Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Filozofia starożytna - Notatki - Filozofia - Część 1, Notatki z Filozofia, poglądy filozofów

Notatki z filozofii starożytnej dotyczące koncepcji idei, przyrody i duszy; teoria czterech cnót. Część 1.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 15.07.2013

Aleksander88
Aleksander88 🇵🇱

4.7

(120)

463 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Filozofia starożytna - Notatki - Filozofia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Filozofia, poglądy filozofów tylko na Docsity! Tales urodzil siew Mielecie i żyl na przełomie VII i VI wieku przed naszą erą. Znany między innymi z tego, że zapowiedział zaćmienie slońca. Był [filozofem, uczonym, politykiem, kupcem, inżynierem, technikiem. Zarówno towary jak i umiejętności przywoził z obcych stron. Ponieważ Tales nie pozostawił po sobie żadnego dzielą, zaś wszelkie jego nauki przekazywane byty jedynie ustnie, trudno dokładniej określić jego poglądy. Właściwie wszystko, co o nim wiemy znane Jest z pism Arystotelesa, w których to zawierała się spora ilość informacji odnośnie wcześniejszych mu myślicieli. Owo świadectwo Artystotelesa wiele nam wnosi i wedługjego opisu postaram się przybliżyć sylwetkę samego Talesa, tak jak i kolejnych współczesny mu filozofów przyrody. Talesa bez wątpienia uważać można za tego, który zapoczątkował filozofię przyrody i filozofię w ogóle. On dokonał przejścia od mitów do nauki. On też jako pierwszy z filozofów przyrody, zwanych też teoretykami przyrody czy fizykami, stwierdził, iż istnieje jedna, jedyna zasada (arche), która jest zarazem przyczyną i budulcem całej otaczającej nas rzeczywistości. Twierdził, że początkiem wszystkich rzeczy jest nic innego jak woda Właśnie woda jest ową wieczną "pierwotną, niestworzoną materią", ową "zasadą", z której biorą początek wszystkie rzeczy. Dzieła której istnieją, i w którą wszystkie rzeczy się rozpadają gdy istnieć przestają. Jednak co skłoniło Talesa do stwierdzenia, iż to właśnie woda jest ową zasadą ? Oczywiście nic innego jak obserwacje. Tales, jak przystało na pionierów filozofii, całość swoich poglądów opierał na empirii i obserwacjach otaczającego go świata, a w szczególności rozmaitych zjawisk w nim zachodzących Zauważył, że pożywienie jest zawsze wilgotne, że z wilgoci powstaje również i ciepło, a ono jest przyczyną życia w ogóle. Zauważył też, że nasiona, rośliny i samo ciało ludzkie ma wilgotną naturę. Zauważył, że wszystko co wysycha umiera. Tak więc co innego miało by być ową zasadą jeśli nie woda i ona zawiera w sobie tą niezbędną do życia całego świata siłę. Ponadto woda występuje w przyrodzie we wszystkich trzech stanach skupienia. Co stanowiło kolejnym argumentem za jego teorią. Ponad to Tales twierdził, iż wszystko jest pełne bogów ponieważ dusza zmieszana jest z całym wszechświatem, ponieważ wszystko jest przesiąknięte wodą, a woda jest pierwszą zasadą czyli owym Bogiem. Wszystko jest ożywione, materia jest nieoddzielona od siły życiowej. Również właściwości bursztynu i magnesu świadczą, że one żyją i znów stanowiło to argument za teorią Talesa. Platon urodził siew A fenach w 427 roku p. n. e. Był to okres zdecydowanego rozkwitu Aten. Pochodził ze znakomitego rodu więc i kultura jego domu była bardzo wysoka. Młodzieńca, którego prawdziwe imię brzmiało Arystokles (dopiero jego nauczyciel gimnastyki ze względu na szerokie bary nadał mu przydomek "Platon ") kształcono zarówno pod kontem rozwoju umysłowego jaki cielesnego. Jak jemu podobni młodzieńcy z "dobrego domu" Platon uczył się również muzyki, poezji, a nawet malarstwa. Studia rozpoczął wcześnie czytając współczesne mu pisma Anaksagorasa oraz Kraty la (heraklityjczyka). W wieku 20 lat poznał Sokratesa, z którym obcował aż do jego śmierci (nastąpiła ona w roku 399 -po sześciu latach znajomości). Pobierając u swego mistrza nauki stykał się również z poglądami innych uczniów Sokratesa takich jak Euklides, Arystyp (cyrenaik), czy Antystenes (sceptyk). Zaraz po śmierci swojego Sokratesa Platon rozpoczął okres swoich podróży, który trwał aż dwanaście lat. Odwiedził między innymi Egipt, Włochy (kolebkę Eleatów) oraz pitagorejczyka Timajosa w Lokri. Gdy wrócił do Aten jako człowiek już dojrzały utworzył tam szkołę poświęcając się pracy nauczycielskiej i pisarskiej. Gdy w 367 roku zmarł Dionizos Starszy, władca Syrakuz Platon został wezwany przez szwagra Dionizosa - Diona, z którym to nawiązał znajomość w czasie swych dwunastoletnich podróży. Misją Platona stało się teraz wychowanie Dionizosa Młodszego. Niestety młody Dionizos bardzo szybko zniechęcił się do nauk Platona ze względu na szczególny nacisk położony na geometrię. Ostatecznie Platon powrócił do Aten gdzie w pełni poświęcił się swojej Akademii, przy której mieszkał otoczony wieloma uczniami i nie gardząc zbytkiem. Zmarł w 347 roku w podeszłym wieku w dniu swoich urodzin. Platon był nie tylko wielkim myślicielem ale i doskonałym pisarzem. Pozostawił po sobie wiele pism, w tym 35 dialogów, posiadających wartość dziel sztuki literackiej, zawierających specyficzny nastrój jako tło do wypowiedzi współczesnych mu przedstawicieli polityki, nauki oraz rzemieślników. Charakterystyczne jest to, że Platon w żadnym dialogu nie wypowiada wprost ani jednego słowa od siebie. Stąd problem w rozróżnieniu jego własnych poglądów od poglądów głoszonych w jego tekstach przez postać Sokratesa. Ze względu na trzy okresy życia Platona dialogi podzielić można na trzy grupy : a)dialogi wczesnego okresu (Eutyfron [o pobożności], Laches [o odwadze], Charmides [o roztropności], I Księga Państwa, Protagoras [o cnocie], Gorgiasz [o retoryce]) są: - sokratyczne bowiem określają pojęcia etyczne, - elenktyczne bo wykazująjakich określeń nie należy przyjmować, - zbijające cudze poglądy ich własną bronią , choć nie określają stanowiska samego Platona , -nie znają i nie wyrażają poglądów Platona, - skierowane przeciw Sofistom. b)dialogi średniego okresu (Fajdros [stosunek duszy do idei], Fedon [o nieśmiertelności duszy], Uczta [o miłości], Państwo księgo II-X oraz Teajtet): - są konstrukcyjne bowiem budują własne teorie, - zawierają sformułowanie teorii o ideach, - są najbogatsze artystycznie, - noszą cechy mistycznego orfizmu. c)dialogi okresu późnego (Parmenides [przedstawienie metody dialektycznej], Sofista [o bycie], Polityk, Fileb [o dobrach], Timaios [filozofia przyrody], Krycjasz, Prawa) : - są dialektyczne, - nie zawierają dualistycznego ujęcia nauki o ideach, - mają formę mało artystyczną, - Sokretes przestaje być w nich wyrazicielem poglądów Platona. KONCEPCJA IDEI Założeniem filozofii Platona był Sokratejski pogląd, że wiedza pewna zawarta jest w pojęciach. To jednak co u Sokratesa dotyczyło jedynie pojęć etycznych Platon rozszerzył na pojęcia wszelkiego rodzaju. Co za tym idzie musiał postawić pytanie: Co jest właściwie ową prawdziwą i bezwzględną rzeczywistością, którą poznajemy grzej pojęcia ? Doszedł do wniosku, że przedmiotami pojęć nie mogą być rzeczy bowiem te są złożone i zmienne, a same pojęcia charakteryzuje Przecież jedność i stałość. Gdyby zastanowić się co na przykład jest przedmiotem pojęcia piękna to dochodzimy do wniosku, że nie są nim przedmioty piękne. Przedmiotem pojęcia piękna może być jedynie samo piękno (piękno samo w sobie). Platon używał tutaj innego ola-eślenia, które jest dla niego wyjątkowo charakterystyczne. W jego mniemaniu przedmiotem pojęcia piękna jest nic inneeoiak "IDEA PIĘKNA". Istnieje więc niezmienny byt zwany ideą, który nie jest nam bezpośrednio dany, a poznajemy go jedynie poprzez pojęcia. Jest wiele f Idej". Tyle ile odrębnych pojęć, tyle odrębnych Idej. Świat Idejjest hierarchiczny. Ułożony kolejno od tych najniższych do coraz bardziej ogólnych, aż do idei najwyższej, za którą Platon uważał "idee dobra". W przeciwieństwie do przedsokratyków (np. EmpedokUs, Demokryt) pojmujących swój byt prawdziwy całkiem materialnie, Platońska idea znajdowała się poza materialnym światem. Próbując odpowiedzieć napytania zadawane już przez wcześniejszych filozofów, mianowicie: Czy byt jest zmienny czy nie zmienny ? Platon rozwiązał to duałiatycznie. Stwierdził, że istnieją można powiedzieć dwa rodzaje bytów. Zniszczalny, zmienny byt - poznawany przez zmysły orĄz niezniszczalny, stały i idealny -poznawany jedynie przez pojęcia. O ile dla Platona prawdziwymi bytami były właśnie idee -jedynie one "istnieją" , o tyle rzeczy tylko "stają się " bowiem są w stosunku do Idej tylko tym czym w cnotę. I tak cnota części rozumnej jest modrość, impulsywnej męstwo, a pożądliwej panowanie nad sobą. Jest Jeszcze czwarta najistotniejsze cnota łącząca wszystkie części duszy, a jest nią sprawiedliwość. Co się tyczy realnych dóbr, materialnych w etyce Platona to uznał je za niezbędne do osiągnięcia dóbr idealnych. Twierdził więc, że wszystkie dobra stanowią hierarchię na których szczycie stoją dobra idealne, w szczególności "idea dobra". Dobra materialne są zaś początkiem i koniecznym etapem w drodze do najwyższej idei. W swoich naukach o miłości, które znajdujemy w dialogu pt. "Uczta". Właśnie na przykładzie miłości, która zdaniem Platona zbliża nos do najwyższej idei wyraźnie widać na czym cala owa hierarchia dóbr polega. Tak więc najpierw kochamy dobra realne takie jak piękne ciała. Potem rodzi się w nas świadomość, że piękno duszy jest większe od piękna ciała wówczas przedmiotem miłości stają się piękne myśli oraz czyny. Później zaczynamy rozumieć, że skoro przedmioty są piękne to musi tak być dlatego, że mają w sobie piękno, które jest im wszystkim wspólne i w taki sposób zaczynamy kochać nie tyle konkretne przedmioty co piękno samo w sobie, które jest im przecież wspólne W taki sposób stopniowo zbliżamy się do idei piękna. W taki właśnie sposób poprzez cele realne i doczesne możemy osiągnąć cele idealne i wieczne. ESTETYKA Platon, jako że sam był artystą, twórczość cenił ponad wszystko. Widział w poezji "boski szał", a poetę uważał za "pośrednika między bogami, a ludźmi". Nie wyzbył się jednak greckiego przekonania, że sztuki sąjedynie umiejętnościami zaś artyści jedynie rzemieślnikami. Zgadzał się z sofistami twierdzącymi, że rolą sztuk jest naśladownictwo rzeczywistości. Sztuka więc sama nie podnosi rzeczywistości ale z powodu jej naśladowania, "obniża"ją tylko. Tym bardziej, że naśladując rzeczy realne naśladuje coś co samo jest już odbiciem najwyższych idej. Z jednej więc strony artysta był przez Platon wywyższany, w szczególności poeta, z drugiej zaś ze względu na rolę naśladowczą nie znajdował dla niego miejsca w swoim idealnym państwie. Platon ze swoimi koncepcjami, a w szczególności jego idealizmem miał ogromny wpływ na późniejszą filozofię (głównie na filozofię chrześcijańską). Platon był zdecydowanym pionierem idealizmu, spirytualizmu ale też i logiki. Podsumowując jego filozofię zaznaczyć się powinno charakterystyczne poglądy dotyczące poszczególnych dziedzin filozofii: w antologii -przekonanie o istnieniu bytu idealnego i zależności od niego bytu realnego. w psychologii -przekonanie, że dusza istnieje niezależnie od ciała a ciało jest od niej zależne i niższe. w epistemologii - uznanie, że istnieje wiedza rozumowa, wrodzona i niezależna od doświadczenia, wiedza zmysłowa zaś jest niewystarczająca i zależna od wiedzy wrodzonej. w etyce - przekonanie, że właściwym celem człowieka są dobra idealne a dobra realne powinny być traktowanie jedynie jako środki do osiągnięcia tych pierwszych. ARYSTOTELES Arystoteles urodził się w 384 r.p.n.e. w Staigarze na Półwyspie Trackim jako syn Nikomacha nadwornego lekarza króla macedońskiego. W 367 roku przybywszy do Aten wstąpił do Akademii Platońskiej, w której spędził całe 20 lat. Początkowo jako uczeń potem jako samodzielny nauczyciel. Wiatach 343 - 342 został powołany przez Filipa Macedońskiego na nauczyciela jego syna Aleksandra, którego to nauczał aż do objęcia przez niego władzy. Kilka lat potem powrócił jednak do Aten gdzie założył swoją szkołę, którą uczynił instytutem badań zarówno w dziedzinie humanistycznej jak i przyrodoznawczej zaszczepiwszy jej ducha empiryzmu, którego brakowało w Platońskiej Akademii. Owoą "perypatetycką" szkołę (nazwaną tak od tego iż dysputy toczono tam chodząc) znajdującą się w Leikonie prowadził od 335 r. do 323 w pełni poświęcając się roli nauczyciela, zaniedbując tym samym swoje pisarstwo. Zmarł w roku 322. Wszystkie pisma Arystotelesa dzieli się na trzy erupy: 1)pisma przeznaczone dla szerszego ogółu, wydane przez samego Arystotelesa. Były to przeważnie dialogi z charakterystycznymi literackimi walorami. Nawiązywał w nich do Platona ponieważ pochodziły one z okresu gdy Arystoteles należał do Akademii Platońskiej. Niestety zachowały się jedynie drobne fragmenty z tej grupy dzieł. 2)materiały naukowe, które były wynikiem wspólnej pracy Arystotelesa i jego uczniów. Niektóre z nich Były czymś w rodzaju wyciągów z dzieł dawnych filozof ów i z wykładów Platońskich, badania zoologiczne, wykazy zwycięzców olimpijskich. Niestety z tych pism zachowało się najmniej fragmentów. 3)opracowania naukowe przeznaczone do użytku szkoły. Przede wszystkim szkicowe i niedbałe notatki do wykładów. Żadne z nich nie były przygotowane do publikacji i ostatecznie wykończone. Te właśnie dzieła przechowały się jednak w całości. Jako jedne z najważniejszych tekstów jakie zna historia. Tworzą one pięć grup: a) logiczne, b) przyrodnicze, c) metafizyczne, d) praktyczne, e) poetyczne. PODZIAŁ FILOZOFII Wyprowadzając swój podział z dwojakiej (jego zdaniem) funkcji rozumu, Arystoteles dzielił filozofię na "filozofię teoretyczną" oraz "filozofię praktyczną ". Filozofię praktyczną dzielił dalej na: "etykę" i "politykę" Filozofię teoretyczną zaś ze względu na stopień jej abstrakcyjności podzielił na: "fizykę", "matematykę" i "filozofie pierwsza". Za najwyższą z nich uważał właśnie pierwszą filozofię, która to dalej niż matematyka posuwa się w abstrakcji zaś jej przedmiotem jest "byt sam w sobie". W przeciwieństwie do innych nauk, które zajmuj się szczegółowymi ukształtowaniami bytu, pierwsza filozofia zajmuje się rozważaniem bardzo ogólnych i powszechnych jego własności. Arystotelejska "pierwsza filozofia" po jego śmierci zyskała miano "metafizyki" (ze względu na to, że znajduje się meta - "po" czy raczej "nad"fizyką). WBTANCJA Zdaniem Arystotelesa samoistnym bytem czyli substancją sąjedynie konkretne rzeczy. Jej jakości zaś istnieć mogą tylko jako jej "przypadłości". W ten sposób Arystoteles zerwał z Platońskim idealizmem gdzie prawdziwym bytem były nie tyle materialne i realne rzeczy ile pozaświatowe idee. W substancjach Arystoteles wyróżniał dwa ich składniki. Pojęciowe i ogólne własności dotyczące danej substancji nazwał "forma" wszystkie pozostałe zaś "materia". Materiąjest to, co ze swej natury jest nieokreślone i nieuformowane. Tak iak nieuformawana ie.it masa z której artysta tworzy nadając jej dopiero odpowiedniąformę. Materia jest tym, z czego substancje sq utworzone i co trwa nadal mimo rozpadowi samych substancji. O ile więc dla pierwszych filozofów substancją była materia, zaś dla Platona niematerialne Idee to dla Arystotelesa ani to, ani to nie mogło być substancją. Jedno i drugie było natomiast składnikami substancji. Ani materia ani forma nie mott bowiem istnieć samodzielnie. Istnieć mogąjedynie ich "zespoły". Zespoły materii i formy. Był to hilemorfizm Arystotelejski (od hyle -materia i morfe -forma). Podobnie jak u platona idea, u Arystotelesa forma stanowi realny odpowiednik pojęcia. Jego zdaniem poznanie jest natury pojęciowej ponieważ to wiośnie pojęcie o danej rzeczy daje nam wiedzę o tym, czym dana rzecz jest naprawdę. W rzeczy poznajemy to co jest zawarte v jej pojęciu. Jednym słowem poznajemy jedynie formę zaś materia pierwsza jest niepoznawalna. Forma iest wiec istotą rzeczy. Jeśli chodzi o problem własności rzeczy, to owych własność szukać można na cztery sposoby. Bądź to odwołując się do formy rzeczy, bąd. do ich materii, bądź do ich przyczyny sprawczej bądź do ich celu. Dzięki poznaniu materii, formy, przyczyny lub celu poznać możemy samą rzecz. Za przyczynę sprawczą powstawania rzeczy (substancji) z materii uważał Arystoteles wiośnie formę. To ona jest tym czynnym pierwiastkiem w substancji. Ponieważ zaś celem każdej rzeczy jest rozwinięcie jej cech gatunkowych czyli samej formy to forma musi być siłt działającą celowo. A co za tym idzie forma iest zarówno przyczyną celowa jak i sprawcza. Z jednej strony jest forma czynnikiem pojęciowym z drugiej zaś aktywnym czynnikiem. ENERGIA I POTENCJA Forma jest energią ponieważ charakteryzuje ją działanie. Działanie jest zaś istotą bytu. Materia zaś (jako przeciwieństwo formy) zdanien, Arystotelesa jest potencją bowiem przeciwieństwem energii jest wiośnie potencja. Zapomocą tych pojęć Arystoteles starał się tłumaczyć różne zagadnienia przyrodnicze. Stawanie się na przykład było dla niego aktualizowaniem potencji. Rośniecie rośliny byłoby aktualizacja potencji zawartej w jej nasieniu. Dojrzałą roślinę zaś Arystoteles określił by mianem "entelechii" czyli zaktualizowaniem zupełnym. Arysotelejską teoria przyrody opiera się właśnie na wcześniejszych założeniach. Przyroda jego zdaniem jest więc: - substancjalna, -jakościowa, - dynamiczna, - celowa. Była to zdecydowana kontynuacja poglądów wcześniejszych filozofów na przyrodę. PIERWSZY PORUSZYCIEL W filozofii Arystotelejskiej świat jest wieczny, bo złożony z wiecznej materii choć ograniczony przestrzennie, bowiem każdy żywioł ma w nim swoje miejsce, a poza sferą ostatniego żywiołu nie może już być materii. Nie istnieją poza naszym inne światy, nigdy nawet nie istniały, w związku z czym jest on światem jedynym. W tym wiośnie świecie odbywa się jeden ciągły proces formowania materii. Stanowi więc wszechświat jednolity łańcuch zdarzeń powiązanych przyczynowo i celowo. Wszystkie ogniwa tegoż łańcucha za wyjątkiem jednego (tym wyjątkowym ogniwem jest ogniwo pierwsze) są tej samej natury. Każda rzecz we wszechświecie ma swoją przyczynę, a ta przyczyna swoją przyczynę. Jednak według Arystotelesa łańcuch przyczyn nie może biec w nieskończoność. Musi istnieć jakaś pierwsza przyczyna, która jako że jest wyjątkowa musi posiadać własności odmienne od własności rzeczy nam znanych. O ile bowiem te mają swoje przyczyny tamta istnieje sama przez się i przyczyny już nie posiada. Owa pierwsza przyczyna, ów niezależny byt musi mieć następujące własności: - musi być nieruchomy i niezmienny bo gdyby mógł być poruszany nie był by pierwszą przyczyną. - nieziożony z części bo aby mógł powstać z części musiała by istnieć jakaś tego przyczyna. - niematarialny bo wszystko co materialne jest zmienne. - musi być istotą duchową skoro nie może być materią. - musi być rozumem by nie być pobudzanym przez przyczyny zewnętrzne. - musi stanowić cel, który pociąga za sobą świat niczym ukochany pociągający kochającego, W ten sposób może pociągać świat będąc jego celem, -jako rozum jego zadanie polega na myśleniu, a myśleć może jedynie on sam, poznając bowiem coś z zewnątrz upodobnił by się do tego co oznaczało by zmianę, a zmiana jest w f ego przypadku niedopuszczalna. - musi być tylko jeden inaczej nie byłoby jedności we wszechświecie. - musi być konieczny. - doskonały bo najdoskonalszy w bycie jest właśnie rozum, forma i energia. Tego rodzaju wnioski wyciągnął Arystoteles z założenia, że jeśli istnieje niedoskonały świat musi też istnieć byt doskonały czyli absolut. W taki sposób Arystoteles jako pierwszy z filozof ów na podstawie badania przyrody i świata fizycznego doszedł do samego absolutu, który był niczym innym jak arystoteleskim Bogiem. Dzięki tej koncepcji Boga pierwszy raz w filozofii greckiej można było mówić o dowodach na istnienie jednego Boga, dając tym samym wyraz monoteizmowi. Bóg Arystotelesa nie jest jednak stwórcą świata, który to jest przecież wieczny, nie jest nawet jego budowniczym tak jak Platoński demiurg. On po prostu jako pierwsza przyczyna wprawił świat w ruch i stanowiąc cel, do którego świat dąży jest przyczyną wszelkich zachodzących w nim zmian. KOSMOLOGIA Ponieważ pierwsza przyczyna, Bóg działa w sposób niezmienny więc i ruch, którego jest sprawcą musi być niezmienny. Właśnie niezmiennemu ruchowi podlega "niebo gwazd stałych", "niebo pierwsze" - czyli zewnętrzny okrąg świata. Na tę zewnętrzną sferę świata Bóg tako pierwsza przyczyna działa bezpośrednio. Ponieważ jednak ruch sfer pozostałych podobny jest do ruchu nieba pierwszego muszą być one poruszane przez istoty co prawda mniej doskonałe lecz podobne do pierwszego poruszyciela. Są we wszechświecie więc dwa okręgi o odmiennej naturze. O ile pierwszy "okręg niebiański", wprawiany jest w ruch przez pierwszą przyczynę i podobne jej istoty wywołujące doskonały, jednolity, okrężny ruch sfer (zaś materia jest w nim eteryczna), to w okręgu drugim zwanym "okręgiem ziemskim", znajdującym się w samym środku świata - ruch jest prostolinijny, zaś materia zbudowana z czterech żywiołów... PSYCHOLOGIA By ująć stosunek duszy i ciała Arystotles korzystając ze swoich wcześniejszych teorii użył pojęcia formy i materii. Jego zdaniem dusza nie iest ani tak jak chciał Platon substancją oderwaną od ciała ani też nie jest ciałem jak chciał tego Demokryt. Dusza iest po prostu enersia ciała organicznego, a co za tym idzie dusza i ciało tworzą nierozłączną całość. Sama dusza nie może istnieć bez ciała zaś ciało spełniać twoich funkcji bez ożywiającej je duszy.