Pobierz Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Zjednoczonych ... i więcej Streszczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!
justyna mrozek
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
GENEZA I ROZWÓJ SUBKULTURY HIPISÓW
W STANACH ZJEDNOCZONYCH
(WYBRANE KONTEKSTY)
abstract. Mrozek Justyna, Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Zjednoczonych (wybrane kon- teksty) [Origins and Development of the Hippie Subculture in the United States (selected contexts)]. Studia Edukacyjne nr 45, 2017, Poznań 2017, pp. 237-253. Adam Mickiewicz University Press. ISSN 1233-6688. DOI: 10.14746/se.2017.45.
The aim of this article is to present the socio-cultural context of the development of the hippie subcul- ture. The author defines the term ‘subculture’, describes the ideology and the lifestyle of hippies and presents a typology of its members. The text shows that the hippie movement was the fruit of its time but was also related to the social phenomena from the past and continues to be an inspiration for the present.
Key words: hippies, subculture, counterculture, United States, youth
Zjawisko subkultury analizować można z punktu widzenia ruchu spo- łecznego, grupy kulturowej, systemu ideologicznego, zespołu wartości i symboli oraz rodzaju więzi międzyludzkiej^1. Z wielości definicji wyłania się przede wszystkim ujęcie subkultury jako grupy społecznej odbiegającej od przyjętych norm czy też charakteryzującej się partykularnymi interesami i działaniami^2. Jej członkowie przejawiają negatywny stosunek do kultury do- minującej i, w sposób bardziej lub mniej świadomy, tworzą wzory kultury alternatywnej 3.
(^1) T. Paleczny, Subkultury czy postsubkultury młodzieżowe. Pomiędzy buntem a odmiennością , Kraków 2012, s. 20. (^2) W. Wrzesień, Krótka historia młodzieżowej subkulturowości , Warszawa 2013, s. 37. (^3) Tamże, s. 56.
238 Justyna Mrozek
Założycielami i uczestnikami subkultur mogą być ludzie w różnym wie- ku, jednak najczęściej dotyczą one młodzieży. Okres adolescencji to niezwykle burzliwy etap rozwoju człowieka, podczas którego tworzy on coraz bardziej dojrzałe więzi z rówieśnikami, staje się psychicznie niezależny od rodziców i przejawia zainteresowanie wartościami estetycznymi i etycznymi. Kontakt z kulturą jest wówczas z jednej strony czynnikiem integrującym osobowość, jak i rodzącym pragnienie buntu, reform i zmian^4. Jak zauważa Marek Jędrze- jewski,
subkultury młodzieżowe – w sensie psychologicznym – stanowią wynik niedosta- tecznych procesów socjalizacji do kultury ogólnospołecznej (...) dzieje się często tak, że jednostka dopiero w przyjaznej jej grupie subkulturowej otrzymuje pozytywne wzmocnienia (…) Dzięki tym wzmocnieniom realizuje potrzeby „wyższego rzędu” (…)^5.
Autor ten wyróżnił następujące typy subkultur młodzieżowych:
- Alternatywne, a wśród nich:
- religijno-terapeutyczne: ukierunkowane na doskonalenie osobowości, poszerzanie wiedzy i świadomości;
- ekologiczno-pacyfistyczne: organizujące swoją działalność wokół kwe- stii ochrony środowiska i zdrowia oraz idei pokoju.
- Buntu i ucieczki:
- buntu społeczno-obyczajowego: manifestujące szacunek dla indywidu- alności i realizowania określonego życiowego scenariusza, a przy tym oferują- ce pozytywny program reform kulturowych, społecznych, czy politycznych;
- izolacji od społeczeństwa: ich członkowie odwołują się do kultu siły i podległości, łączą zaś ich doświadczenia resocjalizacyjne (więzienia, po- prawczaki).
- Kreacyjne:
- autokreacji artystycznej: tworzenie sztuki niezależnej uważane jest za formę doskonalenia i samorealizacji;
- kultury dziania się, bycia w drodze;
- działalności happeningowej: ulotne akcje, manifestacje będące próbą sa- mookreślenia się członków wobec rzeczywistości^6. Odwołując się do powyższej typologii, hipisów można zakwalifikować do subkultur alternatywnych, ze względu na dążenie do przebudzenia świa- domości i rozwój osobowości oraz działania na rzecz pokoju i proekologicz- ne, jak również kreacyjnych, mając na uwadze artystyczne predylekcje hipi- sów czy apoteozę wędrownego sposobu życia z przystankami na festiwale
(^4) M. Jędrzejewski, Młodzież a subkultury , Warszawa 1999, s. 44, 47. (^5) Tamże, s. 49. (^6) Tamże, s. 86-87.
240 Justyna Mrozek
Społeczeństwo nigdy nie było wobec hipisów obojętne. Zazwyczaj szo- kowali i niepokoili. Kazimierz Jankowski, psychiatra i psychoterapeuta, któ- ry część swojego życia spędził w Stanach Zjednoczonych, zwrócił uwagę, że członkowie ruchu hipisowskiego stronili od podejmowania ról społecznych i pracy oraz negowali zastane normy moralne i odbiegali swoim wyglądem od „porządnych obywateli”. Wychowani w dobrobycie, wyposażeni w zna- komite perspektywy na przyszłość, odcinali się od swych rodziców, próbu- jąc zaprowadzić nowy porządek. Poprzez odrzucenie zastanych wartości, kwestionowali ich znaczenie. Wreszcie, za pomocą przeróżnych środków, o których więcej w dalszej części artykułu, usiłowali uciec od niesatysfak- cjonującej ich rzeczywistości do świata pozbawionego zakłamania i gloryfi- kującego miłość^11. Etymologię nazwy ruchu wiąże się z angielskim określeniem to be hip – żyć na bieżąco, iść z prądem^12. W amerykańskiej prasie słowa hippie użyto po raz pierwszy w 1965 roku w odniesieniu do przybyszów, którzy około 1963 roku zaczęli osiedlać się w starej dzielnicy bitników – Haight-Ashbu- ry^13. W latach późniejszych podjęto próbę zmiany nazwy członków grupy na „Free Man”, lecz termin ten nie zyskał popularności^14. Większość hipisów rekrutowała się z wyższej klasy średniej ( upper mid- dle class ), czyli jednej z najzamożniejszych warstw społeczeństwa amery- kańskiego. Wielu reprezentantów subkultury hipisów ukończyło dobre szkoły średnie, a około połowa studia wyższe^15. Największe skupiska hipi- sów można było zaobserwować w San Francisco, Nowym Jorku, Bostonie i Los Angeles 16. Warto w tym miejscu odwołać się do początków młodzieżowej subkul- turowości w USA. Pierwsze amerykańskie grupy subkulturowe pojawiły się w latach 50. XX wieku i były związane z tak zwanymi silent generation – ludź- mi zbyt młodymi, by wziąć udział w II wojnie światowej. Z tego powodu zarzucano im bierność i brak wyrazistości, tymczasem pokolenie to pamiętało okrutne wojenne czasy i nie potrafiło odnaleźć się w czasach pokoju. Cecho- wała ich silna potrzeba odcięcia się od rodziców i dziadków, tworzenia no- wych wartości oraz przesuwania granic^17. Właśnie w takich okolicznościach w połowie XX wieku w North Beach, dzielnicy San Francisco, narodził się ruch beatników, uważanych za protopla- stów hipisów. Mieszkali w ruderach, nie myli się, a nawet używali antyper-
(^11) K. Jankowski, Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej , Warszawa 2003, s. 9-10. (^12) J.W. Wójcik, Od hipisów do satanistów , s. 55. (^13) K. Jankowski, Hipisi w poszukiwaniu , s. 60. (^14) H. Smarzyński, Narkomania wśród młodzieży , s. 11. (^15) K. Jankowski, Hipisi w poszukiwaniu , s. 43-44. (^16) L. Yablonsky, The Hippie Trip , Baltimore 1973, s. 5. (^17) W. Wrzesień, Krótka historia młodzieżowej subkulturowości , s. 69, 80.
Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Z jednoczonych 241
fum o nieprzyjemnej woni, dając tym samym wyraz nonkonformizmu wobec mieszczaństwa. Nosili sandały, brudne, zniszczone jeansy, zapuszczali długie włosy i brody. Nie stronili od alkoholu, marihuany, amfetaminy^18. Byli przed- stawicielami tak zwanego Beat Generation – przegranego pokolenia, którego młodość przypadła na trudne czasy II wojny światowej. W ich poglądach można zauważyć wpływ egzystencjalizmu, bunt wobec mieszczaństwa i in- stytucji, anarchizm, pacyfizm, dążenie do wolności. Za manifest tego ruchu uważana jest powieść Jacka Kerouaca W drodze , w której podróż autostopem po kraju symbolizuje poszukiwanie szczęścia, jednocześnie wyrażając nie- zgodę wobec zastanej rzeczywistości. Do przedstawicieli bitników zalicza się Allena Ginsberga, Williama Burroughsa i Gary’ego Snydera, wywodzących się z artystycznej bohemy^19. Jak skonstatował Józef Chałasiński, bitnicy pre- zentowali nonkonformizm, który daleki był jednak od rewolucji społecznej – nie wstępowali na barykady, lecz przejawem ich protestu było zapuszczanie brody, oddawanie się nałogom i słuchanie jazzu^20. Hipisi przejęli od bitników fascynację buddyzmem zen oraz mitologiza- cję narkotyków, zastępując właściwy swoim protoplastom jazz nowym ga- tunkiem muzycznym – rockiem^21. Bitnicy nie byli jednak jedyną grupą, która wywarła wpływ na opisywaną w tej pracy subkulturę. Można bowiem za- uważyć pewne analogie między hipisami a przedstawicielami bohemy. Hipi- si uważali siebie za rewolucjonistów i twórców Nowej Moralności ( New Mora- lity ), jednak już współczesny im badacz, socjolog Bennet M. Berger dostrzegł zbieżności między postulatami hipisów a ideami XIX-wiecznej bohemy. War- to w tym miejscu je przybliżyć. W myśl idei ocalenia dziecka, każdy z nas od urodzenia posiada poten- cjał, który jest stopniowo niszczony przez standardy społeczne i edukację. Szkoła powinna zachęcać do rozwoju osobowości wychowanka tak, by „roz- kwitał wolno niczym kwiat”. Hipisi zalecali porzucenie szkoły i oddanie się medytacji oraz zażywanie LSD, dzięki czemu poszerzą się możliwości ludz- kiego umysłu. Hipisi, podobnie jak bohema, podkreślali wagę samoekspresji i realizo- wania swojej indywidualności poprzez kreatywną pracę i piękne życie. Po- dobną wymowę ma jedno z hipisowskich haseł: Do your thing (Rób swoje). Dzieci-kwiaty i bohemę łączą także pewne aspekty pogańskie. Przedsta- wiciele bohemy odrzucali koncepcję nieczystego ciała, postrzegając je jako świątynię, którą należy stroić do rytualnej miłości. Z kolei hipiski chętnie ob-
(^18) Z. Gogola, Dzieje ruchu hippisowskiego , Kraków 2012, s. 15. (^19) B. Prejs, Subkultury młodzieżowe. Bunt nie przemija , Katowice 2005, s. 22-23. (^20) J. Chałasiński, Kultura amerykańska , Warszawa 1973, s. 460-461. (^21) D. Brzostek, Eksplozja ekstazy. Muzyka psychodeliczna jako instrument walki politycznej , [w:] Sztuka i polityka: muzyka popularna , red. M. Jeziński, Ł. Wojtkowski, Toruń 2012, s. 84.
Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Zjednoczonych 243
- Narodziny społeczeństwa spektaklu i jego pogoń za nowością i ekstre- malnością.
- Nieznana dotąd na taką skalę międzynarodowa wymiana dóbr, dająca początek globalnej konsumpcji i kulturze popularnej.
- Przyspieszony rozwój materialnych warunków życia.
- Konflikty rasowe i klasowe oraz dotyczące relacji rodzinnych.
- Wyzwolenie seksualne i powstanie nowej moralności indywidualnej.
- Nowe kryteria samooceny i koncepcja mody jako różnorodności stylów.
- Muzyka uniwersalnym językiem.
- Prądy myślowe związane ze strukturalizmem i poststrukturalizmem, popularność idei Herberta Marcusego i Marshalla McLuhana.
- Liberalne podejście do subkultur i szeroko pojmowanej Inności.
- Kontrreakcja policji i instrumentów prawa.
- Rola wydarzeń politycznych i kulturowych jako sposobów przezwy- ciężania „represyjnej tolerancji”.
- Pierwsze symptomy narodzin zachodniej świadomości wielokultu- rowej 23. Opisane powyżej zjawiska stanowią istotne tło dla ruchu hipisowskiego. W tym miejscu odwołam się do kilku z nich. Dla moich rozważań dotyczących uwarunkowań ruchu hipisowskiego szczególnie cenne jest spojrzenie Margaret Mead na sytuację społeczną Ame- ryki w połowie XX wieku. Badaczka dostrzegła toczący się wówczas konflikt międzypokoleniowy i starała się wyjaśnić jego przyczyny, powołując się mię- dzy innymi na znaczące zmiany, jakie zaszły na przestrzeni jednego poko- lenia: użycie broni atomowej, powstanie globalnego społeczeństwa, rewolu- cję naukową i medyczną. Ich tempo sprawiło, że sytuacja człowieka zaczęła przypominać położenie emigranta, zmuszonego do przystosowania się do nowych warunków życia. Jedynie młodzi ludzie czują się swobodnie w tym świecie, widząc jednocześnie zagubienie starszych. Te dwa pokolenia łączy natomiast poczucie osamotnienia, któremu nie sposób zaradzić. Mead prze- widuje rozwój nowej kultury, którą nazywa prefiguratywną. Funkcjonujący w niej młodzi ludzie będą musieli odrzucić przeszłość i zacząć wszystko od nowa. Przesłanie Mead dla starszych generacji jest następujące:
Zamiast kierować swój bunt przeciwko tym, którzy utrudniają realizację utopijnych marzeń minionych pokoleń, musimy uczyć się wraz z młodymi, jaką drogę powinni- śmy wybrać w przyszłości^24. (^23) W.J. Burszta, U źródeł buntu. Lata sześćdziesiąte w cyklu śmierci i zmartwychwstania , [w:] Ob- licza buntu. Praktyki i teorie sprzeciwu w kulturze współczesnej , red. W. Kuligowski, A. Pomieciński, Poznań 2012, s. 47-48. (^24) M. Mead, Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego , przekł. J. Hołówka, Warszawa 2000, s. 99-130.
244 Justyna Mrozek
Hipisi byli przedstawicielami pokolenia baby boomers , urodzonego pod- czas powojennego wyżu. Pokolenia wyjątkowego, które wyraźnie odże- gnywało się od swoich rodziców i było motorem zmian. Czasy ich młodo- ści nie miały porównania z poprzednią generacją, bowiem przypadły na okres prosperity gospodarczej (w latach 60. dochód amerykańskiej rodziny wzrósł dwukrotnie; społeczeństwo amerykańskie doświadczyło nieznane- go do tej pory dobrobytu 25 ) i pokoju. Wydłużenie procesu edukacji, a także odsunięcie w czasie momentu założenia rodziny i podjęcia pracy zawodo- wej odraczały wejście w dorosłość. W latach 50. młodzież zyskała miano odrębnej kategorii społecznej i kulturowej 26. Muzyka, moda, kinematografia odpowiedziały na tę zmianę, tworząc komunikaty adresowane wyłącznie do młodzieży. Istotnym obszarem, w którym młodzież mogła zamanifestować swoją od- rębność i wyjątkową tożsamość była muzyka. W latach 50. „muzycznymi gło- sami pokolenia” były jazz i rock and roll, łamiący obyczajowe konwencje, po- rywający do tańca i zabawy^27. Wiele kontrowersji wzbudzał ówczesny „król” rock and rolla Elvis Presley. Wyzywające ruchy jego bioder, dwuznaczne teksty porywały młodych, a oburzały starszych^28. Dekadę później równie ży- wiołowe, wręcz histeryczne reakcje młodzieży miały miejsce podczas koncer- tów zespołu The Beatles, którzy po raz pierwszy odwiedzili i od razu podbili Amerykę w 1964 roku^29. W połowie dekady lat 60. rock’n’roll przerodził się w rock, bardziej zaangażowany społecznie i politycznie. Gatunek ten czerpał z dorobku muzyki folkowej, jazzu, bluesa oraz rhytm and bluesa. Oddawał fascynacje, frustracje i niepokoje ówczesnej młodzieży, jednocześnie stano- wiąc drogowskaz dla dorastających ludzi, poszukujących swojego miejsca w świecie^30. Muzyka drugiej połowy lat 60. wyrażała sprzeciw wobec władz państwo- wych, mass mediów, kapitalizmu, konsumpcjonizmu oraz konserwatywnej moralności^31. Teksty piosenek odzwierciedlały kontrkulturowe wartości, jednocześnie ułatwiając ich kształtowanie. Utwory adresowane do hipisow- skiej publiczności niosły ze sobą przede wszystkim dwa kluczowe przesła- nia: maksymalizację wolności w kontaktach międzyludzkich oraz alienację
(^25) M. Jones, Historia USA. Narody i cywilizacje , przekł. P. Skurowski, P. Ostaszewski, Gdańsk 2002, s. 672. (^26) B. Tracz, Hippiesi, kudłacze, chwasty. Hipisi w Polsce w latach 1967-1975 , Katowice – Kraków 2014, s. 46-47. (^27) Tamże, s. 62. (^28) B. Kurowski, Zdeptane kwiat y, Warszawa 1992, s. 22. (^29) Tamże, s. 103-104. (^30) B. Tracz, Hippiesi, kudłacze, chwasty , s. 63-64. (^31) Tamże, s. 141-142.
246 Justyna Mrozek
chowanie seksualne mężczyzny” ( Sexual Behavior in the Human Male ) z roku 1948 i drugi – „Zachowanie seksualne kobiety” ( Sexual Behavior in the Hu- man Female ) z 1953 pokazały, że uchodzące za purytańskie społeczeństwo Ameryki nie stroni od masturbacji, stosunków przed- i pozamałżeńskich oraz praktyk homoseksualnych 40. W grudniu 1953 ukazał się pierwszy nu- mer „Playboya”, hołdujący „filozofii” dbania o własne zadowolenie. W 1960 roku kobiety zyskały dostęp do pigułki antykoncepcyjnej, którą rok później stosowało już 2,3 milionów Amerykanek^41. Ogromne znaczenie dla rozwoju ruchu hipisowskiego miał również kon- flikt wietnamski. Jego geneza sięga lat 50. XX wieku, kiedy w Laosie i Wietna- mie Południowym rosła w siłę partyzantka komunistyczna. Prezydent John F. Kennedy postanowił wspierać militarnie walkę rządu Wietnamu z Vietcon- giem – wietnamskimi komunistami, aby nie dopuścić do wzrostu wpływów Związku Radzieckiego na tym obszarze. Następca Kennedy’ego, Lyndon B. Johnson zwiększył liczebność armii amerykańskiej w Wietnamie Południo- wym. W roku 1965 miały miejsce masowe antywojenne protesty, w których szczególnie aktywną rolę odegrała młodzież studencka^42. Na marginesie „kampusowej rewolucji” narodził się ruch hipisów. Ich długie włosy, zarost, kolorowe stroje były czytelnym znakiem sprzeciwu wobec masowej mobili- zacji. Posługując się pseudonimami miast, nazwiskami i wędrując po Amery- ce, hipisi stworzyli armię uciekinierów przed służbą w Wietnamie^43. Fred Davis, socjolog badający hipisów w momencie największej aktyw- ności ruchu, zauważył, podobnie jak cytowany wcześniej A. Marwick, po- wiązanie między kontrkulturą a pojawieniem się nowinek technologicznych oraz globalnej konsumpcji. Podkreślał on związek między hipisami a czasa- mi, w jakich działali. Przemysłowe społeczeństwo amerykańskie wkraczało wówczas w epokę przyspieszonej komputeryzacji, materialnej obfitości oraz, niespotykanej w przeszłości ilości wolnego czasu, jakim dysponowały masy. Biorąc pod uwagę opisywane powyżej konteksty społeczne, F. Davis postrze- gał hipisów jako reakcję na aktualne problemy społeczeństwa amerykańskie- go: kompulsywnej konsumpcji oraz biernego przyglądania się wydarzeniom społeczno-politycznym ( passive spectatorship ), a także zanalizował ruch pod kątem orientacji czasowej, jaką preferowali jego członkowie. Zdaniem F. Davisa, od czasów rewolucji przemysłowej człowiek w coraz większym stopniu stawał się widzem niż uczestnikiem. Miast komponować muzykę, uprawiać sport, śpiewać, wolał oglądać innych wykonujących po-
(^40) T. Brown, E. Fee, Alfred C. Kinsey: A Pioneer of Sex Research , American Journal of Public Health, 2003, 6, s. 897. (^41) L. Zyblikiewicz, USA , Warszawa 2004, s. 268-270. (^42) M. Jones, Historia USA , s. 632-633 i 642-643. (^43) B. Tracz, Hippiesi, kudłacze, chwasty , s. 74.
Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Z jednoczonych 247
wyższe czynności profesjonalnie. Obok kultu profesjonalizmu, dało się także zauważyć odejście od zbiorowego oddawania się twórczym pasjom. Hipisi odrzucali wirtuozerskie standardy, tłumione przez udział w kulturze wyso- kiej. Zamiast tego proponowali mieszankę materiałów, stylów i motywów zapożyczonych z przeszłości, jak i czasów im współczesnych i, co więcej, przekonywali, że każdy człowiek jest artystą, nieistotne czy lepszym, czy gorszym od innych – najważniejsze, by czerpać radość z tworzenia. Zasady, kroki, schematy nie liczyły się, o ile zaangażowane było serce, w myśl hasła: Tune in, take heart and let go (Nastrój się, wybierz serce, odpuść)^44. W latach 60. na kalifornijskich ulicach widok wspólnie muzykujących, tańczących i śpie- wających hipisów był na porządku dziennym. F. Davis powołuje się na słowa antropolog Florence Kluckhohn, mówią- ce o silnej orientacji człowieka Zachodu na przyszłość. Popularność terminu odroczonej gratyfikacji i ujmowanie wszelkich aktywności jako bardziej zna- czących, jeżeli przyjemność zeń czerpana odczuwana będzie nie w chwili ich wykonywania, lecz wtedy tylko, gdy znajdzie odzwierciedlenie w mających nadejść sukcesach, sprawiły, że wiele prostych, codziennych czynności po- zbawiono sensu. Młodzież lat 60. stając w obliczu zaawansowanej technologii komputerowej, serwomechanizmu, działań wojennych angażujących broń nuklearną, zadawała sobie następujące pytania:
Po co przygotowywać się (do zawodu), skoro będzie tak mało satysfakcjonującej pra- cy? W jakim celu odraczać (przyjemność), jeżeli będziemy mieć do czynienia z nad- miarem tanich dóbr? Dlaczego mamy planować, gdy wszystkie plany rozpadną się w nuklearny kurz?^45
Odpowiedzią na te pytania była zmiana orientacji czasowej – od tego co „będzie”, do tego co „jest”, od obietnic przyszłości do teraźniejszego spełnie- nia, wreszcie od lekceważenia odczuwanych emocji do koncentracji nań – od- zwierciedlana przez styl życia hipisów. Wymieniając za Davisem, wszystkie te elementy, począwszy od publicznych zgromadzeń ( be-in ) w parku Golden Gate, zażywania LSD, ulicznych konwersacji, po samotne rozważania pod drzewem, powiązane były z wysoką świadomością potencjału chwili teraź- niejszej. Podobnie rozpatrywać można popularność wewnątrz ruchu astro- logii, tarota i innych form wróżenia, podważających takie cechy przyszło- ści, jak niepoznawalność i jej stopniowe ujawnianie się. Niechęć hipisów do zaaranżowanych spotkań, harmonogramów zestawić należy z szacunkiem, którym darzyli potencjał chwili obecnej. Jak już o tym pisano, większość dzie- ci-kwiatów wywodziła się z klasy średniej i dorastała w dobrobycie. Ich ro-
(^44) F. Davis, Why all of us may be hippies someday , Trans-action, 1967, 5, s. 12-14. (^45) Tamże, s. 14-15.
Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Zjednoczonych 249
go, biorąc pod uwagę hipisów studiujących na wyższych uczelniach i wyróż- nili następujące kategorie:
- Politycznych ( politicals ) – wyróżniało ich, jak sama nazwa wskazuje, za- angażowanie w kwestie polityczne, czemu dawali wyraz między innymi or- ganizując demonstracje. Byli wśród nich liderzy i zwolennicy Nowej Studenc- kiej Lewicy (New Student Left). Choć sympatyzowali z narkotykami, raczej od nich stronili, by nie dawać władzom pretekstu do jakichkolwiek zarzutów wobec nich.
- Brudasów ( skuzzies ) – nazywani także grotties ( upierdliwi ), grubbies ( od- rażający ), freaks ( dziwaczni ); cechował ich, w porównaniu z nastawionymi na współpracę „politycznymi”, większy indywidualizm i zamiłowanie do hedonizmu; próbowali odnaleźć siebie za pomocą narkotyków, alkoholu i seksu.
- Małoletnich ( teeny-boppers ) – nowicjusze, uczący się jak być hipisem, w większości zainteresowani dołączeniem do grupy politycznych.
- Hipisowskich dewiantów ( hippiedeviants ) – zaliczano doń rozwiązłe dziew- czyny, homoseksualistów i osoby zażywające twarde narkotyki. Reprezen- tanci tej grupy najczęściej opuszczali campusy i emigrowali do miast^49. Warto wspomnieć o społeczności, w ramach hipisowskiego ruchu, działa- jącej w dzielnicy San Francisco Haight-Ashbury. Diggerzy ( Diggers ), bo o nich mowa, zapożyczyli swą nazwę od XVII-wiecznej sekty z okresu rewolucji an- gielskiej. Diggerzy z Hashbury rozdawali jedzenie, a w ramach prowadzo- nego przez siebie Wolnego Sklepu (Free Store) oferowali, bez żadnej zapłaty czy zadawania pytań, ubrania, książki, meble i inne artykuły każdemu, kto był w potrzebie. Na podobnej zasadzie funkcjonowało mieszkanie, w któ- rym na jedną noc bądź dłużej mogli zostać świeżo przybyli do miasta lub wywłaszczeni hipisi^50. Lew Welsch zaleca odróżnienie hipisów od Diggerów z uwagi na większe zaangażowanie polityczne tych drugich, których inspiro- wała ideologia Nowej Lewicy^51. W roku 1968 liczbę amerykańskich hipisów szacowano na około 200 ty- sięcy i tyleż samo hipisopodobnych. Zakładano także istnienie kilkutysięcznej grupy kryptohipisów, zażywających LSD, lecz nie manifestujących przyna- leżności do ruchu swoim wyglądem, posiadających pracę i rodzinę. Obraz rozmiaru zainteresowania ruchem dopełniają sympatycy, liczeni w kilku mi- lionach. Byli to głównie ludzie ze środowiska uniwersyteckiego, liberałowie, udzielający hipisom poparcia między innymi poprzez użyczanie im miesz-
(^49) G. Simmon, T. Grafton, Hippies in College – From Teeny-boppers to Drug Freaks , Trans-ac- tion, 1967, 5, s. 28-30. (^50) F. Davis, Why all of us may be hippies someday , s. 10. (^51) A. Dorobek, Żyj kolorowo – rockowa „apolityczność” hipisowskiej Ameryki w wymiarze między- narodowym , [w:] Sztuka i polityka , s. 75.
250 Justyna Mrozek
kań, dzielenie się żywnością i lekami, a także pracownicy społeczni świadczą- cy pomoc medyczną i terapeutyczną^52. Analizując rozwój subkultury hipisów w Stanach Zjednoczonych, warto również scharakteryzować najważniejsze postacie wewnątrz hipisowskiego ruchu. Czołowym przedstawicielem subkultury, jedną z najbardziej kojarzo- nych z nim postacią, między innymi dzięki utrwaleniu jego nazwiska w pio- sence „Let the Sunshine” z musicalu „Hair” był Timothy Leary. Ten weteran II wojny światowej i doktor psychologii w swojej pracy badawczej zajmował się grzybami meksykańskimi oraz wpływem LSD na osobowość człowieka. Zauważył on analogię między stanem umysłu po zażyciu narkotyku a olśnie- niem, zwanym w buddyzmie zen satori^53. LSD, w jego mniemaniu, miało pomóc w wyzwoleniu się od starych wzorów kulturowych, ekonomicznych i politycznych, nacisków opinii społecznej tak, by zacząć żyć w zgodzie z sa- mym sobą^54. Razem z psychologiem Richardem Alpertem założyli League for Spiritual Discovery (Ligę Duchowego Odkrycia), która działała jako organiza- cja religijna, traktując LSD jako sakrament^55. Kolejnym ideologiem hipisów był Gridley Wright. Zanim przystąpił do ruchu, ukończył studia w dziedzinie nauk politycznych na Uniwersytecie Yale i był zatrudniony jako urzędnik, makler oraz opiekun sądowy młodo- cianych. W 1967 roku zaczął sympatyzować z hipisami i założył pierwszą, działającą sześć miesięcy, komunę o nazwie Strawberry Fields^56. Jednym z filarów myśli hipisów był nurt buddyzmu – zen. Szkoła ta po- wstała w Chinach i rozpowszechniła się w Japonii^57. Jej wyznawcy dążyli do uzyskania stanu satori – przebudzenia umysłu^58. Satori nawiązuje do ilumi- nacji, której doświadczył Budda, wyzwalając się za życia. Stan ten trudno opisać słowami; przypomina on wstrząs^59. Człowiek odrzuca wówczas ułudę i poznaję prawdę. Podstawowym środkiem do uzyskania tego stanu jest me- dytacja^60. Dzięki niej, w przypływie nagłego oświecenia, zauważa się jedność wszechrzeczy i zaznaje radości, pokoju, wolności i spontaniczności^61. Czyn- nikami utrudniającymi osiągniecie satori są ludzkie pragnienia i lęki, reguły
(^52) L. Yablonsky, The Hippie Trip , s. 36-37. (^53) H. Smarzyński, Narkomania wśród młodzieży , s. 15. (^54) J. W. Wójcik, Od hipisów do satanistów , s. 56. (^55) Z. Gogola, Dzieje ruchu hippisowskiego , s. 71-73. (^56) H. Smarzyński, Narkomania wśród młodzieży , s. 16. (^57) A. Kozyra, Zen , [w:] Religia. Encyklopedia PWN , t. 9, red. T. Gadacz, B. Milerski, Warszawa 2001-2003, s. 478. (^58) J.W. Wójcik, Od hipisów do satanistów , s. 56. (^59) S. Tokarski, Orient i kontrkultury , Warszawa 1984, s. 159. (^60) A. Zalewska, Satori , [w:] Religia. Encyklopedia PWN , t. 9, s. 45. (^61) P. Magnin, Szkoła chan (zen) , [w:] Encyklopedia religii świata , t. 1, red. F. Lenoir, Y. Tardan- -Masquelier, Warszawa 2002, s. 1089-1090.
252 Justyna Mrozek
do załamania ruchu, niszcząc zdrowie i życie młodych ludzi. Można także stwierdzić, że utopijny charakter hipisowskiej ideologii z góry skazany był na klęskę. Wielu hipisów, zakończywszy etap młodzieńczego buntu, założyło rodziny, ścięło włosy, schowało do szafy spodnie-dzwony i odziani w dobrze skrojone garnitury, pięło się po szczeblach kariery zawodowej. Niesprawie- dliwością byłoby jednak sprowadzenie subkultury hipisów jedynie do nar- komanii oraz wytłumaczenie ich działalności charakterystycznym dla wieku dojrzewania okresem „burzy i naporu”. Należy pamiętać o wkładzie hipisów w przemiany w sferze seksualności, kwestii emancypacji kobiet, ekologii, za- kończenia konfliktu wietnamskiego oraz o wpływie, jaki wywarli (m.in. po- przez muzykę i sposób ubierania) na kulturę masową.
BIBLIOGRAFIA
Berger B.M., Hippie Morality – More Old Than New , Trans-action, 1967, 5. Brown T., Fee E., Alfred C. Kinsey: A Pioneer of Sex Research , American Journal of Public Health, 2003, 6. Burszta W.J., U źródeł buntu. Lata sześćdziesiąte w cyklu śmierci i zmartwychwstania , [w:] Oblicza buntu. Praktyki i teorie sprzeciwu w kulturze współczesnej , red. W. Kuligowski, A. Pomieciński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012. Brzostek D., Eksplozja ekstazy. Muzyka psychodeliczna jako instrument walki politycznej , [w:] Sztuka i polityka: muzyka popularna , red. M. Jeziński, Ł. Wojtkowski, Wydawnictwo Na- ukowe UMK, Toruń 2012. Chałasiński J., Kultura amerykańska , Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1973. Davis F., On Youth Subcultures: The Hippie Variant , General Learning Press, New York 1971. Davis F., Why all of us may be hippies someday , Trans-action, 1967, 5. Dorobek A., Żyj kolorowo – rockowa „apolityczność” hipisowskiej Ameryki w wymiarze między- narodowym , [w:] Sztuka i polityka: muzyka popularna , red. M. Jeziński, Ł. Wojtkowski, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012. Gogola Z., Dzieje ruchu hippisowskiego , Wydawnictwo Bratni Zew, Kraków 2012. Hickey E., Encyclopedia of Murder and Violent Crime , Sage Publications, California – London
- New Delhi 2003. http://www.coldwar.org/articles/60s/summeroflove.asp [dostęp: 29. 05.2017]. http://www.todayifoundout.com/index.php/2016/01/this-day-in-history-january-14th- -the-human-be-in/ [dostęp: 31.03.2017]. Jankowski K., Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej , Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, Warszawa 2003. Jędrzejewski M., Młodzież a subkultury , Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 1999. Jones M., Historia USA. Narody i cywilizacje , przekł. P. Skurowski, P. Ostaszewski, Wydaw- nictwo Marabut, Gdańsk 2002. Kozyra A., Zen , [w:] Religia. Encyklopedia PWN , t. 9, red. T. Gadacz, B. Milerski, Wydawnic- two Naukowe PWN, Warszawa 2001-2003. Kurowski B., Zdeptane kwiaty , Warszawska Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1992. Magnin P., Szkoła chan (zen) , [w:] Encyklopedia religii świata , t. 1, red. F. Lenoir, Y. Tardan- Masquelier, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2002.
Geneza i rozwój subkultury hipisów w Stanach Zjednoczonych 253
Mead M., Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego , przekł. J. Hołówka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. Miller T., The Hippies and American Values , University of Tennessee Press, Knoxville 2012. Paleczny T., Subkultury czy postsubkultury młodzieżowe. Pomiędzy buntem a odmiennością , Eduskrypt.pl, Kraków 2012. Poon S., Love, Peace and Psychodelia: The Role of Symbols in the Sixties Counterculture , Interna- tional Journal of Multidisciplinary Approach and Studies, 2016, 3. Prejs B., Subkultury młodzieżowe. Bunt nie przemija , Wydawnictwo Kos, Katowice 2005. Robins T., A Brief History of Rock, Off the Record , Routledge, New York – London 2008. Simmon G., Grafton T., Hippies in College – From Teeny-boppers to Drug Freaks , Trans-action, 1967, 5. Smarzyński H., Narkomania wśród młodzieży. Hipisi , Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1974. Tokarski S., Orient i kontrkultury , Wiedza Powszechna, Warszawa 1984. Tracz B., Hippiesi, kudłacze, chwasty. Hipisi w Polsce w latach 1967-1975 , Wydanictwo Libron, Katowice – Kraków 2014. Wheen F., The Sixties: A Fresh Look at the Decade of Change , Century Publishing, London
Willis P., Profane Culture , Princeton University Press, Princeton 2014. Wrzesień W., Krótka historia młodzieżowej subkulturowości , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013. Wójcik J.W., Od hipisów do satanistów , Wydawnictwo Eureka, Kraków 1992. Yablonsky L., The Hippie Trip , Penguin Books Inc, Baltimore 1973. Zalewska A., Satori , [w:] Religia. Encyklopedia PWN , t. 9, red. T. Gadacz, B. Milerski, Wy- dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001-2003. Zyblikiewicz L., USA , Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004.
