Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Geneza i forma państwa - Notatki - Nauka o Państwie - Część 1, Notatki z Ekonomia

W notatkach wyeksponowane zostają zagadnienia z nauki o państwie: geneza i forma państwa. Część 1. geneza,forma

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 24.03.2013

Henryka
Henryka 🇵🇱

4.5

(155)

405 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Geneza i forma państwa - Notatki - Nauka o Państwie - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! GENEZA I FORMA PAŃSTWA  Państwa nie powstawały w formie linearnej – jedno po drugim  powstawały równolegle, w różnym czasie i miały różne cechy PODEJŚCIE EWOLUCYJNE  okres stada pierwotnego – ograniczone możliwości człowieka, walka o przetrwanie, człowiek był jednostką, działał sam, nie przywiązywał się do terytorium  okres ustroju rodowo-plemiennego – podstawy rodzinne, narzędzia tworzone świadomie - matriarchat - dominująca rola kobiety w rodzinie, mąż poluje i żywi rodzinę, kobieta nim dyryguje ;) dobra wytwarzane wyłącznie dla zaspokojenia własnych potrzeb i rodziny, samowystarczalność, brak świadomej uprawy roli - patriarchat – mężczyzna, ojciec, później syn, jest głową rodziny, świadoma uprawa roli, osiadły tryb życia, brak niewolnictwa  okres ustroju demokracji wojskowej – część społeczeństwa zaspokaja potrzeby grupy, zaś inni zapewniają bezpieczeństwo; pojawia się niewolnictwo, gdyż człowiek jest w stanie wytwarzać nadwyżki, ekspansja terytorialna POWSTANIE PAŃSTWA -władza publiczna, władza polityczna (głównie jednostek, które wcześniej zapewniały bezpieczeństwo) - terytorium z określonym ładem wewnętrznym (1) system podatkowy (F.Engels) (2) naród – społeczeństwo Państwo powstaje w wyniku dostrzeżenia różnic klasowych w społeczeństwie, pojawiają się zagrożenia wewnętrzne.  PAŃSTWO powstaje w wyniku komplikowania się stosunków społecznych wynikających z rozwoju narzędzi, doskonalenia ich i umiejętności posługiwania się nimi oraz przyswajania sobie przez człowieka pewnych cech organizacji pracy KONCEPCJE PAŃSTWA: 1) koncepcja Arystotelesa – dominowała do epoki odrodzenia – patriarchalna koncepcja genezy państwa (naturalna) - państwo powstaje w drodze naturalnego rozwoju - rozwój naturalny od rodu (rodziny) aż do państwa - „więzy krwi” 2) koncepcja teistyczna – najstarsza i konkurencyjna do Arystotelesa - myśl teoretyczna chrześcijaństwa – św. Augustyn, VI w. ; św. Tomasz, XII w. - państwo powstało z woli Boga, a nie w sposób naturalny - to Bóg ustanowił monarchów, którzy w jego imieniu sprawowali władzę. Bóg interweniuje w proces tworzenia państwa, a nie w proces rządzenia. Naród ma podporządkować się władzy docsity.com - gdy władca jest zły to Stwórca go ukarze, ale nie należy się buntować. Dobroć Stwórcy jest wszechobecna 13 STYCZNIA – ZERÓWKA - od XII wieku rywalizacja dwóch odpowiedzi na pytanie jak powstało państwo – materialistycznej – Arystoteles i idealistycznej – Stwórca - obie koncepcje dotrwały do oświecenia. Tu następuje rewizja > Koncepcja umowy społecznej XVII-XVIII wiek (oświecenie) nastąpiło odrzucenie obu wcześniejszych konstrukcji. > T.Hobbes, J.Locke, J.J.Rousseau KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ Państwo nie musiało powstać w wyniku obiektywnego procesu ani też przez Stwórcę. Państwo powołali do życia obywatele, ludzie. Oni wyjaśniają nie tylko jak ale i dlaczego państwo powstało. Zakładają, że pojawienie się państwa było poprzedzone stanem powszechnej dzikości. Wyjście z takiego stanu nastąpiło na drodze umowy społecznej. Miało to dać silną strukturę władzy państwowej, gwarantującej bezpieczeństwo. Umowa społeczna mogła mieć charakter niepisany, strony zobowiązują się do przestrzegania warunków tej umowy. Po raz pierwszy w sposób nowoczesny pojawiły się pojęcia suweren, władza państwowa, prawa naruralne. T. Hobbes – stan 1 – walka o przetrwanie, brak bezpieczeństwa („Lewiatan” – człowiek człowiekowi wilkiem; ludzie czuli się zagrożeni ze strony innych, także o własne życie)  stan 2 – to umowa społeczna. Powołuje się umowę społeczną (osoba lub grupa ludzi) w zamian za zrzeczenie się części swoich praw, które są wyższe niż prawa stanowione uzyskuje się bezpieczeństwo. Umowa Społeczna miała 2 elementy: - ludzie umawiają się między sobą i przekazują część praw naturalnych (ograniczą część swoich praw naturalnych) suwerenowi, który ma strzec praw naturalnych; ale prawa do wolności, życia nie zrzekli się - umowa suweren – ludzie; zakres uprawnień suwerena – po raz pierwszy po monarchii absolutnej taka możliwość, prawa i przywileje nie tylko dla władzy, ale też obywateli; kiedy władca nie wywiązuje się z umowy można go odwołać i zawrzeć umowę z kimś innym J.Locke – inaczej opisany stan przed państwem. Biblijny raj. Stan sielski anielski, nie było praw, moralności, był dobrobyt. Ludzie żyli w zgodzie z prawami naturalnymi. docsity.com Władza jest złożonym procesem decyzyjnym, w którym w różnych rolach występują bardzo liczne i jakościowo zróżnicowane podmioty. Jedne przygotowują projekty decyzji, inne podejmują decyzje, jeszcze inne dostarczają informacji o sytuacji w której decyzja ta ma być wykonana. Są też podmioty kontrolujące legalność decyzji, nadzorujące jej wykonanie. Np. proces legislacyjny, postępowanie karne. Podział władzy w państwie. Proces decyzyjny w przedsiębiorstwie. DEFINICJE BEHAWIORALNE Socjologiczno-behawioralne, zachowaniowe: bada się zewnętrzne objawy władzy, zachowania; definicje te powstały w zasadzie na gruncie socjologii. Traktują one władzę w kategoriach pewnego oddziaływania na zachowanie ludzi przez inne grupy ludzkie lub jednostki. Wpływanie i modyfikowanie zewnętrznych postaw i zachowań. Inaczej myślimy a inaczej zachowujemy się wobec przedmiotu władzy.  R.M. Tawney – władza – może być zdefiniowana jako zdolność jednostki lub grupy do modyfikowania zachowań innych grup czy jednostek w pożądany sposób  M.A. Simon – wskazuje na następującą konstrukcję słowną: zamiast A ma władzę nad B, można powiedzieć, że odpowiednie zachowanie A powoduje określone zachowanie B DEFINICJE TELEOLOGICZNE T. Parsons, B.Russel - obecnie występują na gruncie nauk o zarządzaniu, ekonomii - Władza (1) jest to umiejętność wytworzenia zamierzonych skutków (2) jest to umiejętność osiągania zakładanego celu Wg Russela jest to wytwarzanie zamierzonych skutków, umiejętność skłonienia kogoś do realizacji celu, który podmiot władzy sobie założył. My możemy być tego nawet nieświadomi. Przy czym w tych definicjach nie akcentuje się samego oddziaływania, wzajemnych relacji, lecz skutek, który ma zostać osiągnięty. DEFINICJE INTRUMENTALNE atrybutem władzy była siła. Władza oznacza możliwość użycia sily. Zmuszamy kogoś do czegoś. Przy czym wcale tej siły nie musimy używać. Wystarcza sama groźba jej użycia. M. Duverger – władza jest to zjawisko siły, ograniczania i przymusu DEFINICJE STRUKTURALNO-HISTORYCZNE A.Gramsci, K.Kautsky, K.Marks, F.Engels - wladza to dychotomiczny układ – konflikt między dwoma podstawowymi grupami (historycznie te grupy ulegają zmianie). Ten obraz świata trzeba zmienić – rewolucja. docsity.com A.Gramsci – elementarną zasadą władzy jest to, że istnieją rządzący i rządzeni, kierujący i kierowani DEFINICJA WŁADZY JAKO WPLYWU - Wpływ – jest to władza jednostkami lub grupami społecznymi, która wyraża się m.in. modyfikowaniem ich zachowań. jednak nie tyle na gruncie behawioralnym, lecz na gruncie psychologicznym. Modyfikowanie tego, jakie ktoś ma poglądy, jak się zachowuje, co odczuwa itp. Ja poprzez perswazję, argumentację mogę wpływać na sposób myślenia, rozumowania a nawet zachowania kogoś innego. DEFINICJE KONFLIKTOWE WŁADZY - Władza jest rozpatrywana jako coś zewnętrznego. Konflikt następuje między A i B, a władza jest tym czymś lub kimś, co ten konflikt rozstrzyga lub reguluje - Istotą definicji konfliktowych jest więc występowanie pewnego konfliktu o dobra materialne lub niematerialne, natomiast jego rozstrzygnięcie pozostawia się władzy - Konflikt jest pierwotny wobec władzy. Choć należy pamiętać, że przedmiotem konfliktu może być władza - Władza instytucjonalizuje się tam, gdzie mamy do czynienia z możliwością zaistnienia konfliktu NARZĘDZIA WŁADZY Narzędzia władzy dzielą się na:  środki bierne  środki czynne Środki bierne wykonywania decyzji władzy:  autorytet władzy  prawo (system prawny) Środki czynne sprawowania władzy:  przemoc (siła) – przymus (ma możliwość legalnego użycia siły)  manipulacja dobrami (władza ma dostęp do pewnych dóbr i może to wykorzystać, np. prowadzić redystrybucję dla określonych grup społecznych czy jednostek) WŁADZA POLITYCZNA - Jest realizowana w wielkich grupach społecznych, lecz niekoniecznie w oparciu o normy prawne (może chcieć je zmienić) - Może mieć charakter faktyczny, ale także przybierać postać władztwa sprawowanego na podstawie norm pozaprawnych (np. religijnych, tradycji) docsity.com - Bardzo ważny jest tu wymiar międzynarodowy. Układ władzy politycznej np. między USA a Federacją Rosyjską. WŁADZA PUBLICZNA - węższe ujęcie, władza ta oparta jest na normach prawnych, lecz niekoniecznie musi być realizowana przez państwo i jego organy - Władza publiczna może być także sprawowana przez instytucje samorządowe, zawodowe, gospodarcze, akademickie, partie polityczne - Sprawując władzę publiczną, ale pozostając poza władzą państwową mamy pośredni na nią wpływ WŁADZA PAŃSTWOWA - najwęższe ujęcie, składa się z dwóch elementów: instytucji oraz ludzi (urzędników) - oparta jest na normach prawnych - instytucje to organy państwowe (parlament, rząd, sądy, armia, policja…) - urzędnicy składają się z dwóch kategorii: wybieranych (wybory) i mianowanych. - władza państwowa decyduje o rozdziale najszerszego wachlarza dóbr materialnych i niematerialnych, dlatego też sama jest dobrem szczególnym FORMA PAŃSTWA Podział państw wg Platona:  Timokracje – rządy ludzi odważnych, np. Sparta  Oligarchie – rządy bogatych  Demokracje – mało stabilne i niekompetentne rządy ludzi  Tyranie – ustrój oparty na strachu i niewolnictwie Podział państw wg Arystotelesa:  Państwa o dobrych ustrojach o monarchia – władca z autorytetem rządzi w imieniu poddanych o arystokracja – grupa ludzi, władza z urodzenia o politea – rządy wielu mędrców, filozofów, światłych, otwartych ludzi, nieważne jest ich pochodzenie, lecz wykształcenie  Państwa o ustrojach zdegenerowanych o tyrania o oligarchia o demokracja – rządy nieudaczników, rządy w interesie głupiej większości Pod wpływem marksistowskiej filozofii dziejów czyli tzw merkantylizmu historycznego przyjęto podział na państwa:  niewolnicze  feudalne docsity.com Władza skupia się w rękach jednej partii. Nie istnieje opozycja parlamentarna. Nie ma organów władzy podzielonych zgodnie z zasadą Monteskiusza. Państwa demokratyczne dzielimy na: 1. liberalne – ukształtowały się na bazie liberalnej doktryny polityczno-ekonomicznej na przełomie XVII i XVIII wieku. Podstawową zasadą reżimów liberalnych jest wprowadzanie pewnych zasad do instytucjonalnej budowy państwa np. zasada podziału władzy, zasada suwerenności narodu, zasada reprezentacji, zasada rządów państwa. Oprócz tego są to państwa które starają się minimalizować ingerencję instytucji państwowych w funkcjonowanie mechanizmów rynkowych. 2. socjalne – zasady typowe dla państw demokratycznych jednak państwo ma dbać o obywatela także w wymiarze politycznym m.in. poprzez modyfikację i ingerencję w mechanizmy rynkowe. Podział ze względu na ustrój terytorialno-prawny: 1. państwa proste – unitarne – czyli takie, które są jednolite narodowościowo. Nie oznacza to, że nie istnieją w tych państwach mniejszości narodowe. Natomiast nie istnieją w nich pewne autonomiczne terytorialnie okręgi w których zamieszkuje i ma specyficzne prawa owa mniejszość. W państwach tych istnieje jednolita struktura organizacyjna. Jednostki administracji państwowej są ściśle podporządkowane organom centralnym i nie posiadają politycznej samodzielności. Jest to najbardziej rozpowszechniona forma państwa. Możemy je podzielić wewnętrznie na państwa scentralizowane (gromadzą główne narzędzia władzy na szczeblu centralnym – np. finanse publiczne) i zdecentralizowane (starają się jak najwięcej obszarów aktywności przenieść na jak najniższe szczeble). Cechy charakterystyczne:  jednolity system prawa materialnego i formalnego  jednolite obywatelstwo  jednolity system organów sądowych, prawodawczych i wykonawczych  jeśli organy regionalne są niezależne od centralnych to mamy do czynienia z państwem zdecentralizowanym np. Japonia, Nowa Zelandia, Wielka Brytania  jeśli odwrotnie to są scentralizowane np. Finlandia, Holandia 2. państwa złożone – federalne – są to takie państwa w obrębie których z różnych powodów historycznych czy narodowościowych istnieją zróżnicowane struktury terytorialne w postaci bądź autonomicznych bądź departamentów. Części składowe tego państwa zachowują pełną lub ograniczoną suwerenność. Każda z nich ma określone kompetencje i własny system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowniczych. Dwuizbowość parlamentu.  unie personalne - związek dwóch lub więcej państw złączony poprzez osobę wspólnej głowy państwa. Każda część składowa zachowuje swoją odrębność, oddzielny system instytucji państwowych. Współczesna konfederacja.  unie realne – współczesna federacja. Związek dwóch lub więcej państw w którym sprawy zagraniczne, wojskowe, polityka finansowa są prowadzone wspólnie dla wszystkich państw  konfederacja – związek państw powołany w celu realizacji określonych zamierzeń. organy konfederacji wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów państw docsity.com członkowskich. Państwa członkowskie są suwerenne, np. Szwajcaria. Władza centralna jest równorzędna na każdym szczeblu władzy.  federacja – to państwo związkowe którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres samodzielności politycznej. Części składowe (stany, prowincje, kantony, państwa) mają własny podział administracyjno-terytorialny. Jest to najbardziej popularna forma państwa złożonego. Władza centralna ma własny zakres kompetencji zarezerwowany wyłącznie dla niej i nie mogą w niego ingerować władze stanowe.  autonomia – tzn. wewnętrznie samodzielna część terytorium państwa. Ta samodzielność może dotyczyć spraw o znaczeniu lokalnym. Powstanie autonomii uwarunkowane jest np. wyspiarskim pochodzeniem (Grenlandia), konsekwencją niedorozwoju ekonomicznego (Sycylia, Walia), historycznie (Szkocja). INSTYTUCJE PAŃSTWA – KONSTYTUCJA, GENEZA I ZNACZENIA - etymologicznie słowo „konstytucja” pochodzi od łacińskiego constituo, constituere = urządzać, ustanawiać - akt w przypadku którego określano by prawa zarówno rządzących jak i rządzonych - pojawiają się jako bezpośrednia konsekwencja Rewolucji Francuskiej - konstytucja może mieć 3 wymiary: (1) Termin konstytucja oznacza pewien faktyczny, realnie występujący w danym państwie układ sił społecznych. Mówiąc o konstytucji rzeczywistej, mówiono o tym, co realnie istnieje, co realnie funkcjonuje, odróżniając ją tym samym od konstytucji w innym znaczeniu. Konstytucja rzeczywista państwa, czyli ta, którą posiada każde państwo. (2) Konstytucję utożsamia się z pewnym zbiorem norm prawnych, które regulują ustrój danego państwa i które to normy czy przepisy mogą znajdować się w różnych aktach prawnych, nie koniecznie w jednym. Elementem składowym konstytucji mogą być konwenanse. Konstytucja jest to więc zbiór różnych aktów, przepisów, norm pisanych i niepisanych, które dotyczą roli państwa oraz relacji między władzą państwową a obywatelami, dotyczących ustroju państwowego. (3) Konstytucję możemy rozumieć jako tzw. ustawę zasadniczą obowiązującą w danym państwie, która ma formę jednolitego pisanego aktu prawnego zawierającego najważniejsze elementy ustalane i uchwalane w określonym trybie. Można ustalić, kiedy została uchwalona. akt ten uznawany jest za najwyższy akt prawny w państwie. Uznawana jest ze względu na trzy podstawowe cechy: szczególną moc prawną, szczególną treść i szczególną formę. Cechy konstytucji:  szczególna moc prawna - siła obowiązywania konstytucji jest większa od pozostałych aktów prawnych; zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii źródeł prawa. Wszystkie inne prawa muszą mieć swoje źródło w konstytucji. Jest ona jak gdyby praźródłem systemu prawnego; żaden akt prawny niższej rangi nie może być w sprzeczności z konstytucją. Mogą uszczegóławiać konstytucję. Jeśli akt jest sprzeczny to bada się zgodność aktu z konstytucją 1. przez sąd docsity.com