Finanse publiczne - Notatki - Finanse i bankowość, Notatki z Bankowość i finanse

Pobierz Finanse publiczne - Notatki - Finanse i bankowość i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!

FINANSE – ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem ( podziałem ) zasobów pieniężnych. Do zjawisk finansowych zaliczamy tylko te, w których występuje pieniądz w postaci przepływających strumieni pieniężnych.

FUNKCJE: Gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych przez władze publiczne.

• polityczne
• ekonomiczne
• fiskalne (zapewnienie dochodów)
• pozafiskalne: a\ alokacyjne – część zasobów alokowane jest gosp. po przez finanse publiczne wskutek tego społeczeństwu dostarczone są dobra i usługi finansowane z funduszy publicznych i związane ze spełnianiem przez państwo działań publicznych i społecznych.
• redystrybucyjna
• stabilizacyjne (stymulacyjne) Zadania publiczne z uwagi na swoje cechy naturalne nie mogą być realizowane przy zastosowaniu mechanizmu rynkowego i dyplomacji. Zadania społeczne są nakierowane na zaspokajanie potrzeb indywidualnych, które mogłyby być zaspokajane przy użyciu mechanizmu rynkowego, rodziłoby to wiele niebezpieczeństw związanych z jego niesprawiedliwością np. opieka społeczna.

Gospod. finansowa obejmuje : 1.przygotowanie operacji pieniężnych,

2. faktyczna ich realizację
3. ewidencje i analizę tych operacji w przeszłości

Nauka finansów składa się z: 1.teoria finansów 2.nauka prawa finansowego 3.polityka finansowa

Prawo finansowe – ogół norm prawnych regulujących działalność finansową. Polityka finansowa – polega na dokonywaniu wyboru celów, które mają być osiągnięte w wyniku gosp. finansowej, jak i sposobów.

ZJAWISKA FINANSOWE: Podział:

• kryterium przedmiotowe ⇒ Ekwiwalentne (wynagrodzenia za pracę, zakup, sprzedaż) ⇒ Transfery (redystrybucyjne) (renty, zasiłki, dotacje) ⇒ Usługi finansowe (kredytowe, ubezpiecz.)
• kryterium podmiotowe ⇒ Fin. przedsiębiorstw, firm ⇒ fin. ludności (gosp. dom.) ⇒ fin. publiczne ⇒ fin. banków i instytucji fin. ⇒ fin. ubezpieczeń

POTRZEBA – uczucie braku i jego chęć zaspokojenia Zaspokajanie potrzeb:

• prywatne (poprzez starania indywidualne)
• publiczne (poprzez aktywność państwa lub samorządu) Potrzeby są ze swojej istoty nieograniczone, możliwości ich zaspokajania są za to ograniczone. POTRZEBY

DOBRO(USŁUGA)

CZYNNIKI PRODUKCJI

(praca, ziemia, kapitał) KATEGORIE DÓBR

• publiczne
• społeczne
• prywatne

KRYTERIA ROZRÓŻNIENIA

• użyteczności (kryterium społeczne)
• odpłatności (kryterium ekonomiczne)

D.PRYWATNE – jest użyteczne dla jednej indywidualnej jednostki, finansowane z funduszów prywatnych

D.PUBLICZNE – jest użyteczne dla wszystkich, finansowane ze środków publicznych, dostępne odpłatnie lub za darmo. Klasyczne dobra publiczne nie mogą być finansowane z innych środków niż ze śr. publicznych. (wojsko)

D.SPOŁECZNE – z punktu widzenia społecznego daje korzyści dla jednej osoby. Celem prowadzonej polityki społecznej jest dostępne jak dobro publiczne (zdrowie, edukacja)

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE I. państwo dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie dokonywania wydatków. W przypadku podmiotów prywatnych sytuacja jest odwrotna.

ATRYBUTY WŁADZTWA FINANSOWEGO: 1/ prawo do stanowienia i emitowania pieniądza jako środka płatności 2/ prawo do stanowieni i poboru dochodów publicznych 3/ prawo do dokonywania wydatków na realizację zadań państwa II. finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo III. fin. publ. zorientowane są na realizację interesu publicznego (ogółu), finanse prywatne służą gromadzeniu dochodów i realizacji zysków indywidualnych. IV. finanse publiczne regulowane są normami prawnymi, zależą od ingerencji państwa. Fin. prywatne – o nich decyduje rynek. V. ocena fin. prywatnych ma charakter zindywiduowany podmioty gosp. bezpośrednio odczuwają skutki swoich decyzji finansowych.

BUDŻET PAŃSTWA:

• plan finansowy państwa obejmujący zestawienie dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Państwa ustalonym przez parlament na okres 1 roku kalendarzowego zwanego rokiem budżetowym. Odpowiedni do formuły prawnej (ustawa (uchwała budżetowa). WYDATKI – suma dochodów pomniejszona o deficyt, zależą od:
• polityki państwa
• sytuacji międzynarodowej
• koniunktury gospodarczej
• postępu technicznego i cywilizacyjnego PRZYCZYNY WZROSTU WYDATKÓW PUBLICZNYCH
• socjologiczne
• historyczne – spłata długu publicznego
• polityczne – zmiana roli państwa (ze stróża nocnego do roli opiekuńczej)
• społeczno – ekonomiczne – postęp techniczny MARGINALISTYCZNE TEORIE WZROSTU: 1/ teoria dobrobytu – powinność maksymalizacji dobrobytu socjalnego i osiągnięcia poziomu z ostatniej jednostki socjalnej, która zrównuje się z kosztem kolejnej jednostki. 2/teoria Barana i Sweezy’ego 3/ teoria Wagnera – prawa wzrostu wydajności publicznej wraz ze wzrostem dochodu na jednego mieszkańca, rosną wydatki publiczne 4/ efekt przemieszczenia się Peacoka i Wismana – wydatki publiczne rosną w czasie wojny, jest to wzrost skokowy i nie powracają do punktu wyjścia 5/ teoria intensyfikacji popytu na usługi publiczne – wydatki rosną szybciej niż PKB – zwiększony popyt na usługi publiczne. KLASYFIKACJA WG. FUNKCJI PAŃSTWA
• klasyczne
  1. obrona narodowa
  2. opieka społeczna
• socjalne – opieka społeczna
• ekonomiczne – ingerowanie w gosp. Dzielimy je również na: I. - bieżące – realizacja zadań aktualnych
• majątkowe – (przysporzenie majątku, inwestycyjne) II. finalne – na zakup majątku, środków
• transferowe – przesunięcie produktu do innych podmiotów III. stałe – ponoszone w roku poprzednim, te wydatki, do których państwo zostaje zobowiązane po przez inne ustawy.
• zmienne – nie ustalone
• sztywne – dług publiczny IV. zwyczajne – podatki
• nadzwyczajne – emisja nowych obligacji PODZIAŁ WG. FUNKCJI PAŃSTWA, WG. PRZEDMIOTU:
• obsługa długu publicznego
• gospodarka
• funkcjonowanie państwa jako całości socjalno – kulturowe (sądownictwa, administracji, służby zdrowia, dyplomacji) DOCHODY, PRZYCHODY

WYDATKI, ROZCHODY

DOCHODY PUBLICZNE:

1/ DANINY

• podatki
• cło
• opłaty (opłata paszportowa) 2/ z mienia i praw majątkowych
• najmy, dzierżawy, dywidenda od zaangażowanego kapitału. 3/ pozostałe – składki FE, FC, FA, FGSP. I. EKONOMICZNE 1/ dochody rzeczywiste – płyną z poza systemu finansów publicznych dochody rozliczeniowe – przesunięcia do f. Lokalnych 2/ zwyczajne – finansowane ze zwykłych dochodów (stale finansowane nie zakłóca przebiegów gosp.) nadzwyczajne – nie p. stale. II. PRAWNE: a\ bezzwrotne – podatki, opłaty, cła b\ zwrotne – pożyczki, kredyty a\ przymusowe – podatki, wykorzystać aparat przymusu b\ dobrowolne – nabycie obligacji, udzielenie kredytu, pożyczki, darowizny a\ zasadnicze – dostarczyć podatki finalne władzom publicznym b\ uboczne – grzywny, kary, mandaty a\ ogólne – pobierane od ogółu jednostek b\ indywidualne – odnoszą się do konkretnej jednostki a\b\ odpłatne \nieodpłatne– czy trzeba spełnić kontr świadczenie czy też nie. III. ORGANIZACYJNE a\ państwowe – (centralne) VAT, akcyza, podatek od gier b\ samorządowe (lokalne) –spadki, darowizny, nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych ŹRÓDŁA:
• od osób fizycznych
• od osób prawnych NIPODATKOWE DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA:
• wydatne fiskalnie a\ dochody jednostek budżetowych b\ wpłaty z zysku NBP c\ cła
• dywidendy i wpłaty z zysku
• pozostałe dochody niepodatkowe CŁO – świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, nieodpłatnym i bezzwrotnym. Funkcje: A\ fiskalna – zasila budżet państwa B\ protekcjonistyczna – stanowią instrument ochrony polityki państwa (prze konkurencją) C\ cenotwórcza Ze wzg. Na ruch towarów A\ tranzytowe (przewozowe) – nie pobierane B\ wywozowe – stosowane w krajach 3 – go świata C\ przywozowe – samochody

ROZDZIAŁY – stanowi albo grupę jednostek organizacyjnych, albo może to być konkretna działalność. PARAGRAFY – wskazuje konkretne źródła przychodów, rozchodów, wydatków (obecnie może to być składka na fundusz pracy) SPECJALIZACJE: 1/ RZECZOWA – polega na ujmowaniu dochodów wg. źródeł, natomiast wydatków wg. przeznaczenia. 2/ ILOŚCIOWA – dochody w budżecie ujemne traktowane są jako minimalne a wydatki jako max. 3/ CZASOWA – ujęte w budżecie dochody i wydatki mogą być realizowane tylko w roku budżetowym. ŚR.SPECJALNE – ŚR. GROMADZONE PRZEZ JEDNOSTKI BUDŻETOWE ODREBNYCH RACHUNKÓW BANKOWYCH 1/ gromadzenie może odbywać się na podstawie ustaw 2/ darowizn przekazowych w postaci pieniężnej (spadki) na rzecz jednostki dochodowej 3/z tytułu odszkodowań lub wpłat za uszkodzone lub utracone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd lub użytkowanie 4/ z tytułu sprzedaży zapasów śr. materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych DOCHODY JEDNOSEK BUDŻETOWYCH: 1/ MSZ – opłaty konsularne 2/ sądy – kary, grzywny, opłaty sądowe 3/ finanse – udzielone pożyczki (odsetki), również od kredytu, sprzedaż obligacji 4/ administracja – udzielone koncesje WPŁATY Z ZYSKU NBP:

• udzielenie kredytu: refinansowy, redyskontowy, lombardowy – udzielany bankom komercyjnym (rezerwa obowiązkowa – część pieniędzy, których bank nie może wykorzystać np.. na udzielenie kredytu
• obroty papierami wartościowymi
• pobranie prowizji przy emisji obligacji skarbowych Pozostałe – zasilające izby skarbowe z tytułu:
• kary, grzywny, zapisy, darowizny, odsetki od zaległych zobowiązań, dywidendy i wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych lub udziału w spółkach FUNDUSZ CELOWY – fundusz, który został powołany przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach (1/01/99), jego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki z wyodrębnionych zadań. Obecnie istnieje 20 funduszy celowych, z których 13 stanowi część ustawy budżetowej. Fund. Emeryt.(składka) 19,52% pracod. 50% pracow. 50% fund rentowy – 13%

prac.50% pracod.50% fund. Chorob. – 2,45% - pracownik 100% fund. Wypadkowy 1,61%

• pracodawca 100% fund. emeryt – rentowy fund. Prewencji – rehabilitacji

fundusz administracyjny – pokrywa koszty obsługi ubezpieczeń społecznych ich dysponentem (tych trzech) są KRUS – y FUNDUSZ PRACY – trzy główne źródła dochodu:

• obowiązkowe składki płacone przez pracodawców – w 99r. Było to 2,45% podst. wymiaru składki na ubezpieczenie
• dotacje z budżetu państwa
• oprocentowanie środków na rachunku bankowym DYSPONENTAMI W WYDATKOWANIU ŚRODKÓW SĄ URZĘDY PRACY Przeznaczane są one na:
• zasiłki dla bezrobotnych i składki na ubezpieczenie społeczne – 75%
• aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu – roboty publiczne, rozpoczęcie działalności gosp., na tworzenie nowych miejsc pracy, finansowanie przyuczenia, przekwalifikowywanie (kursy, szkolenia), wydatki związane z przygotowaniem zawodowym młodzieży. FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH – składki płacone przez pracowników(0,08%) PAŃSTWOWY FUNDUSZ KOMBATANTÓW – w 100% finansowany z budżetu państwa FUNDUSZ ALIMENTACYJNY – ponad 85% finansuje budżet państwa. FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSP. WODNEJ PAŃSTW. FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (PEFRON)
• odsetki od udzielanych pożyczek (dochody)
• jest osobowością prawną Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych. Fundusz Promocji Twórczości Fundusz Gospodarki Zasobów Geodezyjnych i Kartograficznych (sprzedaż map) Kasy Chorych – ma odrębność prawną. Jest to instytucja samorządowa (branżowa). Finansują ochronę zdrowia. Przychody: składki na ubezpieczenie zdrowotne (do końca 2000r. Skł.7,5% od 01/01/ składka wynosi 7.75%)
• dochody z lokat i papierów wartościowych
• odsetki od nieterminowych skł.
• darowizny, zapisy w formie pieniężnej
• środki związane z wyrównywaniem finansowym między kasami
• środki z budżetu państwa na tzw. zadania zlecone (przez Ministerstwo Zdrowia) STRUKTURA PODMIOTOWA:
• Budżet Państwa
• Fundusze Celowe
• budżety
• kasy chorych
• gosp. pozabudżetowa STRUKTURA DOCHODOWA:
• budżet państwa ponad 50%
• fundusze celowe 26%
• budżety samorządu terytorialnego 12%
• kasy chorych 7% STRUKTURA WYDATKOWA:
• fundusze celowe 37%
• budżet państwa 27%
• budżety sam. teryt. 22%
• kasy chorych 8%

t=const. Skale nieproporcjonalne:

• degresywne
• progresywne
• regresywne RODZAJE SKALI PROGRESYWNEJ:
• globalna (skokowa)
• szczeblowa (ciągła) różni je sposób naliczania podatku 6/ zwolnienia, ulgi, wyłączenia
• wyłączenie podatkowe – korekta podmiotu lub przedmiotu opodatkowania. Stosuje się tam gdzie nie ma ustawy.
• zwolnienie podatkowe – jest obowiązek podatkowy ale nie ma jego konkretyzacji.(nie jest wymierzony) (podmiotowe i przedmiotowe)
• ulga podatkowa – zmniejszenie podatku w trakcie lub po dokonaniu wymiaru podatkowego.  obniżka podstawy opodatkowania w obliczeniach (np. darowizny)  obniżenie stawki podatkowej (np. podatek od towarów i usług)  obniżka kwoty podatku KLASYFIKACJA PODATKÓW: I. wg. kryterium podmiotu podatkowania:
• pod. państwowe
• pod. samorządowe
• pod. wspólne II. wg. kryterium przedmiotu opodatkowania
• podatki przychodowe
• pod. dochodowe
• pod. majątkowe
• pod. od wydatków (konsumpcyjne) III. wg. kryterium związku między przedmiotem opodatkowania a źródłem podatku:
• pod. bezpośrednie
• pod. pośrednie – są podatkami przerzucal. Kto inny jest podatnikiem formalnym a kto inny jest podatnikiem rzeczywistym. IV. z punktu widzenia charakteru podatku:
• pod. osobiste (podmiotowe)
• pod. rzeczowe (przedmiotowe) np. podatek od nieruchomości, podatek od towarów i usług. SYSTEM PODATKOWY – to ogół podatków obowiązujących w danym państwie powiązanych ze sobą pod względem ekonomicznym i prawnym w jednolitą całość organizacyjną. SYSTEMY PODATKOWE:
• historycznie ukształtowane
• racjonalne (naukowe) KRYTERIA OCENY SYSTEMÓW PODATKOWYCH: 1/ zabezpieczenie interesu państwa 2/ uwzględnienie interesu podatnika 3/ kryteria posiłkowe REFORMA PODATKOWA – główne zasady: 1/ zachowanie zasady centralnego władztwa podatkowego (podatki stanowione są na szczeblu parlamentu)

2/ zasada koncentracji dochodów publicznych za pomocą kilku wiodących podatków (PTU, podatek od osób fizycznych i prawnych)

• systemy monistyczne (systemy oparte na jednym doskonałym podatku)
• system pluralistyczny
• układ planetarny 3/ zasada przekazania części podatków i opłat samorządom terytorialnym, jako źródło zasilania budżetów gmin (czyli centralizacja władztwa nie oznacza centralizacji finansowej) 4/ wzrost znaczenia podatków pośrednich (pewnych, wydajnych ale niesprawiedliwych) 5/ zasada wprowadzenia powszechnego opodatkowania dochodów 6/ w podatkach państwowych trwale partycypują władze samorządowe:
• pod. doch. od osób fizycznych  gminy – 27,6%  powiat – 1%  wojew. sam. – 1,5%  pozostała część trafia do państwa
• podatek doch. Od osób prawnych  gminy – 5%  woj. Sam. – 0,5%  reszta zasila budżet państwa 7/ wykorzystywanie podatków do celów pozafiskalnych 8/ uwzględnianie standardów europejskich GŁÓWNE FILARY REFORMY PODATKOWEJ: a\ wprowadzenie 1/01/92 pdof b\ wprowadzenie od 5/07/93 PTU c\ istotna reforma w 92r pdop d\ wprowadzenie systemu podatków i opłat lokalnych POSYSTEMY PODATKOWE I. podsystem podatków państwowych
• pod. od towarów i usług
• pod. akcyzowy
• pod. dochodowy od osób fizycznych
• pod. dochodowy od osób prawnych
• pod. od gier II. podsystem podatków samorządowych
• podatek rolny
• p. leśny
• p. od spadków i darowizn
• p. od czynności cywilno - prawnych
• podatki lokalne  od nieruchomości  od środków transportowych  od posiadania psów Podatek od towarów i usług Należy do tzw. podatków obrotowych. Przedmiotem opodatkowania jest przychód (ze sprzedaży) RODZAJE PODATKÓW OBROTOWYCH:
• wszechfazowy - kaskadowy
  • typu VAT
• wielofazowy
• jednofazowy

2/ o charakterze społecznym – pomoc pieniężną dla rodzin zastępczych, kombatantów, inwalidów 3/o charakterze stymulacyjnym – odsetki od lokat bankowych, oszczędności, sprzedaż gruntów, lokali mieszkalnych jeśli przychody przeznaczymy na cele mieszkalne, stypendia. KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU: a\ precyzyjne – w oparciu o metodę kosztów rzeczywistych (niezbędne – te, które musimy ponieść aby dochód osiągnąć i pożyteczne)

• pożyteczne - reklama NIE ODLICZAMY: 1/ kary, grzywny, odszkodowania 2/darowizny 3/ koszty poniesione na wydatki inwestycyjne METODA SZACUNKOWA:
• gospodarstwo rolne
• dochody z nieujawnionych źródeł RYCZAŁTOWA / PROCENTOWA
• koszty w różnej wysokości przychodu – 50%
• jeśli wkład osobisty pracy był duży (umowa o dzieło, honoraria autorskie)
• umowa – zlecenie 20% 0,25%* pierwszy próg progresji na 2001r.(37024) = 92,56 – w roku 1110,72 gr. Max kwota odliczenia 4,5% * 37024 PODSTAWA OPODATKOWANIA:
  • łączna suma dochodów uzyskana w danym roku podatkowym (z różnych źródeł) ULGI PODATKOWE
• ulgi związane z mieszkaniami (grunt, mieszkanie na rynku wtórnym, remonty)
• osobista sytuacja podatkowa – leczenie w prywatnym gabinecie, zakup pomocy naukowych, dojazd dzieci do szkół, kształcenie wyższe)
• darowizny PROGI: 19% - 37024 30% - 74048 40% VAT – opiera się na zasadzie powszechności, równości i fazowości – opodatkowana jest każda kolejna faza obrotu gospodarczego. Jest to podatek pośredni bo płaci go klient
• zwyczajny
• rzeczowy
  • z jednej strony przychodowy – z drugiej konsumpcyjny ZALETY:
• wydajny fiskalnie – ważne źródło dochodu dla budżetu państwa
• dość przejrzyste stawki podatkowe WADY:
• cenotwórczy charakter co może doprowadzić do inflacji PODMIOTY PODLEGAJĄCE:
• osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej KAPITAŁ: 1/ miejsce zamieszkania lub siedziba (w Polsce) i wykonywanie czynności objętych podatkiem z zamiarem wykorzystania ich w sposób częstotliwy

2/ jak wyżej – siedziba – zarząd po za terenem Polski 3/ sprowadzane do kraju towary i usługi, gdy są one zwolnione od cła PRZEDMIOT

• sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terenie Polski
• import - export Zwolnienie – nie odlicza się od podatku Stawka 0% - zachowuje prawo do odliczenia podatku z wcześniejszych faz obrotu OPODATKOWANE VAT
• wykorzystanie towarów usług przeznaczonych na reklamę, barter – wymiana towaru za towar, usługi za usługę, darowizna ZWOLNIONE:
• export – o ile nie jest objęty stawką 0%
• produkty gosp. rolnej, ogrodnicze, leśne, rybackie – w zakresie wykonywania usług Obecnie:
• zwolnione są usługi w zakresie informacji STAWKA 7% -
• produkty i towary związane z gospodarką leśną i polną
• towary związane z ochrona zdrowia
• spożywcze
• dla dzieci
• roboty, usługi i materiały budowlane PODSTAWA OPODATKOWANIA:
• obrót import – wartość celna powiększona o cło i ewentualnie akcyzę. Stawka jest proporcjonalna – procentowo AKCYZA – podatek uzupełniający w stosunku do VAT. Jest to podatek bardzo stary i nie jest podatkiem powszechnym, ma charakter wybiórczy
• pośredni, zwyczajny, obligatoryjny, rzeczowy, państwowy, konsumpcyjny, opiera się na zasadzie równości, np. podatnicy polscy i zagraniczni, ale nie jest to sobie równe inny sposób naliczania akcyzy, jednofazowy, jednokrotny, najwyższa na wyroby przemysłu spirytusowego. PODMIOT:
• osoby fizyczne, prawne, organizacje nie mające osobowości prawnej. Podatnicy formalni bo ciężar spada na konsumentów. 1/producenci wyrobów akcyzowych w kraju bez względu na miejsce zamieszkania czy siedziby. 2/sprowadzające do kraju wyroby akcyzowe zarówno na potrzeby własne jak i sprzedaż PODMIOT:
• sprzedaż wyrobów akcyzowych w kraju,
• nadsyłane z zagranicy DZIELĄ SIĘ NA:
• luksusowe (futra, perfumy, jachty, samochody)
• monopolowe(w tym zapałki i sól, oraz urządzenia do gier losowych)
• paliwa
• opakowania z tworzyw sztucznych. PODSTAWA OPODATKOWANIA:
• w kraju - obrót
• import – wartość celna powiększona o cło. Skala jest proporcjonalna a stawki procentowe i dla produktów krajowych wynoszą od 25% do 95% a dla importu od 40% do 1900%, ponadto mogą być kwotowe 3,500,