Encyclopedia prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 4, Notatki z Prawoznawstwo

Pobierz Encyclopedia prawa - Notatki - Podstawy prawa - Część 4 i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

2. trwałego.

Możliwość orzeczenia separacji powstaje przy spełnieniu minimum jednej przesłanki, którą jest istnienie zupełnego rozkładu pożycia, ale spełnienie obu przesłanek również dopuszcza orzeczenie separacji, jeżeli małżonkowie wybiorą tę formę rozdzielenia.

Graficznie różnice te można przedstawić następująco:

73. Zasady dziedziczenia w prawie polskim

Dziedziczenie – według definicji słownikowej - polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców). Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami. Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia :

1. ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. Kolejność dziedziczenia ustawowego określają art. 931-937 Kodeksu cywilnego,
2. testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie. Formy testamentu określają art. 949-954 Kodeksu cywilnego.

74. Pojęcie spadku

Spadek – ogól praw i obowiązków majątkowych zmarłego(prawa majątkowe, czyli pasywa, lecz także obowiązki majątkowe, czyli pasywa, długi); do spadku nie należą prawa o charakterze niemajątkowym, gdyż wygasają z chwilą śmierci, a także niektóre prawa majątkowe ściśle związane z osoba zmarłego(użytkowanie, służebności osobiste, prawo do renty, alimentów, dożywocia) oraz prawa przechodzące na określone osoby niezależnie od tego czy są spadkobiercami(prawo najmu lokalu mieszkalnego, prawo osoby wskazanej przez spadkodawce przed śmiercią do otrzymania określonej sumy pieniężnej); długi spadkowe – te, które obciążały spadkodawce, jak i te, które powstały w związku z jego śmiercią(koszty pogrzebu, postępowania spadkowego

75.Zachowek

zachowek – określona cześć wartości udziału spadkowego, która przypadałaby danemu spadkobiercy ustawowemu, gdyby nie postanowienie testamentowe powołujące innego spadkobierce; do zachowku nie są uprawnieni wszyscy potencjalni spadkobiercy ustawowi, tylko zstępni i małżonek, a także rodzice(pod warunkiem, ze w konkretnym przypadku dziedziczyliby z ustawy) niepełnoletni dostaje 2/3 sumy zachowku, a zstępni i małżonek 1/

76. Rodzaje testamentów (definicja, forma <w tym przesłanki ważności testamentu holograficznego>, nieważność)

Rodzaje testamentów: ➢ Zwykły

1. Własnoręczny (holograficzny)
2. Notarialny
3. Urzędowy (alograficzny) ➢ Szczególny(traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba ze spadkodawca zmarł przed upływem terminu)
4. Ustny
5. Podróżny
6. wojskowy

własnoręczny (holograficzny) – najprostsza forma testamentu; spadkodawca spisuje własnoręcznie swoja wolę, podpisuje pismo(czytelny, złożony co najmniej z nazwiska) i opatruje datą(niekonieczne, jeżeli czas powstania nie budzi wątpliwości)

urzędowy (alograficzny) – oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec obecności właściwego urzędnika, którym może być wójt gminy itp., oświadczenie spisywane jest potem w protokole

notarialny – testament w formie aktu notarialnego

ustny – sporządzony w obecności 3 świadków (treść jest stwierdzana przez: spisanie oświadczenia spadkodawcy i podpisane przez spadkodawce i minimum 2 świadków po roku od złożenia oświadczenia albo w terminie 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku – wtedy co najmniej 2 świadków składa przed sadem zgodne zeznania

77. Wydziedziczenie

wydziedziczenie – pozbawienie osoby uprawnionej zachowku, wydziedziczenie może nastąpić jedynie w testamencie, powinna być tez ujawniona jego przyczyna

przyczyny wydziedziczenia uprawnionego:

➔ wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ➔ dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub czci ➔ uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych

78. Stosunek pracy, a stosunek cywilnoprawny

Stosunek pracy - to stosunek prawny, w którym pracownik obowiązany jest do osobistego i zgodnego z poleceniami pracodawcy świadczenia pracy określonego rodzaju i na określonym stanowisku, a pracodawca do stworzenia warunków umożliwiających jej wykonywania oraz wypłaty wynagrodzenia i świadczeń dodatkowych; cechą stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy w toku świadczenia pracy( pracownik ma obowiązek przestrzegać porządku pracy w zakładzie i wykonywać polecenia przełożonych) oraz osobiste świadczenie.

Cechy stosunku pracy:  Podporządkowanie pracownika pracodawcy w toku świadczenia pracy  Ryzyko osiągnięcia zamierzonych efektów gospodarczych i finansowych ponoszone przez pracodawcę  Obowiązek osobistego świadczenia pracy przez pracownika  ciągły i powtarzalny

Nawiązanie stosunku pracy następuje poprzez

• umowę o pracę
• powołanie

Oprócz tego stosunek pracy powstały na podstawie umowy może wygasnąć w wyniku upływu czasu, na który umowa została zawarta, albo w wyniku śmierci pracodawcy lub pracownika.

80. Przestępstwo (definicja, elementy, rodzaje przestępstw, przykłady: przestępstwa przeciwko państwu)

przestępstwo – czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

RODZAJE PRZESTĘPSTW:

➢ zbrodnie (dolna granica – 3 lata)

• powyżej 3 lat ➢ występki (górna granica – 1 miesiąc)
• powyżej 1 mies. (ograniczenie/pozbawienie wolności)
• grzywna powyżej 30 stawek dziennych
• jak czyn od 1 miesiąca do 5 lat (widełki)

RESZTA TO WYKROCZENIA --- (poniżej 1 miesiaca)

Przestępstwo:  materialne (skutkowe)  formalne (bezskutkowe) --> nieudzielenie pomocy

Przykłady przestępstw przeciwko państwu: (RP)  spisek  zamach stanu  zdrada dyplomatyczna  szpiegostwo  dezinformacja wywiadowcza  pomawianie narodu polskiego  znieważanie narodu  zamach na prezydenta  czynna napaść na prezydenta lub jego znieważenie  znieważenie, uszkodzenie znaków państwowych

81.Podstawowe zasady prawa karnego (W. - VII/4)

 zasada praworządności , czyli dyrektywa ścisłego przestrzegania nakazów prawa  nullum crimen sine lege – nie ma kary bez ustawy  nullum crimen sine culpa – nie ma przestępstwa bez ustawy  nullum crimen sine poena – nie ma przestępstwa bez kary (każde przestępstwo winno być ukarane)  zakaz stosowania analogii na niekorzyść oskarżonego  zasada humanizmu , która prowadzi do przyjęcia m.in. Zasady subsydiarności prawa karnego wobec innych uregulowań prawnych  zasada sądowego wymiaru kary sprawiedliwej  zasada in in dubio pro reo , czyli nakaz interpretowania wątpliwości na korzyść oskarzonego  prawo do obrony  subsydiarność

82. Zasady odpowiedzialności karnej ------> OK (z podręcznika Gardockiego)

Zasada odpowiedzialności karnej za czyn jest jedną z podstawowych zasad prawa karnego.

Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu (działania lub zaniechania). Nie mogą być podstawą odpowiedzialności karnej myśli, poglądy, zamiary człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne. Odpowiedzialność karna może nastąpić dopiero, gdy czyjś pogląd uzewnętrzni się w czynie i oczywiście wtedy, gdy zamiar popełnienia przestępstwa jest realizowany. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn przesądza, że odpowiedzialność ta nie może nastąpić bez uprzedniego czynu sprawcy, tj. czyn jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności.

83. Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa (sprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze, podżeganie, pomocnictwo)

FORMY ZJAWISKOWE:  SPRAWSTWO:

• współsprawstwo
• sprawstwo kierownicze  PODŻEGANIE (nakłanianie)  POMOCNICTWO (przed i w trakcie) 84. Formy stadialne przestępstwa (przygotowanie, usiłowanie, dokonanie)

FORMY STADIALNE:  ZAMIAR (nie przestępstwo, nie karze się za myśli)  PRZYGOTOWANIE (niekaralne, chyba, że tak stanowi ustawa)  USIŁOWANIE

• udolne (zmierzam bezpośrednio do dokonania, ale to nie następuje)
• nieudolne (np. jak zabijam kogoś martwego)  DOKONANIE 85. Kara w prawie karnym (pojęcie, funkcje, rodzaje kar)

kara - konsekwencja popełnienia przestępstwa, którą jest określona przez prawo karne dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata czynu i osoby sprawcy

Funkcje kary:  odwetowa – odpłata złem za zło  eliminująca – eliminuje jednostki uważane za niebezpieczne ze społeczeństwa  prewencyjna  ogólna  szcze  poprawcza – daje możliwość poprawy

Rodzaje kar:  grzywna  ograniczenie wolności  pozbawienie wolności  25 lat pozbawienia wolności  dożywotnie pozbawienie wolności

86. Środki karne – rodzaje, funkcje

ŚRODKI KARNE:  pozbawienie praw publicznych

1. nie ma prawa do głosowania
2. pozbawienie stopnia wojskowego
3. odebranie orderów i tytułów (nie można ich też nabywać)  zakaz prowadzenia działalności związanej z edukacją, wychowaniem, leczeniem lub opieką nad

zdoła go uniknąć

• niedbalstwo: Nieświadoma nieumyślność polega na tym, że sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia chociaż powinien przewidzieć 89. Podstawowe zasady prawa administracyjnego (wg pani mgr Grenich to samo ma być w pytaniu 94)

 zasada legalizmu (wszystko w granicach prawa)  zasada prawdy obiektywnej (zgodnie z którą organy administracji są zobowiązane do dokładnego wyjaśnienia sprawy będącej przedmiotem postępowania;  zasada realizacji dobra wspólnego  zasada pogłębiania zaufania obywateli do państwa (administracja rzetelnie prowadzić postępowania)  zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (zgodnie z którą organy administracji są zobowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron postępowania administracyjnego o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków)  zasada szybkości i wnikliwości postępowania (organy administracji powinny działać bez zbędnej zwłoki)  zasada ugody administracyjnej (zgodnie z którą organ administracji powinien podejmować czynności zmierzające do zawarcia ugody przez strony postępowania jeżeli strony mają sporne interesy)  zasada dwuinstancyjności postępowania (zgodnie z którą od decyzji organu administracji można odwołać się do organów wyższego stopnia /szczebla!, np. od decyzji urzędu skarbowego można odwołać się do izby skarbowej)  zasada trwałości decyzji administracyjnej (jak decyzja jest raz odrzucona, to w tych samych warunkach następnym razem w ogóle nie musi być rozpatrywana)  zasada sądowej kontroli decyzji (można odwołać się do sądu)

90. Administracja publiczna, państwowa, rządowa, samorządowa

Administracja publiczna - "służba społeczeństwu" Administracja publiczna w ujęciu przedmiotowym (cechy działalności):

 realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych potrzeb społeczeństwa  działanie na podstawie prawa i w jego granicach (legalność działania)  charakter polityczny działalności - powiązanie z władzą polityczną  działanie w imieniu i na rachunek państwa (powszechna zgoda społeczeństwa)  działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu, nie jest nastawiona na zysk)  działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe, stabilne - niezależne od zmian w kraju)  różnorodność form i postaci, różnorodność działalności

Administracja Najprościej definiować administrację poprzez to czym ona nie jest – otóż jest ona jednym z przejawów państwa, ale nie jest związana z ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. Oznacza zarząd, organizację i realizację zadań państwa w oparciu o istniejące przepisy.

Administracja państwowa – Organy:

1. naczelne – Rada Min. Ministrowie, Premier

2. rządowa (podporządkowana Radzie Min.)? centralne (dla całego kraju) ? terenowe (część kraju, np. wojewoda) ? zespolona (podp. Woj.) ? niezespolona (podp. Min)

3. samorządowa – gmina

• powiat
• województwo

91. Nadzór, kontrola, koordynacja, kierownictwo w prawie administracyjnym.

kontrola – organ kontrolujący może sprawdzić działanie organu kontrolowanego, ale nie ma możliwości wiążącego wpływania na jego bieżącą działalność. Kompetencje organu kontrolującego zawsze muszą być dokładnie uregulowane, w szczególności mogą to być: przegląd działalności organu kontrolowanego, wgląd do akt i dokumentów, wstęp do pomieszczeń i zakładów, żądanie wyjaśnień w sprawach objętych kontrolą. Organ kontrolujący odpowiada tylko za kontrolę, nie za działanie organu kontrolującego

nadzór – kontrola + wiążące dla nadzorowanego decyzje

środki nadzoru = uprawnienia władcze:  merytoryczne : uchylanie, zawieszanie aktów organu nadzorowanego  personalne : np. zawieszanie organów nadzorowanego podmiotu

 represyjne – w razie złamania prawa – nakazy, uchylenia aktów, nadzór komisaryczny itp.  prewencyjne – uzgadnianie, zatwierdzanie aktów organu nadzorowanego

kierownictwo – każdy niezakazany środek wpływania na organ kierowany jest dozwolony, pełna odpowiedzialność (mogę używać wszelakich środków mieszczących się w ramach prawa)

koordynacja – forma oddziaływania w celu harmonizowania działań (wobec jednostek niebezpośrednio podległych, środki: interweniowanie u bezpośrednich przełożonych itp.)

92. Decentralizacja – centralizacja, dekoncentracja – koncentracja.

Decentralizacja i centralizacja wiążą się z kwestią podporządkowania hierarchicznego, natomiast dekoncentracja i koncentracja wskazują na to KTO i GDZIE ma kompetencje.

Decentralizacja – przeniesienia zadań na organy administracji, wobec których nie występuje podporządkowanie hierarchiczne względem siebie.

Organy niższego rzędu posiadają samodzielność w wykonywaniu powierzonych im zadań. Kryterium wykonywania zadań dokonywane jest przez kontrolę legalności (organ nadzoru). Przekazanie kompetencji następuje w drodze ustaw, ma charakter względnie trwały.

Centralizacja – skupienie zadań w organie najwyższym, który ma prawo je wykonywać lub powierzyć.

A A

| (nadzór) ---> decentralizacja | (kierownictwo) ---> centralizacja

B B

Dekoncentracja – przenoszenie wykonywania zadań w ramach jednego podmiotu na podmioty niższe(bliższe obywatelowi) np. gmina à sołectwo (sołtys, zebranie wiejskie) – jednostka pomocnicza gminy. Wewnętrzna w ramach jednego urzędu np. wojewoda à pracownicy.

 rzeczowa – kilka urzędów na tym samym szczeblu, ale zajmują się różnymi kwestiami

 terytorialna – np. 16 województw, każde ma te same kompetencje, ale obejmuje inne terytorium

Koncentracja – zjawisko skupiania kompetencji w rękach nielicznej grupy organów.

93. Organy administracji publicznej (pojęcie, rodzaje, zakres działania, własności)

Hierarchiczne podporządkowanie oznacza taką zależność organu niższego od organu wyższego stopnia, w której ten ostatni ma prawo kierowania pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decyduje o obsadzie personalnej organu niższego. Według zakresu kompetencji do podejmowania samodzielnych decyzji dzielimy organy na :  organy decydujące, czyli takie, którym przepisy prawa przyznają prawo władczego rozstrzygania spraw w drodze decyzji wiążących inne podmioty;  organy pomocnicze zwane doradczymi, zajmujące się tylko badaniem spraw i wyrażaniem opinii.

94. Zasady działania podmiotów administracji (ponoć trza lecieć zasadami z pytania **89)

95. Prawne formy działania administracji -----> OK**

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADM. PUBLICZNEJ – to prawnie określony typ konkretnej czynności organu administracji.

Rodzaje:  akty normatywne  akty administracyjne (w szczególności decyzje administracyjne)  ugody  porozumienia administracyjne  czynności cywilnoprawne  czynności faktyczne.

Sfera zewnętrzna – to działalność administracji podejmowana w stosunku do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani służbowo danemu organowi administracji. Sfera wewnętrzna – wtedy, gdy w grę wchodzą stosunki prawne z organami czy jednostkami organizacyjnymi bądź też z pracownikami bezpośrednio, służbowo podporządkowanymi danemu organowi. Działania władcze – to akty administracyjne i normatywne. Ich cechą jest to, że organ administracji jednostronnie, mocą swoich kompetencji rozstrzyga o pozycji prawnej drugiej strony stosunku prawnego, a więc o pozycji obywatela, czy innego podmiotu. Działania niewładcze – tutaj pozycja organu administracji i pozycja drugiego podmiotu stosunku prawnego są sobie równe lub jeżeli występuje tu pewne zróżnicowanie, to jednak organ administracji nie zajmuje pozycji zdecydowanie nadrzędnej

96. Niewładcze formy działania administracji

Administracja, której z mocy prawa przysługuje imperium, czyli możność działania władczego może działać także w sposób niewładczy. Staje się wtedy podmiotem równym drugiej stronie. Przejawia się to podczas zawierania umów cywilnoprawnych (np. kupno od producenta papieru dla urzędu) i w społeczno- organizacyjnych działaniach takich jak np. organizowanie zgromadzenia. Administracja nie może wtedy nakazać przybycia na takie spotkanie.

97. Decyzja administracyjna (pojęcie, treść, wadliwość)

Decyzja administracyjna jest to akt administracyjny zewnętrzny wydany w trybie określonym w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.

Rozstrzyga sprawę co do istoty w całości lub części, a więc ustala w sposób wiążący i trwały co jest prawem w stosunkach pomiędzy organem administracji publicznej (państwem reprezentowanym przez organ) a stroną postępowania administracyjnego, które decyzja zakończyła. Decyzje wydawane są na podstawie przepisów

prawa materialnego, a tylko wyjątkowo w oparciu o przepisy procesowe, np. decyzja stwierdzająca wygaśnięcie bezprzedmiotowej decyzji. Obowiązkiem organu administracji publicznej jest wydać decyzję administracyjną ilekroć organ ten ma władczo rozstrzygnąć o prawach lub obowiązkach jednostki w oparciu o przepisy prawa materialnego.

Adresatem decyzji jest zawsze strona postępowania.

Składniki decyzji administracyjnej:  nazwa organu administracyjnego i jego adres  data wydania  oznaczenie stron postępowania  osnowa (treść decyzji)  przywołanie podstawy prawnej  uzasadnienie faktyczne i prawne  pouczenie o przysługujących środkach  podpis z podaniem imienia, nazwiska i rangi wydającego decyzję ewentualne terminy, warunki itp.

98. Akt administracyjny, a akt normatywny

Akt administracyjny , jedna z prawnych form działania administracji publicznej; jednostronne, władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej rozstrzygające w sposób prawnie wiążący o sytuacji indywidualnie określonego podmiotu prawa w konkretnej sprawie, wydane przez ten organ w toku postępowania administracyjnego, na podstawie przepisów proceduralnego prawa administracyjnego (i w wykonaniu przepisów materialnego prawa administracyjnego).

Najczęściej stosowaną formą aktu administracyjnego jest decyzja administracyjna; aktami administracyjnymi są także postanowienia, nakazy, licencje, koncesje, pozwolenia etc.

Akt normatywny (inaczej akt prawodawczy, akt prawotwórczy, źródło prawa) – władcze wyrażenie woli organu stanowiącego prawo, wydane z zachowaniem właściwego trybu i (w odróżnieniu od aktów administracyjnych) skierowane do generalnie oznaczonych adresatów. Jest to akt prawny zawierający normy prawne powszechnie obowiązujące (np. ustawa) lub obowiązujące tylko określoną grupę adresatów (np. akt prawa miejscowego).

Akt normatywny powszechnie obowiązujący dla swojej ważności wymaga, obok wydania go przez umocowany do tego organ w przepisanym trybie, także ogłoszenia (promulgacji) w dzienniku urzędowym. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718) ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Natomiast odrębne przepisy mogą wyłączyć obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego niezawierającego przepisów powszechnie obowiązujących. Co do zasady akty normatywne ogłasza się niezwłocznie. Wejście w życie aktu normatywnego poprzedza zazwyczaj vacatio legis. Przepisy powołanej ustawy nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, może to nastąpić tylko wówczas gdy zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. Aktem normatywnym jest m.in. Konstytucja, ustawa, dekret, umowa międzynarodowa, rozporządzenie, uchwała, akt prawa miejscowego, zarządzenie