Epoki literackie- Antyk., Notatki z Język polski

Pobierz Epoki literackie- Antyk. i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Antyk Epoka antyk, czyli dorobek Greków i Rzymian: Nazwy antyk i starożytność często wymienia się jako równoważne, ale nie do końca tak jest. Termin starożytność jest szerszy, bo obejmuje dorobek licznych cywilizacji Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego od wynalezienia pisma w IV tysiącleciu p.n.e. do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w V w. n.e. Termin antyk jest węższy – tak określa się dorobek Greków i Rzymian (m.in. literatura, architektura, sztuka). Antyk-ramy czasowe: Ramy czasowe antyku obejmują dzieje Grecji dzielące się na podane okresy: okres archaiczny VIII–V w. p.n.e. – kolonizacja wybrzeży Morza Śródziemnego, zakładanie polis, narodziny demokracji, dwa eposy Homera Iliada i Odyseja; okres klasyczny V–IV w. p.n.e. – okres od wojen perskich do śmierci Aleksandra Wielkiego uznawany za szczytowy: rozkwit demokracji ateńskiej (Perykles), literatury i teatru (Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Herodot), sztuki (kanon klasycznego piękna), filozofii (Heraklit, Demokryt, Sokrates, Platon, Arystoteles, Epikur); okres hellenistyczny od śmierci Aleksandra Wielkiego do podboju ptolemejskiego Egiptu przez Rzym w 30 r. p.n.e. – po zwycięstwie nad Persami Grecy wraz z terenami perskiego imperium wchłonęli liczne kultury Wschodu, tworząc kulturę hellenistyczną. Dzieje starożytnej Grecji: Dzieje starożytnego Rzymu: Na okres antyku przypadają także dzieje starożytnego Rzymu. Ważnymi wydarzeniami były wówczas: założenie miasta 753 r. p.n.e., kolejne etapy: królestwo, republika i cesarstwo, rozpad w 395 r. n.e. na cesarstwo wschodnie i zachodnie, upadek cesarstwa zachodniego w 476 r. n.e. Nie wszyscy mieli status obywatela (wyłączeni byli cudzoziemcy i niewolnicy) oraz prawo polityczne (poza cudzoziemcami i niewolnikami także kobiety nie miały praw). W niektórych poleis panowała demokracja (władza ludu), ale możliwe też były inne ustroje, np. monarchia, tyrania, oligarchia. Greckie miasto-państwo (polis) to wspólnota połączona interesami ekonomicznymi, polityką i religią. Grecy, choć mówili jednym językiem, nie stworzyli wspólnego państwa, ale wiele miast-państw zwanych poleis. Antyk Antyk – ważne pojęcia: Greckie miasto-państwo: Ateny w złotym wieku (V w. p.n.e.) należały do wyjątkowo rozwiniętych miast-państw. Panowała demokracja. Rozkwitła wolność słowa. Tworzyli wybitni artyści. Zbudowano Akropol z Partenonem. Rozwinęła się retoryka. Pojawił się zawód sofisty – wędrownego nauczyciela wymowy i argumentacji, który przygotowywał młodych Ateńczyków do działalności publicznej. Rozwijała się filozofia. Nauka logicznego myślenia i dyskutowania odbywała się pod kierunkiem mistrzów tworzących własne szkoły (Akademia Platona, Likejon Arystotelesa). Imperium rzymskie: Imperium rzymskie w szczytowym okresie objęło swoim terytorium cały obszar basenu Morza Śródziemnego. Rzymska polityka podbojów doprowadziła do powstania ogromnego imperium zamieszkiwanego przez liczne narody. Przejmowały one kulturę rzymską i łacinę, która nawet po upadku cesarstwa pozostała powszechnie używanym językiem elit i ważnym, obok chrześcijaństwa, kulturowym spoiwem zachodniej Europy (alfabet łaciński). Państwo Rzymian było znakomicie zorganizowane: miało rozbudowany system dróg łączących prowincje ze stolicą, sprawną administrację, skodyfikowane prawo. Największą świetność osiągnęło za panowania cesarza Oktawiana Augusta w I w. p.n.e. Twierdził, że człowiek może poznać prawa rządzące rzeczywistością, polegając na obserwacji i wnioskach z doświadczeń. Miał bardzo szerokie pole zainteresowań: stworzył pierwszą klasyfikację gatunków roślin i zwierząt, badał procesy geologiczne, opisał funkcjonowanie pamięci, pozostawił dzieła z zakresu matematyki, logiki, medycyny, psychologii, teorii literatury, retoryki, etyki. Uważał, że człowiek powinien się kierować zasadą złotego środka – odrzucać skrajności, żyć w harmonii z innymi, umiarkowanie korzystać z przyjemności i doskonalić się intelektualnie. Antyk Arystoteles – filozofia: W filozofii Arystoteles odrzucił większość poglądów swojego mistrza Platona. Interesował go realny świat, a nie świat idei. Epikureizm: Epikureizm to szkoła filozoficzna zapoczątkowana przez Epikura. Filozof uważał, że człowiek może osiągnąć szczęście dzięki doznawaniu przyjemności, jednak rozumianych nie jako zmysłowe rozkosze, ale unikanie cierpienia (przyjemnością jest już sam brak cierpień fizycznych i psychicznych). Epikur dowodził, że strach przed śmiercią nie ma sensu, ponieważ w istocie ona nas nie dotyczy – śmierć nie istnieje, kiedy człowiek żyje, a kiedy umiera – nic, także śmierć, już go nie zaprząta. Do epikureizmu nawiązuje hasło carpe diem (‘chwytaj dzień’) rzymskiego poety Horacego. Stoicyzm: Stoicyzm to szkoła filozoficzna i kierunek, którego twórcą był Zenon z Kition. Filozof twierdził, że los człowieka i świata jest z góry ustalony, możemy się jedynie z nim pogodzić. Przeszkadzają nam w tym uczucia, dlatego musimy się ich wyzbyć, przyjmować wszystko z niezmąconym spokojem i iść za głosem rozumu. Aby być szczęśliwym, należy kierować się cnotą – przestrzegać naturalnego porządku, znać swoje miejsce w świecie i pogodzić się z nim. Nie mieć wygórowanych ambicji i nie szukać wyjątkowych podniet, ale spokojnie i solidnie wykonywać swoje obowiązki rodzinne, społeczne oraz zawodowe. Sceptycyzm oznacza postawę w nauce oraz zespół poglądów filozoficznych, których sednem jest wątpienie i nastawienie krytyczne. Patronem i mistrzem był Pyrron z Elidy. Antyk Sceptycyzm: Sceptycy uważali, że nie wiemy, jaka naprawdę jest rzeczywistość, dlatego powinniśmy powstrzymać się od wydawania o niej sądów – wszystko jest względne. Ze względów praktycznych warto postępować zgodnie z rozsądkiem i podporządkować się prawom społecznym. Hedonizm: Hedonizm to pogląd uznający, że najwyższym dobrem i celem życia człowieka są przyjemności. Szkołę hedonistów założył Arystyp z Cyreny. Ważne są wyłącznie doznania teraźniejsze – co było kiedyś i będzie w przyszłości, nie ma znaczenia. Filozofia cynicka: Cynicy to grecka szkoła filozoficzna założona przez Anystenesa z Aten. Nazwa pochodzi od ateńskiego gimnazjum lub przymiotnika oznaczającego psi (byłoby to nawiązanie do idealnego, zdaniem cyników, sposobu życia). Wywodziła się z tradycji sokratejskiej. Pogarda dla zasad i konwencji społecznych. Podważanie powszechnych zwyczajów, gorszące zachowania. Uniezależnienie od dóbr i instytucji społecznych, religii, moralności. Wyzbycie się potrzeb (droga ascezy). Mówienie, co się myśli (cnota = parresia 'szczerość w mówieniu'). Natura nie dzieli ludzi – wolność i równość dla wszystkich. Antyk – sztuka: Grecka sztuka antyczna- cechy: świątynie ku czci bóstw zdobione płaskorzeźbami, polichromiami i kolumnami, porządki architektoniczne: dorycki, joński, koryncki, kamienne teatry, rzeźby oddające piękno ludzkiego ciała, Antyk kontrapost – ukazywanie sylwetki w naturalnej pozie (ugięta noga, wygięcie tułowia w przeciwną stronę), kanon określający idealne proporcje (rzeźby, budowli), piękno wynikające z harmonii, ceramika dekorowana malarstwem czarno- i czerwonofigurowym. Rzymska sztuka antyczna – cechy: skomplikowane budowle użyteczności publicznej: mosty, akwedukty, kanalizacja, amfiteatry, bazyliki (hale targowe), brukowane ulice (uporządkowana struktura miasta), typowe elementy architektoniczne: łuki triumfalne, kopuły, arkady (szeregi kolumn wspierających konstrukcję budynku), realizm w rzeźbach przedstawiających postacie ludzkie, kopiowanie rzeźb greckich, ozdabianie wnętrz freskami i mozaikami (np. Pompeje) przedstawiającymi sceny rodzajowe, mitologiczne, historyczne. Teatr w antyku: Teatr w antyku nie był wyłącznie rozrywką. Rola teatru w starożytnej Grecji: wychowywał widzów, kształtując w nich postawę obywatelską; nosił cechy obrzędu religijnego (wywodził się z uroczystości ku czci Dionizosa, boga płodności i wina) – podczas Wielkich Dionizji urządzano procesje, w których chór mężczyzn przebranych za satyrów, pod przewodnictwem koryfeusza, wykonywał pieśni zwane dytyrambami; początkowo chóry występowały na ubitych placach, z czasem zaczęto budować kamienne amfiteatry; 1. do chóru dołączył aktor, a jednocześnie na scenie mogły występować najwyżej 3 osoby; 2. wprowadzono maski (informujące o płci, wieku i emocjach postaci), koturny i kostiumy. 3. Wraz z rozwojem teatru ukształtowały się odrębne gatunki dramatyczne. Antyk mimesis – dzieło obrazuje rzeczywistość, przedstawia prawdopodobnego bohatera, z którym odbiorca może się utożsamić; decorum – styl (język) jest stosowny do treści; harmonia – przemyślana kompozycja (utwór ma odpowiednie proporcje, dzieli się na wstęp, rozwinięcie i zakończenie); mity – wierzenia starożytnych Greków i Rzymian, opowieści o bogach, bohaterach, które często były wykorzystywane jako fabuła utworów, np. eposów (obecnie mity są rozpatrywane w oderwaniu od religii jako tekst literacki); przenikanie się sacrum i profanum – obecność bogów w życiu ludzi to codzienność i coś naturalnego; bogowie, choć nieśmiertelni i wiecznie młodzi, byli ludzcy; dobór odpowiedniego rodzaju wypowiedzi do treści – Grecy dostrzegali związek między tym, co chce się powiedzieć a sposobem wypowiedzi: epikę wybierano, kiedy chciano opowiedzieć o dawnych zdarzeniach, lirykę – do przedstawienia uczuć i przeżyć wewnętrznych, a dramat – aby poruszyć odbiorców (katharsis Antyk- literatura: Cechy literatury antyku: Wzorce osobowe w literaturze antyku: Heros to postać zrodzona ze związku boga i człowieka; bohater, który dzięki niezwykłym czynom zyskuje rangę półboga, np. Herakles, Perseusz, Tezeusz, Achilles. Buntownik poświęca się w imię idei, nawet jeżeli oznacza to złamanie boskiego zakazu, np. Prometeusz. Homo viator to określenie człowieka, który tuła się po świecie, zawsze w drodze, wieczny wędrowiec, np. Odyseusz. Bohater tragiczny jest postawiony w sytuacji konfliktu tragicznego: ciąży na nim fatum; próbuje uniknąć przeznaczenia, ale swoim działaniem przyspiesza klęskę (ironia tragiczna); obciążony winą tragiczną; błędnie ocenia swoją sytuację, co prowadzi go do katastrofy, np. Edyp, Antygona. Antyk Najwybitniejsi twórcy greckiej literatury antycznej: Wśród najwybitniejszych twórców greckiej literatury antycznej znaleźli się: Homer – twórca eposów Iliada i Odyseja, Tyrtajos – poezja tyrtejska (nawołująca do walki), np. Rzecz to piękna zaprawdę..., Safona – liryka miłosna: Zazdrość, Pogarda dla nieznającej poezji, Anakreont – anakreontyki: Słodki bój, Igraszki, Ezop – bajki: Mrówka i konik polny, Symonides – treny, epigramaty: Przechodniu, powiedz Sparcie..., Ajschylos – tragedie: Prometeusz skowany, Sofokles – tragedie: Król Edyp, Antygona, Eurypides – tragedie: Elektra, Medea, Arystofanes – komedie: Żaby, Ptaki. Najwybitniejsi twórcy rzymskiej literatury antycznej: Do najwybitniejszych twórców rzymskiej literatury antycznej należą: Cyceron – traktaty retoryczne, np. O mówcy, Wergiliusz – epos Eneida, Horacy – pieśni, np. Exegi monumentum, Do Deliusza, Do Leukonoe, Owidiusz – poemat epicki Przemiany. 1. Antyk: Nazwa epoki, [email protected] Anywhere St., Any City Menadżer Projektu