Erystyka - streszczenie
Streszczenia dokonał Robert Surma na podstawie: Artur Schopenhauer, „
Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów
”,
wyd. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
O co chodzi?
„Człowiek z natury swojej zawsze chce mieć rację. […] Dialektyka erystyczna (dialectica
eristica) jest zatem nauką o wrodzonej człowiekowi chęci, by zawsze mieć rację” <22>.
„Erystyka jest sztuką uzyskiwania pozoru prawdy” <23>.
Obalenie dowodu naszego twierdzenia nie jest równoznaczne z obaleniem naszego twierdzenia.
<24>. „Człowiek jest zły z natury. Gdyby tak nie było, gdybyśmy byli z gruntu uczciwi, tobyśmy
się w każdym sporze starali tylko o to, aby dojść do prawdy, nie bacząc na to, czy zgadza się
ona z naszym pierwotnie wygłoszonym zdaniem ” <24>. „W dyskusji walczymy nie tyle o
prawdę, ile o słuszność naszego twierdzenia” <27>.
„Trzeba znać nieuczciwe chwyty, by móc się im przeciwstawiać” <39>.
Chwyty erystyczne
Sposoby zwalczania tezy przeciwnika:
a) modus ad rem (odwołanie się do obiektywnych faktów, polemika z argumentem
przeciwnika);
–uogólnienie;
–dyskredytacja poprzez słowa: nowatorską tezę przeciwnika nazywamy nowinką, a
konserwatywną - zacofaniem; <59> duchowny - klecha; prewencja - uwięzienie; gorąca
wiara - fanatyzm; skojarzenie z negatywnym pojęciem: „to, co pan mówi to
sekciarstwo”; <80>
–udajemy, że udowodniliśmy wniosek (na bezczelnego), choć nie został udowodniony; że
wynika on z tez naszego przeciwnika, choć nie wynika;<61>
b) modus ad hominem czyli κατ < ανθρωπον (wskazanie na sprzeczność z innymi tezami
przeciwnika);<43>
–zmiana tematu, gdy przeciwnik ma dobre argumenty; „a niedawno twierdził pan
również, że...”. <71, 72>
–można obalać błędne twierdzenia przeciwnika za pomocą innych błędnych twierdzeń,
które on jednak uważa za prawdziwe, np. możemy wskazywać, że tezy gorliwego
katolika nie są zgodne z dogmatami Kościoła katolickiego; <55>
–doprowadzić przeciwnika do złości (w złości popełniamy błędy i przesadzamy); należy
obserwować przeciwnika, w jakiej sytuacji staje się nerwowy i ciągle nawiązywać do tej
sytuacji;<57, 69>
–jeśli przeciwnik umyślnie odpowiada negatywnie na nasze pytania, to zadać pytanie, na
które chcemy uzyskać negatywną odpowiedź; <58>
–pytamy przeciwnika o jakąś oczywistą bezdyskusyjną rzecz; on potwierdza, a my
udajemy, że tym samym potwierdził naszą kontrowersyjną tezę; <62>
–zmuszamy do przesadnej uogólnionej konsekwencji, np. zwolennikowi samobójstwa
proponujemy, aby sam się powiesił; przeciwnikowi przeludnienia proponujemy, aby
zacząć redukcję od siebie; <63>
–odwołanie do mniemania tłumu; <75>
–„może to i słuszne w teorii, ale w praktyce jest fałszywe”; <81>
c) argumentum ad auditores - gdy publiczność jest niewykształcona, np. ocieplenie klimatu jest
dobre, bo wszystkim nam będzie cieplej, lato będzie dłuższe; np. gdyby Ziemia była kulista, to
mieszkańcy Australii spadliby z niej;
d) argumentum ad verecundiam (odwołanie do autorytetu szanowanego przez przeciwnika, np.
do JP2); teza może być zupełnie zmyślona;<73>
e) argumentum ad utili - odwołanie się do użyteczności; wskazanie, że pogląd przeciwnika
1
