Pobierz EUROPA ZACHODNIA W XIV – XV W. i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!
EUROPA ZACHODNIA W XIV – XV W.-
LO ROZ.
Wojna stuletnia 1337 – 1453
LINIA CZASU^1
GENEZA WOJNY STULETNIEJ
- Objęcie tronu Francji przez Filipa VI Walezjusza , który dążył do opanowania całej Francji (Francja dzieliła się na liczne księstwa feudalne). Filip VI był pierwszym królem z dynastii Walezjuszy – był synem Karola Walezjusza, brata Filipa IV Pięknego z dynastii Kapetyngów. (^1) https://www.tiki-toki.com/timeline/entry/1404944/Wojna-stuletnia/
- Księstwo Gujany było ziemią Plantagenetów, królów angielskich. Filip VI chciał je zagarnąć i przyłączyć do Francji.
- Filip VI uznał suwerenność Szkocji, co godziło w interesy angielskie i jeszcze bardziej pogorszyło stosunki francusko – angielskie.
- Edward III , król Anglii, wysunął pretensje do tronu francuskiego (matka Edwarda III była córką Filipa IV Pięknego, z wymarłej dynastii Kapetyngów).
- Konflikt wybuchł gdy bogata Flandria, o którą rywalizowała Anglia i Francja, uznały zwierzchność Edwarda III. PRZEBIEG WOJNY STULETNIEJ
I FAZA 1337 - 1347
- zmagania toczyły się na południu Francji w Akwitanii i na północy we Flandrii i Normandii,
- Filip VI Walezjusz zagarnął Gujennę, co spowodowało wypowiedzenie mu przez Edwarda III hołdu lennego,
- 1340 r. – Anglicy zniszczyli statki francuskie podczas bitwy pod Sluys.
- 1346 r. – wznowienie działań – na południu wojna objęła Akwitanię, na północy Edward III wysadził desant w Normandii na Płw. Cotentin,
3 - Angielscy łucznicy posługiwali się łukami walijskimi, mierzącymi nawet 2 m. Miały one zasięg ok. 300 m, a z 50 m przebijały zbroję rycerską. Przewagę dawała im również szybkostrzelność – sprawny łucznik potrafił w ciągu minuty wypuścić od 8 do 12 strzał.
II FAZA 1355 - 1360
- Królem Francji w 1350 r. został Jan Dobry , syn Filipa VI. Niestety nie miał on poparcia feudałów francuskich.
- 1355 – ofensywa angielska w Langwedocji i w Normandii, której dowodzi książę Wali Edward III (Czarny książę)
- 1356 – Jan Dobry wydał wojskom angielskim bitwę pod Poitiers (inna nazwa to bitwa pod Maupertuis [Moperti], którą przegrał i dostał się do niewoli.
- 1356 – rozejm spowodowany trudnościami wewnątrz Francji – kraj był pustoszony przez nieopłaconych żołnierzy najemnych. Rządy przejął Delfin – Karol (Delfin – następca tronu
francuskiego). Karol Walezjusz chcąc zdobyć pieniądze na dalsze prowadzenie wojny psuł monetę. W 1358 r. w północno-wschodniej Francji wybucha powstanie chłopskie – żakeria. W Burgundii Filip Śmiały wypowiedział posłuszeństwo Karolowi i utworzył niezależne księstwo.
- 1360 – pokój w Bretigny:
- Francja odstępuje Anglii Akwitanię, hrabstwo Montruil, Ponthieu, Guinnes, port i miasto Calaise
- Francja zobowiązała się zapłacić okup za Jana Dobrego
- Edward III zrzeka się pretensji do tronu za cenę niezależności francuskich lenn (wymienione powyżej)
- 1364 – Jan Dobry umiera w niewoli ; królem Francji zostaje jego syn Karol – Karol V Walezjusz. 4 - Postanowienia traktatu w Brétigny. Na różowo zaznaczono nabytki angielskie
III FAZA 1365 - 1375
- żadna ze stron nie wywiązała się w pełni z warunków pokoju,
- 1369 – na południu Francja podjęła taktykę wojny nękającej. Skutkiem była utrata przez Anglię prawie wszystkich zdobytych wcześniej ziem z wyjątkiem 5 portów.
- 1375 – podpisano rozejm (w Brugii), który trwał do 1415 r., na mocy którego Anglicy zachowują jedynie Calais i Bordeaux)
- 1377 r. umiera król Anglii Edward III wraz z synem ( czarny książę umiera w 1376 r.). Władzę obejmuje nieletni wnuk – Ryszard II Plantagenet
5 - Joanna d’Arc podczas spotkania z królem Francji Karolem VII 2 przekonywała go do większej determinacji w walce z Anglikami. SKUTKI WOJNY STULETNIEJ
- zmiany w doktrynie wojenne – wzrost znaczenia piechoty, artylerii; zastępowanie pospolitego ruszenia wojskami najemnymi,
- wojny domowe i powstania doprowadziły do osłabienia obu państw i ich rozbicia wewnętrznego,
- wzrost znaczenia stanów we Francji i Anglii,
- królowie Francji: Karol VII, Ludwik XI i Karol VIII dążyli do zjednoczenia i scentralizowania ziem francuskich (przede wszystkim: Burgundii, Pikardii, Flandrii). Doprowadziło to do wybuchu konfliktu z dynastią Habsburgów w XVI w.
- w Anglii wybuchła wojna Dwóch Róż, która znacznie osłabiła władzę królewską WOJNA DWÓCH RÓŻ 6 - RÓŻA TUDORÓW
7 - RÓŻA LANCASTERÓW 8 - RÓŻA YORKÓW
GENEZA I PRZEBIEG
- Ostatnim władcą z dynastii Plantagenetów był Ryszard II, który zmarł w 1399 r. Wówczas do rywalizacji o tron angielski przystąpiły dwa rody, spokrewnione z Plantagenetami – Lancasterowie i Yorkowie. Wydawało się, że zwycięsko z tej rywalizacji wyszedł ród Lancasterów, którego przedstawiciele zasiedli na tronie – Henryk IV (1399 – 1413), Henryk V (1413 – 1422). Niestety kolejny władca Henryk VI Lancaster (1422 – 1461) okazał się być szalony, dlatego też władzę w jego imieniu sprawował regent – Ryszard, książę Yorku , który odsunął doradców z rodu Lancasterów. Wybuchła otwarta wojna między Lancasterami i Yorkami zwana „Wojną Dwóch Róż” od herbów obu rodów – Lancasterowie w herbie mieli czerwoną, a Yorkowie białą różę.
- Ryszard York zginął w bitwie w 1460 r. Na czele stronnictwa Yorków stanął jego syn, który uwięził Henryka VI i w 1461 r. ogłosił się królem jako Edward IV York (1461 – 1483). Jego panowanie również nie było spokojne. Przeciwko niemu wystąpił hrabia Warwick, który poparł Henryka VI Lancastera i pomógł mu odzyskać tron (1470). W 1471 r. Edwardowi IV udało się pokonać hr. Warwicka. Powrócił do Anglii i rozkazał zamordować zarówno Henryka VI jak i jego najstarszego syna, księcia Walii.
- Po śmierci Edwarda IV Yorka, władzę przejął jego brat Ryszard III York (1483 – 1485). Pozbawił on tronu prawowitego dziedzica Edwarda IV – jego najstarszego syna. Obu bratanków, Edwarda i Ryszarda, uwięził w Tower i zamordował. Ścigał i mordował wszystkich potencjalnych wrogów. Jego polityka przyczyniła się do powstania silnej opozycji, na czele której stanął Henryk Tudor , spokrewniony z Lancasterami. Ryszard III poległ w bitwie w 1485 r. Wówczas powierzono tron Henrykowi Tudorowi, który jako Henryk VII (1485 – 1509) rozpoczął panowanie dynastii Tudorów. Ożenił się on z córką Edwarda IV Yorka i w ten sposób zakończył spór między dwoma największymi rodami feudalnymi w Anglii.
- Skutkiem wojny Dwóch Róż było prawie całkowicie wyginięcie stanu rycerskiego w Anglii, gdyż jego przedstawiciele przez kilkadziesiąt lat ginęli w bratobójczych bitwach bądź byli skrycie mordowani.
elektorzy liczyli na to, że uda im się utrzymać nieprawnie opanowane lenna. Tymczasem Rudolf nakazał ich zwrot. Zmusił Przemysła Otokara II do wyzbycia się wszystkich nieprawnie posiadanych lenn z wyjątkiem Moraw i Czech. W ten sposób Rudolf złamał potęgę Przemyślidów i zapoczątkował panowanie dynastii Habsburgów na tronie Rzeszy Niemieckiej. Podstawą potęgi Habsburgów były przejęte wówczas ziemie: Austria, Styria, Karyntia, a później Tyrol.
- W rywalizacji o tron Rzeszy liczyło się kilka rodów , których potęga była wypadkową rządzonych przez nich księstw dziedzicznych: - Alzacja – Habsburgowie ,
- Czechy i Węgry – Luksemburgowie, - Bawaria – Wittelsbachowie
- W 1308 r. królem Niemiec został Henryk VII z dynastii Luksemburgów. Jego syn Jan Luksemburski został królem Czech (1310).
- W tym okresie państwem, które wysuwało się na czoło państw zachodnioeuropejskich była Francja. Henryk VII podjął próbę umocnienia Rzeszy na arenie międzynarodowej i udał się do Rzymu by koronować się na cesarza. Wyprawa zajęła mu dwa lata. Koronował się w 1312, ale już w 1313 r. zachorował i zmarł.
- Po śmierci Henryka VII w 1314 r. Niemcy pogrążyły się w wojnie domowej między rodami Habsburgów i Wittelsbachów, które walczyły o tron niemiecki.
- Doszło do podwójnej elekcji:
- część elektorów wybrała Ludwika Wittelsbacha z Bawarii,
- część wybrała Fryderyka pięknego Habsburga, którego popierał papież Jan XXII.
- Ludwik Bawarski (1314 - 1347) wygrał wojnę domową ale popadł w konflikt z papieżem Janem XXII. Papież obłożył króla Niemiec klątwą i ogłosił jego detronizację (1324). W odpowiedzi Ludwik Wittelsbach udał się do Rzymu, koronował się bez zgody papieża na „cesarza z woli ludu” (1328), zdetronizował Jana XXII i mianował antypapieża – Mikołaja V.
- W 1338 r. na zjeździe w Rhense wprowadzono zasadę, zgodnie z zgoda papieża na koronację cesarską nie była wymagana. Papież jedynie koronował cesarza, wybranego przez elektorów.
- W 1346 r. część elektorów Rzeszy, obawiając się wzrostu potęgi rodu Wittelsbachów, sprzymierzyła się z papieżem Klemensem VI i wybrało antykróla – Karola Luksemburskiego, syna Jana Luksemburskiego. Po śmierci Ludwika Wittelsbacha na polowaniu (1347) Karol Luksemburski stał się pełnoprawnym władcą Niemiec.
- Rządy Karola IV Luksemburskiego (1346 – 1378)
- Początek panowania Karola IV był bardzo trudny ze względu na epidemię dżumy – „czarnej śmierci” (1348 r.) Mimo trudności Karol IV podjął wyprawę do Włoch i w 1355 r. koronował się na cesarza. Po powrocie do Niemiec zwołał sejm Rzeszy by zreformować ustrój Rzeszy. Wynikiem jego pracy była tzw. Złota Bulla.
10 - Pierwsza karta Złotej Bulli (kopia z 1400 roku)
- 1356 – Złota Bulla Karola IV – uregulowanie zasad elekcji i praw króla niemieckiego – **usankcjonowanie podziału Rzeszy
- król niemiecki** – wybierany przez 7 elektorów. Zachował godność cesarza wraz z honorowymi prerogatywami (najwyższy senior i sędzia na terenie Niemiec z wyłączeniem posiadłości elektorskich) - elektorzy – byli najważniejszymi dostojnikami Rzeszy. Było ich 7: 3 arcybiskupów: Moguncji ( kanclerz Rzeszy), Kolonii (kanclerz Włoch), Trewir (kanclerz Burgundii); król Czech (cześnik Rzeszy), palatyn reńsk i (stolnik Rzeszy), książę sasko – wirtembersk i (marszałek Rzeszy), margrabia brandenburski (komornik Rzeszy).
- Elektorzy uzyskali całkowitą niezależność we własnych posiadłościach i prawo do dysponowania regaliami. Elektorstwa miały być niepodzielne i przekazywane najstarszemu synowi (świeckie).
- kreślono procedurę wyboru króla Niemiec – elekcje odbywały się we Frankfurcie nad Menem;
- o wyborze decydowała większość głosów;
- król był koronowany w Akwizgranie, a koronacja cesarska odbywała się w Rzymie
- Rzesza Niemiecka stała się federacją siedmiu niezależnych państw
- Dzięki Złotej bulli Karol IV Luksemburski zapewnił wybór swego syna Wacława vivente rege (1376).
- rozpad Rzeszy:
e. W XV w. udało się Szwajcarom powstrzymać najazdy wojsk habsburskich. Udowodniono wówczas wyższość wojsk opartych na piechocie nad ciężkozbrojnym rycerstwem. Zapowiadało to zmianę w technice i strategii prowadzenia wojen. f. W 1499 r. cesarz Maksymilian I Habsburg zawarł pokój w Bazylei. Habsburgowie uznali niezależność Konfederacji Szwajcarskiej złożonej z 13 kantonów.
REKONKWISTA NA PÓŁWYSPIE IBERYJSKIM
Rekonkwista – walka chrześcijan o wyparcie Maurów z Półwyspu Iberyjskiego, do końca XV w.
1. Rekonkwistę prowadziły: - Królestwo Asturii – w VIII w. Pelagiusz , wódz wojsk Wizygotów, wycofał się na północ Płw. Iberyjskiego i rozpoczął organizację oporu przeciwko Maurom. Założył królestwo Asturii , którego został królem. Udało mu się wyprzeć Maurów z północy półwyspu po zwycięskiej bitwie pod Covadongą. Na początku X w. Królestwo Asturii przekształciło się w Królestwo Leònu. - Królestwo Nawarry – powstało w pierwszej połowie IX w. Zostało założone przez Basków. - Marchia hiszpańska – powstała po podbiciu przez Karola Wielkiego ziem hiszpańskich aż do rzeki Ebro w IX w. 2. XI w. rozpadł się kalifat Kordoby co ułatwiło chrześcijanom zdobywanie coraz nowych ziem. c) zmiany na Płw. Iberyjskim w XII w.: - pod koniec XI w. powstało hrabstwo Portulace ze stolicą w Porto. W 1139 r. przekształciło się ono w Królestwo Portugalii. - Królestwo Leònu podzieliło się – powstało wówczas Królestwo Kastylii. - z Królestwa Nawarry odłączyło się Królestwo Aragonii. 3. Od XII w. wojnę z Maurami zaczęto traktować jak świętą wojnę, organizowano krucjaty zdobywając dalsze tereny – dolinę rzeki Ebro, Saragossę, Lizbonę. 4. Na początku XIII w. zorganizowano krucjatę przeciwko Maurom. W 1212 r. Maurowie przegrali bitwę pod Las Navas de Tolosa i utracili większość Płw. Iberyjskiego. Pozostał jedynie kalifat Grenady , który pozostał w ich rękach do 1492 r.
