Pobierz Finanse - Notatki - Bankowość i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!
Finanse
Na rynki finansowe składają się wszystkie transakcje, których rezultatem jest kreowanie instrumentów finansowych oraz obrót tymi instrumentami. *kryterium rodzaju instrumentów finansowych będą cych przedmiotem obrotu: 1rynek pieniężny, 2rynek kapitałowy, 3rynek walutowy (dewizowy), 4rynek instrumentów pochodnych. *kryterium podmiotu ofe rującego instrumenty finansowe: 1rynek pierwotny, 2rynek wtórny. *kryterium dostępności oferowa nych instrumentów dla potencjalnych inwestorów oraz zakresie ochrony ich interesów: 1rynek publiczny, 2rynek prywatny.
- kryterium terminu rozliczenia transakcji: 1rynek natychmiastowy (kasowy, spot), 2rynek terminowy. RYNEK KAPITAŁOWY rynek kapitałów średnio- i długoterminowych, na którym kapitał jest lokowany i pozyskiwany poprzez emisję instrumentów finansowych o terminie trwania dłuższym niż jeden rok. lub ry nek długoterminowych papierów wartościowych, ułatwiających przepływ kapitału między jego właścicielami (inwestorami) a użytkownikami (emitentami).W tradycyj nym ujęciu papiery wartościowe (inaczej: walory) są to dokumenty reprezentujące prawa majątkowe przysługujące ich właścicielowi, np. akcje, obligacje, bony skarbowe, weksle, czeki.papiery długoterminowe to takie walory, w odniesieniu do których termin realizacji praw przekracza jeden rok lub nie jest w ogóle określony.---inwestycje finansowe, (nie podejmujący bezpośrednio działalności rzeczowej; polegają na lokowaniu po siadanych środków finansowych w innym podmiocie gospodarczym. Są one dokonywane poprzez transakcje zakupu papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych (inwestor nabywa określone prawa). Ich celem jest osiągnięcie określonego dochodu w postaci odsetek, dywidendy lub zysku kapitałowego wynikającego z różnicy między ceną nabycia instrumentu finansowego a ceną jego odsprzedaży w okresie później szym (działalność spekulacyjna). INWESTOR to posiadacz wolnych okresowo środków finansowych, lokujący je w celu osiągnięcia korzyści (np. osoba prywatna, przedsiębiorstwo, instytucja itp.)EMITENCI- użytkownicy kapitału; podmioty emitujące papiery wartościowe we własnym imieniu. Za pomocą uzyskanych środków emitenci finansują prowadzoną działalność
gospodarczą, bieżącą i rozwojową (inwestycje rzeczowe).Funkcje R.K.kojarzenie podmiotów, które zgłaszają popyt na kapitał, z podmiotami, które zgłaszają podaż oszczędności (wolnych środków). W efekcie, poprzez transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych, następuje przekształcenie oszczędności w inwestycje rzeczowe.alokacja kapitałumobilizacja kapitałuwycena kapitałutransformacja Zadaniem RK jest zmobilizowanie rozproszonych wolnych środków finansowych i przekształcanie ich w strumień funduszy inwestycyjnych.(RK przyczynia się do rozwoju gospodarki).Z punktu widzenia przedsiębiorstwa rynek kapitałowy (i pieniężny) należy traktować jako jedno z zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej. Rynek kapitałowy umożliwia przedsiębiorstwom:1pozyskiwanie kapitału,2lokowanie nadwyżek finansowychRynek instrumentów pochodnychInstrumenty pochodne (inaczej: derywaty) to instrumen ty finansowe, których wartość zależy od wartości innych aktywów, na które instrumenty te zostały wystawione. Z kolei aktywa, na które instrumenty pochodne są wystawione, nazy wają się instrumentami podstawowymi, bazowymi lub pierwotnymi.opcje, warranty, kontrakty forward, kontrakty futures oraz swapy (kon trakty wymiany). umożliwiają one inwestorom zakup lub sprzedaż aktywów bazowych w przyszłości po cenie ustalonej w momencie wystawienia instrumentu.mają zasadniczo charakter transakcji terminowych, czyli trans akcji, w których nabywcy i sprzedawcy określonych dóbr mogą zagwarantować sobie do stawę (sprzedaż) tych dóbr w przyszłości po z góry określonych cenachRYNEK PIERWOTNY*jego funkcją jest gromadzenie (mobilizacja) kapitału, czyli przesuwa nie oszczędności pieniężnych od pierwotnych ich dysponentów do ostatecznych użytkowni ków. łączy użytkowników kapitału (emitentów) z jego dostawcami (inwestorami).Obejmowane są na nim po raz pierwszy nowe papiery wartościowe wystawione przez pod mioty potrzebujące kapitału. *R.P. występuje w momencie sprzeda nia papieru wartościowego przez emitenta pierwszemu właścicielowi (nabywcy). W wyniku takiej transakcji inwestorzy otrzymują papiery wartościowe, emitenci zaś kapitał. emitent na RP może sprzedawać swoje walory al bo w formie oferty publicznej, kierowanej do licznych nieznanych inwestorów, albo w formie oferty prywatnej, kierowanej do określonej, niewielkiej grupy osób. Na RP papiery wartościowe są sprzedawane po cenie emisyjnej, ustalonej przez emitenta i zaakceptowanej przez nabywców.Pieniądze za sprzedane papiery - pomniejszone o koszty emisji - tra fiają do emitenta, zwiększając jego zasoby kapitałowe.Po sprzedaniu papieru wartościowego pierwszemu nabywcy RP dla tego papieru przestaje istnieć. *RP ma dwie cechy: (dany papier wartościowy jest sprzedawany tylko przez pewien wyraźnie określony czas, liczba papierów wartościowych danej emisji jest ściśle określona i czasami nie wystarcza ich dla wszystkich chętnych (konieczna
określone walory, (są to emisje papierów wartościo wych nie dopuszczonych do obrotu na rynku publicznym, transakcje znacznymi pakietami walorów dokonywane bezpośrednio między dużymi inwestorami (np. bankami), akty daro wizny, wzajemne przekazywanie walorów (np. w przypadku połączenia spółek) itp.PAPIERY WARTOŚCIOWE dokumenty stwierdzające istnienie określonych praw majątkowych przysługujących ich właścicielowi. pojęcie instrumentów finansowych jest pojęciem szerszym - obejmuje takie instrumenty finansowe (opcje, kontrakty terminowe, warranty), które nie mieszczą się w klasycznym pojęciu papierów wartościowych. Przyjmując, że instrumenty finansowe są kategorią szerszą, możemy je podzielić na:1papiery wartościowe,2instrumenty pochodne,3waluty.Obecnie w obrocie coraz częściej występują, obok tradycyjnych, papiery wartościowe w postaci zdematerializowanej, tzn. w postaci zapisów komputerowych na kontach inwesty cyjnych, których dowodem własności są świadectwa depozytowe. Papiery te są zarejestrowane w instytucji nazywanej depozytem papierów wartościowych. Transakcje tymi papierami są ewidencjonowane na kontach klientów w do mach maklerskich oraz w depozycie papierów wartościowych.RODZAJE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Ze względu na rodzaj praw zawartych w papierach wartościowych:wierzytelnościowe lub dłużne (np. weksle, czeki, bony skarbowe czy pieniężne, obligacje, listy za stawne, listy hipoteczne, certyfikaty depozytowe); emitent takich papierów staje się kredyto biorcą, czyli dłużnikiem, posiadacz papieru staje się zaś kredytodawcą, czyli wierzycielem;udziałowe lub własnościowe (np. akcje); emitent takich papierów (spółka prawa handlowego) przekazuje posiadaczowi (inwestorowi) prawo własności i związane z nim prawa majątkowe i korporacyjne. papiery zawierające prawa udziałowe w spółkach,pochodne- opisują strumień przyszłej płatności ( )Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności:papiery na okaziciela, w których treści nie wymienia się nazwiska bądź nazwy właściciela; zmiana właściciela następuje poprzez proste wręczenie papieru bez żadnych formalności - właścicielem jest aktualny posiadacz waloru;papiery na zlecenie- wskazują określoną osobę jako właściciela; prawa ucie leśnione w tych papierach można przenosić na inne osoby w formie zapisu dokonanego na samym dokumencie, czyli poprzez indos (np. weksle, czeki);papiery imienne- wystawiane na nazwisko lub nazwę właściciela; można je przenosić na inne osoby przez pisemne oświadczenie na samym papierze wartościowym lub w osobnym dokumencie, na przykład przez cesję (pisemne zrzeczenie się na rzecz innej osoby uprawnień wynikających z dokumentu). W zależności od horyzontu czasowego: krótkoterminowe o terminie wykupu do jednego roku (papiery rynku pie niężnego);średnioterminowe o terminie wykupu od roku do pięciu lat (papiery rynku kapitałowego);długoterminowe o terminie wykupu powyżej
pięciu lat (papiery rynku ka pitałowego).Ze względu na charakter dochodu, jaki przynoszą papiery wartościowe swoim posia daczom:papiery przynoszące stały dochód, których cechą charakterystyczną jest ustalony z góry sposób obliczania dochodu należnego ich właścicielom; dochód ten zazwyczaj jest wypłacany w stałych odstępach czasu, jako ustalony procent (np. według ustalonej stopy procentowej rynku międzybankowego lub stopy inflacji w określonym czasie) od warto ści nominalnej papieru; walory o stałym dochodzie różnią się przyrzeczoną stopą zwrotu, na której wielkość mają wpływ: termin wykupu, wiarygodność kredytowa dłużnika oraz opodatkowanie dochodu z danego waloru; przykładem papierów o stałym dochodzie są obli gacje;papiery przynoszące zmienny dochód, który zależy od wyników ekonomicznych osiąganych przez emitentów; typowym przykładem takich walorów są akcje.CERTYFIKATY DEPOZYTOWE*są papierami wartościowymi emitowanymi przez banki ko mercyjne w celu zgromadzenia środków pieniężnych. mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym. Ich posiadacz może je zatem w dowolnym momencie zamienić na gotówkę nie tracąc przy tym odsetek od zain westowanego kapitału.emitowane są w dużych okrągłych kwotach i dlatego występują głów nie na rynku hurtowym. *Cena może być negocjowana w zależności od stóp procentowych występujących na rynku pieniężnym lub częściej ogłaszana jest na przetargu, do które go włączają się inwestorzy, a emitent wybiera najkorzystniejszą z przedstawionych ofert. *Certyfikaty, które nie zostaną sprzedane na przetargu, są sprzedawane w sprzedaży ciągłej, a ich cenę ustala sam emitent.OBLIGACJE- Długoterminowe instrumenty finansowe o stałym dochodzie. dłużnymi papierami wartościowymi, co oznacza, że potwierdzają one istnienie stosunku kredytowego.Emisja obligacji jest formą zaciągania długu, najczęściej równocześnie u wielu wie rzycieli. Są to papiery wartościowe zaświadczające o udzieleniu emitentowi pożyczki oraz uprawniające właściciela obligacji (obligatariusza) do otrzymywania stałego docho du w formie określonego procentu. zasada stałości oprocentowania obligacji nie zawsze jest rygorystycznie prze strzegana. Określenie stały dochód" nie oznacza zatem zawsze stałej nominalnej kwoty wypłat, lecz jedynie fakt ustalenia z góry sposobu wyliczania wielkości należnych odsetek (np. powiązanie zmian oprocentowania ze stopą inflacji). Oznacza to, że nabywca obligacji z góry wie, jak w określonych warunkach będzie się kształtować wielkość należnych odsetek.Funkcje obligacjifunkcja pożyczkowa- emitent obligacji otrzymuje kapitał, któ rym może rozporządzać w okresie od emisji do umorzenia obligacji (spłaty zaciągniętego długu);funkcja lokacyjna- nabywając obligacje obligatariusz inwe stuje w ten sposób wolne środki finansowe;funkcja płatnicza możliwość regulowania zobowiązań przez prze niesienie obligacji przez aktualnego jej właściciela na wierzyciela, co
obligacje, w przypadku których opro centowanie w kolejnych okresach odsetkowych zmienia się w zależności od zmian ustalonej wielkości bazowej. Wielkością bazową mogą być na przykład stopy dochodu krótkoterminowych instrumentów finansowych, takich jak bony skarbowe. Obligacje indeksowane to obligacje, w przypadku których odsetki, a czasem rów nież wartość wypłacana po upływie terminu wykupu, są powiększane (czyli indeksowane) o procent wynikający z poziomu inflacji.Obligacje zerokuponowe, inaczej zwane obligacjami o kuponie zerowym (bez od setek), to obligacje, od których inwestor nie otrzymuje odsetek. W ich przypadku sprzedaż następuje z tzw. dyskontem, to znaczy cena sprzedaży jest niższa od wartości nominalnej obligacji. Natomiast po upływie terminu wykupu obligatariusz otrzymuje od emitenta kwo tę równą wartości nominalnej obligacji. Zarobkiem jest tutaj różnica między wartością no minalną a ceną sprzedaży obligacji.AKCJEpapiery wartościowe przynoszące zmienny dochód.reprezentują część kapitału spółki akcyjnej i mają charakter tytułu własności.papier wartościowy stwierdzający udział w majątku spółki akcyjnej i dający jej właś cicielowi (akcjonariuszowi) określone prawa. Prawa te dzielą się na prawa majątkowe (ma jące wartość pieniężną, natury finansowej) i prawa korporacyjne (dotyczące wpływu ak cjonariuszy na podejmowanie decyzji w spółce). Do podstawowych praw akcjonariusza zaliczamy: (prawo do udziału w zysku spółki, prawo do udziału w zarządzaniu spółką, prawo do udziału w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji, prawo poboru).Posiadacz akcji ma prawo do otrzymywania dywidendy. Dywidenda to udział akcjo nariusza w podziale zysku netto spółki akcyjnej i jest ona wypłacana najczęściej w stosunku rocznym. *Akcjonariusz ma prawo głosu na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy, na któ rych podejmowane są kierunkowe decyzje dotyczące działalności spółki. Udział w walnym zgromadzeniu zapewnia akcjonariuszowi możliwość wpływania na losy spółki, wybór osób wchodzących do jej władz oraz podział wypracowanego zysku. *Każda akcja ma wartość nominalną, o znaczeniu księgowym. Ma również cenę emi syjną, która musi być równa jej wartości nominalnej lub od niej wyższa. Różnica będąca nadwyżką (tzw. agio, czyli premia emisyjna") ceny emisyjnej nad wartością nominalną przy sprzedaży akcji powiększa kapitał zapasowy spółki. war tość rynkowa (cena rynkowa akcji), którą akcja osiąga w ramach obrotu wtórnego, czyli transakcji pomiędzy zbywcą a nabywcą akcji. W przypadku spółek publicznych ustalenie tej wartości odbywa się na giełdach papierów wartościowych lub w innych formach publiczne go obrotu pozagiełdowego.Akcje są niepodzielne, natomiast podziałowi może podlegać kapitał zakładowy. Są to tak zwane splity i oznaczają zmniejszenie wartości nominalnej akcji, co automatycznie powoduje zwiększenie ich liczby. Rodzaje akcji:Ze względu na sposób przenoszenia praw:akcje imienne, wystawiona na nazwisko
akcjonariusza, które jest równocześ nie wpisane do prowadzonej przez spółkę księgi akcyjnej, gdzie ewidencjonuje się wszelkie zmiany własności akcji; W obrocie akcjami imiennymi mogą obowiązywać pewne ograniczenia, np. uzależnie nie ich zbycia od zezwolenia władz spółki.akcje na okaziciela- żadne ograniczenia nie występują w przypadku ich zbywania. Spółki nie prowadzą rejestru właścicieli tych akcji, w związku z czym właścicielem takiej akcji jest każdorazowy jej posiadacz. Jeżeli prawo lub statut tego nie zabrania, akcjo nariusz może żądać zamiany akcji imiennej na akcję na okaziciela i odwrotnie.Z punktu widzenia uprawnień akcjonariuszy:akcje zwykłe,akcje uprzywilejowane ( ich posiadaczom przysługują pewne dodatkowe prawa, któ rych nie mają akcje zwykłe; są na ogół akcjami imiennymi. Uprzywilejowanie może dotyczyć (prawa głosu, dywidendy, podziału majątku w razie likwidacji spółki).przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym, zwłaszcza na giełdzie papierów wartościowych, są przede wszystkim akcje zwykłe. Inwestycja w akcje jest obarczona wysokim ryzykiem. Poziom tego ryzyka zależy od wielu czynników. Najważniejszym z nich jest brak pewności co do wysokości dochodu, jaki może osiągnąć posiadacz akcji. Wielkość tego dochodu jest uzależniona od sytuacji ekonomiczno-finansowej spółki, która akcje wyemitowała. Jeżeli spółka osiąga zyski, to jej akcjonariusze otrzymują dochód w formie dywidendy lub zysku kapitałowego. KWITY DEPOZYTOWE stają się coraz popularniejszym instrumentem pozyskiwania kapitału przez firmy poza swoim rodzimym rynkiem. Kwity depozytowe są papierami wartościowymi wyemitowanymi w innym kraju na podstawie zakupionych i złożonych do depozytu (czyli wyłączonych z obrotu) akcji spółki danego kraju. Dla wielu spółek emisja kwitów depozytowych jest przede wszystkim szansą na zaistnienie na międzynarodowym rynku kapitałowym.Ogólne zasady emisji i obrotu kwitami depozytowymi są następujące:inwestor zagraniczny, np. bank inwestycyjny (bank depozytowy), kupuje określony pakiet akcji spółki wyemitowanych w innym kraju i składa je do depozytu (w wybranym banku pełniącym funkcję powiernika);na tej podstawie emituje z reguły w walucie zagranicznej i oferuje do sprzedaży (po za krajem emitenta akcji) kwity, z których każdy odpowiada konkretnej liczbie akcji znajdu jących się w depozycie (tj. jednej lub więcej);nabyte przez inwestorów kwity depozytowe mogą być przedmiotem dalszego obrotu na zagranicznym rynku (lub rynkach), na takich samych zasadach jak w obrocie innymi walorami na tym rynku;*właściciel kwitu depozytowego wystawionego na podstawie zdeponowanych akcji ma takie same prawa jak akcjonariusz, w tym przede wszystkim prawo do dy widendy.Zasadą stosowaną w przypadku kwitów depozytowych jest pełna możliwość realizacji praw z akcji będących podstawą ich emisji. Dokonuje się tego jednak nie bezpośrednio, ale za pośrednictwem banku depozytowego Ponadto inwestor może w każdej
niesprzedania papierów. Na emisję własną decydują się emitenci, któ rych pozycja na rynku jest dobra, uznana. Ponadto emitent, który decyduje się na przepro wadzenie emisji samodzielnie, musi mieć odpowiednie doświadczenie w jej dokonywaniu. Najczęściej emisję własną stosują instytucje finansowe, np. banki. Emitują one w ten sposób własne papiery wartościowe. odmiany emisji własnej - subskrypcja własna (emitent ogłasza publicznie możliwość nabycia walorów, podając jednocześnie podstawowe informacje dotyczące emitenta i wy stawianego papieru) i sprzedaż z wolnej ręki.(emitent sam sprzedaje walory kontaktu jąc się bezpośrednio z ich ewentualnymi nabywcami)2) emisję obcą- oznacza korzystanie z usług wyspecjalizowanych instytucji finansowych (np. banków handlowych, banków inwestycyjnych czy biur maklerskich). Pośrednictwo wy specjalizowanych firm powoduje dodatkowe koszty, ale z kolei zwiększa pewność po wodzenia emisji. W przypadku emisji obcej pośrednik może być tylko sprzedawcą papierów wartościowych lub może gwarantować emisję. Innym podziałem emisji papierów wartościowych jest podział na emisję publiczną i prywatną (zamkniętą). Jeżeli oferta nabycia walorów skierowana jest do bardzo małej licz by potencjalnych nabywców, nie większej niż określona przepisami prawa, to mamy do czy nienia z emisją prywatną (zamkniętą). Jeżeli zaś oferta jest skierowana do nieograniczonej ilości nabywców, to mamy do czynienia z emisją publiczną. Co prawda koszty przeprowa dzenia emisji publicznej są znacznie wyższe niż emisji zamkniętej, to jednak daje ona moż liwość dotarcia do dużo szerszego grona potencjalnych nabywców. W tym przypadku mamy na myśli jedynie koszty przeprowadzenia emisji, gdyż w sumie emisja publiczna może być bardziej opłacalna dla emitenta ze względu na uzyskiwanie w obrocie publicznym wyższych cen akcji. W ostatecznym rachunku koszt kapitału pozyskanego w drodze emisji publicznej może być niższy niż koszt kapitału zgromadzonego w drodze emisji zamkniętej.KONTRAKT FORWARD (zwykła lub dostawna trans akcja terminowa)jest umową zawartą między dwoma stronami, z których jedna zobowiązu je się do dostarczenia określonych dóbr w określonej ilości, w uzgodnionym czasie w przy szłości, po cenach wynegocjowanych w momencie zawierania transakcji, natomiast druga strona zobowiązuje się do odbioru przedmiotu kontraktu na warunkach w nim określonych.mają zindywidualizowany charakter. Partnerzy transakcji mogą swobodnie określać warunki, na jakich przystępują do transakcji.KONTRAKT FUTURES (nierzeczywista transakcja termino wa)*umowa zawarta między dwoma stronami, z których jedna zobowiązuje się do dostarczenia określonych dóbr w określonym czasie w przyszłości po cenach wynegocjowanych w momencie zawierania kontraktu, natomiast druga strona zo bowiązuje się do odbioru przedmiotu kontraktu na warunkach w nim określonych. Są one jednak zarazem czymś więcej; charakteryzują się dodatkowymi cechami,
których nie mają transakcje forward. są standaryzowane z punktu widzenia następujących cech:ilości dóbr, które mają być przedmiotem dostawy,cech jakościowych tych dóbr,czasu, w którym ma nastąpić realizacja kontraktu,miejsca lub miejsc dostarczenia przedmiotu kontraktu.te elementy umowy, które w przypadku transakcji forward są swobodnie negocjowane przez kontrahentów, w odniesieniu do kontraktów futures są jednoznacznie określone odpowiednimi, wiążącymi uczestników rynku, rozporządzeniami giełdy. Wszystkie wyodrębnione rodzajowo kontrakty mają zatem identyczne cechy, są do skonałymi substytutami.charakteryzują się bardzo istotną cechą, decydującą o płynności ryn ku, a mianowicie wysokim prawdopodobieństwem, a praktycznie biorąc całkowitą pewnoś cią że warunki umowy zostaną dotrzymane. (w każdej transakcji izba rozrachunkowa giełdy występuje jako strona i zobowiązuje się w istocie nie tyle do bezpośredniego zaspokojenia roszczeń kontrahentów, ile do skojarzenia dwóch posiadaczy identycznych kontraktów, ale o przeciwstawnych zobowiązaniach, oraz do czuwania nad realizacją warunków umowy; uczestnicy transakcji są zobowiązani do wpłacania depozytu, który daje gwarancję, że wywiążą się z przyjętych na siebie zobowiązań; zawarciu transakcji z reguły nie towarzyszy rzeczywisty zamiar dostarcze nia lub przyjęcia dostawy dobra stanowiącego przedmiot kontraktu. OPCJEkontrakt zawarty między dwoma stronami, z których jedna (zwana wystawcą lub podpisującym opcję) zobowiązuje się, za określoną opłatą (zwaną premią), do kupna bądź sprzedaży okre ślonych aktywów po cenach (zwanych cenami realizacji lub cenami wykonania) ustalonych w momencie zawierania kontraktu, w terminie wygaśnięcia opcji lub przed upływem tego terminu. dzielą się na dwa podstawowe rodzaje: 1) opcje kupna, (call option) jest kontraktem zawartym między dwoma stronami, z których jedna zobowiązuje się za określoną opłatą (zwaną premią) do sprzedaży określonych aktywów po cenach ustalonych w momencie zawierania kontraktu w terminie wygaśnię cia opcji lub przed upływem tego terminu.2) opcje sprzedaży (put option) jest kontraktem zawartym między dwoma stronami, z których jedna zobowiązuje się za określoną opłatą (zwaną premią) do kupna określonych aktywów po cenach ustalonych w momencie zawierania kontraktu w terminie wygaś nięcia opcji lub przed upływem tego terminu.najważniejszy mi elementami opcji są:-cena realizacji lub cena wykonania - jest to cena, według której zawarta zostanie transakcja w przyszłości,-premia - jest to cena, jaką płaci nabywca opcji jej wystawcy za prawo kupna bądź sprzedaży określonych aktywów w przyszłości,-termin realizacji (wygaśnięcia) opcji.Z punktu widzenia terminu wykonania opcji dzielą się na opcje europejskie i opcje amerykańskie. Opcje europejskie mogą być wykonane tylko w dniu wygaśnięcia, podczas gdy opcje
