Pobierz Etyka gospodarcza i etyka biznesu i więcej Egzaminy w PDF z Ekonomia i zarządzanie biznesem tylko na Docsity!
ETYKA GOSPODARCZA I ETYKA BIZNESU. KAPITAŁ SPOŁECZNY cz
- Etyka – dziedzina refleksji filozoficznej (oraz/lub religijnej), która zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytania dotyczące charakteru i natury wartości określanych mianem Dobra i Zła. Dokonuje opisu i myślowego uporządkowania, tzn. rekonstrukcji stanu moralności (aspekt opisowy) oraz przeprowadza korygującą modyfikację jej postaci (aspekt normatywny).
- Normy (zasady) – ludzkie działania, które nadają ludzkim celom status wartości. Sposoby ich realizacji określa się mianem reguł bądź dyrektyw.
- Moralność – obszar oparty o normy i reguły, kierujące działaniami, których cele wraz z użytymi środkami ich osiągania podlegają ocenie moralnej.
- Praktyka obyczajowa – sposoby współistnienia i współuczestniczenia jednostek w życiu zbiorowym. Z kolei przez kulturę obyczajową rozumie się sferę przekonań, regulującą praktykę obyczajową.
- Etyka gospodarcza to najogólniejsza forma etycznego namysłu nad praktyką gospodarowania i zarazem bardzo ważny fragment refleksji z zakresu filozofii gospodarczej, natomiast etyka biznesu , czyli etyka gospodarki rynkowej, jest, w sensie uproszczonym, częścią etyki gospodarczej.
- Obszary etyki gospodarczej:
▲ makroetyka – odnosi się do norm i reguł moralnych obowiązujących w ramach danej gospodarki narodowej i związanego z nią społeczeństwa (kwestie makroekonomiczne);
▲ mezoetyka – normy i reguły regulujące funkcjonowanie poszczególnych podmiotów gospodarczych, ich relacji z otoczeniem wewnętrznym i zewnętrznym oraz innych instytucji w sferze rynku;
▲ mikroetyka – nakaz praktykowania norm i reguł odnosi się do działań jednostkowych. Obejmuje kultywowanie cnót osobistych lub zalet moralnych, jakimi powinni się cechować ludzie świata biznesu ze względu na społeczne znaczenie konsekwencji podejmowanych przez nich decyzji. Do osób szczególnie odpowiedzialnych za kreowanie praktyki biznesu zalicza się prywatnych właścicieli (przedsiębiorców) oraz menadżerów wysokiego szczebla;
▲ etyka zawodowa – dotyczy układu moralności praktykowanej przez przedstawicieli określonych zawodów bądź profesji bezpośrednio, pośrednio lub w ogóle nie związanych ze sferą gospodarowania; często przyjmuje postać skodyfikowaną, tzn. kodeksu etycznego;
▲ etyka globalna – odnosi się do układu moralnych standardów w sferze międzynarodowej działalności gospodarczej oraz dylematów i konfliktów, wynikających z kontaktów zawieranych między przedstawicielami różnych
kultur. Przykładem pozytywnej praktyki w zakresie tworzenia właściwych moralnie standardów w sferze gospodarki globalnej jest idea Global Compact z 2000 r., w której wzywa się prywatny biznes, jednostki ONZ, międzynarodowe organizacje pracownicze oraz pozarządowe do przestrzegania i ochrony 9 fundamentalnych zasad obejmujących prawa człowieka, standardy pracy i ochronę środowiska naturalnego
- Etykę biznesu tworzy refleksja, dokonująca opisu i korygująca modyfikacje postaci moralności praktykowanej przez uczestników gospodarki rynkowej. Obejmuje mezoetykę, mikroetykę, etykę zawodową profesji ekonomicznych oraz nurty etyki globalnej, które akceptują ideę rozwoju rynku globalnego, ale nie obejmuje makroetyki i radykalnych poglądów antyglobalistycznych.
- Geneza etyki biznesu:
- Starożytny Egipt – „Nauki Ptahhotepa”;
- etyka gospodarowania jako element refleksji ogólnoetycznej;
- etyka gospodarowania jako samodzielna refleksja w kulturze zachodniej – lata
- XIX w.;
- encyklika „Rerum novarum” Leona XIII (1891r.) – podjęcie etycznych problemów kapitalizmu;
- początek etyki biznesu – lata 60. XX wieku – zajęcia na amerykańskich uczelniach;
- etyka biznesu jako odrębna dziedzina refleksji filozoficzno-etycznej – lata 70. XX wieku;
- bioetyka – dot. kontrowersji wokół biomedycznych badań i praktyk naukowych i lekarskich;
- etyka biznesu jako dyscyplina humanistyczna i niekwestionowany przedmiot na uczelniach ekonomicznych na Zachodzie – połowa lat 80. XX wieku;
- wzrost zainteresowania etyką biznesu z powodu bankructwa wielkich firm i gospodarek, będących konsekwencją braku odpowiedzialności osób zarządzających.
- Etyka gospodarcza akceptuje tylko takie przejawy kapitału społecznego, które przynoszą tzw. „ pozytywne efekty zewnętrzne ”, tj. efekty, które dają się uzgodnić z dobrem danej społeczności.
- Kapitał społeczny w ekonomii oznacza zasoby, które wykorzystywane w praktyce gospodarowania umożliwiają osiągnięcie dochodów, przy czym wartość kapitału szacowana jest względem wartości uzyskiwanych (spodziewanych) efektów ekonomicznych. Pod wpływem doktryny neoliberalnej dobrom nierynkowym przypisuje się możliwą do oszacowania wartość rynkową. W związku z tym kapitał
- W ujęciu kulturowym KS to zestaw norm i reguł obyczajowych, które wyznaczają postać pożądanych z punktu widzenia społeczności relacji międzyludzkich uzewnętrznianych w praktyce współdziałania i współpracy. Takie ujęcie pozwala na uniknięcie kwestii negatywnych efektów zewnętrznych. W maksymalizacji korzyści płynących z wykorzystania kapitału społecznego należy wziąć pod uwagę umiejętności wykorzystania posiadanych zasobów na potrzeby współpracy oraz umiejętności oszacowania ryzyka nienawiązania owej współpracy (poziomu zaufania).
ROZDZIAŁ 7. – WSPÓŁCZESNE DOKTRYNY FILOZOFII GOSPODARCZEJ
- Filozofia gospodarowania (gospodarcza):
- gospodarowanie jest podstawową w sensie pełnionej funkcji dziedzina praktyki społecznej;
- wszystkie czynności podejmowane przez uczestników świata społecznego są regulowane za pomocą respektowanych społecznie systemów przekonań, tzn. norm i reguł, odnoszących się do gospodarki;
- poszczególne nurty różnią się normami i regułami, sposobem uczestniczenia jednostek w sferze gospodarowania oraz układem przekonań wartościujących.
- Doktryna socjoekonomiczna – szereg rozstrzygnięć filozoficznych, socjologicznych i ekonomicznych, konstytuujących określoną wizję świata społecznego, w której rekonstrukcja ponadindywidualnie respektowanych kulturowych reguł gospodarowania uzyskuje aksjologiczne uprawomocnienie w określonym światopoglądowym systemie przekonań.
- Neoliberalizm :
- podział liberalizmu ze względu na punkt odniesienia: polityczny (koncentrujący się na demokracji liberalnej), gospodarczy (propagujący ideę kapitalistycznej wolnej gospodarki rynkowej) oraz filozofia liberalna (światopogląd liberalny dot. natury rzeczywistość społecznej, miejsca człowieka w życiu społecznym, etc.). Dziedziny te rozwijały się jako odrębne nurty myślenia. Najmłodszym z nich jest liberalizm gospodarczy. Obecnie istnieje duża różnorodność odmian filozofii liberalnej o różnym podłożu aksjologicznym;
- początkowo filozofia liberalna opierała się na koncepcjach XVII i XVIII wiecznych (Hobbes, Spinoza, Locke, itd.), ekonomii klasycznej (Smith, Ricardo, Malthus, Mill) oraz na XVI wiecznej scholastycznej filozofii ekonomii. Później kluczową była koncepcja ekonomii neoklasycznej (Marshall, Walras, Pigou). Obecnie w zakresie ekonomii liberalizm reprezentują przedstawiciele monetaryzmu (Friedman) oraz szkoły austriackiej (von Mises, von Hayek) i chicagowskiej;
- najważniejszym założeniem jest nadrzędna wartość wolności jednostki. Przyjmuje się tzw. negatywną koncepcję wolności. Wolność (w tym także wolność gospodarcza), rozumiana jako brak ingerencji innych ludzi w działania jednostki, stanowi niezbędny warunek urzeczywistnienia się liberalnego modelu porządku społecznego i ogólnospołecznego rozwoju gospodarczego;
- kolejnym ważnym założeniem jest liberalna norma indywidualizmu, co oznacza, że nie można uzyskać niczego pozytywnego dla społeczeństwa, jeżeli dążenie do tego celu naruszałoby prawa jednostki. Dobro społeczne realizuje się wtedy, kiedy maksymalnie duża liczba członków społeczeństwa osiąga dobro indywidualne;
- idea egalitaryzmu – wszyscy uczestniczą w życiu społecznym na równych (takich samych) zasadach. W odniesieniu do sfery ekonomicznej zasada równości jest odnoszona do wkładu pracy, talentu, przedsiębiorczości, itp. (arystokratyzacja zasług). Indywidualny sukces zależy wyłącznie od cech jednostki, skuteczności działania i nabytych umiejętności;
- istotne jest przyjmowanie tez o stałości określonych cech (np. stałości motywu maksymalizowania własnych korzyści) oraz o zdolności do samoregulacji i samodoskonalenia instytucji społecznych i politycznych (charakter meliorystyczny);
- filozoficzne założenia liberalizmu w odniesieniu do ekonomii są traktowane jako ramowe warunki gospodarki kapitalistycznej. Dzięki nim możliwe jest ukonstytuowanie się samorzutnego ładu gospodarczego. Taki system skutkuje nie tylko dla jednostki, ale też przyczynia się do względnej (dynamicznej) równowagi. System rynkowy uznawany jest za optymalny, ponieważ pozwala na wzrost zamożności podmiotów uczestniczących w grze rynkowej i zapewnia stabilny rozwój gospodarczy, a także jest sprawiedliwy, bo wyróżnia się tych, którzy potrafią działać skutecznie. Uważa się, że cała społeczność ma możliwość korzystania z osiągnięć gospodarczych indywidualnych podmiotów. Wszelkie próby interwencji destabilizują gospodarkę i pogarszają jej wydajność.
- Koncepcja sprawiedliwości J. Rawlsa :
■ rolę etycznego regulatora instytucji politycznych i gospodarczych odgrywa idea sprawiedliwości (sprawiedliwość jako wartość społeczna);
■ przedmiotem tej wartości społecznej jest sposób, w jaki główne instytucje społeczne rozdzielają zasadnicze prawa i obowiązki oraz określają podział korzyści płynących ze społecznej kooperacji. Instytucje te są elementami całościowego systemu i jako takie wywierają zasadniczy wpływ na życie jednostek;
■ nadrzędną wartością jest dobro społeczne, pojmowane ponadindywidualnie. Bardzo ważne są także takie czynniki jak godziwe warunki życia, ochrona zdrowia, opieka na starość, możliwość kształcenia, dostęp do lepszych stanowisk pracy, itp.;
■ równość w prawie jest niewystarczająca, o charakterze nominalnym (formalnym), co powoduje niemożliwość pokonania pewnych barier, a co za tym idzie – pogłębiające się dysproporcje w społeczeństwie;
■ postuluje się, aby państwo objęło szczególną troską określone grupy społeczne, podejmując działania, których sens ma wykraczać poza pojęcie opieki społecznej. Pomoc ma się opierać szczególnie na przeciwdziałaniu przyczynom niepożądanych zjawisk, a nie niwelowania ich skutków, co odróżnia koncepcję państwa bezpieczeństwa socjalnego od państwa socjalnego (opiekuńczego);
■ nie uznaje się zasady maksymalizowania korzyści indywidualnych oraz dopuszcza się możliwość interweniowania w mechanizm rynkowy, w celu zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego obywatelom (koncepcja Keynesa)
■ głównym przedstawicielem jest Galbraith. W swoich badaniach wykazywał, nie negując założeń neoliberalnych, że na skutek przekształceń systemu gospodarki kapitalistycznej, współczesna faza nie spełnia najważniejszych, wyróżniających kryteriów. Uważał, że sektor rynkowy został zdominowany przez sektor planujący i pozostaje na obrzeżach głównego nurtu wydarzeń gospodarczych. Kluczową rolę odgrywają tutaj korporacje. Jednocześnie zaproponował nowy porządek społeczny (nowy socjalizm), którego celem było zrównoważenie rozwoju wszystkich obszarów gospodarki poprzez wspieranie rozwoju sektora rynkowego, kontrolowanie sektora planującego i włączeniu trzeciego sektora, opartego na własności społecznej, zajmujących się gospodarowaniem w zakresie takich dziedzin jak opieka zdrowotna, budownictwo mieszkaniowie, usługi publiczne i kultura. Postuluje także, żeby w odniesieniu do całej gospodarki zastosować sposób zarządzania poprzez planowanie, kierowanie i koordynowanie działań, których celem ma być dobro społeczne. Ponadto obecność państwa w gospodarce jest nieunikniona i należy ją odpowiednio wykorzystać. Ogólnie można powiedzieć, że socjalistyczny charakter rozwiązań Galbraitha przejawia się w zwiększonym udziale własności prywatnej, zwiększeniu obecności państwa w gospodarce oraz uznaniu priorytetu wyższości wartości społecznych nad jednostkowymi.
- Ordoliberalizm :
- wywodzi się ze szkoły freiburskiej (lata 30. XX w.). Za twórców uważa się Euckena, Boehma, Muellera-Armacka;
- przyjęte rozwiązania cechuje dualizm, wynikający z jednoczesnego akceptowania i modyfikowania systemu gospodarki rynkowej;
- opiera się na idei ordo, tj. ładu społecznego budowanego na fundamencie następujących wartości: wolności, sprawiedliwości społecznej, odpowiedzialności osobistej, solidarności;
- podważa zdolność mechanizmu do samoregulacji, twierdząc, że nieograniczona przez państwo wolna konkurencja prowadzi do sytuacji zdominowania rynku przez monopole i oligopole, a w rezultacie do samolikwidowania konkurencji;
- dzięki aktywnej roli państwa możliwe jest jednoczesne uniknięcie niepożądanych skutków społecznych kapitalizmu oraz umożliwia podporządkowanie sfery gospodarowania określonym celom społecznym. Funkcją państwa jest tutaj określenie zasad ogólnej polityki gospodarczej i społecznej oraz kompromisu między tymi sferami. Wg Muellera-Armacka polityka społeczna powinna być zgodna z rynkiem. Bardzo ważny jest także sposób ustalania tzw. bezpiecznego zakresu redystrybucji dochodu narodowego;
- przyjmuje się zasady regulujące: pierwsza z nich dotyczy idei kontrolowania dysproporcji dochodów, druga nakłada na przedsiębiorców obowiązek brania pod uwagę społecznych kosztów związanych z produkcją.
- Katolicka doktryna społeczna :
■ powstała w połowie XIX wieku, wiąże się z nazwiskami von Ketteler oraz Pesh;
■ poprzez cykl kazań dotyczących stosunku Kościoła do kwestii socjalnej, Ketteler rozpoczął dyskusję nt. problemów społecznych. Podjęto próby opracowania alternatywy do idei kapitalizmu oraz kwestii socjalnej; idee solidaryzmu i korporacjonizmu zostały odrzucone na rzecz zreformowanego kapitalizmu. Encyklika Rerum novarum Leona XIII została uznana za oficjalne stanowisko Watykanu i rozpoczęła rozwój dziedziny myślenia zwanej katolicką nauką społeczną. Ostatni dokonany w tej dziedzinie zwrot miał miejsce w 1991 r., kiedy wydano encyklikę Centesimus annus Jana Pawła II;
■ należy ją traktować przede wszystkim jako dyscyplinę teologiczną, znajdującą oparcie w zarówno źródłach pozaracjonalnych (objawienie), jak i racjonalnych (przyrodzone władze poznawcze człowieka);
■ podstawą nauczania jest prawo Boże, objawione w Piśmie Świętym. Na tej podstawie uznaje się osobę ludzką za wartość szczególną;
■ zakłada się, że człowiek może realizować swoje dobro tylko w obrębie społeczności, a zatem nie może być dobrem osiąganym wbrew czy poza dobrem społecznym. Z kolei społeczność nie może zmierzać do tak pojmowanego dobra jednostek, ponieważ dobro osobowe i rodzinne jest genetycznie wcześniejsze;
- globalizacja obejmuje głównie północ i centrum, przez co słabną i ubożeją peryferia;
- pogłębienie się dysproporcji między bogactwem i biedą w skali światowej (20% kontroluje 50% światowego bogactwa; 368 osób posiada majątek równy dochodom połowy ludności świata);
- koncentracja kapitału i wpływów w rękach globalnych przedsiębiorstw;
- wzrost bezrobocia, szarej i czarnej strefy, duże znaczenie mafii;
- zwiększenie dysproporcji dochodów w społeczeństwach;
- powiększenie się skali biedy i cierpienia ubogich społeczeństw;
- narzucanie jednolitych standardów gospodarczych, pozbawiając kraje prawa wyboru;
- niesprawiedliwe traktowanie imigrantów przez kraje zamożne;
- do najważniejszych wartości-celów pożądanych można zaliczyć:
- bardziej sprawiedliwy podział bogactw;
- gospodarka rynkowa z równoległym funkcjonowaniem sfer niezależnych (edukacja, służba zdrowia, etc.);
- kontrola przepływu kapitału;
- zasada maksymalizacji zysków całej ludzkości w wymiarze globalnym;
- idea budowania państwa opiekuńczego na skalę globalną;
- oddłużenie najbiedniejszych krajów;
- walka z GMO, która prowadzi do upadku tradycyjnego rolnictwa.
ROZDZIAŁ 8. – UBÓSTWO. OCENA ETYCZNA ZJAWISKA
- Ubóstwo – bezwzględny lub względny niedostatek środków utrzymania i szans życiowych.
- Linia ubóstwa względnego wyznacza granicę strefy niedostatku materialnego w oparciu o relację do średnich dochodów lub wydatków innych gospodarstw domowych w określonym społeczeństwie. W takim rozumieniu jest to pojęcie bliskoznaczne do minimum socjalnego społeczeństwa na danym poziomie jego rozwoju.
- Linia ubóstwa absolutnego określa granicę niedostatku skrajnego, poniżej której mamy do czynienia z niezaspokojeniem podstawowych potrzeb bytowych, które tworzy zagrożenie bytu biologicznego w danych warunkach społecznych i klimatycznych. Ubóstwo absolutne jest jedną z form wykluczenia społecznego.
- Ustawowe granice ubóstwa – linie świadczeniowe – progi dochodu, poniżej którego obywatelom przyznawana jest bezzwrotna pomoc społeczna finansowana ze środków publicznych.
- Analityczne linie ubóstwa – zestaw wskaźników statystycznych, odnoszących się do subiektywnej i obiektywnej strony zjawiska ubóstwa. Są narzędziami jego ilościowego badania i analizy, jednak nie wynikają z nich żadne uprawnienia obywateli do uzyskania pomocy. Najbardziej miarodajne to:
a. minimum socjalne – poziom wyższy niż minimum egzystencji i nie oznacza jeszcze wykluczenia społecznego. Wytycza linię ostrzegawczą, stanowi górną granicę ubóstwa względnego;
b. minimum egzystencji – do pewnego stopnia umowne, uwzględnia kryteria o charakterze kulturowym i poziom rozwoju społeczeństwa.
Wskaźniki są wyrażone w jednostkach pieniężnych, stanowiących sumę miesięcznych wydatków gospodarstw domowych na stałe, w obu przypadkach różniące się wielkością, koszyki podstawowych dóbr i usług. Wskaźniki są rewaloryzowane względem inflacji i relatywizowane do wielkości i rodzaju gospodarstw domowych (według tzw. skal ekwiwalentności).
- Przyczyny ubóstwa:
♦ opcja kulturowa (teoria kultury ubóstwa - Oscar Lewis) – międzypokoleniowa transmisja ubóstwa wynika ze swoistości kultury społeczności, które są tym problemem dotknięte. Zasadnicze składniki kultury ubóstwa są powtarzalne, np. brak uczestnictwa w życiu szerszej zbiorowości, praca zarobkowa dzieci i pozbawienie ich dzieciństwa, skłonność do agresji, relatywnie niski poziom aspiracji, fatalistyczny stosunek do przyszłości, itd. Cechą kultury jest ambiwalencja ocen jakości funkcjonowania rodzin (odizolowanie od pozostałych – podstawowa ostoja). Teoria jest krytykowana za wyjaśnianie tylko niektórych przyczyn zjawiska, zawieranie tautologii („przyczyną ubóstwa jest ubóstwo”), dawanie podstawy do oskarżania ofiar ubóstwa o kultywowanie wzorców kultury, które doprowadziły ich do tego stanu oraz nieuprawnione wyjaśnianie zachowań przez osobliwość kultury, nawet jeśli są one wynikiem adaptacji do warunków życia. Teoria została częściowo potwierdzona przez antropologa U. Hannerza;
♦ opcja sytuacyjna – przyczyny ubóstwa (i przeciwdziałanie mu) w jego głównym nurcie są „tworzone” przez społeczeństwo. Obiektywne względem jednostek warunki otoczenia społecznego, tj. bezrobocie, niesprawiedliwy podział, nieudolne rządy, tworzą sytuację, w której nieuchronnie rozprzestrzenia się obszar nędzy i społecznego upośledzenia;
♦ opcja liberalna – przyczyny ubóstwa upatrywane są w zależnych od jednostek postawach i strategiach życiowych. Występuje tu rozróżnienie między ubogich „godnych” (bez własnej winy) i „niegodnych” (winnych swojej nędzy, których
- Środowisko społeczne firmy – ogół jednostek, zbiorowości, instytucji oraz materialnych i niematerialnych wartości, z którymi firma w swojej działalności wchodzi w unormowane społecznie i wyznaczone organizacyjnie relacje oparte na bezpośrednich i pośrednich kontaktach w ramach danego systemu społecznego: - otoczenie społeczno-kulturowe – normy organizacyjne, wzory kulturowe i system wartości; punkt wyjściowy w planowaniu strategii wizerunku oraz wyznaczaniu celów; - otoczenie polityczne i prawne – rozwiązania systemowe regulujące funkcjonowanie gospodarki i normy prawne, regulujące życie gospodarcze; mogą stymulować wybór form działania lub ograniczać działalność, wywołują konieczność wprowadzenia zmian i innowacji w strategii kształtowania wizerunku; - otoczenie technologiczne – przeobrażenia w technologii wytwarzania dóbr i usług; wymuszają konieczność zastosowania innowacji i nowych rozwiązań, aby sprostać konkurencji pozacenowej; - otoczenie gospodarcze wraz z zespołem rynków branżowych – uwzględnienie polityki gospodarczej i podatkowej, strategii działania konkurencji, tendencje zmian na rynku, sposoby pozyskiwania zaufania i uznania konsumentów, etc.
- Czynniki wpływające na wizerunek i stosunki społeczne firmy:
- pracownicy – ich podejście do pracy, stosunek do klientów, jakość pracy;
- informacja na temat interesów i wartości – powinna być rzetelna, rzeczowa i wiarygodna;
- zdolność do współpracy z innymi podmiotami, dopełniania i krzyżowania stosunków gospodarczych.
- Dla ukształtowania dobrych stosunków gospodarczych ważne jest ustalenie celów kierunkowych:
✓ pozyskanie akceptacji i poparcia otoczenia dla podejmowanych działań i decyzji;
✓ wzbudzanie, utrwalanie, pogłębianie lub odzyskiwanie zaufania społecznego oraz pozytywnego wizerunku;
✓ przezwyciężanie, przeciwdziałanie, rozwiązywanie sprzeczności i konfliktów w otoczeniu i środowisku społecznym, uznanie odmiennych racji i poglądów.
Kluczową rolę odgrywają mass media.
- Przedsiębiorstwo jest odpowiedzialne za kształtowanie i ochronę środowiska naturalnego. Nieuwzględnienie tego czynnika powoduje: straty materialne (np. w rolnictwie, leśnictwie, gospodarce wodnej, w majątku trwałym), zanieczyszczenie
wód, powietrza i gleby, zwiększenie zachorowalności, wypadkowości i liczby przedwczesnych zgonów, trwałą degradację środowiska, nasilenie zjawisk takich jak kwaśne deszcze, itd. Obecnie podejmowanie środki administracyjno-prawne mają charakter ochrony biernej (zachowanie i niepogarszanie stanu środowiska). Tylko w nielicznych przypadkach stosuje się ochronę czynną (przywrócenie przez firmę utraconych walorów środowiska).
- Konkurencja ekonomiczna – podstawowy cel producentów, handlowców, instytucji bankowych, itd. Przez konkurencję gospodarczą rozumie się rywalizację wolnych uczestników rynku o możliwość zakupu lub sprzedaży dóbr rzadkich, będących przedmiotem obrotu. W tym momencie istotne staje się ustalenie granicy dopuszczalnych i usprawiedliwionych zachowań (przyjęcie reguł definiujących uczciwą konkurencję w celu uniknięcia działania sił destrukcyjnych).
- Konkurencja pozytywna (L.S. Paine) – rywalizacja, w której nie przeszkadza się przeciwnikowi. Zasady: 1. niezależnej inicjatywy – firmy mają występować jako niezależne jednostki, wyłącznie we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność oraz kierować się własnymi celami, nie skupiając się na zwalczaniu konkurentów; 2. działań konstruktywnych – obowiązek działania w najlepszy możliwy sposób, na jaki stać dany podmiot gospodarczy; postulowanie przedsiębiorczości, innowacyjności i kreatywnego podejścia; 3. formalnej równości – szanse w konkurencji ekonomicznej powinny być takie same dla wszystkich podmiotów gospodarczych
formalna równość szans ≠ realna równość szans;
- poszanowania podmiotów zewnętrznych – nienaruszanie godności klientów lub konkurentów i ich podstawowych praw (szczególnie w zakresie promocji i reklamy);
- poszanowania reguł – prowadzenie działań zgodnych z przyjętymi normami moralnymi oraz obowiązującym prawem.
- Podstawy prawne:
- Ustawa z 16.04.1993 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (wynik traktatu z 1990 r. o stosunkach handlowych i gospodarczych z USA);
✓ Nieuczciwa konkurencja – wszelkie czyny sprzeczne z prawem i dobrymi obyczajami, jeżeli zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta, np. wprowadzenie w błąd klienta, ujawnienie lub wykorzystanie cudzej informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa, naśladowanie gotowego produktu za pomocą technicznych środków reprodukcji
- Lobbing działa przeważnie na trzech płaszczyznach: polityki, prawa i gospodarki, gwarantując korzyści dla każdej ze stron. Istotą lobbingu jest dostarczenie odpowiednich informacji decydentowi zaangażowanemu w opracowywanie polityki, ustaw lub przepisów wykonawczych zgodnych z interesem określonych grup. W Polsce lobbing ma wydźwięk raczej negatywny, natomiast w krajach zachodnich jest jedną z ważniejszych metod komunikowania się z przedstawicielami władzy (obywatele mają prawo wyrażać opinie przy ograniczeniu biurokracji). Ważne jest określenie granic dopuszczalnego wpływu. Do tej pory w Polsce nie ustanowiono przepisów dot. lobbingu.
- Uprawianiem lobbingu w Polsce zajmują się głównie organizacje gospodarcze, jak Business Centre Club, Polska Rada Biznesu, Polskie Lobby Przemysłowe czy Konfederacja Pracodawców Polskich oraz związki zawodowe, stowarzyszenia społeczne, władze lokalne i samorządowe oraz specjalistyczne firmy doradcze. Niemniej jednak oficjalnie nikt się nie przyznaje do bycia lobbystą. W krajach zachodnich z kolei przedsiębiorstwa zatrudniają doradców politycznych, odpowiedzialnych za utrzymywanie kontaktów ze sferą rządzącą.
- Proponowany podział lobbystów (kontrowersyjne):
✓ etatowi – promujący i broniący interesów firmy, w której jest zatrudniony;
✓ zawodowi – prowadzący firmę powołaną do tego typu działalności, przyjmuje oferty od innych podmiotów i czerpie z tego zyski.
- Do narzędzi komunikowania się firmy z otoczeniem społecznych zaliczamy instrumenty public relations i reklamę, które są jednocześnie składowymi strategii marketingowej firmy.
- Podstawową kwestią w przypadku reklamy jest to, czy powinna ona w ogóle istnieć. Z jednej strony informuje o produkcie, ale z drugiej jest zaprzeczeniem prawa konsumenta do swobodnego wyboru, zagraża suwerenności klienta, kreuje sztuczne potrzeby i niszczy wrażliwość, czyli jest źródłem rozwoju konsumpcjonizmu.
- Nieetyczna reklama to taka, która jest sprzeczna z prawem lub dobrymi obyczajami, przez co narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Taka reklama jest w Polsce prawnie zakazana m.in. poprzez ustawę o nieuczciwej konkurencji, konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej, porozumienie madryckie o zwalczaniu fałszywych oznaczeń pochodzenia towarów, europejską konwencję o telewizji ponadgranicznej oraz porozumienie ustanawiające WTO.
- Prawo reklamy podlega obowiązkowi dostosowania do norm unijnych. Zgodnie z tym za niedopuszczalną uznaje się reklamę, która:
- narusza godność człowieka i jest sprzeczna z dobrymi obyczajami;
- istnieje niebezpieczeństwo, że trafi do nieprzygotowanego do jej odbioru klienta;
- posługuje się kłamstwem, wprowadza w błąd;
- ingeruje w sferę prywatności;
- jest natrętna;
- odwołuje się do uczuć klientów przez wywołanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci.
- Od 1995 roku działa Polskie Towarzystwo Badaczy i Opinii Rynku, propagujące zasady sformułowane w kodeksie ESOMAR, dot. m. in. wyeliminowania nieuczciwej konkurencji i ochrony prywatności klienta.
- Zabronione reklamy:
- będące elementem nieuczciwej konkurencji;
- niektórych produktów w określonych okolicznościach, np. usług medycznych przez lekarzy, lub tytoniu i alkoholu w telewizji i radiu;
- oddziałujące na podświadomość;
- w odniesieniu do dzieci: reklamy produktów, które sugerują, że posiadanie rzeczy czyni kogoś lepszym od innych, fakt kupienia świadczy o tym, że osoby kupujące bardziej się troszczą i że należy dopominać się o kupienie produktu.
- Samokontrola reklamy – wytyczanie reklamie ograniczeń za pomocą norm nie obwarowanych groźbą przymusu państwowego i odpowiedzialności karnej, np. poprzez kodeks postępowania opracowany przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu. Istotnym organem jest także Rada Reklamy – stowarzyszenie przedstawicieli producentów, usługodawców, agencji reklamowych i mediów.
