Pobierz Etyka pomocy społecznej - Notatki - Psychologia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
3. ETYKA POMOCY SPOŁECZNEJ
W każdej społeczności muszą być zapewnione warunki dające podstawę materialnego bytu jej członków. Aby tak się stało, powoływane są różne instytucje organizujące system zaspokajania potrzeb. Teoretycznie, każda osoba zdolna do pracy powinna opierać swój byt na dochodach z tej pracy. Jednakże, nie zawsze jest to możliwe i nie wszyscy mogą bytować na poziomie nie uwłaczającym godności człowieka. Dlatego powstają służby wspomagania, m.in. służby pomocy społecznej, w których główna rola przypada pracownikom socjalnym. W ramach pomocy społecznej szczególnie ważne są wartości, jakimi powinni kierować się pracownicy tejże instytucji. Nie można bowiem zapominać, iż decydując się na pracę w pomocy społecznej, zdecydowali się oni na wykonywanie zawodu z misją. W zawodach takich problematyka systemu wartości ma naczelne znaczenie. Dlatego powstają zawodowe kodeksy etyczne, zawierające zbiór wartości, ideałów, ukazujące standardy postępowania. Do podstawowych zasad etyki zawodu pracownika socjalnego należą m.in.^16 : akceptacja faktu, że każdy człowiek jest niepowtarzalną wartością, ma prawo do samostanowienia, równouprawnienie do korzystania z usług socjalnych bez względu na rasę, narodowość, płeć, wiek, poglądy politycz ne, status społeczny, zapobieganie dyskryminującym praktykom. niezależność w decyzjach, ale i odpowiedzialność pracownika socjalnego za stosowane formy pomocy, obiektywność zawodowego osądu, samodoskonalenie.
(^16) D. Piekut-Brodzka, Aspekty etyczne pracy socjalnej i pomocy społecznej, [w:] Praca i Zabezpieczenia Społeczne 1993, nr 8, s. 50.
Podobnie jak wartości, równie istotna jest odpowiedzialność. Odpowiedzialność państwa za losy członków społeczeństwa zawarta jest w ustawie o pomocy społecznej, już na samym początku ustawy. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka^17. Zatem państwo poprzez organa administracji rządowej i samorządowej (współpracując z organizacjami społecznymi, związkami wyznaniowymi, charytatywnymi, fundacjami, osobami fizycznymi) zobowiązuje się do zagwarantowania określonego poziomu życia i za realizację takiego poziomu ponosi odpo wiedzialność^18. Nastąpiła wyraźna zmiana w kierunku udzielanej interwencji socjalnej — od opieki ku pomocy. Oczywiście w pracy socjalnej mamy do czynienia nie tylko z pomocą, ale i opieką. Nurt opiekuńczy jest charakterystyczny dla świadczeń instytucjonalnych, tzn. domów pomocy społecznej. Tam odbywa się stricte opieka, bo pensjonariuszom należy zapewnić mieszkanie, wyżywienie, pielęgnację, pomoc lekarską, zaspokojenie potrzeb poza- materialnych. Ale i w domach pomocy społecznej nie należy rezygnować z „pomocy", tzn. uaktywniania pensjonariusza w zaspokajaniu swych potrzeb, brania chociaż w części odpowiedzialności za swoją pomyślność. Konsekwencją przyjęcia pomocowego charakteru inter wencji socjalnej powinny być przede wszystkim nie upokarzające datki finan sowe, rzeczowe, a wspomaganie w wychodzeniu z trudnej sytuacji, wspomaganie w ponoszeniu odpowiedzialności przez klientów. I w tym miejscu dochodzimy do istoty odpowiedzialności w pomocy społecznej — jej dwubiegunowości. Jest to z jednej strony odpowiedzialność pracownika socjalnego za sposób i efekty udzielanej pomocy, a z drugiej strony — osoby zgłaszającej się po pomoc, która powinna mieć poczucie odpowiedzialności za swoje losy oraz losy swoich bliskich.
(^17) Dz. U. z 2004, nr 64, poz. 593. (^18) D. Piekut-Brodzka, Aspekty etyczne pracy… op. cit., s. 53.
Podstawowym zadaniem pracownika socjalnego, obok wsparcia, kompensacji i aktywizacji, jest profilaktyka, zapobieganie ponownej marginalizacji i wiktymizacji. W pracy socjalnej łatwo popełnić błąd, który długo skutkuje brakiem zaufania, utratą wiarygodności, a co najważniejsze - może doprowadzić do pogłębienia zdiagnozowanego problemu.
4. INSTRUMENTY POMOCY SPOŁECZNEJ
Istotą pomocy społecznej jest praca socjalna - próba pomocy i aktywizacji. Do tego jednak działania potrzebne są odpowiednie instrumenty. Oczywiście podstawowym narzędziem jest kontrakt socjalny. Kontrakt, czyli umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny. Sam wzór kontraktu niewiele jeszcze znaczy. Dlatego też przygotowany zostanie podręcznik, który ma pomóc w zawieraniu kontraktu socjalnego, budowaniem systemu dobrych praktyk. Jednak to właśnie kontrakt jest narzędziem, które powinno zostać obudowane różnymi możliwościami organizacyjno - finansowymi. Istotnym narzędziem jest też ustawa o zatrudnieniu socjalnym. Stanowi ona pierwszy, istotny krok w budowaniu systemu aktywnej polityki społecznej. Obecnie funkcjonuje już około 20 centrów integracji społecznej i kilkadziesiąt klubów integracji społecznej. Dzisiaj już widać, że wielu ludzi dzięki zatrudnieniu socjalnemu uzyskało szansę na integrację zawodową i społeczną. Kolejne narzędzia powstały w ramach ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Tym instrumentem w rękach pracownika socjalnego mają być roboty publiczne. Obecnie zaproponowano dodatkową formę prac społecznie użytecznych. Dopełnieniem tych działań aktywizacyjnych miała być budowa systemu spółdzielczości socjalnej aktywizującej osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Pierwsze elementy tego rozwiązania zostały ujęte w ramach ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Wokół tamtych zapisów stworzono regionalne fundusze ekonomii społecznej, które udzielają grantów powstającym spółdzielniom socjalnym.
wydaje się to słuszne. Zwolnienia z procedur sprawdzających potencjalnych świadczeniobiorców należą do wyjątków i nie obejmują licznych grup. Natomiast w Polsce wydatki na rentę socjalną to jedna z najwyższych kwot przeznaczanych na pomoc społeczną^23. Konstrukcja świadczeń z pomocy społecznej jest dość uproszczona, co bynajmniej nie jest zaletą. Kwotowe określenie wysokości niektórych świadczeń (np. zasiłku stałego) nie uwzględnia liczebności rodziny, osób pozostających na utrzymaniu czy wieku dzieci. Wreszcie, należy zauważyć, iż zakres weryfikacji dochodowej w Pol sce jest stosunkowo skromny. Ustawa o pomocy społecznej mówi jed ynie o formach dochodów netto branych pod uwagę. Natomiast posiadane zasoby pieniężne (wyjątek stanowi kryterium weryfikacji dla za siłków okresowych), jak i rzeczowe, nie są uwzględniane^24. W takiej sytuacji istnieje możliwość marnowania wydatków publicznych na pomoc, łatwo bowiem nadużyć często przywoływaną zasadę pomocniczości przyznając wsparcie osobom, które mogły zaradzić swojej sytuacji rezygnując z posiadanych zaso bów (domu, działki budowlanej, samochodu itd.). Instytucje pomocy społecznej działające w krajach rozwiniętych poddają wnikliwej ocenie sytuację zgłaszających się do nich osób. Nie wynika to z rozrostu biurokracji czy procesu etatyzacji pomocy społecznej, lecz z właściwego rozumienia roli pomocy państwa w trudnej sytuacji jednostek czy rodzin. Władze publiczne państwa - administracja rządowa i samorząd terytorialny, będąc podmiotem świadczącym pomoc, stanowią środek ostatecznego zabezpieczenia losu jednostki, Tym, którzy dla podkreślenia roli państwa w zabezpieczeniu jednostki argumentują, że w Polsce dokonującej transformacji państwo powinno zapewnić minimum dochodu gwarantowanego, należy wskazać na procesy uzależniania się od raz przyznanych świadczeń w krajach zachodnich, które niekiedy przecho dzą na następne pokolenia.
(^23) P. Kurowski, Pomoc społeczna w krajach ODCE i w Polsce, [w:] Polityka Społeczna 1998, nr 7, s. 8. (^24) Ibidem, s. 8.
ZAKOŃCZENIE
Pomoc jest działem zabezpieczenia społecznego. Realizuje fragment polityki społecznej i ma na celu pomoc osobom i rodzinom, w przezwyciężaniu trudnych sytuacji. Pomoc społeczna jest dla tych, którzy z jakiś względów wypadli z systemu ubezpieczeniowego lub mają wyjątkowe potrzeby i to, co wynika z ubezpieczenia społecznego nie wystarcza im do właściwego funkcjonowania. Pomoc społeczna powinna zapewniać nie tylko pomoc finansową, ale i merytoryczną. Przecież przy niezaradności czasami bardziej niż pieniądze potrzebne jest wsparcie w załatwianiu codziennych spraw. Pomoc społeczna pomaga w usamodzielnianiu się potrzebujących, aby mogli oni jak najkrócej korzystać z pomocy, aby jak najszybciej ponownie stali się samodzielni i powrócili do normalnego funkcjonowania. Ono jednak nie będzie możliwe bez strategicznego planu: z jednej strony zorientowanego na przyszłość, a z drugiej – dostosowanego do bieżącej sytuacji kraju i obywateli. Pomoc społeczna jest i będzie potrzebna, bo takie są czasy, chociażby dlatego, że nie da się wykluczyć bezrobocia i jego wzrostu – nie tylko w Polsce, ale także w skali światowej. Wynika to z niepohamowanego i niebywałego postępu technologicznego, technologii zastępujących ludzi. Państwo, które nie bierze tego pod uwagę, naraża gos podarkę na nasilanie się nierównowagi i rozmaite zagrożenia. Jednym z nich jest np. niebezpiecznie szerzący się populizm, któremu łatwo ulegają ludzie pokrzywdzeni przez rynek, korupcja, także na rynku pracy, bo praca staje się obecnie najbardziej deficytowym dobrem. Duża marginalizacja społeczna prowadzi do wielu poważnych zagrożeń dla całego społeczeństwa, dla struktur gospodarczych i politycznych, dla kultury i cywilizacji.
