Pobierz Etyka i moralność - Notatki - Prawo i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
Etyka w administracji Wykład 1, 27.02.2007r.
Etyka w administracji dotyczy zachowań urzędników, co jest, a co nie jest etyczne? W pracy urzędniczej można spotkać się z takim postępowaniem, które podlega ocenie moralnej.
Etyka i moralność To pojęcia, które przez jednych traktowane są jako takie same Inni twierdzą, że należy je odróżnić: MORALNOŚĆ – odnosi się do postępowania ludzi ETYKA – namysł, naukowe ujęcie, spojrzenie na to, jak postępują ludzie
MORALNOŚĆ – zespół reguł/norm postępowania wyznaczonych przez oceny szczególnego rodzaju. Reguły/ normy cos nakazują lub zakazują. Reguły postępowania dotyczą moralności, składają się na moralność. Np. nie kradnij. Oceny szczególnego rodzaju to takie, którymi ktoś formułuje ocenę przyjmując za kryterium normę postępowania, Np. „To zachowanie jest niemoralne”, „To zachowanie jest moralne”.
OBYCZAJOWOŚĆ – zespół reguł postępowania uznawanych za obowiązujące, ze względu na to, że w danym środowisku wytworzył się nawyk postępowania zgodnie z tymi regułami. To również zespół reguł postępowania(coś nakazują/zakazują), ale obowiązują, bo cos się „utarło”. Powstają normy obyczajowi i zespół tych norm tworzy obyczajowość. Pojęcie obyczajowości i w/w pojęcie moralności tworzą razem pojęcie moralności w szerszym tego słowa znaczeniu. Obyczaj (norma obyczajowa) może być przedmiotem oceny moralnej.
ETYKA Ujmuje się ja jako:
- Etykę normatywną Określana jako doktryna moralna. Polega na usystematyzowanym wyłożeniu, zestawieniu norm moralnych w połączeniu z argumentacja na rzecz ich przestrzegania. Etyk normatywny mówi, jak należy robić: ”powinniśmy/powinniście cos zrobić tak, bo to jest dobre”. Formułuje na podstawie zestawienia norm(argumentuje), jak należy postępować.
Etyk normatywny popada czasami w moralizatorstwo, wskazuje jek należy postępować, ale nie wskazuje na to argumentów.
- Etyka opisowa Nazywana jako nauka moralności. Polega na sformułowaniu twierdzeń o moralności, praktyce moralnej. Nie mówi, jak trzeba postępować. Dziedziny dotyczące nauki moralności to np.: socjologia, pedagogika, psychologia, historia doktryn politycznych i prawnych, metaetyka, każda z nich zajmuje się, bada praktykę moralną.
Wszyscy, którzy zajmują się etyka muszą przyjąć założenia fundamentalne:
- ONTOLOGICZNE – co to jest dobro? Etyk musi się zastanowić, co to jest dobro, jak pojmuje dobro? Co to jest zło?
- EPISTEMOLOGICZNE – jaka mam wiedzę na temat dobra i złą?
- KOGNITYWISTYCZNE – jak tą wiedzę zdobywamy?
Ujęcie historyczne dobra i zła Od Arystotelesa do czasów współczesnych można zauważyć 3 sposoby ujęcia dobra lub zła:
- Grupa filozofów FENICYTOLODZY (felicytologia) Jak żyć, aby uzyskać indywidualne szczęście idealne? Dobro jest wtedy, gdy człowiek jest szczęśliwy. Jak uzyskać szczęście, stan dobra?
- PERFEKCJONISTYKA Jak żyć godnie? – podstawowe pytanie. Kiedy jest stan godnego życia? Jak ten stan godnego życia uzyskać? Godność to dobro moralne.
- Nurt SOLIDARNOŚCIOWY, inaczej nurt zasad współżycia społecznego Jak żyć godnie, aby nie tylko mnie z innymi, ale i innym ze mną było dobrze? – podstawowe pytanie. Akcent przeniesiony na innych, nie tylko na dobro indywidualne.
PODSTAWOWY POJĘCIOWY JĘZYK ETYKI DOTYCZY:
- NORMY
- TWIERDZENIA
- OCENY
- WARTOŚCI
- oceny generalne – w opozycji do jednostkowych, wyznaczane przez generalne dyrektywy lub normy postępowania. Postawa, która formułuje te oceny to pryncypializm. Ktoś jest pryncypialistą – ma swoje zasady, od których nigdy nie odchodzi. II podział(dotyczy celu tego, który formułuje oceny):
- oceny samoistne – nie są formułowane po to, aby uzyskać określony cel
- oceny podbudowane instrumentalnie – formułuje się je po to, aby osiągnąć określony cel. Stanowią instrument do osiągnięcia określonego celu. III podział
- oceny preferencyjne – to takie oceny, w których wyrażamy preferencję danych stanów rzeczy w stosunków do innych stanów rzeczy. Jedne stany rzeczy preferujemy, oceniamy lepiej lub gorzej, częściej niż inne stany rzeczy. IV podział
- oceny jednoaspektowe – formułuje się z jednego punktu widzenia, jest to ocena danego stanu rzeczy z jednego punktu widzenia.
- oceny wieloaspektowe – formułowane z wielu punktów widzenia (np.: hedonistyczne, moralne, utylitarne – formułowane ze względu na użyteczność, estetyczne – formułowane ze względu na doznania estetyczne).
OCENA MORALNA Niektórzy ujmują ją także jako sąd moralny. Formułowana jest ze względu na to, że dany stan rzeczy jest dobry lub zły. To przeżycie aprobaty lub dezaprobaty ze względu na to, że dany stan rzeczy (zachowania, postępowanie) jest dobry lub zły. Kryterium : DOBRO lub ZŁO Każdy posiada jakieś kryterium dobra lub zła, jednakże trudno dojść do konsensusu, co do tego, co jest dobre, a co złe. Formułowanie sądów (ocen) moralnych wiąże się z ryzykiem moralizatorstwa.
Ad 4. WARTOŚCI Wartość polega na odniesieniu do cechy czegoś bądź kogoś, ze względu na którą coś jest przez kogoś oceniane dodatnio. Wielu ludzi sądzi, że wartości mają charakter bytu idealnego – nie maja cech podmiotu, ani przedmiotu, nie maja cech materialnych. (Np.: wartość równości, życia itp.) RODZAJE WARTOŚCI: I podział:
- subiektywne – wartość zależna od żywionych przez kogoś ocen
- obiektywne – wartość niezależna od żywionych przez kogoś ocen, np.: danego stanu rzeczy II podział:
- zrelatywizowane = relatywne – wartości są uzależnione od kontekstów, np.: kulturowego lub sytuacyjnego. Jeżeli ktoś mówi, że kradzież jest czynem złym, a własność jest wartością najwyższą, ale w jakiejś sytuacji można uznać, że tak nie jest – np.: naruszając własność i kradnąc można w danej sytuacji uratować komuś życie.
- absolutne – nie zrelatywizowane od żadnego kontekstu, (nie ogranicza się jej)
RELATYWIZM MORALNY – można wyróżnić jego 3 rodzaje: 1) relatywizm aksjologiczny Mamy z nim do czynienia, gdy ktoś opowiada się za takim, a nie innym poglądem w kwestii tego, co to jest dobro wtedy, gdy jego wybór jest zrelatywizowany do preferencji aksjologicznej. Są to wartości dla kogoś, a nie dla wszystkich (np.: „dla mnie wartością najwyższą jest życie”). 2) relatywizm kulturowy Ktoś opowiada się za tym, iż coś jest dobre lub złe(ze względu na) w stosunku do kultury tego, kto ten sąd głosi. Opowiedzenie się jest zrelatywizowane od stosunku kultury, bo przecież istnieją różne środowiska kulturowe. 3) relatywizm sytuacyjny Ktoś opowiada się za takim, a nie innym uznaniem danego zachowania za dobre lub złe i wybór ten uzależniony jest od sytuacji, w jakiej znajduje się ten, który ten sąd wypowiada.
Ad1. NORMY Norma postępowania to rodzaj dyrektywy. Dyrektywa to wypowiedź, która nakazuje lub zakazuje jakiegoś postępowania. Dyrektywy pełnia funkcję sugestywną – sugerują podjecie określonego zachowania w formie nakazu lub zakazu. Istnieje szereg rodzajów dyrektyw, np.: dyrektywy sensu, normy postępowania. Norma postępowania to taka wypowiedź, która określonym adresatom w określonych okolicznościach nakazuje lub zakazuje określonego zachowania. Często można zauważyć związek pomiędzy oceną a norma moralną, normą postępowania, np.: ”Twoje zachowanie polegające na kradzieży nie podoba mi się” – ocena; zakaz kradzieży
Podstawą obowiązywania prawa jest fakt ustanowienia norm przez państwo. Normy prawne obowiązują ze względu na fakt ich ustanowienia przez państwo. Takie uzasadnienie to uzasadnienie tetyczne. W związku z tym są to normy tetyczne. Normy moralne obowiązują ze względu na to, iż znajdują swoje uzasadnienie w jakimś określonym systemie wartości. Normy moralne są zgodne z jakimś systemem wartości – to uzasadnienie aksjologiczne (aksjologia – nauka o wartościach). Norma prawna i norma moralna mogą być, co do swej treści, identyczne, co oznacza, że norma prawna może być jednocześnie uzasadniona tetycznie i aksjologicznie. Norma moralna może być tylko uzasadniona aksjologiczne (gdyby miała uzasadnienie tetyczne, byłaby norma prawną), Normy moralne i normy prawne na siebie nachodzą. Niewiele jest norm moralnych, które nie byłyby normami prawnymi.
Pojawia się pytanie, czy w przypadku kolizji normy prawnej i normy moralnej istnieje sytuacja, że norma prawna może tracić moc obowiązującą ze względu na to, że jest niezgodna z norma moralną. Przyjmuje się FORMUŁĘ RADBUCHA (Gustaw Radbuch) – w przypadku kolizji norma prawna obowiązuje zawsze, chyba że treść normy prawnej jest rażąco niemoralna. Rażąca niemoralność to sprawa podlegająca ocenie, zwłaszcza sądu.
Ad 2). Ze względu na to, co jest przedmiotem regulacji normy prawnej, normy moralnej można wskazać 3 możliwości relacji
- Normy prawne normują inne zachowania niż normy moralne – stosunek rozłączności (np.: zakaz przechodzenia na czerwonym świetle),
- Zakresy przedmiotu regulowane przez normę prawna i normę moralna krzyżują się. Są takie zachowania, które są regulowane tylko przez prawo, regulowane tylko przez moralność i są takie, które są regulowane przez prawo i moralność.
P M
P M
- Wszystkie normy moralne są prawnymi i nie ma takich norm prawnych, które nie byłyby normami moralnymi. To sytuacja hipotetyczna.
Ad 3). Kryterium funkcjonalne polega na tym, iż prawo zawiera pewne odniesienia do norm moralnych, dotyczą one 3 instrumentów:
- Klauzule generalne zawarte w przepisach prawa ( to zwroty w przepisach, które odwołują się do norm moralnych, np.: dobre obyczaje, zasady współżycia społecznego).
- Zwroty nieostre.
- Górne i dolne zagrożenia kary za popełnienie określonego przestępstwa (jest to funkcjonalne odwołanie się do preferencji sędziego).
Różnice między normami prawnymi a normami moralnymi:
- Podstawa obowiązywania – normy prawne mogą obowiązywać tylko z uzasadnienia tetycznego lub tetycznego i aksjologicznego. Normy moralne mogą obowiązywać tylko z uzasadnienia aksjologicznego.
- Granica obowiązywania normy – norma prawna jest ograniczona terytorialnie (obowiązuje na określonym terytorium), czasowo (obowiązuje w określonym czasie), personalnie = osobowo (podmiotem obowiązków wynikających z treści normy prawnej może być osoba fizyczna, osoba prawna itp., podmiotem obowiązków wynikających z treści normy moralnej może być tylko jednostka ludzka, osoba).
- Sposób w jaki dowiadujemy się o obowiązywaniu normy prawnej, normy moralnej. O obowiązywaniu normy prawnej wiemy z ogłoszenia w dzienniku urzędowym (musi być opublikowana). O obowiązywaniu normy moralnej wiemy z przekazu społecznego.
P M
P M
Kryterium wartości czynu jest to, jak się ten czyn, zachowanie ma do postulowanych cech, cnót dobrego urzędnika.
- Etyka urzędnicza jako etyka deontologiczna Kryterium oceny wartości czynu jest to, jak się dany czyn, zachowanie ma do obowiązku nałożonego na dana grupę zawodową (urzędników).
- Etyka konsekwencjalistyczna Kryterium oceny wartości czynu jest to, jakie są skutki, konsekwencje. Wartość czynu jest wyznaczona wartością skutku, jaki dany czyn, dane postępowanie z sobą niesie.
Etyka urzędnicza jako etyka kodeksowa, pozakodeksowa Dotyczy sporu pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami etyki kodeksowej. Dotyczy tego, czy zasady postępowania dotyczące danej grupy zawodowej należy sformułować w drodze kodeksu, czy nie. To, czy ktoś wykonuje dany zawód nie zależy od tego, czy dane normy etyczne znajdują się w kodeksie, czy też nie. Jeżeli ktoś posiada pewne zasady moralne, to będzie je stosował w wykonywaniu swojej pracy. Spór związany jest z ustaleniem, czy należy zakazy umieścić w kodeksie, czy pozostawić je sumieniu pracownika, urzędnika? Współcześnie istnieje powszechna tendencja do stanowienia kodeksów etyki zawodowej różnych zawodów. W Polsce rośnie lawinowo wzrost stanowienia kodeksów etycznych różnych grup zawodowych, co powodowane jest tym, iż:
- powołanie się na abstrakcyjne cnoty, w celu pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej, jest niewystarczające,
- Odwoływanie się uniwersalnych zasad postępowania jest nieskuteczne(gdyż grupę zawodową stanowią rożni ludzie,
- Kodeksy etyczne stanowią barierę dostępu do danej grupy zawodowej, co ma znaczenie pozytywne i negatywne.
Cechy dobrego kodeksu etycznego : Kodeks etyczny (np.: urzędniczy) mógłby być dobrym kodeksem, gdyby realizował następujące cechy:
- Byłby kodeksem, który normuje – wskazuje nakazy, zakazy postępowania, wskazuje, co wolno, a czego nie wolno. Powinien normować, a nie wskazywać, opisywać wartości, ideałów, jakim dany urzędnik powinien służyć.
- Powinien mieć na uwadze w pierwszym rzędzie interes publiczny. Nie powinien mieć na uwadze interesów tej grupy zawodowej (urzędników) i nie powinien gwarantować interesów tej grupy zawodowej.
- Musi regulować istotne, specyficzne dla urzędników problemy, a nie dotyczyć kwestii, problemów związanych z ogólną, powszechną moralnością.
Która z rozumianych etyk urzędniczych jest najbardziej adekwatna? W kontekście dobrego urzędnika najbardziej użyteczne jest ujmowanie etyki urzędniczej według kryterium obowiązku – etyka deontologiczna.
W ramach etyki urzędniczej można wyróżnić, ale tylko w charakterze teoretycznym, pewne zasady i normy: Zasady i normy obowiązku, Zasady i normy aspiracji. Podział ten opiera się na propozycji Llona Fullera. Normy i zasady obowiązku – wyznaczają stałe zasady i normy, rutynowe, dotyczące codziennej pracy urzędniczej(ok. 98% norm etyki urzędniczej to normy etyczne obowiązku). W ramach etyki danej grupy występują normy etyczne aspiracji, dążeń. Fuller nazywa to nakazem dążenia do doskonałości. Oznacza to, iż w określonych sytuacjach nakazuje się dążenia do ideałów. Z punktu widzenia pracy w administracji publicznej występują rzadko, gdyż oznaczają one możliwość obejścia obowiązku, aby zrealizować jakąś aspirację.
3. Postawa wobec prawa
Podstawowym etycznym obowiązkiem urzędnika, jako tego, który służy interesowi publicznemu, jest działanie na podstawie prawa i w granicach prawa. W związku z tym można wyróżnić 3 postawy, które przyjmuje ten, który prawa przestrzega, który jest podporządkowany prawu:
- Postawa legalizmu Człowiek przyjmuje postawę legalizmu wtedy, gdy podporządkowuje się prawu ze względu na to, że jest to prawo. Legalistą jest ten, kto postępuje zgodnie z normą prawną ze względu na to, że to prawo wyznacza taki obowiązek (a nie np. norma moralna).
- Postawa oportunizmu Człowiek podporządkowuje się prawu ze względu na grożące kary lub oczekiwane nagrody.
- Zasada neutralności politycznej. Polega na tym, aby w podejmowanych decyzjach nie kierować się poglądami politycznymi, naciskami politycznymi. Poza w/w można wskazać szereg zasad szczegółowych.
Problemy etyczne związane z pracą w administracji: Z tego względu, że urzędnik działa na rzecz dobra publicznego wiążą się z jego pracą: szczególne zobowiązania moralne, jego praca dotyczy szczególnego rodzaju dóbr (np.: zdrowia, pieniędzy itp.) Wynika z tego, iż urzędnik działa na rzecz dobra publicznego, w granicach i na podstawie prawa i działanie to dotyczy szczególnych dóbr ludzkich. Szczególne zobowiązania moralne wykraczają poza zwykłe, dobre, uczciwe wykonywanie pracy(uczciwość wyznaczona jest pracą na rzecz dobra publicznego).
PODPORZĄDKOWANIE I POSŁUSZEŃSTWO PRAWU
Wyróżnia się 3 postawy dotyczące przestrzegania prawa: legalizmu, oportunizmu, konformizmu – patrz wcześniej. W przypadku pracy w administracji najważniejsza jest postawa legalizmu. Gdy mówimy o podporządkowaniu prawu, należy postawić pytanie, czy istnieje moralny obowiązek działania na podstawie prawa (bycia bezstronnym, neutralnym politycznie itd.)? Gdy mówimy o moralnym obowiązku przestrzegania prawa, to problem ten pojawia się wtedy, kiedy ciąży na nas obowiązek zachowania się w określony sposób nałożony przez prawo niezależnie od tego, czy mamy jakiekolwiek odrębne powody, aby zachować się w określony sposób. Chodzi o wskazanie racji moralnej obowiązku posłuszeństwa prawu, niezależnie od tego, czy nakazane zachowanie samo w sobie stanowi jego obowiązek moralny. Szczególnie ma to miejsce, gdy chodzi o konflikt między wykonaniem czegoś, a obowiązkiem moralnym. Ktoś nakazuje coś czynić, to jest niezgodne z prawem, więc kłóci się z moralnością danego człowieka. Sam fakt ustanowienia prawa nie decyduje o tym, że istnieje jakiś moralny obowiązek jego przestrzegania.
Argumenty o charakterze moralnym, które można przywołać na rzecz podporządkowania się prawu; przestrzegania prawa w wykonywanej pracy:
- Istnieje umowa (pisana lub niepisana) pomiędzy urzędnikiem, a państwem, która zawiera nakaz podporządkowania się prawu (państwu).
- Odwołanie się do skutków, do jakich może doprowadzić nieposłuszeństwo. Zakłada się, że nieposłuszeństwo może przynieść niepożądane skutki.
- Argumentacja z generalizacji. Jeśli postępujący niezgodnie z prawem zakłada, że w określonym przypadku można naruszyć prawo, to może naruszyć je każda inna osoba. A gdyby każdy to uczynił to byłoby to anarchizacją prawa i państwa.
- Argument z lepszych konsekwencji. Lepiej podporządkować się prawu niż nie podporządkowywać się mu. Jest to argument utylitarny.
- Argument z umowy społecznej. Działam na podstawie prawa, bo działanie na podstawie prawa jest wymogiem dla dobra społecznego.
- Argument z przynależności do społeczeństwa. Jeżeli należę do społeczeństwa, a społeczeństwo działa na podstawie prawa, to ja też muszę działać na podstawie prawa. Urzędnik czuje się członkiem danej grupy społecznej, która podporządkowuje się prawu.
- Argument z demokracji Prawo jest stanowione demokratycznie, więc mnie obowiązuje.
Należy odróżnić dwa pojęcia: Przestrzeganie prawa, Realizowanie prawa. Przestrzeganie prawa – wiemy, że jakaś norma prawna obowiązuje, to postępujemy zgodnie z tą normą. Przestrzeganie prawa polega na tym, że urzędnik zna i postępuje zgodnie z normą prawną. Realizowanie prawa – nie wiemy, że jakaś norma obowiązuje (nie znamy jej treści), a postępujemy zgodnie z tą treścią.
NARZUCANIE MORALNOŚCI PRZEZ PRAWO
Istnieją pewne obowiązki narzucane przez państwo (prawo), które mają zarazem charakter obowiązków moralnych.
Polega na narzucaniu innej osobie/bądź osobom niezależnych od jej/ich woli określonych zachowań ze względu na dobro jej samej/ich samych. Państwo wykonuje swoje władztwo na rzecz dobra obywatela/obywateli – np. nakaz zapinania pasów w samochodach. Państwo ogranicza zachowania obywateli ze względu na ich dobro. W tym przypadku liczy się dobro jednostki a nie wartości moralne jak w moraliźmie prawa. Często bywa tak, że interes jednostki jest tożsamy z moralnością. Paternalizm prawny odnowi się do koncepcji konserwatywnych i prawicowych. 3) NEUTRALNOŚĆ MORALNA PRAWA Społeczeństwo to społeczeństwo rozumnego pluralizmu moralnego. Obywatele społeczeństwa różnią się (są pluralistyczni), co do pojmowania co dobrem, a co złem. Pluralizm moralny to cecha trwała społeczeństwa. Państwo ma obowiązek traktować wszystkich obywateli w sposób równy (z równa troską i szacunkiem), bez względu na przekonania moralne obywateli. Państwo nie może wkraczać w sferę moralnych wyborów obywateli. Gdyby wkroczyło, to musiałoby się opowiedzieć na rzecz kogoś, przeciwko komuś. Dlatego państwo musi zachować neutralność moralną. Jest to podejście charakterystyczne dla skrajnego liberalizmu.
KONFLIKT RÓL SPOŁECZNYCH URZĘDNIKA
Swoje podstawowe źródło ten konflikt bierze z nakazu lojalności wobec państwa i działania na rzecz dobra publicznego. Ale urzędnik pełniąc inne role społeczne może naruszać ten nakaz i pojawia się konflikt. Role urzędnika:
- Lojalny pracownik (wobec państwa i dobra publicznego).
- Zwierzchnik hierarchii.
- Podwładny.
- Profesjonalista.
- Osoba prywatna. Może być tak, że urzędnik pełni jednocześnie wszystkie w/w role. Z pełnionych ról rodzą się dylematy moralne.
Przykłady konfliktów:
Urzędnik państwowy pełni rolę lojalnego pracownika a jednocześnie jest profesjonalistą – może twierdzić, że dana ustawa jest „głupotą”, jest „niedorzeczna”. Ma dylemat jak działać: odstąpić od wykonania ustawy, czy pozostać lojalnym wobec państwa i wykonać ją? Urzędnik Jan Kowalski jest osoba prywatną. Nałożone na niego obowiązki mogą wchodzić w konflikt z jego moralnością. Urzędnik jako zwierzchnik i osoba prywatna. Jako zwierzchnik powinien zwracać uwagę na nieprawidłowości w pracy podwładnego, a jednocześnie podwładny jest jego kolegą – którą rolę postawić na pierwszym miejscu, dylemat, jak się zachować. Urzędnik jako podwładny i osoba prywatna itd.
Problem z usytuowaniem ról polega na tym, aby oddzielić w swej działalności inne role i kierować się tylko rolą urzędnika lojalnego. Umiejętność oddzielenia tych ról w niektórych sytuacjach jest bardzo trudna. Oddzielenie ról społecznych, a przede wszystkim uwzględnianie tylko roli urzędnika lojalnego można rozpatrywać w kontekście dwóch systemów: System podlegania – pozostawia mało miejsca dla autonomii decyzji i niezależności System niezależności – pozostawi się dużą swobodę działania w większym zakresie i równocześnie ponoszenie szerszej odpowiedzialności za swoje działania.
Wykład 4, 20.03.2007r.
PROBLEM PRZEJRZYSTOŚCI W ADMINISTACJI PUBLICZNEJ
Przejrzystość = transparentność Podstawowe pytanie: Czy przejrzystość pracy urzędniczej służy rzetelności, uczciwości bezstronności urzędniczej? Im więcej przejrzystości w pracy w administracji, tym więcej etyczności – uczciwości, bezstronności, rzetelności i lojalności w pracy urzędnika. Przejrzystość w administracji (przejrzystość działania, podejmowania decyzji) charakteryzuje:
- dostępność procedur,
- jasność procedur,
Korupcja urzędnicza łamie kontrakt, umowę społeczną (ta umowa polega na tym, że obywatele ograniczają się w swoich prawach i wolnościach na rzecz państwa, a w zamian oczekują od państwa wypełniania obowiązków o charakterze publicznym – na rzecz dobra publicznego, np. służba wojskowa). Jeżeli ograniczamy nasze prawa i wolności i jednocześnie scedujemy obowiązki na państwo, a państwo tego nie robi, łamie tą umowę, tym samym słabnie zaufanie do państwa i prawa. Korupcja jest groźna, bo jej konsekwencją jest brak zaufania do państwa, a to może powodować rozpad państwa.
DEFINICJA KORUPCJI Korupcja jest to nadużywanie urzędu publicznego dla uzyskania prywatnych korzyści. Można wyróżnić 2 rodzaje korupcji: BIERNA – przyjmowanie korzyści ich obietnicy, CZYNNA – wręczanie lub obiecywanie korzyści 3 podstawowe formy korupcji: 1) urzędnicza Mamy z nią do czynienie wtedy, gdy urzędnicy przyjmują korzyści od obywateli zwracających się do nich w sprawach urzędowych. 2) gospodarcza To przekupstwo urzędników przez przedsiębiorców w celu zapewnienia dogodnych warunków działalności gospodarczej. 3) polityczna Jest to przekupstwo urzędników w celu zdobycia i utrzymania władzy. W/w formy korupcji mają różny charakter i różne wymiary, mogą się zazębiać.
REGULACJE PRAWNE ZWIĄZANE Z ETYCZNYM
ADMINISTROWANIEM
1. PRAWO KARNE
Podstawowe regulacje dotyczące korupcji znajdują się w kodeksie karnym: art. 228 – reguluje sprzedajność = łapownictwo bierne art. 229 – reguluje przekupstwo = łapownictwo czynne
Gdy mówimy o sprzedajności przekupstwie mamy do czynienia z kategoria podmiotów, jakimi są funkcjonariusze publiczni – nie wiadomo kogo zaliczyć do kategorii tych osób. Łapownictwo bierne może być zagrożone większą karą niż łapownictwo czynne. art. 230 – określa sankcje za przestępstwo PŁATNEJ PROTEKCJI Płatna protekcja jest to obiecywanie z powoływaniem się na wpływy w celu załatwienia sprawy w instytucji państwowej lub samorządowej. art. 231 §2 – reguluje PRZESTĘPSTWO URZĘDNICZE Stanowi podstawę do sporządzenia aktu oskarżenia ze względu na:
- przekroczenie uprawnień – np. podjęcie decyzji bez kompetencji ,
- niedopełnienie obowiązków – np. obowiązek wydania decyzji, a decyzji brak art. 271 §3 – reguluje kary za POŚWIADCZENIE NIEPRAWDY w celu zdobycia korzyści majątkowej art. 305 – przestępstwo utrudniania przetargu publicznego
- USTAWA O ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH z 1994r. Zjawiska korupcyjne o charakterze gospodarczym: art. 19 określa podmioty, które nie mogą ubiegać się o udzielenie zamówienia publicznego. Wynika to z tego, iż nie może dochodzić do konfliktu pomiędzy interesem prywatnym a publicznym; do tych osób należą:
- osoby skazane prawomocnie za popełnienie przestępstwa związanego z postępowaniem przetargowym,
- osoby skazane prawomocnie za przestępstwo przekupstwa,
- przedsiębiorcy, na których nałożono karę za z tytułu nieuczciwej konkurencji. Art. 20 zakazuje udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne:
- osoby, które pozostają w związku małżeńskim lub w stosunku pokrewieństwa z oferentem,
- osoby, które przed upływem 3 lat pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z oferentem,
- osoby, które pozostają w stosunku do oferenta w takim stosunku prawnym lub faktycznym, iż może to budzić uzasadnione wątpliwości, co do ich bezstronności.
- USTAWA O OGRANICZENU PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ PRZEZ OSOBY PEŁNIĄCE FUNKCJE PUBLICZNE z 1997r.
