Emerytura pomostowa w prawie polskim, Streszczenia z Administracja

Pobierz Emerytura pomostowa w prawie polskim i więcej Streszczenia w PDF z Administracja tylko na Docsity!

dr Piotr Makarzec

Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Wydział Administracji

Emerytura pomostowa w prawie polskim

Bridging Pension in the Polish Law

S t r e s z c z e n i e Warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej określa ustawa z dnia 19 grud- nia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Świadczenie to przysługuje osobom, które wy- konywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Prace w szczegól- nych warunkach określone są w załączniku nr 1 do tej ustawy. Natomiast prace w szczególnym charakterze w załączniku nr 2. Pracownikami wykonującymi takie prace są również oso- by zatrudnione, przed 1 stycznia 2009 r., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 lub 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i ren- tach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Na emeryturę pomostową może przejść pracownik, który spełnia łącznie następują- ce warunki: urodził się po 31 grudnia 1948 r., ukończył co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna), udowodnił okres pracy w szcze- gólnych warunkach lub o szczególnym cha- rakterze wynoszący co najmniej 15 lat, posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, po 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szcze- gólnym charakterze oraz rozwiązał stosunek (stosunki) pracy

S ł o w a k l u c z o w e : emerytura pomosto- wa, szczególne warunki, szczególny charakter, okres składkowy, Zakład Ubezpieczeń Spo- łecznych

K e y w o r d s : bridging pension, specific conditions, specific nature, contributory pe- riod, Social Insurance Institution

S u m m a r y Conditions for entitlement to bridging pen- sion are specified by the Act of 19 December, 2008 on Bridging Pensions. The right to this allowance is granted for persons who per- formed work in specific conditions or work of specific nature. Work in specific conditions is specified in the Annex 1 to this Act. Work of specific nature is specified in the Annex 2. Employees performing such work are those persons who were employed for a definite pe- riod and full time before 1 January2009 and for work in specific conditions or work of spe- cific nature within the meaning of Article 32 and 33 of the Act on Pensions from the Social Security Fund of 17 December 1998, as well as the Ordinance of the Council of Ministers of 7 February, 1983.Employees have the right to bridging pensions, if they meet jointly the following requirements: they were born after 31 December 1948, they are at least 55 years old (women) or 60 (men), they are able to cer- tify their employment in specific conditions or work of specific nature for at least 15 years, have contributory and non-contributory peri- ods of at least 20 years for women and 25 for men, they performed work in specific condi- tions or work of specific nature, performed work in specific conditions or work of specific nature before 1 January 1999, they performed work in specific conditions or work of specific nature after 31 December 2008 and they ter- minated the employment

Zeszyty Naukowe WSEI seria: ADMINISTRACJA, 4(1/2014), s. 63-

6464 Piotr Makarzec , Emerytura pomostowa w^ prawie polskim

E m e r y t u r y p o m o s t o w e d l a u b e z p i e c z o n y c h

u r o d z o n y c h p o 3 1 g r u d n i a 1 9 4 8 r.

Ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych^1 uregulowano warunki nabywania tego świadczenia. Świadczenia te są elementem nowego systemu emerytalnego, wypłacanym z Funduszu Emerytur Pomostowych 2 przysługującym jedynie ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. Mają one przejściowy charakter gdyż przysługują jedynie do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego^3. Emerytura pomostowa przyznawana jest osobom, które wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Prace w szczególnych warunkach wykonują pracownicy, którzy w pełnym wymiarze czasu pracy są zatrudnieni przy pracach w szczególnych warunkach wymienionych w załączniku nr 1 ustawy. Zaliczamy tu m.in. prace pod ziemią, na wodzie i pod wodą, w powietrzu, w warunkach gorącego i zimnego mikro- klimatu, bardzo ciężkie prace fizyczne, prace w warunkach podwyższonego ci- śnienia atmosferycznego, a także ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym. np. prace rybaków morskich, prace w powietrzu wy- konywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy, prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór, prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych itd. Do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach zalicza się także tancerzy zawodowych ubezpieczonych z tytułu działalności artystycznej, wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym. Natomiast prace o szczególnym charakterze wykonują pracownicy, którzy w pełnym wymiarze czasu pracy są zatrudnieni przy pracach o szczególnym cha- rakterze wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy. Zaliczamy tu m.in. prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psycho- fizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia tej sprawności, np. prace maszynistów pojazdów trakcyjnych, prace kierowców pojazdów uprzy- wilejowanych, prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wy-

(^1) Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm. (^2) Państwowy fundusz celowy tworzony ze składek pracodawców i dotacji z budżetu. (^3) Por. G. Szyburska-Walczak, Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium, Warszawa 2012, s. 164-166, I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2009, s. 274-278, A. Żywicka, Instytucja nadzoru jako determinanta sprawowania władzy wykonawczej w Polsce na rynku finansowym, [w:] Ewolucja władzy wykonawczej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w okresie transformacji ustrojowej 1989-2014, M. Paździor, B. Szmulik (red.), Lu- blin 2015, s. 237-255.

6666 Piotr Makarzec , Emerytura pomostowa w^ prawie polskim

t
uzyskane zarówno przed 1 stycznia 2009 r., jak i po 31 grudnia 2008 r. okresy pracy wymienionej w nowych wykazach prac, stanowiących załączniki do ustawy. Do okresów tych nie wlicza się okresów niewykonywania pracy, za które pra- cownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zatem nie wlicza się tu następujących okresów: t
niezdolności do pracy, za które zostało wypłacone wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, t
za które pracownik otrzymał zasiłek opiekuńczy lub macierzyński. Wyjątkowym przypadkiem są tu nauczyciele, którym dodatkowo nie uwzględ- nia się, m.in., okresów: t
urlopu dla poratowania zdrowia, t
urlopu szkoleniowego, t
przebywania na urlopie na dalsze kształcenie się, t
pozostawania w stanie nieczynnym. Przy powyższym ustalaniu nie uwzględnia się również okresów: urlopu bez- płatnego, urlopu wychowawczego oraz służby wojskowej.

Z a l i c z a n i e o k r e s ó w s k ł a d k o w y c h

i n i e s k ł a d k o w y c h

Okres składkowy i nieskładkowy przy ustalaniu świadczenia powinien wynosić co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zatem należy wliczyć tu: t
okresy składkowe , tj. okresy opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (np. okresy zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej, wykonywa- nia pracy na podstawie umowy – zlecenia, pobierania zasiłku dla bezrobot- nych), a także niektóre okresy, za które składka nie została opłacona, gdyż nie było takiego obowiązku (np. okres zasadniczej służby wojskowej), oraz t
okresy nieskładkowe, tj. okresy braku aktywności zawodowej, za które nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne (m.in. okresy po- bierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, świadczenia przedemerytalnego, okresy studiów wyższych). Okresy nieskładkowe mogą być wliczone do stażu, ale w wymiarze nieprzekra- czającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Do ustania stażu nie uwzględnia okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie przypadających przed dniem objęcia ubezpieczeniem spo- łecznym rolników z tego tytułu. Dodatkowo warunkiem przyznania emerytury pomostowej na ogólnych zasa- dach jest również wykonywanie pracy:

Piotr Makarzec , Emerytura pomostowa w prawie polskim 67

t
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. przez co najmniej 1 dzień oraz t
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r. przez co najmniej 1 dzień.

P r o b l e m r o z w i ą z a n i a s t o s u n k ó w p r a c y

Uzyskanie emerytury pomostowej na ogólnych zasadach jest możliwe pod wa- runkiem rozwiązania stosunku pracy. W sytuacji gdy pracownik był zatrudniony u kilku pracodawców musi on rozwiązać wszystkie stosunki pracy. Samo przyznanie świadczenia nie zależy od tego czy wnioskodawca był wcze- śniej zatrudniony w ramach stosunku pracy. Zatem prawo to może nabyć oso- ba również wtedy, gdy przed zgłoszeniem wniosku prowadziła, np. pozarolniczą działalność, działalność rolniczą, a także wtedy, gdy nie była w tym czasie aktyw- na zawodowo.

E m e r y t u r a p o m o s t o w a n a s z c z e g ó l n y c h

z a s a d a c h

W myśl art. 5-10 ustawy o emeryturach pomostowych możliwe jest uzyskanie emerytury pomostowej na szczególnych zasadach. Możliwość uzyskania takiego świadczenia maj ą pracownicy wykonujący niektóre prace w szczególnych warun- kach lub o szczególnym charakterze wymienione w nowych wykazach prac. Świadczenie to na podstawie powyższych przepisów przysługuje w niższym wieku emerytalnym niż 55 lat dla kobiet lub 60 lat dla mężczyzn oraz niekiedy również mimo posiadania niższego niż 15 lat stażu pracy w szczególnych warun- kach lub o szczególnym charakterze. W niektórych przypadkach uzyskanie emerytury pomostowej uzależnione jest od stanu zdrowia. Niezbędne jest tu uzyskanie orzeczenia o niezdolności do wyko- nywania pracy w danym zawodzie. Posiadanie takiego orzeczenia obowiązuje np. pracowników lotnictwa, hutników, a także maszynistów pojazdów trakcyjnych. Zatem wnioskodawcy, którzy chcą pobierać emeryturę pomostową na szcze- gólnych zasadach, oprócz spełnienia dodatkowych warunków określonych w ta- beli, muszą również: t
mieć okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, t
przed 1 stycznia 1999 r. wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienioną w dotychczasowych przepisach lub w nowych wykazach prac,

Piotr Makarzec , Emerytura pomostowa w prawie polskim 69

Świadczenie to przysługuje do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia po- wszechnego wieku emerytalnego, który jest ustalony indywidualnie dla kobiet i mężczyzn w zależności od daty urodzenia. Od dnia 1 stycznia 2013 r. wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz dla kobiet urodzonych po dniu 31 grudnia 1952 r. jest podwyższany o jeden miesiąc w odniesieniu do ubezpieczonych urodzonych w tym samym kwartale – docelowo do 67 lat. Zatem wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych: t
w I kwartale 1949 r. podwyższono do 65 lat i 5 miesięcy, t
w II kwartale 1949 r. podwyższono do 65 lat i 6 miesięcy, t
w III kwartale 1949 r. podwyższono do 65 lat i 7 miesięcy, t
w IV kwartale 1949 r. podwyższono do 65 lat i 8 miesięcy itd. Dla mężczyzn urodzonych po dniu 30 września 1953 r. wiek emerytalny wy- nosi 67 lat. Natomiast wiek emerytalny dla kobiet urodzonych do dnia 31 grudnia 1952 r. wynosi 60 lat, ale dla kobiet urodzonych: t
w I kwartale 1953 r. wiek podwyższono do 60 lat i 1 miesiąca, t
w II kwartale 1953 r. wiek podwyższono do 60 lat i 2 miesięcy, t
w III kwartale 1953 r. wiek podwyższono do 60 lat i 3 miesięcy, t
w IV kwartale 1953 r. wiek podwyższono do 60 lat i 4 miesięcy itd. Wiek ten dla kobiet urodzonych po dniu 30 września 1973 r. wynosi 67 lat. W sytuacji gdy przed osiągnięciem tego wieku osoba uprawniona nabywa pra- wo do emerytury na podstawie odrębnych przepisów, prawo do emerytury po- mostowej ustaje z dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do tej emerytury.

O b l i c z a n i e w y s o k o ś c i e m e r y t u r y p o m o s t o w e j

Wysokość emerytury pomostowej obliczana jest poprzez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według tablicy średniego dalszego trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie tej emerytury. Podstawa obliczenia emerytury pomostowej składa się z: t
kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryza- cji, zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz t
kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego. W sytuacji gdy wnioskodawca jest członkiem otwartego funduszu emerytalne- go, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie eme-

7070 Piotr Makarzec , Emerytura pomostowa w^ prawie polskim

rytalne, zewidencjonowane na jego koncie w ZUS, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22.

podstawa obliczenia emerytury Emerytura pomostowa = ------------------------------------------------------------ średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza corocznie tablicę średniego dalszego trwania życia w Monitorze Polskim, w formie komunikatu. Stanowi ona podstawę do obliczenia emerytur ustalanych na wnioski zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Ustawodawca przyjął, że kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury.

Tr y b p o s t ę p o w a n i a o p r z y z n a n i e e m e r y t u r y

p o m o s t o w e j

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w drodze decyzji przyznaje prawo do eme- rytury pomostowej oraz jej wysokość. Wniosek składa osoba ubezpieczona lub pełnomocnik. Może być on złożony bezpośrednio w organie rentowym lub za pośrednictwem płatnika składek. Złożenie wniosku może nastąpić również: t
za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania działalno- ści pocztowej w obrocie krajowym lub zagranicznym, a w przypadku osób zamieszkałych za granicą – za pośrednictwem urzędu konsularnego, t
w formie elektronicznej, za pomocą Internetu, przez elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu. Sam formularz wniosku jest dostępny na stronie internetowej http://www.zus.pl/. Załącznikami do wniosku o emeryturę pomostową są: t
zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szcze- gólnym charakterze wymienionej w dotychczasowych przepisach, jak również zaświadczenia potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warun- kach lub o szczególnym charakterze wymienionej w nowych wykazach prac, t
orzeczenie o niezdolności do wykonywania zatrudnienia w szczególnych wa- runkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli orzeczenie takie jest jednym z warunków przyznania emerytury pomostowej, t
dokumenty wymagane do ustalenia kapitału początkowego, o ile wniosko- dawca nie ma ustalonego tego kapitału, t
dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy.

7272 Piotr Makarzec , Emerytura pomostowa w^ prawie polskim

mieszkałej w kraju lub na rachunek bankowy emeryta w kraju, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Prawo do emerytury pomostowej może ulec zawieszeniu – bez względu na wy- sokość uzyskiwanego przychodu – w sytuacji podjęcia przez osobę uprawnioną pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w nowych wykazach prac. W sytuacji gdy świadczeniobiorca osiąga przychód z tytułu wykonywania pra- cy, która nie została wymieniona w nowych wykazach prac – prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu na zasadach przewidzianych dla emerytur i rent przysługujących z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Tr y b o d w o ł a w c z y

W przypadku kwestionowania przez wnioskodawcę decyzji Zakładu przysługuje mu prawo wniesienia odwołania, za pośrednictwem oddziału ZUS do sądu okrę- gowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanego, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie to powinno mieć formę pisemna i wnosi się go do oddziału ZUS, który wydał decyzję albo ustnie do protokołu sporządzonego przez ten oddział. Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat.