188

DWUDZIESTOLECIE

MIĘDZYWOJENNE

FeRDyDuRKe

WitOlDA GOmBROWicZA

Powieść Ferdydurke (wyd. 1937) zrodziła się jako reakcja Witolda Gom-

browicza na nieporozumienia i ataki, które wywołała pierwsza jego

książka Pamiętnik z okresu dojrzewania (tom opowiadań, wyd. 1933),

znana w późniejszej, rozszerzonej wersji zatytułowanej Bakakaj. Pisarz,

któremu wytykano tytułową niedojrzałość, chciał wFerdydurke napisać

pamflet wymierzony wkrytyków literackich iinne „kulturalne ciotki”.

Ostatecznie powieść nadała artystyczną formę uniwersalnym rozra-

chunkom zkulturą iwspółczesnym światem, asam Gombrowicz stał się

dzięki niej niekontestowanym „piewcą niedojrzałości iFormy”.

Czas i miejsce akcji

Akcja Ferdydurke rozgrywa się wlatach 30. XX w. wWarszawie (szkoła,

stancja uMłodziaków) iw ziemiańskim dworku Hurleckich wBolimowie.

Satyra i groteska

Ferdydurke to satyra na trzy środowiska: szkołę, mieszczaństwo izie-

miaństwo. Fabuła w sposób groteskowy ukazuje historię 30-letniego

Józia Kowalskiego, początkującego literata, który staje się dzieckiem, bo

inni go tak traktują. Gombrowicz pragnął wten sposób zdemaskować Wielką Niedojrzałość ludzkości.

Człowiek jest istotą mętną ineutralną, która musi wyrażać się przez zachowania, wzwiązku ztym na

zewnątrz – dla innych – staje się kimś określonym owiele wyraźniej iprecyzyjniej, niż jest naprawdę

wswoim wnętrzu. Stąd tragiczna dysproporcja między jego ukrytą niedojrzałością amaską, którą nakłada,

wchodząc wrelacje zinnymi. Pozostaje mu tylko wewnętrznie przystosować się do tej maski, tak jak gdyby

naprawdę był tym, kim się wydaje. Można więc powiedzieć, że wFerdydurke człowiek jest tworzony przez

innych, że ludzie tworzą się nawzajem inarzucają sobie formy.

Plan wydarzeń

1. Przebudzenie bohatera izwątpienie we własną dojrzałość.

2. Zaskakujące odwiedziny profesora Pimki.

3. Cofnięty wlatach Józio zpowrotem wszkole.

4. Szkolne metody „upupiania” młodzieży.

5. Dygresja na temat tworzenia iwszechobecnej formy.

6. Historia Filidora iAnty-Filidora.

7. Józio na stancji uMłodziaków.

8. Nowoczesny światopogląd inżynierostwa.

9. Fascynacja „nowoczesną pensjonarką” Zutą.

10. Podstęp wpokoju Zuty – obnażenie schematów.

11. Kolejna dygresja – oczekiwania pisarza wobec literatury.

12. Wydarzenia na stadionie tenisowym, czyli Filibert dzieckiem podszyty.

13. Wyprawa na wieś wposzukiwaniu parobka.

14. Obraz konserwatywnego ziemiaństwa – dwór Hurleckich wBolimowie.

15. Bratanie się z„prawdziwym” parobkiem.

16. Bunt chłopów przeciw panom.

17. Ucieczka zBolimowa i„porwanie” Zosi.

18. Pocałunek – przed formą nie ma ucieczki.

Słowa kluczowe w utworze

Forma – to konwencje, schematy iuprzedzenia dominujące wrelacjach międzyludzkich; rzutują na to,

wjaki sposób człowiek postrzega świat, opisuje go iw nim egzystuje.

Pupa – staje się symbolem zdziecinnienia. „Upupianie” polega na narzucaniu uczniom „gęby” skromno-

ści, czystości iniewinności.

Witold Gombrowicz

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz FeRDyDuRKe WitOlDA GOmBROWicZA i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!

FeRDyDuRKe WitOlDA GOmBROWicZA

Powieść Ferdydurke (wyd. 1937) zrodziła się jako reakcja Witolda Gom- browicza na nieporozumienia i ataki, które wywołała pierwsza jego książka Pamiętnik z okresu dojrzewania (tom opowiadań, wyd. 1933), znana w późniejszej, rozszerzonej wersji zatytułowanej Bakakaj. Pisarz, któremu wytykano tytułową niedojrzałość, chciał w Ferdydurke napisać pamflet wymierzony w krytyków literackich i inne „kulturalne ciotki”. Ostatecznie powieść nadała artystyczną formę uniwersalnym rozra- chunkom z kulturą i współczesnym światem, a sam Gombrowicz stał się dzięki niej niekontestowanym „piewcą niedojrzałości i Formy”.

Czas i miejsce akcji Akcja Ferdydurke rozgrywa się w latach 30. XX w. w Warszawie (szkoła, stancja u Młodziaków) i w ziemiańskim dworku Hurleckich w Bolimowie.

Satyra i groteska Ferdydurke to satyra na trzy środowiska: szkołę, mieszczaństwo i zie- miaństwo. Fabuła w sposób groteskowy ukazuje historię 30-letniego Józia Kowalskiego, początkującego literata, który staje się dzieckiem, bo inni go tak traktują. Gombrowicz pragnął w ten sposób zdemaskować Wielką Niedojrzałość ludzkości. Człowiek jest istotą mętną i neutralną, która musi wyrażać się przez zachowania, w związku z tym na zewnątrz – dla innych – staje się kimś określonym o wiele wyraźniej i precyzyjniej, niż jest naprawdę w swoim wnętrzu. Stąd tragiczna dysproporcja między jego ukrytą niedojrzałością a maską, którą nakłada, wchodząc w relacje z innymi. Pozostaje mu tylko wewnętrznie przystosować się do tej maski, tak jak gdyby naprawdę był tym, kim się wydaje. Można więc powiedzieć, że w Ferdydurke człowiek jest tworzony przez innych, że ludzie tworzą się nawzajem i narzucają sobie formy.

Plan wydarzeń

Przebudzenie bohatera i zwątpienie we własną dojrzałość.
Zaskakujące odwiedziny profesora Pimki.
Cofnięty w latach Józio z powrotem w szkole.
Szkolne metody „upupiania” młodzieży.
Dygresja na temat tworzenia i wszechobecnej formy.
Historia Filidora i Anty-Filidora.
Józio na stancji u Młodziaków.
Nowoczesny światopogląd inżynierostwa.
Fascynacja „nowoczesną pensjonarką” Zutą.
Podstęp w pokoju Zuty – obnażenie schematów.
Kolejna dygresja – oczekiwania pisarza wobec literatury.
Wydarzenia na stadionie tenisowym, czyli Filibert dzieckiem podszyty.
Wyprawa na wieś w poszukiwaniu parobka.
Obraz konserwatywnego ziemiaństwa – dwór Hurleckich w Bolimowie.
Bratanie się z „prawdziwym” parobkiem.
Bunt chłopów przeciw panom.
Ucieczka z Bolimowa i „porwanie” Zosi.
Pocałunek – przed formą nie ma ucieczki.

Słowa kluczowe w utworze Forma – to konwencje, schematy i uprzedzenia dominujące w relacjach międzyludzkich; rzutują na to, w jaki sposób człowiek postrzega świat, opisuje go i w nim egzystuje. Pupa – staje się symbolem zdziecinnienia. „Upupianie” polega na narzucaniu uczniom „gęby” skromno- ści, czystości i niewinności.

Witold Gombrowicz

Łydka – symbolizuje młodość, sportową energię, zdrowie, a także swobodę obyczajów, w tym swobodę erotyczną. Gęba – oznacza wszystkie relacje między ludźmi i wszelkie maski społeczne, które przyjmujemy w społe- czeństwie, wchodząc w relacje z drugim człowiekiem i uzależniając się od konwenansów. Szkoła – pupa Cofnięty w latach przez profesora Pimkę Józio trafia z powrotem do szkoły. Rolą szkoły jest „upupianie” młodzieży, czyli wpychanie w stan powtórnego zdziecinnienia. Szkoła nie uczy samodzielnie myśleć, nie przekazuje sensownej i przydatnej wiedzy. Uczniami się manipuluje, wtłacza ich w utarte schematy. Szkolne schematy i konwencje pękają, kiedy część chłopców buntuje się przeciwko tej infantylizującej roli szkoły (bitwa na miny między Miętusem a Syfonem). Nowoczesny dom Młodziaków – łydka Kolejnym miejscem, w jakie profesor Pimko zabiera Józia jest stancja u Młodziaków. Młodziakowie to no- woczesna rodzina, hołdująca postępowym prądom. Inżynier i jego żona chlubią się swoimi wyzwolonymi poglądami i swobodą obyczajową – „łydka”. W domu Młodziaków Józio ma pozbyć się resztek swojej doros- łości – ma stać się nowoczesnym, wyzwolonym młodzieńcem. Józio jednak postanawia ich zdemaskować i dlatego wysyła w imieniu córki Młodziaków Zuty listy do Kopyrdy i profesora Pimki z prośbą o schadzkę. Moment, kiedy jeszcze tak niedawno zachęcający córkę do łamania konwenansów Młodziakowie zastają w szafach w jej pokoju Kopyrdę i podstarzałego profesora, staje się przełomowy – mieszczanie (rodzice) obnażają wówczas swoje konserwatywne oblicze. Są oburzeni, Młodziak policzkuje Pimkę, wszczyna się awantura i bijatyka. I tak kolejne schematy zostają obnażone. Bolimowo – gęba Bolimowo to ostatnie miejsce, które odwiedza Józio (z Miętusem). Tradycyjny ziemiański dwór wujostwa Hurleckich jest twierdzą konserwatyzmu. Widoczna jest hierarchizacja środowiska. Formę tę pragnie prze- łamać Miętus i koniecznie chce się pobratać z parobkiem (Walek ma uderzyć Miętusa w twarz), jednak i ta próba wyzbycia się formy okazuje się nieudana, a chłopi atakują dwór. Bohater ucieka ze smutną konstata- cją, że od formy się nie ucieknie.

Kompozycja Trzy części, których akcja rozgrywa się w różnych miejscach. Części są przedzielone opowiadaniami-programami literackimi: Filidor dzieckiem podszyty i Filibert dzieckiem podszyty.

Język Język utworu jest zarówno prosty, potoczny, jak i w niektórych fragmentach podniosły – typowy dla środo- wisk przedstawianych w utworze. Pomaga w ich charakteryzowaniu: podkreśla status społeczny, pochodze- nie, np. gwara środowiskowa (uczniowska, wiejska, zwroty łacińskie).

SZeWcy StAniSłAWA iGnAceGO WitKieWicZA

Szewcy (1934) to dramat o absurdalnej, ale nieuchronnej rewolucji. W groteskowej formie Witkacy ukazał ka- tastroficzną wizję – rozkład hierarchii społecznej, którą ma zastąpić przymusowa równość („niwelizm”), masa pochłonie ostatnie indywidualności, powstanie społeczeństwo zuniformizowane i ztechnicyzowane. Tytułowi szewcy na czele z Sajetanem Tempe wykonują swoją monotonną pracę, umęczeni poczuciem beznadziejności. Wśród nich pojawiają się prokurator Robert Scurvy (liberał) i znudzona arystokratka księżna Irina Wsiewo- łodna Zbereźnicka. W akcji dramatu następuje kilka rewolucji: zamach faszystowski zorganizowany przez Scurvy’ego przy pomocy „Dziarskich Chłopców” dowodzonych przez Gnębona Puczymordę; bunt szewców i obalenie porządku burżuazyjno-faszystowskiego; bunt Czeladników przeciwko Sajetanowi i próba wprowadzenia matriarchatu przez księżnę Zbereźnicką; dopełnienie katastrofy – ostateczny przewrót dokonany przez niwelistów (towarzysze X i Abramowski), po- przedzony wkroczeniem Hiper-Robociarza.

FeRDyDuRKe WitOlDA GOmBROWicZA, Ćwiczenia z Historia

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz FeRDyDuRKe WitOlDA GOmBROWicZA i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!

FeRDyDuRKe WitOlDA GOmBROWicZA

SZeWcy StAniSłAWA iGnAceGO WitKieWicZA