnie można stwierdzić, im dłuższy czas trwa zmiana ceny tym większy jest współczynnik elastyczności cenowej popytu. Elastyczność cenowa popytu w dłuższym okresie czasu jest większa aniżeli w krótkim okresie czasu.

3.5 Elastyczność cenowa podaży.

Współczynnik elastyczności podaży ma następującą postać: Es = QSx /QSx / Px /Px = QSx / Px * Px / QSx gdzie QSx oznacza wielkość podaży dobra x, natomiast Px oznacza cenę dobra x.

Ponieważ krzywa podaży posiada nachylenie dodatnie również elastyczność cenowa podaży jest dodatnia. Każda liniowa krzywa podaży przechodząca przez początek układu ma elastyczność jednostkową dla każdej ceny. Każda krzywa podaży przecinająca oś rzędnych posiada współczynnik elastyczności większy od jedności (Es >1) jest to elastyczna krzywa podaży. Każda krzywa podaży przecinająca oś rzędnych jest nieelastyczna. Krzywe podaży w długim okresie czasu są bardziej elastyczne aniżeli krzywe podaży w krótkim okresie czasu. W dłuższym okresie czasu więcej przedsiębiorstw może osiągnąć wzrost produkcji w danej dziedzinie. Równocześnie do nowej działalności produkcyjnej mogą napłynąć nowe zasoby. Długi okres czasu związany jest z inwestycjami. Jeśli przedsiębiorstwo przewiduje krótkotrwały wzrost cen na swoje produkty wówczas będzie zwiększać podaż głównie na drodze lepszego wykorzystania istniejącego aparatu produkcyjnego. W wypadku przewidywania wzrostu cen w dłuższym okresie czasu przedsiębiorstwo może zdecydować się na rozwój potencjału produkcyjnego (zakup nowych maszyn i urządzeń).

3.6 Elastyczność cenowa a przychody przedsiębiorstw.

Konsumenci kupując na rynku produkty i usługi wydatkują swoje dochody. Dla przedsiębiorstw sprzedających produkty i usługi wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży. Wydatki konsumentów i przychody przedsiębiorstw mają związek z wielkością współczynnika cenowej elastyczności popytu. Jeżeli |Ep| >1 to : -spadek ceny zwiększa globalne wydatki konsumentów co oznacza wzrost globalnych przychodów przedsiębiorstw,

• wzrost ceny zwiększa globalne wydatki konsumentów oraz globalne przychody przedsiębiorstw, Jeżeli |Ep| <1 to :
• spadek ceny zmniejsza globalne wydatki konsumentów oraz zmniejsza globalne przychody przedsiębiorstw,
• wzrost ceny zwiększa całkowite wydatki konsumentów i globalne przychody przedsiębiorstw.

3.7 Przychód całkowity, przeciętny i marginalny.

Sprzedając każdą jednostkę produktu po danej cenie P sprzedawca osiąga przychód całkowity (PCP ), który wynosi: PCP = PQD Przychód przeciętny (PP) powstaje z podzielenia przychodu całkowitego przez ilość sprzedanych jednostek: PPP = PCP /QD = PQD/ QD = P Przychód marginalny (PM) ze sprzedaży oznacza zmianę przychodu całkowitego wywołaną zmianą sprzedaży o dodatkową jednostkę: PM (^) P = PCP / QD Negatywne nachylenie krzywej popytu oznacza, że popyt rośnie wraz ze spadkiem ceny lub popyt spada wraz ze wzrostem ceny.

6.PODSTAWY DECYZJI EKONOMICZNEJ PRODUCENTA

6.1.Rodzaje zysku i jego rola w przedsiębiorstwie. Producent kieruje się zasadą optymalizacji , czyli poszukiwania najlepszych rozwiązań, czyli poszukiwania najlepszych relacji pomiędzy nakładami na produkcję i efektami produkcji. Optimum produkcji znajduje się w punkcie zrównoważenia relacji cen czynników z marginalną stopą techniczną substytucji. Nakłady są fazą zakupu materiałów niezbędnych do produkcji .Są to koszty produkcji.. Koszty alternatywne są kosztami dokonania wyboru produkcji. Producent wydatkuje środki spodziewając się osiągnąć dochody. Zadanie producenta polega na takim wyborze kombinacji nakładów na produkcję i efektów z produkcji , aby różnica między nakładami i przychodami była dodatnia i możliwie maksymalna. W gospodarce rynkowej zysk jest podstawą wyborów producenta kształtujących strukturę produkcji. Zysk związany jest bezpośrednio z istotnymi funkcjami działalności przedsiębiorstwa. Zysk wpływa na możliwość inwestycji firmy. Wielkość i podział zysku określają samofinansowalność przedsięwzięć produkcyjnych. Zysk wywiera wpływ na wielkość zatrudnienia. Zysk pełni rolę motywacyjną. Można rozróżnić zysk netto i zysk brutto. Przychody ze sprzedaży – koszty produkcji i sprzedaży = zysk brutto. Zysk brutto – podatki = zysk netto przedsiębiorstwa. Zysk netto – rezerwy obowiązkowe i dobrowolne = zysk właściciela.

6.2. Efektywność techniczna oznacza, iż producent maksymalizując efekty produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników (nakładów) aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia danej wielkości efektu.

6.8. Stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie nazywa się marginalną stopą technicznej substytucji – MSTS

K

L PM

PM

MSTS

L

K

Malejąca MSTS oznacza, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą ilość czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy. 6.9. Linia jednakowego kosztu Optymalna kombinacja czynników produkcji to taka kombinacja która pozwala osiągnąć maksymalny poziom produkcji przy danych kosztach , lub taka która dany poziom produkcji pozwala zrealizować przy minimalnych kosztach. Oznaczając przez TC całkowity wydatek na czynniki produkcji otrzymujemy równanie kosztów w następującej postaci: TC = wL + rK lub w postaci równoznacznej K =TC/r – (w/r)L – równanie jednakowego kosztu. RJK jest równaniem liniowym o dwóch zmiennych ,K i L. Możemy przedstawić je w postaci linii prostej , na której całkowite wydatki konsumenta są stałe.

6.10. Optimum produkc ji czynników znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji. Jest to punkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym osiąga ono maksymalną produkcję przy danym koszcie całkowitym. Optymalna kombinacja następuje w punkcie E, gdzie nakłady czynników pracy i kapitału możliwe do osiągnięcia przy danym kozcie całkowitym wymaga spełnienia następującej równości.

r

w PM

PM

MSTS

K

L  

7. Koszty produkcji Koszty produkcji są istotnym elementem podejmowania racjonalnych decyzji przez producenta. 7.1 Rodzaje kosztów produkcji  koszty prywatne i społeczne Producent wytwarzający cement ponosi koszty związane z zakupem surowca, maszyn, energii, siły roboczej, itp. Są to prywatne (indywidualne) koszty producenta jeżeli podczas produkcji cementu producent wpływa na zdrowie mieszkańców (muszą iść do lekarza, potrzeba więcej zieleni) - to są to koszty społeczne  koszty alternatywne Obok faktycznych kosztów wytwarzania dóbr producent ponosi także koszty alternatywne, związane z utratą korzyści zastosowania danych zasobów w innej działalności gospodarczej.  koszty rachunkowe i ekonomiczne Wielkość kosztów wynika z pomnożenia ilości kupowanych przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu. Tak rozumiane koszty produkcji są zapisywane w rachunkowości przedsiębiorstwa - są to koszty rachunkowe. Koszty ekonomiczne to wartość wszystkich zasobów (czynników) użytych do produkcji. Wartość tę wyznacza koszt najlepszego, alternatywnego zastosowania zasobów (nakładów na czynniki) 7.2 Zależność pomiędzy kosztami zmiennymi i przychodami przeciętnymi oraz kosztami marginalnymi i przychodami marginalnymi. W warunkach konkurencyjnego rynku czynników produkcji oraz przy założeniu funkcji produkcji z jednym czynnikiem zmiennym istnieje odwrotna zależność między kosztem zmiennym przeciętnym (KZP) i produktem przeciętnym (PP) oraz między kosztem marginalnym (KM) i produktem marginalnym (PM). Jeżeli rozpatrujemy jeden czynnik zmienny (np. siłę roboczą), wówczas koszt zmienny całkowity równy jest cenie jednostki czynnika zmiennego (cenie jednostki siły roboczej - w) pomnożonej przez ilość wykorzystywanych jednostek czynnika (ilość zatrudnionych pracowników - L) KZC = w * L

Ponieważ KZP = KZC/Q, stąd: KZP = w*L/Q = w (L/Q) wyrażenie w nawiasie jest odwrotnością produktu przeciętnego (PPL = Q/L) dlatego koszt zmienny przeciętny zapiszemy następująco: (PPL) = w(1/PPL) 7.3 Koszty marginalne w krótkim okresie czasu Koszt marginalny jest ważną kategorią ekonomiczną dla producenta pozwalającą ocenić rentowność decyzji dotyczącej powiększenia produkcji o kolejną dodatkową jednostkę. Koszt marginalny (KM) definiujemy jako zmianę kosztu całkowitego (KC) wynikającą ze zmiany wielkości produkcji o dodatkową jednostkę (Q) 7.5 Korzyści skali produkcji Kształtowanie się długookresowej krzywej kosztów przeciętnych można powiązać ze zjawiskiem korzyści skali produkcji. Początkowo wraz ze wzrostem rozmiarów przedsiębiorstwa osiągane są coraz większe korzyści skali produkcji. Później po przekroczeniu pewnej optymalnej wielkości przedsiębiorstwa, dalsze jego powiększanie prowadzi do malejących korzyści skali. Jeżeli występują rosnące korzyści skali produkcji, wówczas długookresowa krzywa kosztów przeciętnych (KCP) spada. W przypadku stałych korzyści skali KCP pozostaje nie zmieniona, natomiast w sytuacji malejących korzyści skali KCP wzrasta. Rys 97.

8. Konkurencja doskonała 8.1 Założenia konkurencji doskonałej Sytuacja rynkowa określana mianem konkurencji doskonałej charakteryzuje się tym, że żaden z kupujących i sprzedających nie ma wpływu na cenę. Cena jest wypadkową oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania wszystkich odbiorców. Zarówno dla producenta jak i dla konsumenta cena jest wielkością daną w teorii ekonomii wyróżnia się zazwyczaj cztery rodzaje konkurencji (cztery rodzaje rynków): Konkurencja doskonała, monopol pełny, konkurencja monopolistyczna oraz oligopol. Teoretyczna konstrukcja modelu konkurencji doskonałej, lub rynku doskonale konkurencyjnego, opiera się na czterech podstawowych założeniach:  założenia jednorodności produktu Produkty każdego z producentów są identyczne  założenia pełnej mobilności czynników produkcji Na rynku doskonale konkurencyjnym nie istnieją żadne przeszkody (ekonomiczne, prawne, społeczne) wchodzenia i wychodzenia przedsiębiorstw do i z danej gałęzi gospodarki.  duża liczba sprzedających i kupujących  założenia doskonałej informacji o rynku 8.2 Równowaga w krótkim okresie czasu. Przedsiębiorstwo znajduje się w stanie równowagi, jeśli przy danych kosztach produkcji i danej cenie rynkowej wytwarza wielkość produkcji maksymalizującą zysk. Równowaga rynkowa w krótkim okresie czasu znajduje się w punkcie przecięcia krzywej popytu rynkowego z krzywą podaży rynkowej. W punkcie równowagi następuje maksymalizacja zadowolenia wszystkich konsumentów oraz maksymalizacja zysków wszystkich przedsiębiorstw. 8.3 Równowaga w długim okresie czasu Gałąź przemysłu znajduje się w punkcie równowagi długookresowej tylko wówczas, kiedy wszystkie przedsiębiorstwa wchodzące w skład gałęzi osiągają równowagę w długim okresie czasu. Przedsiębiorstwo osiąga równowagę, maksymalizację zysku w długim okresie czasu, dostosowując swoją wielkość tak aby przychód marginalny (PM = P) równał się kosztowi marginalnemu (KM) w długim i w krótkim okresie czasu

9. Monopol pełny

9.4 Zysk i strata monopolu Monopol może osiągnąć w punkcie równowagi krótkookresowej zysk dodatni, zerowy a nawet zysk ujemny (stratę). Jeżeli celom monopolu jest maksymalizacja zysku, wówczas nie może on wyznaczyć ceny i wielkości produkcji w sposób dowolny. Monopol musi uwzględnić ograniczenia rynkowe w postaci krzywej popytu na swoje produkty a także danych kosztów produkcji (danej technologii i cen czynników produkcji). Fakt, że przedsiębiorstwo posiada pozycję monopolu pełnego nie gwarantuje osiągnięcia zysku pozytywnego. Monopol pełny może być nierentowny, czyli przynosić straty a nie zyski ekonomiczne ze swojej działalności. Zysk monopolu odpowiada różnicy między przychodem całkowitym i kosztem całkowitym (PCp - KC). Zysk monopolu jest maksymalny wówczas, kiedy różnica ta jest największa. Równocześnie do rozmiarów produkcji maksymalizujących zysk przychód marginalny zrównuje się z kosztem marginalnym (PMp = KM).

Rysunek 116/

9.5 Dyskryminacja cenowa Monopol sprzedaje każdą jednostkę ze swoich produktów po takiej samej cenie każdemu kupującemu. Monopol może jednak stosować różne ceny tego samego produktu dla różnych odbiorców. Monopol może także stosować ceny dla kolejnych jednostek produktu sprzedawanych danemu odbiorcy. Zjawisko takie określamy mianem dyskryminacji cenowej. Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, kiedy ten sam produkt sprzedawany jest, w tym samym miejscu i czasie, po różnych cenach. Możliwość stosowania dyskryminacji cenowej przez monopol wymaga spełnienia dwóch warunków:

• przedsiębiorstwo monopolistyczne musi mieć możliwość dzielenia rynków, a popyty kupujących na różnych rynkach muszą posiadać różne elastyczności cenowe.
• Monopol posiada możliwości zapobiegania praktykom odsprzedawania produktu (usługi) przez kupujących, którzy nabywają go po niższej cenie, tym którzy kupują go po cenie wyższej. Przykładem dyskryminacji cenowej są opłaty za przejazdy koleją lub bilety MPK. Monopol stosujący dyskryminację cenową zmierza do tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztem marginalnym na wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój produkt. Monopol stosujący dyskryminację cenową sprzedaje ten sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny oraz po cenie niższej na rynku o popycie bardziej elastycznym.

9.6 Ingerencja rządu na rynku monopolistycznym W rzeczywistości gospodarczej monopol pełny występuje często w postaci przedsiębiorstw publicznych (np. gazownie, elektrownie, transport publiczny, oczyszczalnia miast), instytucje rządowe (ministerstwa, urzędy wojewódzkie, miejskie i gminne) ingerują w funkcjonowanie tego typu przedsiębiorstw monopolistycznych, mając na względzie dobrobyt ekonomiczny całej społeczności. Integracja rządowa dotyczy najczęściej ustalania taryf i opłat za usługi przedsiębiorstw publicznych. Kontrola cen na rynku monopolistycznym prowadzi do większych rozmiarów sprzedaży, osiąganych w punkcie równowagi popytu i sprzedaży. Nie oznacza to jednak, że monopol osiąga dodatni zysk ekonomiczny. Jeśli krzywa przeciętnego kosztu całkowitego monopolu znajduje się powyżej ustalonej ceny P (^) max , wtedy w długim okresie czasu monopol zbankrutuje. W tym przypadku powinien zaprzestać swojej działalności. O ile produkcja monopolu jest uważana za niezbędną dla danej społeczności, wtedy jedynym rozwiązaniem jest subwencjonowanie

działalności monopolu. Stwarza to dodatkowe problemy polityczne i społeczne, związane z koniecznością przeznaczenia części środków budżetowych na subwencje.

9.7 Porównanie monopolu z konkurencją doskonałą Zasadnicze różnice między przedsiębiorstwem działającym w warunkach doskonałej konkurencji i monopolem są następujące:

• przedsiębiorstwo konkurencyjne wytwarza w stanie równowagi więcej produkcji, niż monopol (Qk > Q (^) m)
• cena sprzedaży monopolu jest większa od ceny sprzedaży produktów przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego (P (^) m > Pk )
• zysk monopolowy jest większy od zysku przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji (P (^) mABC > Pk DEF) Podobne różnice odnoszą się do stanów długookresowej równowagi przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji i monopolu. Wielkość przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji jest w punkcie równowagi długotrwałej "idealna" natomiast monopol wytwarza mniej i posiada nadwyżkę zdolności produkcyjnych w porównaniu do stanu idealnego. Ponieważ monopol nie wykorzystuje w pełni zdolności produkcyjnych, możliwych do osiągnięcia w długim okresie czasu, stąd zaspokojenie dobrobytu społecznego jest mniejsze w warunkach rynku monopolistycznego, aniżeli w sytuacji rynku doskonale konkurencyjnego. Przyczyną uniemożliwiającą osiągnięcie większych zysków przez monopol jest brak konkurencji. Przedsiębiorstwo, które jest jednym z wielu producentów danego produktu musi dostosować swoje decyzje do ceny ukształtowanej na rynku. Ponieważ cena sprzedaży jest wielkością daną, przedsiębiorstwo może zwiększyć zysk głównie poprzez działania zmierzające do obniżenia kosztów produkcji. Przedsiębiorstwo musi prowadzić usprawnienia technologiczne i ulepszać zarządzanie po to, aby zmniejszyć koszty. W długim okresie czasu obniżka kosztów wymaga wprowadzenia do produkcji nowych technologii - zastosowania osiągnięć postępu technicznego. W przypadku monopolu presja na wprowadzenie postępu tech. i obniżenie kosztów produkcji jest mniejsza, mimo że monopol w tym zakresie ma większe możliwości finansowe. Pozycja monopolisty nie jest wieczna i dlatego również monopol musi w pewnym momencie wprowadzić bardziej efektywne metody produkcji. Wprowadzenie postępu technicznego może być podyktowane naciskami społecznymi.