Estry – budowa i otrzymywanie, Notatki z Chemia

Pobierz Estry – budowa i otrzymywanie i więcej Notatki w PDF z Chemia tylko na Docsity!

CHEMIA KL.VIII

Estry – budowa i otrzymywanie

Czy zastanawiałeś się, skąd bierze się piękny zapach bzu lub jaśminu? Jakie związki dodaje się do perfum i olejków zapachowych? Związki te zawierają atomy węgla, wodoru i tlenu, i są nazywane estrami.

Już wiesz  jaką budowę oraz właściwości mają alkohole i kwasy karboksylowe. Nauczysz się  czym są estry;  opisywać budowę estrów;  na czym polega reakcja estryfikacji;  zapisywać równanie reakcji pomiędzy kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi;  tworzyć nazwy estrów;  projektować doświadczenie pozwalające otrzymać ester;  jakie są właściwości estrów i jakie mają zastosowania.

1. Budowa i nazewnictwo estrów

Estry to związki zbudowane z atomów węgla, wodoru i tlenu.

Wzór ogólny estrów to R 1 COOR 2

Wzór ogólny estrów

R 1 – grupa węglowodorowa pochodząca od kwasu karboksylowego

R 2 – grupa węglowodorowa pochodząca od alkoholu

Grupę – COO – nazywamy grupą estrową.

Grupa estrowa

Nazwy estrów są dwuwyrazowe. Pierwszy człon pochodzi od kwasu, a drugi – alkoholu. W tabeli pokazano zasadę tworzenia nazw estrów. W nawiasach podano nazwy zwyczajowe.

Tworzenie nazw estrów

Wzory i nazwy estrów

2. Reakcja estryfikacji

Poznałeś budowę oraz właściwości dwóch ważnych grup związków organicznych: alkoholi i kwasów karboksylowych. Przypomnij sobie, jaką mają budowę.

Ważne!

Estry kwasu mrówkowego HCOOH nie zawierają grupy węglowodorowej pochodzącej od

kwasu. Zamiast niej w cząsteczce znajduje się atom wodoru.

Poniżej podano kilka przykładów reakcji estryfikacji.

Przykłady reakcji estryfikacji

Ciekawostka Istnieją również estry kwasów nieorganicznych. Przykładem takiego estru jest triazotan(V) glicerolu, potocznie zwany nitrogliceryną, który powstaje w wyniku reakcji glicerolu – alkoholu wielowodorotlenowego i kwasu azotowego(V).

W wyniku reakcji glicerolu z kwasem azotowym(V) powstaje nitrogliceryna – substancja stosowana m.in. jako środek wybuchowy

Nitrogliceryna znajduje zastosowanie w medycynie jako lek przeciwko schorzeniom układu sercowego. Szwedzki chemik, Alfred Nobel, z nitrogliceryny otrzymał dynamit. Innym przykładem estrów są woski. Powstają one z kwasów tłuszczowych i alkoholi

o długich łańcuchach węglowodorowych. Woski występują w warstwach pokrywających owoce, liście i ptasie pióra. Pełnią one głównie funkcję ochronną.

Wosk pszczeli jest mieszaniną różnych związków organicznych, w tym estrów kwasów etanowego i pentanowego. Służy pszczołom do tworzenia węzy pszczelej – gniazda pszczół

Podsumowanie

 Estry to ważna grupa związków chemicznych występujących w organizmach żywych.  Estry otrzymujemy w wyniku reakcji estryfikacji, czyli reakcji kwasów karboksylowych z alkoholami.  Kwas siarkowy(VI) w reakcji estryfikacji pełni funkcję katalizatora, czyli przyspiesza przebieg reakcji.

 Wzór ogólny estrów to R 1 COOR 2 , a grupa charakterystyczna to grupa estrowa –

COO –.

Słowniczek

Estry - związki chemiczne zawierające grupę estrową – COO – ; powstają w wyniku reakcji

estryfikacji Estryfikacja - reakcja kwasów karboksylowych z alkoholami zachodząca w obecności kwasu siarkowego(VI); w jej wyniku otrzymujemy estry

Polecenie 1

Napisz równania reakcji estryfikacji:  kwasu octowego z alkoholem butylowym,  kwasu mrówkowego z alkoholem metylowym,  kwasu masłowego z alkoholem etylowym. Podaj nazwy powstałych estrów.

Polecenie 2

Napisz wzory oraz nazwy substratów reakcji estryfikacji, w wyniku której można otrzymać następujące estry:

 metanian butylu,  propanian metylu,  etanian propylu,  etanian etylu.