Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Geografia społeczno-ekonomiczna, zagadnienia podstawowe, Egzaminy z Geografia

Fiszki z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej dla studentów Wydziału Turystyki i Rekreacji Akademi Wychowania Fizycznego

Typologia: Egzaminy

2017/2018

Załadowany 15.05.2018

Busilo
Busilo 🇵🇱

5

(2)

1 dokument

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Geografia społeczno-ekonomiczna, zagadnienia podstawowe i więcej Egzaminy w PDF z Geografia tylko na Docsity! Geografia społeczno-ekonomiczna System społeczno- gospodarczy w wymiarze przestrzennym i środowiskowym Rozmieszczanie zjawisk i objaśnienie zjawisk zachodzących pomiędzy człowiekiem a przyrodą Bada, opisuje i prezentuje różne aspekty działalności człowieka w przestrzeni geograficznej Badanie relacji pomiędzy życiem i działalnością gospodarczą a środowiskiem geograficznym Analiza aspektów związanych z życiem i działalnością człowieka pod względem przestrzennym Badanie genezy, przyczyny oraz sposobów kształtowania się układów zjawisk Poglądy Determinizm – pogląd uznający czynniki za decydujące w rozwoju społeczeństwa, kultury i gospodarki; pogląd, że środowisko geograficzne uzależnia człowieka od siebie. Nihilizm – Brak związku między życiem człowieka i naturą . Warunki życia człowieka zależą, od stabilności politycznej, rozwoju naukowo-technicznego i porządku prawnego. Posybylizm - jest to kierunek pośredni pomiędzy nihilizmem i determinizmem. Posybilizm ograniczaa wpływ środowiska działalność człowieka, eksponując elementy przystosowania się człowieka do środowiska. Ekumena/Subrkumena/Anekumena Obszar stale/okresowo/nie wykorzystywany do celów gospodarczych. Ekorozwój - rozwój gospodarczy ekologicznie podtrzymywalny. Rozwój zrównowazony nakłada ograniczenia na gospodarkę. Ochrona środowiska Zachowanie Restytutowanie (odnawianie) Stosowango wykorzystania elementów środowiska Ochrona ustawowa: Gatunki Siedliska przyrodnicze Twory przyrody ożywonej i nieożywionej Kopalne szczątki Obszary lądowe i morskie Zagrożenia i katastrofy O genezie naturalnej O genezie sztucznej O genezie mieszanej Czynniki zagrażające przyrodnicze: Abiotyczne (zanieczyszczenia powietrza) Biotyczne (grzyby pasożytnicze) Poziom zagrożenia: Utrata poszczególnych elementów bez zmian całościowych Całościowe zabużenie ekologiczne obszaru Istotna degradacja Dziura ozonowa Ozonosfera- warstwa wzbogacona w O3 na wysokości 20- 35 km, chroniąca organizmy żywe przed promieniowaniem ultrafioletowym. Niszczona przez emisje freonów i innych fluoropochodnych metanu i etanu. Deforestacja: Wylesienie Pustynnienie Stepowienie Definicja miasta Jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funcjach nierolniczych, posiadająca prawa miejskie bądź status miasta nadany w trybie określonym przepisami. Koncepcja dyfuzyjna powstania miast Źródłowe obszary wysoko rozwiniętej kultury i gospodarki, z których wzorce miejskie przenosiły się na inne tereny,powodujące rozwój i przemiany społeczno gospodarcze. Urbanizacja: Proces cywilizacyjny przejawiający się w rozwoju osadnictwa i życia miejskiego Uwarunkowania urbanizacji: Postęp w rolnictwie Zmniejszenie zapotrzebowania na siłę roboczą w rolnictwie Rewolucja przemysłowa Rozwój transportu Czynniki miastotwórcze: Czynniki produkcyjne Czynniki zainwestowania infrastrukturalnego Czynnik społeczny Czynniki historyczne Rezerwy terenów miejskich Dostępność źródeł zasilania w wodę, energię elektryczną itp Czynnik aglomeracji i deglomeracji miast Suburbanizacja - dekoncentracja, rozrastanie zewnętrznych stref miasta, do urbanizacji w sensie demograficznym i ekonomicznym dochodzi urbanizacja przestrzenna. Reurbanizacja - występuje wówczas, gdy udział ludności obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie początkowo na skutek zahamowania tempa ubytku, a następnie wzrostu ludności tego obszaru. Dezurbaniazacja - charakteryzuje się spadkiem ludności na obszarach centralnych, a następnie również zewnętrznych. Metropolia - wielkie miasto, które: Skupia funkjce usługowe wysokiego rzędu o zasięgu co najmniej krajowym, m.in. finansowe, kulturowe, naukowe, a zwłaszcza decyzyjne Charakteryzują silne powiązania z innymi metropoliami, czego wyrazem jest m.in. rola węzła komunikacyjnego. Aglomeracja - jednostka tworząca spójny zespół wzajemnie powiązanych jednostek osadniczych, powstały w wyniku koncentracji zabudowy i zagospodarowania Konurbacja - typ aglomeracji złożonej z kilku miast położonych blisko siebie, z których żadne nie dominuje. Miasta pełnią różne funkcje, uzupełniajc się. Jest to możliwe dzięki rozbudowanej sieci komunikacyjnej Koncepcja 3 faz rozwoju miasta: • Metropolie przedindustrialne • Miasto przemysłowe • Miasto postindustrialne Metropolie i megalopolizacja Dominują usługi Wzrost skali przestrzennej miast Kryzys śródmieścia Koncepcja stadiów rozwoju miast • Urbanizacja • Surbanizacja, dezurbanizacja i reurbanizacja Miasta przemysłowe: Katowice, Dusseldorf, Donieck, Birmingham Miasta portowe: Wenecja, Sztokholm, Valetta Miasta stołeczne: Poznań, Warszawa Konurbacja Ruhry Kryzys kopalń 1957-58->Wzrost bezrobocia->Wyludnienie- >Obecnie w trakcie transformacji społecznio-ekonomicznej Bruksela po okresie stagnacji w latach 50. wykazuje „odnowienie” – wzrost liczby mieszkańców. Przyczyna – powstanie uni europejskiej itd. Przyrost naturalny - różnica między liczbą urodzeń a liczbą zgonów w danym czasie (1 rok). Współczynnik p.n. - różnica między liczbą urodzeń a współczynnikiem zgonów: Współczynnik urodzeń - liczba urodzeń żywych na 1000 osób/rok Współczynnik zgonów - liczba zgonów na 1000 osób/rok Transformacja demograficzna Faza 1- wysokostacjonarna Społeczeństwa przedronicze i rolnicze Naturalny proces reprodukcji Bardzo wysoki współczynnik urodzeń >35%o Wysoki współczynnik zgonów >2-0%o Współczynnik dzietności >6 Przeciętna długość życia nie przekracza 45 lat Trudne warunki bytowe, niedożywienie, choroby Ludność żyjąca na bardzo niskim poziomie rozwoju gospodarczego Faza 2- wczesnego wzrostu Zmniejszenie umieralności przy utrzymaniu rozrodczości na tradycyjnie wysokim poziomie Utrzymuje się wysoki współczynnik urodzeń >35%o Spada współczynnik zgonów do ok 15%o Przyrost naturalny osiąga pozaiom 20-30%o Współczynnik dzietności 4,5-6 Przeciętna długość zycia 45-65 lat Faza 3- późnego wzrostu Szybszy spadek rodności 25-34%o niz poziomu umieralności <15%o Przyrost naturalny osiąga poziom 10-20%o Dzietność na poziomie 3-4,5 Przeciętna długość życia 55-65 lat Zmiany światopoglądowe i prawne dotyczące kobiet i zmiany społeczne Faza 4- niskostacjonarna Poziom natężenia urodzeń <25%o zbliża się do poziomu umieralności <15%o Przyrost naturalny <10%o Poziom dzietności <3 Średnia długość życia >65 lat Obniżenie liczby potomstwa w wyniku zmiany preferencji rodzinnych m.in. skuteczności metod antykoncepcyjnych, wczesnoporonnych i aborcyjnych Faza 5- neomaltuzjańska Nateżenie urodzeń przyjmuje niskie wskaźniki <10%o, mniejsze niż natężenie zgonów <10%o, co w dłuższym okresie czasu wpłynie na zmniejszenie liczby ludności Wskaźnik dzietności osiąga poziom <2 Kraje wysoko gospodarczo rozwinięte, kraje Europy Środkowo- Wschodniej i Wschodniej Stagnacja lub ubytek naturalny Teoria przejścia- przy przejściu od społeczeństwa industrialnego do postindustrialnego spadek płodności poniżej poziomu zastępowalności pokoleń Syndrom „królewskiej pary”- traktowanie w sposób priorytetowy własnych potrzeb- rezygnacja z dzieci Struktura wieku ludności: Typ progresywny- mamy społczeństwo łode o stosunkowo dużej, rosnącej z roku na rok liczbie urodzeń, którego cechą jest stały wzrost liczby ludności Typ zastojowy- charakteryzuje zbiorowość, w której roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń jest liczebnie zbliżony do poprzedniego Typ regresywny - społeczeństwo tego typu cechuje malejąca z roku na rok liczba urodzeń Relacja miedzy rozwojem s-g a wsp. dzietności W przyszłości współczynnik będzie malał, ze względu na: Wzrost poziomu wykształcenia kobiet Wyższą aktywność zawodową kobiet Lepszą pozycję społeczną pewnych grup Zmniejszenie śmiertelności niemowląt Państwa o dużym/małym przyroście nat. Najniższy: Botswana– 6,03%o Ukraina- 5,93%o Rosja- 4,72%o Łotwa- 4,66%o Niemcy- 2,22%o Polska- 0,4%o Szwecja- 0%o Japonia- 0,52%o Wielka Brytania- 0,6%o Najwyższy: Uganda- 34,5%o Jemen- 34,4%o Irak- 27% Pakistan- 22% Etiopia- 23% Typy migracji: Migracje międzynarodowe Pionierskie Urbanizacyjne: wieś- miasto Miasto i migracje wewnątrzmiejskie Suburbanizacje: miasto => wieś Mobilność krótkookresowa Przyczyny migracji: Powodowane korzyściami jakie migran może osiągnąć Wiążą się z bezrobociem i możliwościami zatrudnienia w innym miejscu Czynniki wypychających z miejsca pochodzenia i przyciągających z miejsc docelowych Teoria systemu światowego- migracje to efekt nierównowagi pomiędzy centrum a peryferiami. Cechy wspłóczesnych migracji: Globalizacja migracji Feminizacja migracji Silne zróżnicowanie typów migracji Rosnąca liczba migracji między krajami wysoko gospodarczo rozwiniętymi Zmiana w podejściu do migracji Współczesne hamowanie migracji Postęp w dziedzinie transportowej Podbijanie kosztów życia w metropoliach Decentralizacja, aktywacja peryferii Stopniowe wyrównywanie się zarobków w danym megaregionie Telepraca Bariery ekonomiczne Utrudnienia formalne Mobilnośc w fazach transformacji demograficznej Faza I Mobilność regionalna: łowców za zwierzyną, pasterzy za stadami, Okresowe wędrówki ludów rozłożone na pokolenia Faza II Rozszerzenie migracji pionierskich, zasiedlanie nowych terenów Industrializacja – przemieszczenia ze wsi do ośrodków przemysłowych Migracje specjalistów z miasta do miasta Faza III Migracje miasto-miasto i wewnątrzmiejskie w wyniku dynamicznych procesów urbanizacji Faza IV Wzrasta udział migracji wahadłowych Spadek migracji ludności wiejskiej do miast Zaznacza się migracja z miasta na wieś Faza V Przeważają migracje miasto-miasto i w obrębie miast Rozwój obszarów metropolitalnych – dojazdy do pracy Ruch z miast na wieś Migracje problemy, zmiany: liczby ludności państw, gęstości zaludnienia, struktury demograficznej, struktury narodowościowej, struktury społeczno-ekonomicznej. Agroklimat Całokształt stanów pogody w okresach długich na danym obszarze, oddziałujących na wzrost roślin i zwierząt Główne czynniki to: nasłonecznienie, temperatura, opady, wiatry i długość okresu wegetacyjnego Najkorzystniejsze strefy: strefa klimatów umiarkowanych i podzwrotnikowych Mniej korzystne: zwrotnikowa i równikowa Niekorzystne: okołobiegunowa O zasobach wodnych dla rolnictwa decyduje suma rocznych opadów O efektach decyduje okres wegetacyjny Okres wegetacyjny, opady, gleby (w Polsce) Okres wegetacyjny: okres ze średnią dobową temp. < 5 °C. Okres wegetacyjny 180-220 dni Opady 500 mm centralna Polska i 1000 mm w górach Gleby przeważają bielicowe i 12% gleb brunatnych Typy rolnictwa Pierwotne- prymitywne, opiera się na wspólnym władaniu ziemią, wykorzystuje głównie prace ludzi i zwierząt oraz prymitywne narzędzia. Wydajność rolnictwa jest niska. Tradycyjne- ukierunkowane jest głównie na zaspokojenie potrzeb rolników i ich odzin oraz sprzedaż na rynku niewielkich nadwyżek Rynkowe- ma na ogól bardzo intensywny charakter i przeznacza swoje produkcje niemal że w całości na sprzedaż (Rolnictwo wielkoobszarowe, rolnictwo plantacyjne) Główni producenci Pszenicy: Chiny, Indie i Stany Zjednoczone Ryżu: Chiny, Indie i Indonezja Ziemniaki: Chiny, Indie i Rosja Bataty: Chiny, Nigeria i Uganda Rzepak: Kanada, Chiny i Indie Trzcina cukrowa: Brazylia, Indie i Chiny Burak cukrowy: Rosja, Francja i Stany Zjednoczone Rewolucja przemysłowa Od drugiej połowy XVIII – powstawanie manufaktur, fabryk Druga rewolucja przemysłowa: Na początku XXw. Rozwój energii elektrycznej Silniki spalinowe, Linia produkcyjna Rozwój badań naukowych i zastosowanie ich w przemyśle Trzecia rewolucja przemysłowa: Od lat 70 XXw. Rwolucja naukowo-techniczna, Społeczeństwo oparte na wiedzy Wysokokwalifikowani pracownicy, Rozwój zaawansowanych technologii Industralizacja - proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe dzięki gospodarce opartej na mechanizacji produkcji, kierowanej planowo, zwiększa się liczba osób zatrudnionych w przemyśle, standaryzacją czasu pracy, wyraźnym podziałem pracy. Przyspieszona urbanizacja. Reindustralizacja- stopniowe przechodzenie przemysłu od gałęzi kapitałochłonnych (przemysł ciężki) do gałęzi „intelektualnie intensywnych”, wymagających dużego zaangażowania nauki i wysoko wykwalifikowanej kadry pracowników. Zarys teorii Loscha Miejscem lokalizacji przedsiębiorstwa powinien być punkt zapewniający sprzedaż przy najniższym koszcie całkowitym Wprowadzenie czynnika popytu i odległości Zakłada istnienie wolnej konkurencji Teorii biegunów wzrostu François Perroux Rozwój regionalny jest stymulowany przez tzw. Bieguny wzrostu Bieguny wzrostu: Niektóre branże lub przedsiębiorstwa z wysoką dynamiką rozwoju, z dużą skalą produkcji i licznymi powiązaniamiziinymi gałęziami produkcji Niektóre społeczności lokalne, pobudzają rozwój regionu Niekorzyści lokalizacji: przedsiębiorstwa poza strefą bieguna wzrostu Teoria nierównomiernego rozwoju Hirschmana Rozwój gospodarczy przebiega nierównomiernie. Nie następuje w tym samym i dynamiką Strefy koncentracji rozwoju wokół centrum wzrostu Różnice i nierównomierność są konieczne w procesie rozwoju Teoria spolaryzowanego rozwoju Johna Friedmana? Rozszerzenie teorii nierówmiernego rozwoju Asymetria relacji między centrum i peryferiami społ-gosp - >wzrost dominacji rdzenia Powiązania między sąsiednimi rdzeniami są silniejsze niż między własnymi peryferiami Fazy rozwoju- poprzez dekoncetrację aż do gospodarki zintegrowanej Fazy cyklu życia produktu Vernona Innowacji Wzrostu Standaryzacji Teoria gron (klastrów) Portera Skoncentrowana grupa przedsiębiorstw powiązanych ze sobą siecią zależności, konkurujących i współpracujących ze sobą. Terytorium- nazwa jednostki podziału administracyjnego niektórych państw świata. Granica - powierzchnia pionowa przechodząca przez linię graniczną oddzielająca terytorium, podziemie i obszar powietrzny jednego państwa od innych państw lub obszarów niczyich. delimitacja- ustalenie przebiegu granic demakracja- wytyczne w terenie Granice Zmienność: Stabilne, Niestabilne Geneza: Antecedentne-ustalone przed zagospodarowaniem Subsekwentne-ustalone w trakcie lub po zagospodarowaniu Naturalne, Narzucone(np kolonialne) Stolica- miasto, w którym znajduje się siedziba centralnych organów państwa lub główne miasto okręgu, rejonu, województwa, powiatu, krainy historycznej itp. Centralne funkcje administracyjno-polityczne Siedziba rządu, głowy państwa, parlamentu Stosunki dyplomatyczne, ambasady, biura org. międzynarodowych NUTS – min i max progi populacji na danym poziomie Min Max „Regiony” Nuts 1 |3 mln | 7 mln „Województwa” Nuts 2 |800 tys | 3 mln „Podregiony” Nuts 3 |150 tys | 800 tys Interwencjonizm państwa Polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych, przeciwieństwo liberyzmu gospodarczego. Globalizacja Ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa; zanikanie kategorii państwa