Encyclopedia prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 1, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Encyclopedia prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

ENCYKLOPEDIA PRAWA

ISM UW 2006/

1. wielość systemów normatywnych (W. - II/3) ----> OK

systemy regulatorów ludzkich zachowań możemy podzielić na normatywne (prawo, moralność, obyczaje) i nienormatywne (tradycje, mity). Poza tym system norm społecznych zależy od społeczeństwa, w którym się znajdujemy i w którym uczestniczymy – często powoduje to nakładanie się norm na siebie, a niekiedy nawet ich sprzeczność

Człowiek uczestnicząc w wielu różnych grupach społecznych jest poddawany działaniu wielu systemów normatywnych (prawo, moralność, obyczaje) Każdy człowiek podlega w jednym momencie wielu różnym normom, to codziennie działanie człowieka w normatywnej sieci jest nieuniknione.

klasyfikacja systemów normatywnych może uzasadniać ich wielość A zatem wyróżniamy: a) systemy sformalizowane - minimum formalizacji stanowi spisanie b) systemy niesformalizowane

a) autonomiczne - jeden twórca i adresat jednocześnie, wystarczy pomyśleć, np. „Nie będę palić” b) heteronomiczne - tworzone przez zewnętrznego twórcę

a) otwarty – wiemy o jego istnieniu, możemy do niego przystąpić w każdej chwili, np. moda b) zamknięty - trzeba spełnić określone warunki, by do niego przystąpić

2. prawo jako system normatywny (W. - I/3, II/2)

Niezależnie od rozmaitych sporów filozoficznych i metodologicznych w europejskim kręgu kulturowym za naczelną cechę prawa powszechnie uważa się jego normatywny charakter. Prawem są więc normy (reguły, zasady, przykazania), co oznacza, że pewne wzory zachowań uznaje się za powinne, inaczej mówiąc, za obowiązujące, wiążące, dyscyplinujące do określonego sposobu postępowania.

Gdy mówimy o prawie w znaczeniu jurudycznym , a nie o prawidłowościach (prawach) przyrody (np. każda żywa istota umiera), nie stwierdzamy faktu (np. samochody nie jeżdżą po chodniku), lecz wskazujemy powinność (samochody nie powinny wjeżdżać na chodnik). W tym wyraża się normatywny, a nie opisowy charakter praw.

Prawo, moralność, obyczaje mają charakter normatywny , określają jakie zachowania powinno się podejmować, a jakich unikać.

3. systematyka prawa (W. - VIII/1,3) (rzeczywiście trzeba tu mówić też o gałęziach prawa, ale to co jest pod spodem w moim przekonaniu jest także dobrym wstępem, bo systematykę można rozumieć dwojako: jako ulokowanie systemu prawa na tle innych systemów, oraz jako podział prawa na gałęzie, a więc taką systematykę gałęzi prawa)

Systemy:  naturalne – powstają bez ingerencji człowieka, siłami samej natury (układ planetarny, ekosystem)  sztuczne – są dziełem człowieka, powstają wedle z góry przyjętego planu, dla osiągnięcia zamierzonych celów

 realne – składają się z realnie (materialnie) istniejących obiektów (las)  nominalne (pojęciowe) – elementami tych systemów są twory kulturowe: wartości, normy, pojęcia abstrakcyjne)

problem usytuowania systemu prawnego:  niektóre elementy można zaklasyfikować jako naturalne i nominalne  pozytywiści jednak zaliczają prawo jako system sztuczny i nominalny

system prawa – jest to zbiór w pewien sposób powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wysłowionych w tekstach aktów normatywnych i obowiązujących w danym państwie w określonym czasie

Nie wiem czy to jest potrzebne do tego punktu, ale co szkodzi:

Prawo kontynentalne (civil law) Prawo anglosaskie (common law)

• wyłączność/dominacja prawa stanowionego jako źródła prawa
• zakaz tworzenia prawa przez sądy
• minimalizacja roli prawa zwyczajowego, kanonicznego
• prawo winno być co do zasady systemem niesprzecznym wewnętrznie i pozbawionym luk
• najbardziej doskonała forma ustanowionego prawa to kodeks, czyli taka ustawa, która w sposób całościowy i wyczerpujący reguluje określoną dziedzinę życia społecznego
  • mozaika różnych typów prawa (stanowionego, precedensowego, zwyczajowego
  • prymat, ale nie wyłączność prawa stanowionego
  • istotna rola sądów – formułują ogólne i abstrakcyjne reguły postępowania
  • system prawa nie jest w pełni racjonalny i pozbawiony luk, stąd większa rola prywatnych umów, zastępujących regulacje kodeksowe 4. Prawo materialne i formalne; prawo w znaczeniu przedmiotowym i prawo podmiotowe; prawo publiczne i prywatne (W. - I/5, VIII/3, VI/7, )

Prawo materialne Prawo formalne Ogół norm regulujących treść stosunków prawnych, określających sankcje za nieprzestrzeganie, niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie granic uprawnień

Określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanego z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym

Prawo w znaczeniu przedmiotowym

Prawo w znaczeniu podmiotowym

To ogół norm składających się na system prawa zarówno obowiązującego tu i teraz, jak też obowiązującego dawnej, a nawet takiego, którego obowiązywanie dopiero się postuluje

To zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. Dzięki niemu podmiot prawa ma możność swobodnego podejmowania decyzji. 2 teorie:  prawa naturalnego – wg niej prawa podmiotowe mają charakter przyrodzony i są niezbywalne  inne koncepcje – wg nich prawo podmiotowe mają charakter praw pozytywnych (przedmiotowych), chociaż podlegają na ogół silniejszej ochronie zwłaszcza przed naruszeniem

dotyczące zobowiązań jednych osób (względem drugich) oraz 'praw' przynależnych drugiej osobie (na mocy których może ona żądać czegoś od pierwszej) Prawo przez Petrażyckiego jest również określane jako projekcja obowiązków na zachowanie swoje i innych w teraźniejszości, przeszłości i przyszłości dokonywane przez człowieka. We Wstępie do nauki prawa i moralności Petrażycki wyróżnia dwa rodzaje prawa: intuicyjne i pozytywne, wyróżnione ze względu na różne klasy zjawisk psychicznych. Różnice między nimi są następujące: prawo intuicyjne jest prawem indywidualnym (indywidualno-różnorodnym, nieszablonowym) przynależnym jednostce lub grupie ludzi; zaś prawo pozytywne obejmuje wszystkich, bowiem to właśnie ono reguluje stosunki społeczne. I mimo tego, że autor przyznaje wyższość prawa pozytywnego nad prawem intuicyjnym , to jednak stwierdza, że “(...) faktyczną podstawą właściwego społecznego »porządku prawnego« i rzeczywistym motorem życia społeczno-prawnego (...) jest w istocie rzeczy nie prawo pozytywne, lecz intuicyjne”. Uzupełnić tę kwestię należy jeszcze stwierdzeniem autora, iż prawa te kształtują się wzajemnie, czyli prawo pozytywne wpływa na kształtowanie się prawa intuicyjnego oraz prawo intuicyjne wpływa na kształt prawa pozytywnego. Z tego też powodu mamy do czynienia z trzema sferami życia prawa:  sfera prawa intuicyjnego  sfera prawa pozytywnego;  sfera wzajemnego przenikania się tych dwóch praw

7. Funkcje prawa (W. - I/4)

Funkcje prawa: cel : pewien postulowany stan rzeczy, który ma być osiągnięty dzięki podjęciu określonych czynności; jest czymś planowanym, zamierzonym funkcja : rzeczywisty, obiektywny skutek, rezultat istnienia jakiejś instytucji, normy dla otoczenia; rezultat może być zaplanowany i oczekiwany (funkcja pokrywa się z celem) → niekiedy zaplanowany cel nie zostaje osiągnięty, ale działanie zawsze wywołuje jakiś skutek

skutki mogą być planowane i nieplanowane, korzystne (eufunkcjonalnymi) i niekorzystne (dysfunkcjonalnymi)

podejście teleologiczne ( teleos gr. osiągnięty cel): istnieje globalny cel prawa inni uważają, iż można mówić jedynie o celu danej normy, a nie celu prawa w ogóle → zarówno prawo w ogóle jak i poszczególne normy wywołują określone skutki, realizują pewne

typologia funkcji prawa, pierwsza propozycja:  stabilizacyjna : skutkiem działania prawa w społeczeństwie jest utrwalanie istniejącego w nim ładu politycznego  dynamizacyjna : promowanie zmian w różnych sferach życia społecznego  ochronna : prawo wspiera rozmaite wartości istotne ze społecznego punktu widzenia  organizacyjna : tworzenie instytucjonalnych warunków życia społecznego i państwowego  represyjna : prawo działa przez obawę dolegliwości, które mogą spotkać naruszycieli norm  wychowawcza : prawo wyrabia w adresatach trwałe przekonania, skłonności i nawyki

typologia funkcji prawa, druga propozycja:  kontrolna : rezultatem działania prawa jest poddanie zachować ludzkich społecznej kontroli  dystrybutywna : prawo przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów  regulacja konfliktów : rezultatem działania prawa jest rozstrzyganie sporów między ludźmi

 Język prawny i prawniczy (W. - V/2)

język prawny – odmienny od języka naturalnego terminologią, gramatyką (specyficzne użycie czasu teraźniejszego), stylistyką (powtarzanie wyrazów w jednym zdaniu) – wypowiedzi normatywne

język prawniczy – język naturalny, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującym i innych zjawiskach prawnych, w języku tym opisywane są instytucje prawne, metody badań, wykładnia – język ten zróżnicowany jest ze względu na różnorodność podmiotów, które się nim posługują

9. Wypowiedzi performatywne za jej pomocą tworzymy własną rzeczywistość, wyraża sens aktów konwencjonalnych, takich czynności, z którymi łączy się dokonanie zmian w otaczającej nas rzeczywistości (nadanie imienia, powołanie na stanowisko)

na nieskuteczność wypowiedzi wskazuje:  pozorność o ukryta o zapowiedziana  żart  realna groźba  błąd

o doniosłości prawnej  w aspekcie generalnym – powszechnie obowiązuje prawo  w aspekcie indywidualnym – prawo personalne o doniosłości quasi-prawnej

czasowniki performatywne - oznaczają czynność, jaka nie mogłaby być wykonana bez formy pisanej lub mówionej

10. Dyrektywa i sposoby jej wyrażania

rozkaz, prośba zalecenie

nakaz – dyrektywa konieczności zakaz – dyrektywa niemożności

D („ut” p)

D – dyrektywa „ut” – utinem (żeby) p – pożądane zachowanie

a wykładzie było rozróżnienie na dyrektywy: ➢ słabe, np. radzi się, zaleca się ➢ silne, np. nakazuje się, rozkazuje się

11. Zasady prawa, reguła prawa, norma prawa

norma prawna – najmniejszy, stanowiący sensowną całość element prawa

zasady prawa - podstawowe założenia, które wyrażają cechy charakterystyczne danego systemu prawa; idee przewodnie, których treść jest związana z tzw. stosunkami ekonomiczno-społecznymi; są normami dyrektywalnymi (mówią, jak być powinno) i naczelnymi (inne normy z danej gałęzi prawa nie mogą być z nimi sprzeczne)

funkcje zasad  porządkująca (pozwalają np. na badania porównawcze różnych systemów prawnych)

Z punktu widzenia prawoznawstwa można wyróżniać wiele rodzajów norm prawnych (norm postępowania). Oto kilka z klasyfikacji:

A. ze względu na sposób określania czynu do spełnienia normy merytoryczne – normy o treści merytorycznie określonej; nakazują lub zakazują określonym adresatom postępować w określony sposób w określonych okolicznościach, przy czym mogą one komuś nakazywać czy zakazywać zrealizowanie określonego stanu rzeczy, pozostawiając mu do wyboru to, w jaki sposób dany stan rzeczy zrealizuje normy blankietowe – normy wskazujące sposób określania czynów nakazanych bądź zakazanych przez normę

B.

- norma sankcjonowana – hipoteza + dyspozycja; jest skierowana do pewnej kategorii adresatów określonych rodzajowo (adresaci pierwotni)

• norma sankcjonująca – stanowi, że w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej zostanie zastosowana sankcja; zawsze skierowana jest do organów władzy publicznej

C. ze względu na sposób wyznaczania obowiązków i uprawnień adresata

➢ NORMY-REGUŁY – wyznaczają zachowanie powinne w taki sposób, że adresat może spełnić nałożony na niego obowiązek lub może go naruszyć , jeżeli zachowa się odmiennie; w sytuacji sprzeczności norm-reguł jedną z nich musimy uznać za nieobowiązującą

➢ NORMY-ZASADY – można je przestrzegać w mniejszym lub większym stopniu a) dyrektywalne – nie stwierdzamy tego, co jest, ale wskazujemy, co być powinno; dyrektywa, kierunek, postulat, wyznacznik; np. lex retro non agit – prawo nie działa wstecz b) opisowe – wzorzec, model ukształtowania się jakiejś instytucji prawnej, który rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materiału prawnego; np. prawo własności

D. ze względu na sposób wyznaczania powinnego zachowania a) imperatywne ( ius cogens, bezwzględnie wiążace ) – ustanawiają drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszczają zachowania odmiennego b) dyspozytywne ( ius dispositivium , względnie wiążące ) – ustanawiają pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszczają, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odmienny, wybrany przez siebie c) semiimperatywne ( jednostronnie bezwzględnie wiążące ) – zapewniają możliwość zwiększenia uprawnień, ale nie dopuszczają możliwości ich ograniczenia

14. Hipoteza i dyspozycja (W. - VI/3-5) ---->> OK (dyspozycja..?)

HIPOTEZA – część normy, która określa adresata normy oraz warunki lub okoliczności , w których adresatowi temu jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić ● dotyczy elementów podmiotowych : wskazuje adresata i jego cechy oraz cel i sposób działania ● dotyczy elementów przedmiotowych: odnosi się do stanów, zjawisk lub wydarzeń w stosunku do adresata zewnętrznych ● może określać czas i miejsce działania

DYSPOZYCJA – określa treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów przedmiotem dyspozycji mogą być:  czyny (faktyczne zachowania psychofizyczne), np. kradzież mienia, zabójstwo, pomoc tonącemu  czynności konwencjonalne (takie zachowania, którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie, inne niż to, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu tych czynności i ich skutków) ➔ prawnie istotne  akty tworzenia prawa dokonywane przez organy państwa na podstawie norm prawa publicznego

 akty stosowania prawa  czynności prawne – zachowania osób prawnych i fizycznych wymagające oświadczenia woli i zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych, np. testament, umowa ➔ prawnie obojętne (obyczajowe, organizacyjne, religijne, inne) kwalifikacja zachowań:  nakaz

1. obejmuje tylko jeden typ zachowań, od którego uchylić się nie można lub
2. obejmuje jeden typ zachowania podstawowego i drugi, który może być wybrany przez adresata w określonych okolicznościach
3. zaniechanie – powstrzymanie się od zachowania nakazanego jest sankcjonowane  zakaz
4. wskazuje typy zachowań niedopuszczalnych
5. zakazane przez prawo są czyny
6. poprzez użycie funktora normotwórczego
7. poprzez sformułowanie normy określającej sankcję

 dozwolenie : wszystko, co nie jest zakazane lub nakazane, jest dozwolone (nie dotyczy to zachowania indyferentne ➔ słabe – brak zakazów odnoszących się do pewnej dziedziny spraw; działanie lub zaniechanie podjęte w ich granicach nie wywołuje żadnych skutków prawnych ( nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa, jeśli nie przewiduje tego ustawa karna) ➔ mocne – zachowania są uregulowane przez prawo i rodzą skutki prawne, mimo że nie są danym adresatom ani nakazane, ani zakazane, np. testament

ZNR – z. nieuregulowane prawnie ZN – zachowania nakazane ZDM – dozwolenia mocne ZZ – zachowania zakazane ZD – zachowania dopuszczalne

15. Sankcja – rodzaje (W. - VI/10) ----> OK

rodzaje sankcji:  sankcja egzekucyjna – przymusowe wykonanie niedopełnionego obowiązku lub przymusowe unicestwienie rzeczy uzyskanych wbrew zakazowi  sankcja nieważności (bezskuteczności) czynności konwencjonalnej – odebranie czynności skuteczności prawnej o nieważność bezwzględna – z mocy samego prawa uznaje się, że czynność nie wykonała żadnych skutków prawnych gdy:  czynności dokonała osoba, która nie mogła jej dokonać  czynność została dokonana bez zgody organu władzy państwowej  czynność została dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy o nieważność względna –^ na wniosek określonej osoby do odpowiedniego organu  sankcja karna (represyjna, penalna) – pozbawienie naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr o funkcje kary:  odpłata  resocjalizacja przestępcy  odstraszenie przestępcy od popełnienia w przyszłości czynów karalnych  izolacja przestępcy od społeczeństwa  izolacja przestępcy na zawsze

ZNR ZN ZDM ZZ

ZD

ma pewien luz interpretacyjny. Ta swoboda nie jest jednak absolutna, gdyż granice decyzji wytyczone są przez zawarte w przepisach odesłania pozasystemowe – w tekstach aktów normatywnych spotykamy pozaprawne kryteria ocen przez użycie takich określeń jak „dobra wiara”, „społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy”, bądź też odesłanie wprost do pozaprawnych porządków normatywnych, np. Do zasad współżycia społecznego. Przepisy wprowadzające takie sposoby regulacji to klauzule generalne.

klauzule generalne - przepisy, które wprowadzają pozaprawne sposoby regulacji; oddziałują na stosowanie konkretnych przepisów prawa

zapewniają elastyczność prawa oraz określone sposoby interpretacji takich subiektywnych zwrotów jak „dobra wiara”, „ważne powody” itd.

20. Obowiązywanie prawa w czasie; desuetudo

 obowiązywanie w ujęciu aksjologicznym – zgodność norm z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi, polegająca na uznaniu norm stanowionych za niewiążące w wypadku ich niezgodności z określonymi wartościami  realistyczne obowiązywanie prawa – polega na występującym w masowej skali zjawisku zgodności zachowania adresatów z tymi normami. Można mówić, że prawo nie obowiązuje, jeśli się stwierdzi, że w masowej skali jego adresaci zachowują się niezgodnie z dyspozycjami norm w warunkach określonych przez hipotezy. Pojawia się problem odwyknienia (desuetudo) – zjawiska długotrwałego niestosowania lub nie przestrzegania norm lub przepisów prawnych  formalne – polega na uznaniu, że prawo obowiązuje gdy zostało ustanowione, właściwie ogłoszone, nie zawiera postanowień sprzecznych i nie zostało uznane za sprzeczne z konstytucją – wyklucza się istnienie desuetudo, gdyż przepisy prawne obowiązują tak długo, aż nie zostaną uchylone

obowiązywanie w czasie – norma obowiązuje od momentu, który wyznacza ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. W Polsce obowiązuje generalna zasada, że akty normatywne wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym, chyba że przepis wprowadzający podaje jakiś inny termin. Jeśli ustawodawca chce, aby akt normatywny obowiązywał od innego dnia, zamieszcza zastrzeżenie będące częścią przepisów końcowych. Czas dzielący dwie daty opublikowania i wejścia w życie określa się mianem vacatio legis – jest on wykorzystywany na zapoznanie się z nowym prawem. Zwykle akty normatywne nie przewidują końcowego obowiązywanie, są jednak wyjątki, jak choćby obowiązywanie ustawy budżetowej do 31 grudnia każdego roku

Desuetudo – odwykniecie – zjawisko długotrwałego niestosowania lub nieprzestrzegania normy. Mogą to być normy sankcjonowana (gdy nie przestrzegana dyspozycja) i sankcjonująca (gdy nie przestrzegana przez adresata wtórnego – państwo – nie korzysta ze swych kompetencji i nie stosuje sankcji). Koncepcja ta spotyka się z wątpliwościami – kto, kiedy i w jakim trybie może stwierdzić odwyknięcie. Ponadto organy państwa nie zawsze mają możliwość odstąpienia od normy może bowiem to zależeć od innych podmiotów. Trzeba zaznaczyć że desuetudo dot. Norm nie przepisów. Przepisy archaiczne mogą zostać poddane wykładni, by norma wychodząca z nich nie budziła wątpliwości.

21. Obowiązywanie prawa w przestrzeni

prawo wewnętrznkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, może też obowiązywać na część, np. prawo miejscowe. Każdy, kto znajduje się na terytorium danego państwa, podlega jego prawu. Umowy międzynarodowe prawa publicznego nie stosują sankcji prawa wewnątrzkrajowego wobec niektórych podmiotów np. personelu dyplomatycznego. Obserwuje się rozwój ponadpaństwowych systemów ochrony praw człowieka, usprawiedliwiających międzynarodowe interwencje w celu ochrony tych praw. Prawo wewnątrzkrajowe dopuszcza w pewnych przypadkach stosowanie prawa obcego, np. w prawie małżeńskim przy zawieraniu małżeństwa przez osoby o różnych narodowościach

22. Konflikty hierarchiczne przepisów prawa

czy mi się wydaje czy ten temat poruszył Winczorek na stronie 127 u dołu?

Do konfliktów hierarchicznych mają zastosowanie reguły kolizyjne porządku hierarchicznego.

23. Sprzeczności w prawie (W. - VIII/5) ---->>> OK

Sprzeczności norm:  sprzeczności logiczne  N1 nakazuje, a N2 zakazuje  N1 nakazuje, a N2 dozwala  N1 zakazuje, a N2 dozwala  przeciwieństwa logiczne – 2 lub więcej norm nakazuje adresatowi różnego rodzaju zachowania, które są z naszą wiedzą niemożliwe do zrealizowania. W tym przypadku konieczne jest odwołanie do wiedzy pozaprawnej. Przykład: „Bądź jutro całą dobę w Rzeszowie”  niezgodności prakseologiczne – zachowanie zgodne z pierwszą normą unicestwia skutek zachowania zgodnego z 2gą normą. Przykład: „Otwórz drzwi, jeśli są zamknięte.”

Reguły kolizyjne pozwalające na usuwanie sprzeczności:  porządku hierarchicznego – norma wyżej usytuowana w hierarchii uchyla normę wcześniejszą. Lex superior derogat legi inferiori. Przykład: ustawa uchyla rozporządzenie  porządku czasowego – norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą (chyba, że norma późniejsza jest normą niższego rzędu). Przykład: późniejsza norma w ustawie uchyla wcześniejszą, ALE późniejsza norma w rozporządzeniu nie uchyla wcześniejszej normy w ustawie  porządku treściowego – norma szczegółowa uchyla normę ogólną (pod warunkiem, że nie jest normą niższego rzędu) Lex specialis derogat legis generalis. Czas wprowadzenia nie gra roli, późniejsze wprowadzenie normy ogólnej nie uchyla szczegółowej.

24. Luka w prawie (W. - VII/6) ---->> OK

luka w prawie – taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony i gdyby ustawodawca działał racjonalnie, to stan ten uregulowałby

 konstrukcyjne luki w prawie:  swoista luka w prawie – ustawodawca nie zakończył procesu ustawodawczego zgodnie z zapowiedzią  luka techniczna – mimo zakończenia procesu legislacyjnego nie można ustalić norm regulujących określoną kwestię, przykład: utworzono instytucje ale nie nadano jej kompetencji  luki aksjologiczne (pozorne) – luka, która istnieje w świadomości człowieka, oceniającego prawo  luki logiczne – mają wynikać ze sprzeczności norm, jest to jednak wątpliwe w związku z istnieniem reguł kolizyjnych

Metoda usuwania luk – przede wszystkim analogia, czyli wnioskowanie z podobieństwa. Przyjęcie tezy, że luki aksjologiczne są lukami pozornymi, a luki logiczne nie istnieją, prowadzi do wniosku, iż metoda analogii w prawie znajduje zastosowanie do usuwania luk konstrukcyjnych niektórzy uważają, że w systemie prawa nie ma luk, gdyż ustawodawca uregulował prawnie wszystko i tylko to, co chciał uregulować, niczego nie pozostawiając poza sferą swoich działań. Inni twierdzą, że poza kwestiami uregulowanymi istnieją też takie, które z różnych względów nie zostały uregulowane, choć powinny

25. Analogia w prawie