Pobierz Finanse publiczne, deficyt budżetowy w Polsce i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!
Finanse publiczne
Finanse publiczne
Przedmiotem nauki o finansach
Przedmiotem nauki o finansach
publicznych-
publicznych-
są nie tylko reguły odnoszące
są nie tylko reguły odnoszące
się do publicznych zasobów pieniężnych, ale
się do publicznych zasobów pieniężnych, ale
także procesy związane z ich gromadzeniem
także procesy związane z ich gromadzeniem
i rozdysponowaniem oraz skutki (gospodarcze,
i rozdysponowaniem oraz skutki (gospodarcze,
społeczne i polityczne) będące następstwem
społeczne i polityczne) będące następstwem
operacji środkami publicznymi
operacji środkami publicznymi
Dochody publiczne
Dochody publiczne
Władze publiczne, wypełniając nałożone na nie
Władze publiczne, wypełniając nałożone na nie
obowiązki, muszą dokonywać określonych
obowiązki, muszą dokonywać określonych
wydatków. Stąd wynika konieczność zapewnienia
wydatków. Stąd wynika konieczność zapewnienia
sobie przez państwowe i inne podmioty
sobie przez państwowe i inne podmioty
publicznoprawne źródeł dochodów, które
publicznoprawne źródeł dochodów, które
pozwalałyby zrealizować przyjęte zadania
pozwalałyby zrealizować przyjęte zadania
publiczne
publiczne
Dochody publiczne
Dochody publiczne
Podatek jest świadczeniem pieniężnym,
Podatek jest świadczeniem pieniężnym,
przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym,
przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym,
ogólnym tzn. nakładanym według ogólnie
ogólnym tzn. nakładanym według ogólnie
obowiązujących norm prawnych na osoby
obowiązujących norm prawnych na osoby
fizyczne lub prawne, pobieranym przez
fizyczne lub prawne, pobieranym przez
państwo lub inny związek publicznoprawny
państwo lub inny związek publicznoprawny
Zasadniczym celem podatku jest dostarczenie
Zasadniczym celem podatku jest dostarczenie
dochodów dla pokrycia wydatków publicznych
dochodów dla pokrycia wydatków publicznych
związanych z wykonywaniem zadań
związanych z wykonywaniem zadań
publicznych, czyli cel fiskalny.
publicznych, czyli cel fiskalny. Oprócz tego
Oprócz tego
podatek może służyć realizacji celów społecznych
podatek może służyć realizacji celów społecznych
i gospodarczych
i gospodarczych
Za pomocą podatków państwo może sięgać do
Za pomocą podatków państwo może sięgać do
dochodu lub do majątku podatnika.
dochodu lub do majątku podatnika.
Dochód
Dochód
może być opodatkowany w fazie jego powstania
może być opodatkowany w fazie jego powstania
(opodatkowanie płacy, zysku) lub gdy jest
(opodatkowanie płacy, zysku) lub gdy jest
wydatkowany (opodatkowanie konsumpcji).
wydatkowany (opodatkowanie konsumpcji).
W związku z tym podatki dzielimy na:
W związku z tym podatki dzielimy na:
dochodowe
dochodowe (obciążają dochody osób fizycznych i
(obciążają dochody osób fizycznych i
prawnych)
prawnych)
majątkowe
majątkowe (przedmiotem opodatkowania może
(przedmiotem opodatkowania może
być cały majątek lub jego wybrane elementy,
być cały majątek lub jego wybrane elementy,
przyrost majątku (spadek, darowizna) oraz obrót
przyrost majątku (spadek, darowizna) oraz obrót
majątkiem (odpłatne przeniesienie praw
majątkiem (odpłatne przeniesienie praw
majątkowych)
majątkowych)
od wydatków
od wydatków (podatek od towarów i usług,
(podatek od towarów i usług,
akcyza)
akcyza)
Wydatki publiczne
Wydatki publiczne
Wydatki publiczne -
Wydatki publiczne - są finansowym
są finansowym
odzwierciedleniem zadań publicznych
odzwierciedleniem zadań publicznych
realizowanych przez władzę publiczną państwową
realizowanych przez władzę publiczną państwową
i samorządową. Zadania te wynikają z regulacji
i samorządową. Zadania te wynikają z regulacji
ustawowych, niektóre gwarantowane są
ustawowych, niektóre gwarantowane są
konstytucyjnie
konstytucyjnie
Prawo Wagnera -
Prawo Wagnera - tendencja stałego wzrostu
tendencja stałego wzrostu
wydatków publicznych w wartościach absolutnych
wydatków publicznych w wartościach absolutnych
i w relacji do produktu krajowego brutto
i w relacji do produktu krajowego brutto
Na początku XX wieku udział wydatków
Na początku XX wieku udział wydatków
publicznych w PKB w krajach zachodnich
publicznych w PKB w krajach zachodnich
kształtował się na poziomie od kilku do kilkunastu
kształtował się na poziomie od kilku do kilkunastu
procent. P
procent. P od wpływem teorii Keynesa, zwiększył
od wpływem teorii Keynesa, zwiększył
się on od tamtego czasu kilkakrotnie
się on od tamtego czasu kilkakrotnie
Tak znaczny udział wydatków publicznych
Tak znaczny udział wydatków publicznych
w PKB stał się ważnym czynnikiem
w PKB stał się ważnym czynnikiem
oddziałującym na koniunkturę gospodarczą.
oddziałującym na koniunkturę gospodarczą.
Ekspansja wydatków publicznych została
Ekspansja wydatków publicznych została
zahamowana w niektórych krajach w latach
zahamowana w niektórych krajach w latach
osiemdziesiątych minionego wieku (m.in.
osiemdziesiątych minionego wieku (m.in.
w Belgii, Holandii, Irlandii, Wielkiej Brytanii,
w Belgii, Holandii, Irlandii, Wielkiej Brytanii,
Portugalii)
Portugalii)
Finanse publiczne w
Finanse publiczne w
Polsce
Polsce
Problemy związane z deficytem
Problemy związane z deficytem
i długiem publicznym w Polsce
i długiem publicznym w Polsce
Równowaga budżetowa i deficyt finansów
Równowaga budżetowa i deficyt finansów
publicznych
publicznych
zasada równowagi budżetowej
zasada równowagi budżetowej
konieczność dopasowania dochodów i
konieczność dopasowania dochodów i
wydatków tak, aby kwota planowanych
wydatków tak, aby kwota planowanych
wydatków nie była większa od kwoty
wydatków nie była większa od kwoty
oczekiwanych dochodów.
oczekiwanych dochodów.
Dlaczego zasada ta nie jest współcześnie
Dlaczego zasada ta nie jest współcześnie
przestrzegana?
przestrzegana?
Pojawienie się deficytu może być
Pojawienie się deficytu może być
wynikiem następującego układu
wynikiem następującego układu
strumieni finansowych:
strumieni finansowych:
wydatki w danym roku budżetowym rosną
wydatki w danym roku budżetowym rosną
szybciej niż dochody,
szybciej niż dochody,
spadek dochodów publicznych przy
spadek dochodów publicznych przy
utrzymaniu poziomu wydatków,
utrzymaniu poziomu wydatków,
zwiększanie wydatków przy
zwiększanie wydatków przy
jednoczesnym obniżaniu podatków
jednoczesnym obniżaniu podatków
np. w celu pobudzenia wzrostu.
np. w celu pobudzenia wzrostu.
Najważniejsze przyczyny powstawania
Najważniejsze przyczyny powstawania
deficytu budżetowego:
deficytu budżetowego:
wahania koniunktury, powodujące spadek
wahania koniunktury, powodujące spadek
dochodów publicznych, do których nie mogą
dochodów publicznych, do których nie mogą
być dostosowane – w krótkim czasie - wydatki
być dostosowane – w krótkim czasie - wydatki
(problem tzw. wydatków sztywnych),
(problem tzw. wydatków sztywnych),
czynniki strukturalne powodujące zmniejszającą
czynniki strukturalne powodujące zmniejszającą
się wydajność podatkową i jednocześnie wzrost
się wydajność podatkową i jednocześnie wzrost
potrzeb społecznych,
potrzeb społecznych,
decyzje polityczne wynikające z przyjętej
decyzje polityczne wynikające z przyjętej
koncepcji przyspieszania i stabilizowania
koncepcji przyspieszania i stabilizowania
wzrostu (polityka „keynesowska”),
wzrostu (polityka „keynesowska”),
Obiektywne przesłanki uzasadniające powstanie
Obiektywne przesłanki uzasadniające powstanie
deficytu budżetowego:
deficytu budżetowego:
potrzeba stabilizowania wzrostu gospodarczego,
potrzeba stabilizowania wzrostu gospodarczego,
dążenie do dostosowania ciężaru finansowania
dążenie do dostosowania ciężaru finansowania
wydatków publicznych ponoszonych przez
wydatków publicznych ponoszonych przez
kolejne generacje, do korzyści uzyskiwanych z
kolejne generacje, do korzyści uzyskiwanych z
tych wydatków (np. finansowanie inwestycji
tych wydatków (np. finansowanie inwestycji
infrastrukturalnych),
infrastrukturalnych),
dążenie do ograniczenia negatywnych skutków
dążenie do ograniczenia negatywnych skutków
nadzwyczajnych zdarzeń, które powodują
nadzwyczajnych zdarzeń, które powodują
przejściowe zmiany w poziomie dochodów
przejściowe zmiany w poziomie dochodów
publicznych.
publicznych.
Negatywne skutki deficytu budżetowego:
Negatywne skutki deficytu budżetowego:
przyspieszenie (lub pojawienie się) procesów
przyspieszenie (lub pojawienie się) procesów
inflacyjnych – wpływ inflacyjny jest oczywisty
inflacyjnych – wpływ inflacyjny jest oczywisty
tylko wówczas gdy pożyczki na sfinansowanie
tylko wówczas gdy pożyczki na sfinansowanie
deficytu są zaciągane w banku centralnym,
deficytu są zaciągane w banku centralnym,
pojawienie się tzw. efektu wypychania –
pojawienie się tzw. efektu wypychania –
dodatkowy popyt na pieniądz ze strony państwa
dodatkowy popyt na pieniądz ze strony państwa
pochłania część oszczędności prywatnych co
pochłania część oszczędności prywatnych co
hamuje inwestycje – łagodzący wpływ kapitału
hamuje inwestycje – łagodzący wpływ kapitału
zagranicznego,
zagranicznego,
niebezpieczeństwo wpadnięcia w pułapkę
niebezpieczeństwo wpadnięcia w pułapkę
zadłużenia – rosnący deficyt powoduje wzrost
zadłużenia – rosnący deficyt powoduje wzrost
kosztów jego obsługi oraz ogranicza możliwości
kosztów jego obsługi oraz ogranicza możliwości
finansowania innych zadań państwa
finansowania innych zadań państwa
Deficyt budżetowy w Polsce
Deficyt budżetowy w Polsce
Dług publiczny
Dług publiczny
Dług publiczny – zgodnie z ustawą
Dług publiczny – zgodnie z ustawą
o finansach publicznych – to ogół
o finansach publicznych – to ogół
zobowiązań władz publicznych z tytułu
zobowiązań władz publicznych z tytułu
wyemitowanych papierów wartościowych,
wyemitowanych papierów wartościowych,
zaciągniętych kredytów i pożyczek,
zaciągniętych kredytów i pożyczek,
wymagalnych zobowiązań jednostek
wymagalnych zobowiązań jednostek
budżetowych oraz poręczeń, gwarancji
budżetowych oraz poręczeń, gwarancji
i odszkodowań wobec obywateli i innych
i odszkodowań wobec obywateli i innych
podmiotów
podmiotów
