Pobierz Erystyka – czyli Schopenhauerowskie przedstawienie ... i więcej Streszczenia w PDF z Sztuka tylko na Docsity!
Erystyka – czyli Schopenhauerowskie
przedstawienie człowieka.
Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja TED Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Marek Aureliusz, Rozmyślania, Księga II, tłum. Marian Reiter. Herbert Zbigniew, Potęga smaku. Różewicz Tadeusz, List do ludożerców. Schopenhauer Arthur, Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów , tłum. Łucja Konarska, Bolesław Konarski, Kraków 1973. Schopenhauer Arthur, Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów, tłum. Łucja Konarska, Bolesław Konarski, Kraków 1973. Schopenhauer Arthur, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów, tłum. Łucja Konorska, Bolesław Konorski, Kraków 1973. Kotarbiński Tadeusz, Przedmowa, [w:] Schopenhauer Arthur, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów, Kraków 1968.
Wprowadzenie
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Spór towarzyszy nam na co dzień. Spieramy się w kwestii poglądów politycznych, w sprawie organizacji wspólnie spędzanego czasu ze znajomymi i rodziną, odnośnie do właściwych sposobów rozwiązania określonego problemu… Żyjemy w kulturze, która wysoko ceni indywidualizm, zatem wymaga się od nas, byśmy w licznych kwestiach mieli własne stanowisko, byśmy rozpoznawali i wyraźnie wyrażali swoje potrzeby, bronili swoich praw, zmierzali do osobiście wyznaczonych celów… Gdy przekonaniu o własnym prawie do indywidualnych wyborów towarzyszy przekonanie o analogicznym prawie innych ludzi, mamy do czynienia z liberalną postawą światopoglądową. Jeśli jednak tak bardzo skupiamy się na tym, że:
to trudno pamiętać i rozumieć, że
Tadeusz Różewicz
List do ludożerców [...] Ja mnie mój moje Mój żołądek mój włos Mój odcisk moje spodnie Moja żona moje dzieci Moje zdanie [...] Źródło: Tadeusz Różewicz, List do ludożerców.
Przeczytaj
Erystyka
Erystyka wywodzi swą nazwę od greckiej bogini niezgody: Eris. Skrzydlata bogini nie ma jednoznacznej natury, z jednej strony pobudza do waśni i wojen, włącznie z trojańską, z drugiej – pobudza do współzawodnictwa będącego wyrazem dążenia do doskonałości, charakteryzującego działania pełne pasji i zaangażowania. Najwyraźniej Schopenhauer, nadając zebranym przez siebie sposobom walki na słowa tytuł Erystyka, zrezygnował z szerokiego kontekstu znaczeniowego erystyki jako sztuki prowadzenia sporów, który można przywołać poprzez odniesienia do jej pochodzenia od imienia bogini Eris. Znany z pesymistycznych poglądów i szyderczych komentarzy niemiecki filozof także w Erystyce skupił się na ciemniejszych stronach natury ludzkiej.
Tadeusz Kotarbiński
Przedmowa Idzie autorowi o takie chwyty, których używają w sporze ci, co za wszelką cenę – a więc i za cenę prawdy, słuszności, poprawności wywodu – chcą koniecznie postawić na swoim , zrobić tak, żeby było uznane, że oni mają rację. Źródło: Tadeusz Kotarbiński, Przedmowa, [w:] Arthur Schopenhauer, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów, Kraków 1968, s. 6.
Grecka bogini Eris Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Najbardziej znany mit z udziałem Eris to ślub Tetydy i Peleusa, na który bogini niezgody nie została zaproszona. W ramach zemsty rzuciła między boginie jabłko z napisem "dla najpiękniejszej". Rozpoczęła tym samym długi i krwawy konflikt, znany jako wojna trojańska. (Obraz Sąd Parysa pędzla Antons Raphaels Mengs, ok. 1757) Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Zatem Eris staje się tutaj patronką wyłącznie negatywną, wskazującą na konfliktogenność, bezwzględne dążenie do pokonania drugiej osoby, które charakteryzują erystyczną aktywność człowieka. Zupełnie zanika w erystyce definiowanej przez Schopenhauera rozumienie sporu jako rywalizacji wynikającej z pragnienia doskonałości w określonej dziedzinie, a zatem wynikającej także ze znajomości słusznych reguł danej sztuki, rywalizacji szlachetnej, w której osiągamy coś, czego wielkość jest niezależna od nas, choć możemy cieszyć się z powodu szacunku i uznania, jakiego doświadczymy wskutek zwycięstwa.
Logika, dialektyka i dialektyka erystyczna
Arthur Schopenhauer
“^ Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów
Ten sam motyw na obrazie Złote jabłko niezgody Jakoba Jordaensa, 1633 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Natura ludzka jako źródło umiejętności erystycznych
Według Schopenhauera ludzie są z natury źli, ponieważ są:
próżni i dlatego domagający się bezwarunkowego uznania dla swoich zdolności umysłowych; gadatliwi – najpierw mówią, zanim pomyślą, a następnie z uporem bronią swoich nieprzemyślanych wypowiedzi; nieuczciwi – własne interesy przedkładają nad prawdziwość głoszonych sądów; chytrzy w doborze środków, dzięki którym ich opinie będą się wydawały słuszne nawet wówczas, gdy będą niesłuszne.
Gdyby ludzie byli uczciwi z natury, to, zdaniem filozofa, zawsze wyżej ceniliby prawdziwość głoszonych przekonań niż zwycięstwo swojej „racji” w sporze.
Arthur Schopenhauer swoje główne dzieło, Świat jako wola i przedstawienie, rozpoczął od zdania: „Świat jest moim przedstawieniem”. Wskazywał w nim na znaczący udział naszej woli w kształtowaniu obrazu świata. I zapewne wizję człowieka Schopenhauera można w jakiejś mierze uznać za określoną przez wolę filozofa. Nie należał on na pewno do humanistów zachwyconych pięknem natury ludzkiej, raczej dostrzegał jej wszelkie mankamenty i niedoskonałości. Tam, gdzie widział złą
ktoś obiektywnie biorąc ma rację, jednak w otoczeniu, czasem zaś nawet i w nim samym, powstaje wrażenie, że racji nie ma; może to nastąpić wtedy, gdy przeciwnik obalił nasz dowód, co mu się poczytuje za obalenie samego twierdzenia, jakkolwiek mogą istnieć jeszcze inne dowody tego twierdzenia. W takim przypadku sytuacja przeciwnika będzie oczywiście odwrotna: wydaje się, że ma rację, podczas gdy obiektywnie biorąc jej nie ma. Więc obiektywna prawda jakiegoś twierdzenia a przekonanie o jego słuszności dyskutantów i słuchaczy – to są bardzo różne rzeczy. (Dialektyka zajmuje się właśnie tą drugą sprawą). Źródło: Arthur Schopenhauer, Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów, tłum. Łucja Konarska, Bolesław Konarski, Kraków 1973, s. 23–24.
naturę, ktoś inny dostrzegłby uwikłanie między pragnieniem doskonałości a skromnymi możliwościami rozwoju. Tam, gdzie widział erystyczną, czyli skupioną na pozorze, walkę, ktoś inny mógłby dostrzec poszukiwanie prawdy, na przekór poznawczym ograniczeniom człowieka. Erystykę można potraktować jako zwierciadło natury ludzkiej (zgodnie z wolą autora) lub jako lustro, przed którym uczymy się dostrzegać własne i cudze przywary, by próbować je pokonać.
Słownik
aposterioryzm
(łac. a posteriori – z tego, co późniejsze, z następstwa, z faktu) stanowisko filozoficzne, zgodnie z którym wyłącznym lub głównym źródłem poznania jest doświadczenie; przeciwieństwo aprioryzmu
aprioryzm
(łac. a priori – z góry, z założenia) stanowisko, zgodnie z którym wyłącznym lub głównym źródłem wiedzy jest rozum
Arthur Schopenhauer
niemiecki filozof żyjący w XVIII i XIX wieku, głosiciel pesymistycznych poglądów antropologicznych, które wyraził zarówno w swoim głównym dziele Świat jako wola i przedstawienie, jak też w pośmiertnie wydanej Erystyce
liberalny
przymiotnik wskazujący na związek z ideologią liberalizmu opowiadającą się za szeroką swobodą w podejmowaniu decyzji przez jednostki
perswazja
Jak duża część tego, co słyszymy, jest tym, co chcemy usłyszeć? Czy uszy łączą nas ze światem, czy raczej są rezonatorem dla naszych myśli i przekonań? Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Prezentacja TED
Polecenie 1
Wysłuchaj krótkiego wykładu na temat erystyki. Zrekonstruuj intencje, jakie osobom korzystającym z chwytów erystycznych przypisuje wykładowca.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Djygj2diz Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film nawiązujący do treści materiału Erystyka Schopenhauera.
Polecenie 2
Zastanów się, czy każdą erystyczną wypowiedź można uznać za manipulację – znajdź kontrprzykłady dla takiej tezy.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Oceń prawdziwość zdań.
Stwierdzenie prawda fałsz Nauka o prawach myślenia to logika. Dialektyka oznacza sytuację zgody dwóch różnych osób w jednej kwes i. Zarówno dialektyka, jak też logika są naukami aposteriorycznymi. Dialektyka erystyczna zajmuje się przekonaniem o słuszności danego twierdzenia. Per fas et nefas oznacza „wszelkimi dozwolonymi lub niedozwolonymi środkami".
輸
Ćwiczenie 4
Przeczytaj poniższy fragment tekstu Marka Aureliusza, następnie wskaż podobieństwo oraz różnicę w opisie kondycji człowieka w Rozmyślaniach oraz Erystyce.
Marek Aureliusz
Rozmyślania, Księga II
Zaczynając dzień, powiedz sobie: Zetknę się z ludźmi natrętnymi, niewdzięcznymi, zuchwałymi, podstępnymi, złośliwymi, niespołecznymi. Wszystkie te wady powstały u nich z powodu braku rozeznania złego i dobrego.
Źródło: Marek Aureliusz, Rozmyślania, Księga II, tłum. Marian Reiter.
Autor Erystyki jest wyraźnym miłośnikiem rodzaju ludzkiego, autor Rozmyślań zaś mizantropem.
Autor Erystyki utożsamia zaobserwowane wady ludzi z naturą ludzką, z kolei autor Rozmyślań traktuje wady jako błąd, czyli odstępstwo od właściwej natury.
Obaj autorzy wymienionych dzieł uważają, że wszyscy ludzie z natury są źli.
Obaj autorzy wymienionych dzieł krytycznie przyglądają się ludziom.
輸
Ćwiczenie 5
Przeczytaj fragment Potęgi smaku Zbigniewa Herberta, a następnie wskaż od trzech do pięciu „pojęć cepów”, którymi politycy się obrzucają, zamiast prowadzić merytoryczne spory. Znajdź ich przykłady w debacie publicznej, którą obserwujesz w środkach masowego przekazu.
Zbigniew Herbert
Potęga smaku
Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana (Marek Tulliusz obracał się w grobie) łańcuchy tautologii parę pojęć jak cepy dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu składnia pozbawiona urody koniunk wu
Źródło: Zbigniew Herbert, Potęga smaku.
醙
Ćwiczenie 7
Przeczytaj fragment ze spotkania koleżeńskiej grupy planującej wspólny wyjazd w góry. Następnie spośród wymienionych cech charakteru wskaż te, które wyrażają się w zastosowanych sposobach perswazji.
Marian: Musimy ustalić, dokąd się wybierzemy. W korespondencji mailowej padły trzy propozycje: Góry Sowie od Kasi, Izery od Wojtka i Bieszczady od Grzegorza. Niech autorzy propozycji nam je przedstawią.
Kasia: Naprawdę muszę cokolwiek uzasadniać? Wszyscy wiedzą, że Góry Sowie to najlepsza propozycja. Ekonomicznie, organizacyjnie i turystycznie. Trzeba być wariatem, żeby proponować Bieszczady, kiedy do Walimia mamy 20 kilometrów. Nie cierpię tej niepotrzebnej, kilkunastogodzinnej mordęgi w pociągach i autobusach. A dlaczego Wojtek proponuje Izery, wszyscy wiemy...
Wojtek: Do cholery, nie życzę sobie takich insynuacji. Moja mama prowadzi świetne schronisko w Jakuszycach i po co ma zarabiać ktoś obcy, skoro możemy mieć super wycieczkę w świetnych warunkach, a moja mama uczciwie zarobi. Może w Górach Sowich byłoby taniej, ale jakość kosztuje, a po całym dniu w błocie i kurzu możemy sobie chyba pozwolić na pewną dozę komfortu. Jeśli komuś brakuje w tym momencie gotówki, mój ojciec prowadzi biuro pożyczkowe...
Grzegorz: W zasadzie mam gdzieś tę dyskusję. Jadę w Bieszczady. Z wami albo bez was. Zaplanowałem zdobycie trzech szczytów w jeden dzień i nie będę zmieniał planów.
pewny siebie
energiczny
難
arogancki
beztroski
egoistyczny
bojaźliwy
roztargniony
chciwy
agresywny
Ćwiczenie 8
Stwórz pięć wypowiedzi perswazyjnych dotyczących oceny z matematyki, które zarazem będą wyrażać:
wdzięczność;
pracowitość;
zazdrość;
naiwność;
chciwość.
難
rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych; omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej; podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja; metoda dociekań filozoficznych.
Formy pracy:
praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
- Nauczyciel udostępnia uczniom e‐materiał: Erystyka – czyli Schopenhauerowskie przedstawienie człowieka. Prosi uczniów, aby zapoznali się z treścią zawartą w zakładce „Przeczytaj” i przygotowali kolaż lub mem związany z tematem lekcji.
Faza wprowadzająca:
- Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji oraz jej cele. Uczniowie wspólnie z nauczycielem ustalają kryteria sukcesu.
- Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: prosi o zaprezentowanie
przygotowanych w domach kolaży i memów. Prosi o uzasadnienie swoich wyborów.
- Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. Następnie prosi uczniów, aby dokonali interpretacji fragmentów wiersza Tadeusza Różewicza List do ludożerców i odpowiedzieli na pytania:
- Co oznaczają powtórzenia zaimka dzierżawczego „mój”?
- Jakie znaczenie ma dla dwóch ostatnich wersów zaimek „mój”?
- Jak przytoczone fragmenty rozumieć w kontekście erystyki?
Faza realizacyjna:
- Praca z multimedium. Nauczyciel dzieli uczniów na 4‐osobowe zespoły. Następnie uczniowie przystępują do pracy:
- zapoznają się z multimedium w sekcji „Prezentacja TED”;
- wykonują polecenia nr 1 i 2 do multimedium w e‐materiale;
- formułują pytania do treści multimedium przez uczniów;
- klasa wybiera jedno z pytań, które mogłoby posłużyć wspólnej dyskusji. Prezentacja wybranych pytań na forum klasy i wybór jednego z nich. Przygotowanie uczniów do dyskusji. Nauczyciel wybiera moderatora, który poprowadzi dyskusję, oraz obserwatora, który na końcu podsumuje jej przebieg. Dyskusja nad wybranym tematem z uwzględnieniem odmiennych stanowisk. Moderator zachęca uczniów do precyzyjnego formułowania argumentów za i przeciw, szukania powiązań między omawianymi stanowiskami oraz odpowiedzi na pojawiające się w trakcie dyskusji pytania. Wybrany uczeń podsumowuje dyskusję.
- Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie w parach rozwiązują ćwiczenia 1‐4.
Faza podsumowująca:
- Uczniowie, na podstawie wiedzy zdobytej przed lekcją oraz podczas lekcji, układają trzy zadania quizowe związane z tematem zajęć, które następnie dają do rozwiązania wybranej osobie z klasy. W ten sposób utrwalają zdobytą wiedzę i umiejętności.
- Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
- Uczniowie wykonują ćwiczenia 5‐8 z zakładki „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Unger L., W filozofii pytania są ważniejsze..., „Przegląd Filozoficzno‐Literacki” 2008, nr 2/3, s. 39‐52. Budzyńska‐Daca A., Kwosek J., Erystyka czyli O sztuce prowadzenia sporów: komentarze do Schopenhauera, Warszawa 2011.
