Geografia turystyczna - Notatki - Geografia, Notatki z Geografia

Pobierz Geografia turystyczna - Notatki - Geografia i więcej Notatki w PDF z Geografia tylko na Docsity!

GEOGRAFIA TURYSTYCZNA sem. 3

MAPA MAPA - obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba, bądź ich części, wykonany na płaszczyźnie zgodnie z przyjętym odwzorowaniem kartograficznym, w odpowiedniej skali, za pomocą umownych znaków graficznych.

• płaski obraz powierzchni Ziemi, nieba lub ciała niebieskiego, przedstawiony w zmniejszeniu za pomocą umownych znaków i odpowiedniego rzutu, czyli odwzorowania kartograficznego.
• graficzny obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba, zmniejszony w sposób określony matematycznie , uogólniony i umowny.

Elementy mapy:

ELEMENTY MAPY:

1. MATEMATYCZNE - OSNOWA MATEMATYCZNA

a) ODWZOROWANIE KARTOGRAFICZNE – sposób przedstawiania siatki geograficznej na płaszczyźnie geograficznej; określony matematycznie sposób odzwierciedlania powierzchni elipsoidy na płaszczyźnie; przeniesienie położenia punktów wiernopowierzchniowe powierzchni kuli Ziemi na płaszczyznę mapy wiernopowierzchniowe z zastosowaniem metody matematycznej np. rzutowania geometrycznego. a) wiernokątne b) wiernopowierzchniowe - wiernopolowe c) dowolne wśród nich wiernoodległościowe d) b) SKALA MAPY – stosunek odległości na mapie do odległości w terenie; liczba wyrażająca stosunek długości określonego odcinka na mapie do jego długości przedstawionej na powierzchni odniesienia. c) OSNOWA GEODEZYJNA – położenie punktów zostało przeniesione dokładnie na podstawie metody interpolacji. Przeniesiony na mapę układ wielkości liniowych i kątowych mierzalnych w terenie.

2. GEOGRAFICZNE – informacje z zakresu geografii społeczno- gospodarczej, fizycznej i ekonomicznej przedstawione za pomocą symbolicznych znaków umownych.

3. OPIS POZARAMKOWY- tytuł mapy, skala, współrzędne geograficzne, dane odnośnie wydawcy, redaktorów, roku wydania, opisu użytych znaków.

MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA

Osnowa matematyczna

Oznaczenia pomocnicze ( legenda, wykresy pomiarowe, dane inf.)

Dane uzupełniające (mapy uzupełniające, dane tekstowe, wykresy i przekroje)

Przedstawienie kartograficzne

Część przyrodnicza Część społeczno- gospodarcza

odwzorowanie

skala

Osnowa geodezyjna

RODZAJE SIATEK

SIATKA KARTOGRAFICZNA - (zbiór południków i równoleżników na mapie); odwzorowana na mapie siatka południków i równoleżników powierzchni ziemi; siatka współrzędnych geodezyjnych; można otrzymać drogą rzutowania geometrycznego siatki geograficznej. Obraz siatki kartograficznej zależy między innymi od zastosowanej powierzchni odwzorowania oraz od położenia na powierzchni globusa punktu lub linii styczności ( płaszczyznowa, walcowa, stożkowa).

ZNIEKSZTAŁCENIA KARTOGRAFICZNE - powstają w wyniku przedstawienia powierzchni kulistej na płaszczyźnie mapy. Na mapie nie można jednocześnie zachować wierności kątów, odległości i powierzchni. Ale jest możliwe dobranie takich zniekształceń, że przynajmniej jeden z wymienionych elementów będzie przedstawiony wiernie. Stąd ze względu na charakter zniekształceń kartograficznych wyróżnia się odwzorowania:

• wiernoodległościowe- wierne przedstawione odległości wzdłuż pewnych kierunków
• wiernokątne – kąty, kierunki wyznaczone na mapie odpowiadają rzeczywistym
• wiernopowierzchniowe – wiernie przedstawione pola powierzchni figur.

SIATKA GEOGRAFICZNA – zbiór południków i równoleżników na globusie.

SIATKA KILOMETROWA – ułatwia określenie położenia punktu na mapie i odległości pomiędzy punktami. Powstała w oparciu o odwzorowanie Gaussa- Krugera. Podzielono powierzchnię Ziemi na 6- stopniowe pasy, w każdy pas wpisano układ współrzędno- prostokątnych. Równik i południki to linie proste, które tworzą osie. Przez co mamy dużo układów współrzędnych – prostokątnych. Odległości pomiędzy układami to kilometry {X=0 km, Y= 500 km}. Dzięki temu Ziemia została podzielona na arkusze, przez co można obliczyć, w którym pasie znajduje się dany fragment mapy.

• sieć odniesienia w stosunku do układu współrzędnych prostokątnych stosowana w geodezji oraz na mpach topograficznych umożliwiająca odczytanie położenia danego punktu w układzie współrzędnych prostokątnych płaskich w miarach liniowych.

Siatka kilometrowa różni się o siatki kartograficznej tym, że na siatce kilometrowej jest odniesienie do układu współrzędnych-prostokątnych, przez co miara jest liczona w kilometrach, a na siatce kartograficznej miara podawana jest w stopniach (kątach).

OSNOWA GEODEZYJNA - sieć punktów osnowy geodezyjnej zapewnia przejście od fizycznej powierzchni Ziemi do powierzchni elipsoidy i prawidłowe położenie geograficzne elementów mapy w stosunku do siatki współrzędnych.

PUNKTY OSNOWY GEODEZYJNEJ – informują o wysokość nad poziomem morza i położeniu w terenie danego miejsca – punktu. Są to punkty, których położenie w terenie zostało szczególnie dokładnie pomierzone i zostały szczególnie starannie naniesione na mapę. Zależnie od sposobu pomiarów dzielimy je na punkty:

• astronomiczne
• triangulacyjne
• kąta (punkty wysokościowe)

INTERPOLACJA – szacunkowe wyznaczenie wartości na podstawie wartości pośrednich; wyznaczanie punktów pośrednich względem jakichś punktów.

WSPÓŁRZĘDNE GEOGRAFICZNE - długości i szerokości geograficzne mierzone w wielkościach kątowych. SIATKA WSPÓŁRZĘDNYCH – stanowi podstawę i szkielet każdej mapy do skonstruowania obrazu kartograficznego przy posługiwaniu się mapą, pozwala określić współrzędne punktów elipsoidy ziemskiej, nanosić na mapę punkty wg współrzędnych, mierzyć kierunki linii w stosunku do stron świata, odległości, wycinać skalę i zniekształcenia w dowolnym miejscu mapy.

literowe pozwalające na znalezienie mapy; pozwala zorientować się w położeniu arkuszu w skorowidzu ( względem innych arkuszy). NAZWA – nazwa największej miejscowości, jednostki znajdującej się na danym arkuszu; pozwala na geograficzną lokalizację arkusza.

PODZIAŁ MAPY NA ARKUSZE a) Wg siatki geograficznej (układ południków i równoleżników) Jeżeli mapa podzielona jest na arkusze tak, że ich ramki są obrazami linii geograficznych, wówczas mamy siatkę geograficzną.

• wymiary arkuszy będą nierówne
• stosujemy do map topograficznych b) Wg siatki współrzędnych prostokątnych ( siatki kilometrowej)
• stosuje się niekiedy na mapach o dużych skalach
• wszystkie arkusze mają jednakowy wymiar, niezależnie od położenia geograficznego

Podział na arkusze przebiega wg Międzynarodowej Mapy Świata, której każdy arkusz pokrywa powierzchnię 4o^ szerokości geograficznej i 6o^ długości. Podstawą podziału polskich map topograficznych jest podział na arkusze MMŚ w skali 1:1 000 000. Arkusze ograniczone są południkami co 6o^ (licząc od południka -180o Greenwich) Greenwich równoleżnikami co 4 o. Pasy równoleżnikowe po obu stronach równika oznaczone są od A do V. Słupy południkowe od 1 do 60. Za punkt wyjścia przyjęto położenie południka Greenwich. Każdy arkusz MMŚ w skali 1:1 000 000 został podzielony na równą ilość arkuszy. a) dla mapy w skali 1:500 000 są 4 arkusze. Godło takiej mapy zawiera symbol arkusza mapy w skali 1:1 000 000 oraz jedną z czterech dużych liter alfabetu (ABCD). b) Dla mapy w skali 1:200 000 jest 36 arkuszy. Godło takiej mapy zawiera symbol arkusza mapy w skali 1:1 000 000 oraz jedną z cyfr rzymskich od I do XXXVI. c) Dla mapy w skali 1:100 000 są 144 arkusze. Godło zawiera symbol arkusza mapy w skali 1:1 000 000 oraz jedną z liczb arabskich od 1 do 144. d) Arkusz mapy 1:100 000 podzielono na 4 arkusze mapy 1:50 000 i oznaczono je pierwszymi dużymi literami alfabetu (ABCD). e) Arkusz mapy 1:50 000 podzielono na 4 arkusze mapy 1:25 000 i oznaczono je małymi literami alfabetu. f) Arkusz mapy 1:25 000 podzielono na 4 arkusze mapy 1:10 000 i oznaczono je cyframi (1234).

KOMPOZYCJA MAPY - ustalenia granic przedstawionych na mapie obrazu i jego położenia w obrębie ramki. Jest ściśle związana ze skalą, odwzorowaniem i formatem. Jest potrzebna po to by łatwo odszukać arkusze.

RAMKA MAPY – układ linii, które nadaję mapie wygląd. Ramka wewnętrzna – linie, które ograniczają obraz kartograficzny, często uzupełniona jest ramką minutową (stopniową) składającą się z dwóch blisko położonych linii równoległych, na których zaznaczono wyjścia pośrednich południków i równoleżników, uzupełniające siatkę kartograficzną. Ramka mapy pozwala określić z mapy współrzędne geograficzne prościej i dokładniej niż sama mapa. Ramka zewnętrzna- składa się z paru linii lub skomplikowanego ornamentu, w celu nadania mapie estetycznego wyglądu.

LEGENDA- objaśnienie wszelkich oznaczeń używanych na danej mapie.

ZNAKI KARTOGRAFICZNE I ZNAKOWANIE TREŚCI MAPY.

Mapa zawiera system znaków – ideogramów i jest środkiem wyrażania informacji chronologicznej – informacji o rozmieszczeniu faktów i zjawisk w przestrzeni geograficznej. Na mapie wyróżniamy różne elementy treści. Należy przestrzegać następujących zasad przy sporządzaniu mapy:

• stosować znaki najprostsze, które są najlepiej rozróżnialne
• zachować elementy tego samego porządku, widoczności dla zwiększenia rozróżnialności znaków
• starać się, aby podstawowe cechy konfiguracji znaku nie dominowały nad rozróżniającymi je cechami informatywnymi
• w znaku umieszczać optymalną liczbę rozróżniających cech informatywnych.

ZNAKI - symbole graficzne oznaczające zjawiska na mapie.

• nie powinny być rozbudowane i nachodzić na siebie. Zjawiska i fakty można wyrażać na mapie środkami graficznymi jak, znaki punktowe, liniowe, powierzchniowe.

RODZAJE ZNAKÓW TOPOGRAFICZNYCH: a) PUNKTOWE – przedstawia się dane zjawiska występujące na mapie punktowo, np. miejscowości, zabytki oraz te, których nie da się przedstawić w skali mapy, bo są zbyt małe. Mogą być wyrażone znakami geometrycznymi (kropkami, kwadratami, trójkątami), obrazkowymi, literowymi lub symbolicznymi. (nie można określić wielkości danego występowania zjawiska) b) POWIERZCHNIOWE-konturowe, zaznacza się zjawiska, które można przedstawić konturem powierzchni np. lasy, parki. (można odczytać wielkość występowania zjawiska) c) LINIOWE- znaki, które w rzucie poziomym przedstawiają przedmioty terenowe w postaci linii; w zależności od ważności przedmiotu terenowego są przedstawiane liniami wielokrotnymi. d) OBJAŚNIJĄCE – znaki dodatkowe, służące do objaśniania właściwości i charakteru różnych przedmiotów: skróty, liczby, napisy. Dodatkowy wyraz można nadać kształtem, kolorem, deseniem i rozmiarem. Znaki można różnicować: kolorem, deseniem, kształtem, kierunkiem, jasnością i ziarnistością. Charakterystyka jakościowa przedstawiona jest za pomocą takich cech graficznych jak: kształt, kierunek, kolor, deseń i walor. Charakterystyka ilościowa jest wyrażana zasadniczo przez wielkość znaku, która pozostaje w prostym stosunku do ilości barw i deseniu. Ujęcia ilościowe mogą być podawane na mapach w naturalnych jednostkach mairy- kg, tony, metry. Mapa może zawierać informacje liczbowe w ujęciu relatywnym. Informacje są wtedy wyrażane ułamkiem.

ZNAKI TOPOGRAFICZNE Znaczenie:

• by łatwiej czytać mapę, wiedzieć co przedstawia każda figura, kreska na mapie
• by łatwiej orientować się w terenie, określać miejsce własnego położenia i odnajdywać w terenie przedmiot oznaczony na mapie.
• pozwala zachować jednolitość map i upodobnić mapy o różnych skalach o tyle, ze znaki topograficzne na nich różnią się tylko wymiarami przy zachowaniu podobnego wyglądu.

wartości lub w miejscu występowania danego zjawiska. Ze względu na punkt odniesienia wyróżnia się:

• k. punktowe
• proste – gdy prezentowane jest 1 zjawisko
• złożone – gdy prezentowanych jest kilka zjawisk występujących jednocześnie
• sumaryczne- strukturalne – odpowiada takiemu zbiorowi diagramów na mapie, z której każdy ukazuje globalną wielkość w mierze naturalnej oraz wewnętrzną strukturę.
• strukturalne- pokazują tylko wewnętrzną strukturę zjawiska, nie znamy wielkości, obrazuje tylko strukturę.
• k. powierzchniowe
• k. liniowe – wielkość zjawiska mierzymy wzdłuż linii.
• wektorowe ( jednorodne, sumaryczne – przedstawia kierunek i siłę wektora, grubość- szerokość wektora to wielkość zjawiska.)
• wstęgowe

b) KARTOGRAM – przedstawia średnią intensywność występowania jakiegoś zjawiska w granicach właściwie określonych pól odniesienia ( przedziały, klasy). (przedziały – w oparciu o średnią arytmetyczną, zazwyczaj 3-5 przedziałów, liczb musi być nieparzysta; obowiązuje stopniowanie jasności barwy w tym samym kolorze, pole odniesienia- im więcej tym bardziej szczegółowy). Wielkość wyraża odpowiednią każdorazową sumę poszczególnych składników.

c) METODA KROPKOWA – przedstawienie zjawiska za pomocą kropek, które są umieszczone w miejscu występowania danego zjawiska. Kropce przypisuje się wielkość wagi, czasami są dwie lub trzy wagi kropek. Pokazuje wielkość i strukturę, można sumować poszczególne dane i otrzymać globalną wielkość; polega na pokryciu mapy znakami punktowymi, np. kropkami. Każda kropka odpowiada określonej liczbie elementów, a gęstość kropek pokazuje natężenie zjawiska. Rodzaje: topograficzne(dokładnie w miejscu występowania zjawiska), kartograficzne (równomierne).

d) METODA IZOLINII - łączenie linią tych samych wartości np. izobaty, izohiety, izobary, poziomice, etc.

Dwa rodzaje linii w zależności od sposobu ich wyznaczania:

• linie izometryczne – które prezentują wyniki bezpośrednich pomiarów w terenie, wiernie odzwierciedlają rzeczywistość.
• izarytmy – powstają w wyniku interpolacji wartości pośrednich pomiędzy pomierzonymi lub założonymi punktami odniesienia. Izobary – ciśnienie Izotermy – temperatura Izohiety- opady Izobaty- głębokość Izohipsy- wysokość(poziomice) GENERALIZACJA

GENERALIZACJA - proces zmniejszenia szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych związanych ze zmniejszeniem skali mapy. Wybór rzeczy najważniejszych i ich celowe uogólnienie z uwypukleniem zasadniczych cech mapy, typowych cech i właściwości

mapy danego obszaru stosownie do przeznaczenia, tematyki i skali. Uogólnienie i sposób przenoszenia treści z mapy szczegółowej na ogólną z pominięciem mniej ważnych dla danej mapy szczegółów ( przenoszenie wybranych i uogólnionych najważniejszych i najistotniejszych cech).

Generalizacja zależy od: a) skali mapy – zmieniają się znaki kartograficzne, oznaczenia b) treść mapy – tematyka, pewne treści SA mniej uwypuklone c) przeznaczenia mapy d) właściwość przedstawionego obszaru e) materiał źródłowy pokładu kartograficznego

Rodzaje generalizacji:

1. ILOŚCIOWA – następuje ubytek ilości zjawisk, zdarzeń pokazywanych na mapie ( zmniejszeniu ulega liczba elementów występujących na mapie). Zmniejszenie liczby informacji nie jest równoznaczne ze zmniejszeniem wartości informacyjnej. Uogólnienie charakterystyki ilościowej polega również na przejściu od prezentacji ciągłej do skokowej, powiększeniu przedziałów(interwałów).
2. JAKOSCIOWA - polega na uogólnieniu pewnych pojęć, na zastępowaniu pojęć elementarnych pojęciami nadrzędnymi oraz na wykluczaniu niższych stopni klasyfikacji, jak również uogólnieniu zarysu zewnętrznego (np. linii brzegowej)

Zawsze w generalizacji występują razem generalizacja ilościowa i jakościowa. Podczas generalizacji ilościowej i jakościowej występują zasady: a) STOPNIOWOŚCI – przechodzenie od skali mniejszych do większych b) WIERNOPOLOWOŚCI I PODOBIEŃSTWA W ZMNIEJSZONEJ SKALI c) UPRASZCZANIA ZARYSU ZEWNĘTRZNEGO

• przechodzenie od konturów do sygnatur
• w przypadku linii brzegowej zachowuje się główne załamanie, pomija się zakręty
• w przypadku rzek zachowuje się główny kierunek rzek, załamania, rzeki główne i pomija się drobne cieki wodne
• rzeźba, zwiększa się cięcie warstwicowe, pomija się drobne formy terenu, nie można zatracić jednak głównego charakteru rzeźby, np. z terenu pofałdowanego nie można zrobić terenu płaskiego
• w przypadku sieci osadniczej nie można zwiększyć wielkości interwałów ( przedziałów) i zmniejszając liczbę przedziałów doprowadzić do zmiany typu osiedli z miejskiego na wiejski i odwrotnie.

PROFIL HIPSOMETRYCZNY – Zarys ukształtowania terenu wzdłuż wybranej linii przecięcia pionowego. Linia przedstawiająca rysunek terenu wykonany w rzucie poziomym, przeciętym płaszczyzną pionową. Płaszczyzna ta jest prostopadła do profilu terenu. Wykonuje się to na podstawie mapy poziomicowej.

1. Kreśli się na mapie linię profilu
2. Na lini zaznacza się punkty przecięcia się linii profilu z punktami wysokościowymi i warstwicami oraz zaznacza się punkty i wysokości w miejscach załamania profilu na grzbietach i ciekach.
3. Przykłada się do linii profilu pasek papieru i przenosi się na niego punkty przecięcia się linii profilu z punktami wysokościowymi i warstwicami, odpowiednio opisując ich wysokość