Elementy Teorii Prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 2, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Elementy Teorii Prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

wnioskowanie przez analogię, które znajduje zastosowanie przy usuwaniu luk w prawie

Rodzaje analogii

 analogia z ustawy – polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego regulacji dotyczącej stanu rzeczy podobnego do objętego luką prawną  analogia z prawa – polega na sformułowaniu nowej normy, która regulowałaby stan rzeczy objęty luką na podstawie domniemanych preferencji aksjologicznych ustawodawcy

Nauka i praktyka prawa nie są zbyt przychylne analogiom w prawie – w prawie karnym są one niedozwolone

33. Gałęzie prawa

Podstawowe kryteria podziału prawa na gałęzie:  charakter stosunków społecznych – które prawo reguluje dany problem, wedle tego kryterium wyróżniamy grupę gałęzi prawa publicznego (konstytucyjne, administracyjne, finansowe), grupę prawa prywatnego, prawo rodzinne, prawo handlowe, prawo pracy, prawo bankowe i wiele innych  podmiot regulacji – określenie kogo prawo dotyczy, podział na prawo dla cywilów i wojskowych  zakres terytorialny regulacji – np. prawo o zasięgu ogólnopaństwowym tworzone przez organy państwa, albo prawo o zasięgu lokalnym tworzone przez organy administracji rządowej

Charakterystyczne jest prawo międzynarodowe publiczne:  powstaje jako produkt stosunków między suwerennymi państwami  nie ma zwierzchności jednych podmiotów nad innymi  sankcje prawa międzynarodowego

34. Pojęcie „źródło prawa”

Fons iuris (łac.), różnoznacznie rozumiane – przez źródła prawa rozumie się zazwyczaj akty normatywne, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa

 w znaczeniu materialnym – ma się na uwadze ogół okoliczności o ekonomicznym, kulturowym, politycznym charakterze, których oddziaływanie wpłynęło na treść i formę obowiązującego w danym państwie prawa  w znaczeniu instytucjonalnym – instytucje, które tworzą prawo lub sankcjonują np. organy władzy publicznej, których decyzja przesądziła o treści danej normy prawnej  w znaczeniu faktowym – fakty tworzące prawo, będące dziełem różnych instytucji funkcjonujących w różnym trybie i podejmujących decyzje o

różnym charakterze prawnym np. umowy międzynarodowe, orzeczenia sądowe itp.

Źródła poznania prawa – dokumenty i publikacje zawierające informacje prawne, a także pomniki literatury pięknej, z których można zaczerpnąć wiadomości o prawie współcześnie lub kiedyś obowiązującym

35. Omów źródła prawa w RP

Prawo powszechnie obowiązujące – normy nakładające na podmiot prawa ciężary i obowiązki  konstytucja – ustawa zasadnicza o jedyny akt normatywny o tej nazwie (inaczej jest tylko w państwach federalnych) o najwyższa moc, prawny fundament państwa o uchwalenie nowej czy też zmiany obowiązującej konstytucji odbywają się w szczególnym trybie, przy bardzo wysokich wymogach formalnych

• uniemożliwia to zmianę konstytucji w sposób pochopny i nieprzemyślany o zawiera postanowienia odnoszące się do podstawowych zasad ustroju politycznego, społecznego, gospodarczego państwa  umowy międzynarodowe i prawo europejskie o konstytucje demokratyczne uznają je za część krajowego porządku prawnego o ratyfikacja dokonywana jest przez uprawniony konstytucyjnie organ, zaś jej warunkiem jest wyrażenie zgody w formie ustawy, przed którymi ratyfikacja ma pierwszeństwo  ustawa o akt parlamentu, który może być uregulowana każda kwestia nie będąca kwestią regulacji konstytucji – niektóre kwestie jak np. budżet państwa muszą być uregulowane drogą ustawy o z ustawą muszą być zgodne wszystkie niższe akty normatywne, zaś sama ustawa musi być zgodna z konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi  akty normatywne o randze ustawy o dekrety prezydenta Mościckiego na mocy noweli sierpniowej z 1926 roku, wydawane w momencie rozwiązania parlamentu lub w sprawach ważnych o dekrety prezydenta Mościckiego na mocy konstytucji kwietniowej o dekrety Rady Państwa 1947-1989 wydawane między sesjami sejmu o art. 234 Konstytucji przewiduje, że w wypadku niemożności zwołania sejmu w stanie wojennym prezydent może wydać dekret z mocą ustawy  rozporządzenia wykonawcze o musi być zgodne z wyższymi aktami normatywnymi o może zostać nakazane lub upoważnione przez ustawę

Prawo o charakterze wewnętrznym – normy obowiązujące wewnątrz organów władzy publicznej np. uchwały, zarządzenia ministrów, prezydenta itp.

 przepisy końcowe – termin wejścia aktu w życie, akty normatywne uchylane niniejszym aktem  podpis – w wypadku ustaw prezydencki

Materia zawarta w akcie normatywnym jest usystematyzowana w części, księgi, tytuły, działy, rozdziały, artykuły, paragrafy, punkty, ustępy, wszystkie numerowane, przy czym numeracja musi być w całym akcie ciągła

40. Pojęcie rodziny prawa

Rodzina prawa – zespół norm prawnych tworzący się według podobieństwa i asymilacji następujących cech:  sposób powstawania  wspólna historia rozwoju  zasięg geograficzny

Np. rodzina prawa anglosaskiego – zmieszanie prawa celtyckiego z saksońskim, wymieszanie się norm prawnych i stworzenie nowych kodyfikacji po podboju Wielkiej Brytanii przez Wilhelma Zdobywcę w 1066 roku, utworzenie własnych zasad i terminów prawnych, odrębność od istniejącego na kontynencie prawa romańskiego

41. Omów system źródeł prawa dowolnej rodziny prawa

Rodzina prawa religijnego:  kanonicznego o prawo boskie – Stary Testament o prawo ludzkie  apostolskie – bosko-apostolskie i apostolskie stworzone przez uczniów Chrystusa i zapisane w Nowym Testamencie  kościelne – ustanowione przez papieża  bulla – pisma papieskie wielkiej wagi w języku łacińskim  breva – mniej uroczyste pismo, czasem w języku naturalnym  listy apostolskie  encykliki o prawo soborowe o prawo zakonne o kodeks kanoniczny o konkordat – połączenie elementów prawa kanonicznego ze świeckim prawem, głównie administracyjnym i międzynarodowym  islamskiego o ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny (VII w.) o Koran o powtarzane przypowieści o Allach o tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenia (dżihad itd.)

42. Wykładnia prawa – pojęcie i spory wokół koncepcji wykładni

Wykładnia (inaczej interpretacja) prawa oznacza proces ustalenia właściwego ustalania przepisów prawnych. Przedmiotem wykładni nie są normy, ale przepisy prawne, jest ona bowiem jedną z czynności wiążących się z wyprowadzaniem norm prawnych z przepisów

dwa stanowiska wobec wykładni  klasyfikacyjna koncepcja wykładni - wykładni dokonuje się tylko na tyle, o ile wymagają tego niejasności tekstu, które wykładnia ma usunąć i jest to jej jedyne działanie o zwolennicy tej koncepcji mówią, ze nie powinno się dokonywać wykładni tego, co jest jasne, zaś potrzeba wyprowadzenia wykładni wynika z:  nieuniknionych naturalnych niejednoznaczności języka naturalnego i języka prawnego  błędów popełnionych przez ustawodawcę  zamierzonych i świadomie wprowadzonych przez ustawodawcę nieostrości wypowiedzi normatywnych, co ma niekiedy związek z rozchwianiem się jego preferencji aksjologicznych i politycznych  zestarzenia się regulacji normatywnych oraz pojawienia się rozziewu między regulacją normatywną a rzeczywistością  derywacyjna koncepcja wykładni – wykładni dokonuje się w każdym przypadku ustalenia normy prawnej – wykładnia jest tu traktowana jako konieczna czynność w procesie wyprowadzania norm prawnych z przepisów o zwolennicy tego stanowiska uważają argumenty klasyfikacyjnej koncepcji za niewystarczające – podstawowym zadaniem wykładni jest odkodowanie normy z przepisów, a nawet sformułowanie pełnej reguły zachowania ze wszystkimi warunkami składającymi się na hipotezę, dyspozycję i sankcję

43. Rodzaje wykładni prawa

Zróżnicowanie wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący:  wykładnia autentyczna – dokonywana przez tego, kto przepis ustanowił  wykładnia legalna – dokonywana przez upoważniony do tego organ państwa (1947-1989 Rada Państwa, 1989-1997 Trybunał Konstytucyjny, Konstytucja 1997 nie wyznaczyła nikogo do oficjalnego pełnienia roli wykładniczej)  wykładnia operatywna – na użytek aktów stosowania prawa objętych kompetencją danego organu mogą jej dokonywać wszystkie organy władzy publicznej, szczególne znaczenie ma tu wykładnia sądowa  wykładnia doktrynalna – każdy może dokonać prywatnie wykładni prawa na swój użytek, lecz nie ma ona dla nikogo mocy wiążącej

Zróżnicowanie wykładni ze względu na sposób jej wykonywania:  wykładnia językowa – polega na wykonywaniu interpretacji przepisów prawnych przy wykorzystaniu reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka prawnego i naturalnego

 uprawnienia sensu stricto – uprawnienia jednego podmiotu odpowiadają obowiązkowi drugiego podmiotu wobec pierwszego

46. Rodzaje stosunków prawnych

Zróżnicowanie ze względu na metodę regulacji prawnej  stosunki cywilnoprawne o strony są równoprawne o nawiązanie stosunku jest często dobrowolne o przedmiot i treść stosunków są określane swobodnie przez strony o obowiązuje sankcja nieważności lub egzekucyjna  stosunki prawno-administracyjne o strony nie są równoprawne o stosunek prawny może nie być dobrowolny dla jednej lub obu stron o podmiot i treść stosunku są z reguły normą iuris cogentis, a zatem nie mogą być dobrowolnie ustalane przez strony o obowiązuje sankcja egzekucyjna lub karna  stosunki prawno-karne o nawiązywanie są w wyniku popełnienia przez indywidualnego sprawcę czynu zabronionego o stroną tego stosunku obok przestępcy jest państwo działające za pośrednictwem organów, nie są to więc stosunki równorzędne o położenie prawne stron wyznaczone jest przez normy o charakterze iuris cogentis o obowiązują sankcje karne, egzekucyjne

Zróżnicowanie ze względu na liczbę podmiotów  stosunki prawne dwustronne  stosunki prawne jednostronne

Zróżnicowanie ze względu na stopień aktualizacji  stosunki dwustronne zindywidualizowane – wskazanie tożsamości stosunki  stosunki jednostronne zindywidualizowane – tylko jedna osoba musi być wskazana co do tożsamości, inne występują anonimowo  stosunki obustronne niezidnywidualizowane – żaden podmiot nie jest znany co do swojej tożsamości

47. Fakt prawny

Fakty prawne – wydarzenia powodujące powstanie lub zmianę stosunków prawnych  zdarzenia – wydarzenia niezależne od woli ludzkiej, wynikające często z działania sił przyrody  zachowania – zdarzenia zależne od ludzkiej woli o czyny  zgodne z prawem  niezgodne z prawem o czynności konwencjonalne  czynności władcze organów władzy publicznej związane za stosowaniem prawa

 czynności władcze organów władzy publicznej związane z tworzeniem prawa  czynności prawne wymagające oświadczenia woli przez osoby fizyczne lub prawne

48. Podmiot, przedmiot i treść stosunku prawnego

Podmioty stosunku prawnego są to osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób będących uczestnikami tego samego stosunku prawnego  w prawie konstytucyjnym podmiotami mogą być państwo, naród lub każdy obywatel  w prawie administracyjnym podmiotami mogą być organy państwa, samorządu, cudzoziemcy, podatnicy, banki, szkoły  w prawie karnym podmiotami mogą być organy ścigania, wymiar sprawiedliwości, sprawcy czynów  w prawe cywilnym podmiotami mogą być osoby fizyczne i prawne o osoba fizyczna – każdy człowiek od urodzenia do śmierci, posiada zdolność prawną, czyli możność uczestnictwa jako podmiot w stosunkach prawnych, której nie można odebrać ani ograniczyć o osoba prawna – twór organizacyjny powstały na podstawie i zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego i zwykle dysponująca pewnym majątkiem  zrzeszenia – zgrupowanie pewnej liczby osób fizycznych i prawnych  zakłady – zgrupowanie pewnego majątku  powstawanie osób prawnych o tryb rejestrowy – osoba prawna jest powoływana z inicjatywy założycieli, a osobowość prawną uzyskuje w chwili wpisu do odpowiedniego rejestru na podstawie decyzji organu państwa (sądu rejestrowego) o tryb ustawowy – w drodze ustawy tworzona jest pewna instytucja, a przepisy tej ustawy nadają jej osobowość prawną o tryb notyfikacyjny – warunkiem powstania osoby prawnej jest powiadomienie odpowiednich władz państwowych

Przedmiotem stosunku prawnego może być określone zachowanie, przedmiot materialny lub prawo. Na treść stosunku prawnego składają się uprawnienia i obowiązki tego podmiotu – zwykle są one rozłożone między wszystkie podmioty