Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Geneza i forma państwa - Notatki - Nauka o Państwie - Część 2, Notatki z Ekonomia

W notatkach wyeksponowane zostają zagadnienia z nauki o państwie: geneza i forma państwa. Część 2.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 24.03.2013

Henryka
Henryka 🇵🇱

4.5

(154)

405 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Geneza i forma państwa - Notatki - Nauka o Państwie - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! najwyższy, 2. przez odpowiedni powołany do tego organ np. Trybunał Konstytucyjny, Rada Konstytucyjna (Francja); 1. Stany Zjednoczone– sąd najwyższy orzeka, jeśli jest niezgodny to uważa się akt na niebyły (nie mógł wywołać skutków prawnych; jeśli wywołał skutki trzeba je naprawić); można się odwołać, zmodyfikować regulacje aktu Norwegia – orzeczenie sądu, całość aktu uznaje się na niebyłą, ale nie ma żadnych możliwości wprowadzenia aktu, trzeba go napisać od nowa 2. Polska, Francja – organ konstytucyjny orzeka o zgodności; gdy był niezgodny to w ciągu 3 miesięcy organ który go wydał musi go zmienić, nie trzeba usuwać skutków prawnych jakie wywołał ten akt; kiedyś parlament mógł odrzucić kwalifikowaną większością orzeczenie Trybunału….  szczególna treść – nie ma w państwie żadnego innego aktu prawnego, który reguluje najszerszy zakres podstawowych elementów determinujących podstawy ustrojowe danego państwa, funkcjonowanie systemu politycznego, prawa i obowiązki obywateli, funkcjonowanie władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej, zawiera elementy zasadnicze jak godło, hymn, flagę, symbole; treść powinna mieć wymiar normatywny – jednoznaczny, precyzyjny, określa zakres kompetencji, uprawnień, nie ma tu miejsca na swobodną interpretację.  szczególna forma – akt prawny, każda konstytucja w końcowej treści określa, w jaki sposób można dokonywać zmian w tej konstytucji i sposób, w jaki można uchwalić nową konstytucję; zmiany w konstytucji dokonywane są w specjalnej formie. Muszą mieć: - formę poprawek do konstytucji (mogą wchodzić automatycznie po przyjęciu ich, i zastępują inne wcześniejsze regulacje; lub wchodzą jako dodatkowy element aktu konstytucyjnego, ale nie eliminują wcześniejszych uregulowań) - zasadą jest, że są uchwalane kwalifikowaną większością głosów Zmiany w konstytucji: 1. drogą parlamentarną 2. konstytuanta (zgromadzenie konstytucyjne) 3. sposób mieszany (1. lub 2. + referendum) Konstytucje: 1) sztywne – można zmienić, ale to jest obwarowane dodatkowymi trudnościami np. Holandia, Norwegia (Holandia – parlament musi uchwalić i jak to zrobi następuje samorozwiązanie parlamentu, przedterminowe wybory; nowy parlament musi w niezmienionej formie ponownie uchwalić tą konstytucję i wtedy wchodzi w życie; Norwegia – też przez 2 parlamenty następujące po sobie, ale nie ma samorozwiązania parlamentu, czekamy do następnej kadencji i wchodzi w życie) 2) elastyczne – nie ma nadzwyczajnych przepisów, wystarczy kwalifikowana większość I. Pojęcie instytucji II. Rodzaje i podziały a. jednoosobowe – prezydent, minister, wojewoda docsity.com b. kolegialne – parlament, kolegialna głowa państwa c. centralne- takie, które swoimi kompetencjami obejmują całe państwo d. terenowe – kompetencje obejmują tylko część terytorium e. powoływane – np. na podstawie aktu prawnego f. z wyboru – wszystkie organy elekcyjne – parlament, prezydent g. z kooptacji – organ samouzupełnia swój skład, zwalnia się miejsce h. z nominacji – poprzez mianowanie III. Głowa państwa i jej kompetencje - personifikuje instytucje państwa Monarcha – jego władza jest autonomiczna i samorodna. Jest on nieusuwalny. Władzę ma powierzoną dożywotnio i może ją przekazywać swoim następcom. W państwach demokratycznych osoba monarchy umacnia społeczny prestiż władzy – gdyż jest symbolem jedności narodu oraz występuje jako arbiter w poważnych konfliktach społecznych; ma inicjatywę ustawodawczą, prowadzi politykę zagraniczną, ma aktywny udział w wyłanianiu premiera, funkcje reprezentacyjne, nadaje odznaczenia, ordery, publiczne wystąpienia (Wielka Brytania=umiarkowana monarchia, nie ma monarcha inicjatywy ustawodawczej, nie może samodzielnie prowadzić polityki zagranicznej, ale powołuje premiera, jest ograniczony prawem zwyczajowym i konwenansami konstytucyjnymi, podpisuje akty prawne wydawane przez parlament-kontrasygnowany przez premiera lub ministra przy podpisywaniu dokumentów, ustaw; Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Norwegia, Hiszpania, Szwecja=słaba monarchia, monarcha ma tylko uprawnienia reprezentacyjne) Prezydent – jest wybierany na określoną kadencję w wyborach bezpośrednich lub pośrednich z udziałem np. kolegium elektorów, lub przez parlament. jest to republikańska forma głowy państwa. (silne prezydentury: szeroki zakres kompetencji, jest szefem rządu, zwierzchnikiem sił zbrojnych, uprawnienia ustawodawcze, prawo weta, polityka zagraniczna np. USA, Meksyk, Brazylia; słabe prezydentury: reprezentuje państwo, symbol, nie prowadzi samodzielnej polityki zagranicznej, zazwyczaj są to szanowane osoby np. Niemcy, Włochy; umiarkowane prezydentury: model semi- prezydencki, względnie silna, stabilna pozycja, która ma równoważyć pozostałe kategorie władzy, ma trzymać pieczę, żeby któraś z instytucji nie uzyskała istotnej przewagi nad pozostałymi np. Francja  może tam nawet rozwiązać parlament, ordonanse – wydane przez prezydenta z mocą aktu prawnego) IV. Parlamenty w państwach współczesnych a. jest najważniejszym organem przedstawicielskim b. parlament – to wyposażona we władzę stanowienia ustaw i pochodząca z wyborów kolegialna reprezentacja interesów indywidualnych wyborców i elektoratu jako całości c. pierwsza geneza: tradycje parlamentarne wywodzą się z Wlk Brytanii, o 1265r zbiera się parlament w sposób ciągły, Wielka Rada XII-XIII w., duchowni i wyższa szlachta, miała stanowić prawa, z czasem się powiększyła; od 1265r w jej skład zaczęły wchodzić stan mieszczański, rycerski i średnia szlachta, byli zwoływani przez monarchę albo samodzielnie się zbierali; 1641r pojawił się Akt o Trzech ………., minimum raz na 3 lata monarcha ma zwołać parlament; w XVI w. zaczyna się docsity.com PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE Partia łac. pars – część większej całości. W starożytności sojusz polityków skupionych przy przywódcy oraz „grupa ludzi” rządzących państwem, w szlacheckiej RP grupa zwolenników popierających jakąś sprawę lub osobę i gotowa z tego powodu również do działań siłowych. - wg Edmunda Burke’a (1770r) jest złożoną z ludzi całością pragnących drogą wspólnych wysiłków realizować interes narodu, co do którego się zgadzają - wg Maxa Webera – stowarzyszenia opierające się na swobodnym werbunku, których celem jest pozyskanie dla ich kierowników władzy w obszarze pewnego związku, a dla ich aktywnych uczestników uzyskania dzięki temu szans uzyskania celu partia – wyspecjalizowana, dobrowolna, zasadniczo sformalizowana grupa społ posiadająca określone cele polityczne i dążąca do ich realizacji Geneza partii politycznych: - prepartie – fractionnes w starożytnym Rzymie i koterie arystokratyczne w europejskich monarchiach - protopartie – XVIII/XIX w. ugrupowania notabli (tworzone przez nowych, rządzących poltyków, których łączyły cele itp. brytyjski system polityczny) i kluby polityczne (stowarzyszenia ludzi o podobnych poglądach inspirowanych ideologią, francuski system polityczny); skupione w parlamencie, nie rozlewają się na cały kraj; polityka i podejmowanie decyzji nie jest głównym źródłem utrzymania i celem istnienia; komunikowano się ze sobą za pomocą dzienników; - partie sensu stricto – powstały w XIX w. partie masowe (zorientowane na duże grupy społ, umożliwiały partycypacje), wyborcze (rozwinęły się po II WŚ), kartelowe (dzielą się profitami, dostęp do mediów, najpierw konkurują przed wyborami a potem współpracują); (USA – 1820r. w stanie NY zaczęli działać ludzie, stworzyli regencję z Albany , dawali coś ludziom którzy na nich głosowali np. pracę– machiny wyborcze); Historia partii politycznych w Polsce: XVI w. konfederacje, ruchy egzekucyjne XVIII w. obóz hetmański, koterie Branickich, grupa skupiona wokół króla Opus cośtam (za szyyyybko kurna!), koteria Czartoryskich Zabory: austriacki i pruski: mogły działać, ale konserwatywne partie lojalistyczne były faworyzowane; powstało wtedy Stronnictwo Ludowe; rosyjski: do 1905r nie było partii bo był car, 1905r rewolucja, reformy konstytucyjne, Dmowski posłem do Dumy rosyjskiej; Cechy partii politycznych:  dążenie do realizacji wspólnych celów, interesów  wspólnota poglądów politycznych  dążenie do władzy  zgłaszania kandydatów w wyborach docsity.com  obsadzanie stanowisk publicznych  reprezentacja grup społecznych  mobilizowanie masowego poparcia 4 podstawowe cele partii politycznych:  zdobycie poparcia wyborczego  za jego pomocą, na drodze wyborów, obsadzenie stanowisk publicznych  co umożliwia przejęcie/uzyskanie wpływu na władzę  co daje możliwość realizacji programu Funkcje:  kształtowanie opinii publicznej  wspieranie kandydatów  socjalizacja polityczna (uczenie ludzi jak działać na stanowisku)  edukacja polityczna obywateli  odzwierciedlanie poglądów społeczeństwa  reprezentowanie interesów społecznych  rekrutacja polityczna  kreowanie elit  kształtowanie kadr państwowych  formułowanie programów politycznych  pośrednictwo pomiędzy państwem a społeczeństwem  rządzenie państwem  tworzenie więzi grupowych  integracja  instytucjonalizacja konfliktów  kreowanie i zarządzanie tożsamościami zbiorowymi  polityzacja ważnych kategorii problemów  opozycja wobec władzy  mobilizacja poparcia dla projektów politycznych Klasyfikacja: wg Maxa Webera 1) ze względu na cele: partie patronażu – zdobycie jak największą liczby stanowisk partie interesu p. światopoglądowe – dostosowanie rzeczywistości do ideologii 2) ze względu na etapy rozwoju p. masowe i honoracjonatów 3) wg więzi organizacyjnej partie: komitetowe, wyborcze, społeczności (masowe), nowego typu, narodowowyzwoleńcze docsity.com 4) wg kryterium genetycznego o genezie parlamentarnej lub pozaparlamentarnej 5) wg charakteru członkostwa partie bezpośrednie(trzeba się zapisać do partii, żeby w niej działać lub należeć do niej) lub pośrednie 6) wg wielkości małe, średnie(10-20%), duże (ponad 20%) 7) wg funkcji orientacji wobec systemu politycznego prosystemowe lub antysytemowe ( partie protestu, partie ekstremistyczne) 8) wg orientacji politycznej prawica lub lewica System legalizacji partii: I. koncesyjny II. administracyjny III. rejestracyjny (państwo rejestruje powstanie organizacji, ona musi spełnić wymagania formalno-prawne, odmowa jest możliwa tylko w szczególnych przypadkach a partia może się odwołać) IV. ewidencyjny (partia informuje państwo, że powstała, a ono nie ingeruje) Finansowanie: - wewnętrzne: składki, dochody z działalności gospodarczej lub majątku partii - zewnętrzne: wpłaty, darowizny, spadki od osób fizycznych i prawnych, grup interesu, kredytów - z budżetu państwa - mieszane System partyjny: - to grupa partii politycznych działających wg prawnie określonych reguł w ramach danego społeczeństwa - za M.Duvergerem: to formy i warunki koegzystencji partii istniejących w danym państwie - formy i warunki współpracy lub rywalizacji partii politycznych w walce o zdobycie władzy politycznej albo jej sprawowaniu - wg G. Sartoriego – system interakcji będący rezultatem międzypartyjnej rywalizacji, każda partia jest funkcją innej partii Systemy partyjne: 1) wg ilości partii jedno-, dwu- i wielopartyjny lub docsity.com monarchę (po raz pierwszy, a nie tylko wydany przez monarchę); „My home is my castle”  1689r. Bill of Rights – jeden z najważniejszych aktów z zakresu stosunków pomiędzy obywatelami a władzą, głównie królewską, ale też pozostałą. Po raz pierwszy odpowiednie prawo posiadają obywatele, a obowiązki posiada też władza. Monarcha miał być strażnikiem praw obywateli, arbitrem, gwarantem praw i swobód obywatelskich (Konstytucja USA opierała się na tym, wywarł tez duży wpływ na Francuską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela)  1701r. SETTLEMENT ACT – akt o następstwie tronu. Był to rodzaj umowy między parlamentem a nową dynastią która wchodziła na tron angielski m.in. królem Jerzym I pochodzącym z dynastii hanowerskiej. ten układ dotyczy sytuacji, która będzie po objęciu tronu przez dynastię hannowerską. Brak możliwości otaczania się doradcami wymuszał otaczanie się tylko kilkoma najbardziej zaufanymi osobami – później powstały gabinety.  1911r. PARLAMENT ACT – akt o parlamencie, dotyczy stosunków między izbami w parlamencie. Uznaje on w praktyce ważniejszą role Izby Gmin. Uprawnienia Izby Lordów zostały ograniczone. Przykladowo Izba Lordów została pozbawiona uprawnień finansowych(ustawa wydatkowa - wydatkowanie funduszy publicznych), ograniczono także możliwość weta izby Lordów wobec aktów uchwalonych przez Izbę Gmin (weto nie jest ostateczne). Kończy się tym samym okres rywalizacji między izbami. Dotychczas Izba Lordów współpracowała z monarchą a Izba Gmin była w opozycji do monarchy. Spiker – najważniejsze uprawnienie: ostatecznie rozstrzyga o tym który akt prawny, ustawa ma charakter finansowy b) konwenanse konstytucyjne – powstały w wyniku pewnej powtarzalności zachowań, który stał się kanonem w zasadzie nigdzie nie zapisanym, ale przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie i stanowi pewną regułę w zachowaniu się podmiotów politycznych w brytyjskim systemie politycznym (np. wybór premiera, wyznacza go monarcha, ale jest nim zawsze lider partii, która wygrywa wybory; monarcha nie może czynić źle, osoba z natury ma działać na korzyść, na rzecz obywateli, monarcha też nie może czynić sam – kontrasygnaty, podpis innej osoby np. premiera; monarcha nie jest odpowiedzialny politycznie ani konstytucyjnie, tylko przed Bogiem i historią; status premiera Wielkiej Brytanii opiera się na konwenansach, premier odbiera wynagrodzenie jako Pierwszy Lord Skarbu) - konwenanse parlamentarne – relacje między organami (np. członek Izby Gmin nie może zasiadać jednocześnie w Izbie Lordów i na odwrót; urzędnik czarnej laski – zasłużony wojskowy, autorytet itp. jest łącznikiem między izbami; gdy monarcha raz w roku pojawia się w parlamencie on przychodzi do Izby Lordów i tam wygłasza swoje przemówienie inaugurujące sesję kolejnego parlamentu – zgodnie z wytycznymi premiera) c) prawo powszechne i precedensy sądowe  prawo powszechne – common law – jest to prawo, które kształtowało się w sposób ewolucyjny prawem wynikającym z pewnego zdrowego rozsądku przy wydawaniu wyroków w określonych sprawach. Wynika ono z przeświadczenia tkwiącego w narodzie – co jest docsity.com sprawiedliwe, co jest dobre. Podstawą tego prawa powszechnego były pewne układy pomiędzy monarchą a jego wasalami. (jeżeli nie zostało odwołane to obowiązuje)  precedensy sądowe 2. System partyjny  system dwóch partii dominujących – początkowo partia konserwatywna i partia liberalna. Zmiana dokonała się w XXw. W 1990r. powstała partia pracy i ona zastąpiła partię liberalną.  w parlamencie mają swoją reprezentację także inne partie np. partia liberalna, socjaldemokraci, narodowa partia szkocka, unioniści irlandzcy.  specyfika tego systemu partyjnego polega na tym, iż jest on bardzo stabilny, oparty na stabilnej większości rządowej. 3. System wyborczy do Izby Gmin  element stabilizujący system polityczny  opiera się na zasadzie powszechnego, równego, bezpośredniego i tajnego prawa wyborczego  jest to system większościowy – okręgi jednomandatowe, zwykła większość głosów  czynne prawo wyborcze – 18 lat  bierne prawo wyborcze – 21 lat  ogólna zasada przyjęta w akcie o parlamencie z 1911r. mówi, że kadencja Izby Gmin nie może być dłuższa niż 5 lat (nie ma jednoznacznego czasu kadencji, dlatego nie ma w Wielkiej Brytanii wyborów przedterminowych)  wybory są uzależnione od czasu rozwiązania Izby Gmin prze monarchę na wniosek premiera 4. Izba Gmin  składa się obecnie z 659 deputowanych wybieranych w okręgach jednomandatowych  kworum w izbie stanowi 40 deputowanych  SPEAKER - jest osobą kierującą obradami Izby Gmin - udziela głosu - dba o porządek w trakcie obrad - decyduje o uchyleniu immunitetu deputowanego - decyduje, które ustawy parlamentu uznać za finansowe - w przypadku głosowania w którym głosy rozłożyły się po równo, speaker przechyla szalę na jedną ze stron. Zwyczajowo opowiada się za stroną partii rządzącej - pozycja speakera ukształtowała się w XIV w. - speaker jest wybierany spośród deputowanych Izby Gmin każdorazowo na I sesji Izby Gmin po wyborach parlamentarnych - jest to osoba ciesząca się zaufaniem zarówno partii rządzącej jak i opozycyjnej - musi on być osobą o wykształceniu prawniczym, znającym doskonale procedury parlamentarne  frakcje – partii rządzącej i partii opozycyjnej; docsity.com