Przygotuj się do egzaminów
Zdobądź punkty
Informacje i wskazówki

Sprzedaj na Docsity

Zaloguj się Zarejestruj się

Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity

Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium

Informacje i wskazówki

Sprzedaj na Docsity

Zaloguj się Zarejestruj się

Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity

Znajdź dokumenty

Przygotuj się do egzaminów dzięki dokumentom udostępnionym na Docsity przez studentów, takich jak ty

Szukaj dokumentów Store

Najlepsze dokumenty w sprzedaży, umieszczone przez studentów, którzy ukończyli studia

Przeszukaj wszystkie materiały do nauki

Docsity AINEW

Streszczaj swoje dokumenty, zadawaj im pytania, przekształcaj je w quizy i mapy myśl

Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium

Udostępniaj dokumenty

20 Punktów

Za każdy zamieszczony dokument

Wszystkie sposoby na zdobycie darmowych punktów

Zdobądź punkty już teraz

Wybierz plan Premium z odpowiednią dla Ciebie ilością punktów

Możliwości studiowania

Wybierz swój przyszły program studiów

Dotrzyj do najlepszych uniwersytetów na świecie już teraz. Szukaj wśród tysięcy uczelni i oficjalnych partnerów

Społeczność

Ranking uczelni

Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity

Bezpłatne poradniki

Nasze e-booki ratujące uczniów i studentów!

Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity

Funkcje czasoprzestrzeni w dziele literackim, Eseje z Historia i teoria literatury

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (UWM)Historia i teoria literatury

Opracowanie z zakresu tematu

Typologia: Eseje

2019/2020

Załadowany 04.06.2020

marta-mankus 🇵🇱

5

(3)

4 dokumenty

1 / 7

Ta strona nie jest widoczna w podglądzie

Nie przegap ważnych części!

Wszechnica Polska Szkoła Wyższa

Marta Mańkus

Filologia Niemiecka

Grupa FN-KJZ11

Numer albumu 15413

Funkcje czasoprzestrzeni w dziele literackim.

Czas i przestrzeń precyzujące rzeczywistość, stały się podstawowymi pojęciami,

którymi zajmowali się przedstawiciele różnych obszarów nauk humanistycznych.

Dotyczy to szczególnie kategorii przestrzeni, doczekała się ona w literaturoznawstwie

wielu znaczących prac przedstawiających to zagadnienie z odmiennych perspektyw

badawczych. Gdybyśmy chcieli pokusić się o ustalenie ram czasowych, w których

rozpoczęto badania nad przestrzenią w Polsce, to byłby to rok 1977 21-23.03

Warszawa. W tych dniach Pracownia Poetyki Historycznej Instytutu Badań

Literackich zorganizowała konferencję na temat tego zagadnienia. W wyniku tego

spotkania została wydana w 1978r książka „Przestrzeń i literatura. Tom poświęcony

VIII kongresowi slawistów pod redakcją Michała Głowińskiego i Aleksandry Okopień-

Sławińskiej. Autorzy zauważyli w niej, iż wpływ na rozwój polskich badań nad

kategorią przestrzeni w dziele literackim, miały prace zagranicznych autorów

powiązanych z różnymi ośrodkami naukowymi we Francji oraz Uniwersytetu w Tratu

(„Metamorfozy czasu” Georges’a Pouleta, „Poetykę przestrzeni” Gastona Bachelarda

oraz semiotyk przestrzeni Jurija Łotmana.

„ Poetyka przestrzeni” Bachelarda nad istotą wyobraźni. Myślenie o przestrzeni

opiera on na obrazie poetyckim, przestawiając go jako „„nagły wykwit psychiki,

wykwit, którego determinanty psychologiczne niełatwo zgłębić” (Bachelard

1975)1.Szczególnych zalet doszukuje się on w fenomenologii i, która uświadamia

subiektywność i trans subiektywność obrazu, co sprawia, że jego podstawową

cechą jest zmienność, a nie, jak to jest w przypadku pojęć, konstytutywność.

1 „Poetyka przestrzeni” Gaston Bachelard

Dokumenty powiązane

Wielowarstwowość i fazowość budowy dzieła sztuki literackiej na podstawie „O dziele literackim” Romana Ingardena

(1)

Pojęcie Inteligencji - Notatki - Teoretyczne podstawy trudności w uczeniu się

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Funkcje czasoprzestrzeni w dziele literackim i więcej Eseje w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity!

Wszechnica Polska Szkoła Wyższa Marta Mańkus Filologia Niemiecka Grupa FN-KJZ Numer albumu 15413 Funkcje czasoprzestrzeni w dziele literackim. Czas i przestrzeń precyzujące rzeczywistość, stały się podstawowymi pojęciami, którymi zajmowali się przedstawiciele różnych obszarów nauk humanistycznych. Dotyczy to szczególnie kategorii przestrzeni, doczekała się ona w literaturoznawstwie wielu znaczących prac przedstawiających to zagadnienie z odmiennych perspektyw badawczych. Gdybyśmy chcieli pokusić się o ustalenie ram czasowych, w których rozpoczęto badania nad przestrzenią w Polsce, to byłby to rok 1977 21-23. Warszawa. W tych dniach Pracownia Poetyki Historycznej Instytutu Badań Literackich zorganizowała konferencję na temat tego zagadnienia. W wyniku tego spotkania została wydana w 1978r książka „Przestrzeń i literatura. Tom poświęcony VIII kongresowi slawistów pod redakcją Michała Głowińskiego i Aleksandry Okopień- Sławińskiej. Autorzy zauważyli w niej, iż wpływ na rozwój polskich badań nad kategorią przestrzeni w dziele literackim, miały prace zagranicznych autorów powiązanych z różnymi ośrodkami naukowymi we Francji oraz Uniwersytetu w Tratu („Metamorfozy czasu” Georges’a Pouleta, „Poetykę przestrzeni” Gastona Bachelarda oraz semiotyk przestrzeni Jurija Łotmana. „ Poetyka przestrzeni” Bachelarda nad istotą wyobraźni. Myślenie o przestrzeni opiera on na obrazie poetyckim, przestawiając go jako „„nagły wykwit psychiki, wykwit, którego determinanty psychologiczne niełatwo zgłębić” (Bachelard 1975)^1 .Szczególnych zalet doszukuje się on w fenomenologii i, która uświadamia subiektywność i trans subiektywność obrazu, co sprawia, że jego podstawową cechą jest zmienność, a nie, jak to jest w przypadku pojęć, konstytutywność. (^1) „Poetyka przestrzeni” Gaston Bachelard

Bachelard twierdził, iż w trakcie lektury obraz nie wymaga od czytelnika wiedzy, dzięki czemu może być opisywany innym, nowym językiem, ponieważ za pomocą nowości przedstawionych wizerunków autor zawsze inicjuje początek mowy. W doświadczeniu lekturowym dochodzi do metamorfozy wyobrażenia o przestrzeni w dziele literackim. Czytelnik dostaje poetycki obraz, który z czasem staje się jego własnością, nierozłączną częścią postrzegania jego rzeczywistości. Inaczej mówiąc –„ obraz stwarza nasze jestestwo”^2 dokonując jednocześnie połączenia ze sobą rzeczywistości i nie rzeczywistości.

. Jan Błoński, we wstępie do polskiego wydania „Wyobraźni poetyckiej”, napisał, że filozofia wyobraźni „działa punktowo, momentalnie. W obrazie poetyckim spełnia się najdoskonalej, ale efemerycznie. Dzieło literackie jest przedmiotem, jeśli nie bardziej zagadkowym, to na pewno – zawilej złożonym” (Błoński 1975)^3. Poulet łączył kategorię czasu i przestrzeni, które opisywał w perspektywie interpretacji tekstów. Błoński nazwał krytykę francuskiego badacza terminem „hermeneutyki kategorialnej”, która ma za cel zrozumienie postrzegane jako empatia. Przedmiotem tego zrozumienia powinna być twórcza świadomość stająca się w efekcie podmiotem odpowiedzialnym za rzeczywistość w dziele literackim. Wydanie polskie „Metamorfoz czasu” składa się z dwóch części: „Pisarze i czas” oraz „Pisarze i przestrzeń” Zawarte w polskim wydaniu rozważania skupiają się wokół zagadnienia przestrzeni i jej różnych realizacji w tekście literackim np. zauważył analizując dzieła powstałe w renesansie, że: „nie chodzi o przestrzeń zewnętrzną. Człowiek Renesansu często przenosi swoje nastroje i myśli w przestrzeń wyobraźni. Ale nie to jest istotne dla przedmiotu naszych zainteresowań. Człowiek, niezależnie od tego, czy ów krąg, którego jest środkiem, rozszerza si wewnętrznie czy zewnętrznie, ma poczucie powiększania swej przestrzeni i tylko to si liczy. Wokół niego granice odsuwają się.”^4 W swojej koncepcji Poulet obie kategorie: czasu i przestrzeni odnosi do egzystencji człowieka i jego umysłu, przez to nawiązuje do tak zwanej twórczej świadomości, która charakteryzuje się określonym porządkiem. Podstawowe pytanie w trakcie czytania lektury „kim jestem?”, zostaje powiększone o kolejne „ kiedy jestem?”, a zwłaszcza „gdzie jestem?”. Interpretacja Poluleta zakłada istnienie przestrzeni pod postacią myśli, dzięki którym możliwe jest powstanie gromadzących się wokół doświadczeń lekturowych idei. (^2) „Poetyka przestrzeni” Gaston Bachelard (^3) „Wyobraźnia poetycka” Jan Błoński (^4) „Metamorfozy czasu” Poulet 1977r.

Janusz Sławiński w swojej publikacji przewidywał, że kategoria badań nad przestrzenią w dziele literackim stanie się najistotniejszym badaniem prowadzonym w Polsce. Artykuł Sławińskiego jest najprawdopodobniej pierwszym w polskich badaniach, w którym autor zaproponował uporządkowanie chaosu związanego z pojmowaniem kategorii przestrzeni. Literaturoznawca przedstawił siedem pespektyw badawczych:

przestrzeń jako jedna z zasad organizacji planu kompozycyjno-tematycznego dzieła literackiego ( obejmująca trzy płaszczyzny: opisu, scenerii oraz sensów naddanych)
schematy kompozycyjne przestrzeni przedstawionej
wyobrażenia przestrzenne istniejące w systemie znaczeniowym języka
rozważania nad kulturowymi wzorami doświadczania przestrzeni oraz ich rolę, archetypiczne uniwersalia przestrzenne
rozważania filozoficzne nad naturą i formami przestrzeni literackiej pojmowanej jako odwzorowanie (w różny sposób) przestrzeni fizycznej
pojmowanie dzieła jako swego rodzaju przestrzeni^6 Sławiński doszedł do wniosku, że opis w literaturze niepełni już tylko formy podawczej lecz powinno się zwracać uwagę na jego dynamiczny charakter, który umożliwia tworzenie „bytów semantycznych” (Sławiński 1978). Oprócz Sławińskiego zagadnieniem przestrzeni zajmował ł się też Henryk Markiewcz, który w swoim dziele „Wymiary dzieła literackiego” 1984r. zamieścił artykuł ”Czas i przestrzeń w utworach narracyjnych”. Głównym tematem rozważań jest kategoria przestrzeni przedstawionej, którą definiuje tak: „pewne fragmenty przestrzeni w sensie geometryczno-fizycznym, a więc terytorium, na którym rozwijaj$ si zdarzenia, różne wycinki tego terytorium (np. krajobrazy, wnętrza), wreszcie przedmioty naturalne i wytworzone oraz zjawiska przyrody o ruchu jednostajnym i zmienności powolnej. )Ściśle biorąc, także postaci utworu są tworami przestrzennymi, ze względu jednak na powiązanie w nich cech i funkcji fizycznych z psychicznymi i przeważnie większą doniosłość tych drugich – muszą one być traktowane przestrzennie.”^7 (^6) Przestrzeń w literaturze: elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości” Janusz Sławiński 1978r (^7) Markiewicz H., 1996, „Czas i przestrzeń w utworach narracyjnych”, „Prace wybrane t. 4”, „Wymiary dzieła literackiego” Kraków.

W cytacie dostrzegamy próbę uchwycenia całości przestrzeni w dziele literackim, która obejmowałaby nie tylko rzeczywistość przedstawioną, lecz także bohaterów literackich, ma których przestrzenność autor zwrócił uwagę. Najważniejszym jednak wydaje się proces kinetyzacji, dzięki której opis poprzez odpowiednie techniki literackie (narracja), zbliża się do struktury opowiadania. Podczas wyszczególniania typów kinetyzacji Markiewicz zauważył, że można poddać jej przedmiot statyczny, który tylko z pozoru postrzega się jako nieruchomy. Przykładem jest „Siepień” Brunona Schulza opisujący rynek miasteczka w upalny dzień. Markiewicz podobnie jak Sławiński chciał usystematyzować myślenie o kategorii przestrzeni. Stworzył skalę ujęć przestrzennych:

reprezentacja analogiczna – reprezentacja fantastyczna,
1. ujęcie dyskursywne i ilościowe – ujęcie sensoryczne i jakościowe
uporządkowanie – chaotyczność
szczegółowość – pobieżność
panoramiczność– wycinkowość
wieloaspektowość– jednoaspektowość
właściwosci trwałe – właściwości chwilowe,
1. statyka – kinetyzacja,
ujęcie neutralne – ujęcie waloryzujące,
ujęcie konstatacyjne – ujęcie interpretacyjne 8 Klasyfikacja ta dotyka najważniejszych założeń jeśli chodzi o ujęcie obecności przestrzeni w dziele literackim. Zwrócił uwagę, iż każdy z wcześniej wymienionych tworów przestrzennych został utworzony przy pomocy środków językowych. Markiewicz podjął jeszcze jedną ważną kwestię – konfrontację przestrzeni przedstawionej w utworze literackim, jej rzeczywistym odpowiednikiem. Najlepiej odzwierciedla to powieść Elizy Orzeszkowej. (^8) Markiewicz H., 1996, Czas i przestrzeń w utworach narracyjnych", „Prace wybrane t. 4 „ , „ Wymiary dzieła literackiego” Kraków.

„ Przestrzeń w literaturze: elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości” Janusz Sławiński 1978r.
„Metamorfozy czasu” Poulet 1977r.
„Poetyka przestrzeni” Gaston Bachelard
„Wyobraźnia poetycka” Jan Błoński