Pobierz Globalizacja i regionalizacja - Notatki - Handel zagraniczny i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! Wykład nr 1 – 28.09.2010 rok A Zorska, korporacje transnarodowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007. BIZ – bezpośrednie inwestycje zagraniczne Wykład nr 2 – 05.10.2010 rok Globalizacja jest bardzo szerokim i złożonym procesem mającym wpływ na wszystkie sfery naszego życia: ekonomiczną, społeczną, polityczną, kulturową itd. W skali ogólnoświatowej. Zasadniczą cechą globalizacji jest integrowanie działao, procesów w ogólnoświatowy (globalny) system funkcjonujący na różnych poziomach. Procesu globalizacji nie należy utożsamiad z pojęciem gosp. globalna, czyli światowa. Jednakże zjawisko globalizacji obserwowane jest w znacznej części gosp. światowej. Punktem przełomowym w kształceniu się gosp. światowej była pierwsza rewolucja przemysłowa (począwszy od kooca XVIII w. poprzez wiek XIX) – maszyna parowa, telegraf, elektrycznośd. - rozszerzenie handlu międzynarodowego (nowe obszary, rodzaje towarów). - trwałe zmiany w produkcji wewnętrznej poszczególnych krajów (petryfikacja produkcji światowej) - dwie grupy krajów a) gr. Krajów specjalizująca się w produkcji opartej na maszynie parowej (Europa Zach., stopniowo rosło znaczenie Stanów Zjednoczonych). b) kraje nastawione na produkcję artykułów rolnych i surowców GOW – Gosp. oparta na wiedzy Charakter powiązao między obiema grupami krajów był na tyle trwały i intensywny, że można wyrazid pogląd, iż kształtuje się gosp. światowa. Powstała w tym okresie gosp. światowa funkcjonowała do wybuchu I wojny światowej. W okresie międzywojennym więzi zostały odtworzone tylko częściowo (wzrost ……………………… autarkicznych i wielki kryzys gosp. , załamanie systemu walutowego opartego na złocie). Gospodarka światowa to zbiorowośd różnorodnych organizmów oraz instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym, np. regionalnym, ponadregionalnym lub globalnym zajmujących się bezpośrednio lub pośrednio działalnością gospodarczą. Podmioty te powiązane są ze sobą w pewien całościowy system poprzez sied międzynarodowych stosunków gospodarczych. Gosp. światowa może byd ujmowana tylko dynamicznie. Nie jest to prosta suma elementów składowych w postaci organizmów i instytucji o charakterze gospodarczym. Bardzo ważne jest spoiwo w postaci nawiązanych i utrzymywanych przez nie (zmienia się zakres, struktura rzeczowa, forma, kierunek, intensywnośd) międzynarodowych stosunków gospodarczych. Podmioty gosp. światowej: -Przedsiębiorstwa narodowe (krajowe) - KTN – korporacje transnarodowe (korporacje międzynarodowe) - Gosp. narodowe poszczególnych krajów wraz z instytucją paostwa - Międzynarodowe (np. regionalne) ugrupowania integracyjne - Międzynarodowe organizacje gospodarcze (np. Bank Światowy) Przedsiębiorstwa narodowe Jest to podstawowy podmiot gospodarki światowej. To podmiot działający w ramach określonej gosp. narodowej – staje się uczestnikiem gosp. światowej wówczas, gdy w związku ze swoją działalnością nawiązuje i utrzymuje istotne pod względem zakresu, charakteru bądź znaczenia dla swego funkcjonowania międzynarodowe stosunki gospodarcze z innymi podmiotami gosp. światowej. Wykład nr 3 – 12.10.2010 rok Najczęściej spotykane są: - stosunki handlowe z zagranicą – eksport własnych produktów, import surowców, materiałów, eksport import usług - powiązania produkcyjne (kooperacja z zagranicznym partnerem w produkcji określonych wyrobów) - powiązania technologiczne (korzystanie z zagranicznych licencji lub udostępnianie własnych technologii, współpraca naukowo-techniczna) - związki finansowo-kredytowe (korzystanie z obcych kredytów, udzielanie kredytów zagranicznym partnerom, wchodzenie w związki produkcyjno-kapitałowe, wspólne przedsięwzięcia, inwestycje). Proces umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa krajowego …………………… 3 etapach: 1 Pierwszy etap – umiędzynarodowienia wymiany - eksport własnych produktów bądź import surowców, materiałów, półfabrykatów - ……………… droga do nawiązywania kontaktów z zagranicą - poznajemy warunki działao na rynku międzynarodowym, reagujemy na sygnały płynące z tego rynku (np. cenowe, z zakresu polityki handlowej). Jest to nowy organizm, który wyraźnie odróżnia się na tle otoczenia ( a więc w gosp. światowej), jest względnie jednolity i obejmuje dwa lub więcej krajów. Spoiwem łączącym jego elementy składowe jest proces integracji gospodarczej. Polega on na dostosowaniu się struktur gospodarczych łączących się gospodarek narodowych lub poszczególnych gałęzi. W wyniku procesów dostosowawczych powstaje stopniowo wewnętrznie przekształcona nowa, jednolita struktura gospodarcza, obejmująca obszar całego ugrupowania. Pod wpływem procesów integracyjnych zmieniają się zarówno zasoby, jak i kształt powiązao poszczególnych podmiotów funkcjonujących w ramach ugrupowania z gospodarką światową. Zamiast dotychczasowych indywidualnych powiązao tworzą się nowe powiązania. Nie są one sumą dotychczasowych indywidualnych powiązao, lecz nowymi jakościowo powiązaniami z gospodarką światową. Międzynarodowe organizacje gospodarcze Pełnią one przede wszystkim funkcje regulacyjną – ustanawiają wzorce, normy postępowania. Formułują zalecenia dla uczestników organizacji tzn. paostw członkowskich. Funkcje regulacyjne ulegają wzmocnieniu – ustanawiany normy postępowania uzyskują moc prawnie obowiązujących i są egzekwowane od paostw członkowskich pod groźbą określonych sankcji np. politycznych lub gospodarczych. Kraje członkowskie pod groźbą sankcji powinny poddad się nadzorowi ze strony organizacji – funkcja kontrolna. IMF (International Monetarny Fund) – Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy (World Bank) – 187 Kraje Polska ponownie od 1986 roku. - utrzymanie stabilizacji finansowej i płynności w międzynarodowych obrotach finansowych - szczególna uwaga skierowana jest na sprawy międzynarodowego zadłużenia paostw (pomoc finansowa na cele przywracania równowagi płatniczej). - nadzór nad polityką kursową członków -forum konsultacji i współpracy krajów członkowskich OECD (Organization for Economic Cooperation and Development) – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – klub najbogatszych (Polska od 1996 – 33 kraje). -koordynowanie wewnętrznej i międzynarodowej polityki gospodarczej paostw członkowskich -formułowanie opinii, zaleceo i prognoz gospodarczych - realizowanie wspólnych badao i projektów - pobudzenie, wzmaganie, harmonizowanie wysiłków paostw członkowskich na rzecz krajów rozwijających się WTO (World Trade Organization – 1995r.) – układ ogólny w sprawie Taryf Celnych i handlu (Światowa Organizacja Handlu) – 153 kraje - stworzenie i nadzorowanie systemu zasad handlu - forum negocjacji handlu międzynarodowego - rozstrzyganie sporów handlowych - monitorowanie systemu zasad handlu -ocena sytuacji w handlu światowym -pomoc krajom rozwijającym się Niedyskryminacja i równośd traktowania – klauzula najwyższego uprzywilejowania. Zasada wzajemności, klauzula narodowa. KNU – klauzula najwyższego uprzywilejowania Wykład nr 5 – 26.10.2010 rok Powstanie gospodarki światowej wiąże się z pierwszą rewolucją przemysłową – żelazo, węgiel i para. Internacjonalizacja wiąże się z drugą rewolucją przemysłową inaczej z rewolucją naukowo - techniczną - stal, energia elektryczna i ropa naftowa. Globalizacja wiąże się natomiast z trzecią rewolucją przemysłową – energia atomowa, obwody scalane i Internet. Ewolucja międzynarodowych powiązao gospodarczych. Internacjonalizacja międzynarodowa integracja gospodarcza - globalizacja Internacjonalizacja gosp. oznacza tu powstanie powiązao międzynarodowych między względnie niezależnymi gospodarkami i przedsiębiorstwami. Globalizacja wnosi zaś nową jakośd w procesy internacjonalizacji, gdyż oprócz poszerzenia geograficznego więzi niesie ze sobą funkcjonalną integrację rozrzuconych po całym świecie działao. Międzynarodowa integracja gospodarcza jest częścią składową globalizacji. Globalizacja niesie ze sobą integrację wielu procesów, podmiotów, rynków czy całych gospodarek. Tworzą się ogólnoświatowe sieci powiązao finansowych, produkcyjnych czy też kapitałowych. Globalizację traktowad można jako proces nasilonej integracji międzynarodowej przejawiający się scalaniem rynków, zacieraniem granic między rynkami krajowymi i międzynarodowymi. Transnacjonalizacja gospodarki opisuje fakt powiązania określonej gospodarki z gospodarką światową za sprawą oddziaływania korporacji transnarodowych (KTN), które odpowiedzialne są za transfer i dokonują różnorodnych zasobów produkcyjnych. Definicje Socjologiczne M. Waters wiąże pojęcie globalizacji z głębokimi procesami społecznymi zwi ązanymi z faktem zanikania geograficznych przeszkód w przemieszczaniu wzorców kulturowych oraz zauważaniem tego procesu przez ludzi. R. Robertson mówi, że globalizacja to swoiste „kurczenie się” świata spowodowane rozwojem elektronicznych środków komunikacji międzyludzkiej oraz upodobaniem się kultury, szczególnie w sferze kultury masowej, którym towarzyszy rosnąca świadomośd o świecie, jako jednolitej całości. Globalizacja oznacza, że w coraz większym stopniu wszyscy żyjemy w „jednym świecie”, a co za tym idzie jednostki grupy i narody są coraz silniej wzajemnie od siebie uzależnione. Marshall McLuhana twórca koncepcji globalnej wioski zauważa, że dzięki nowoczesnym technologiom i możliwościom natychmiastowej komunikacji ludzie na całym świecie są świadkami ważnych wydarzeo i wspólnie w nich uczestniczą. Definicje Ekonomiczne Z kręgu definicji ekonomicznych warto przytoczyd pogląd Anny Zorskiej wskazujący , iż: „Globalizacja stanowi wyższy, bardziej złożony i zaawansowany etap procesu umiędzynarodowienia działalności gospodarczej”. Jest to długofalowy proces integrowania gospodarek narodowych, sektorów, rynków, przedsiębiorstw dzięki rozszerzeniu oraz intensyfikowaniu ponadgranicznych powiązao handlowych, instytucyjnych, kooperacyjnych oraz informacyjnych, co prowadzi do tworzenia się coraz silniejszych współzależności w gospodarce światowej. Zdaniem B. Liberskiej najtrafniejsza definicja globalizacji mówi o tym, że: „Globalizacja gosp. światowej jest procesem poszerzenia i pogłębiania się współzależności między krajami i regionami w skutek rosnących przepływów międzynarodowych oraz działalności korporacji transnarodowych, co prowadzi do jakościowo nowych powiązao między firmami, rynkami i gospodarkami. Joseph E. Stiglitz pod pojęciem globalizacja rozumie ściślejszą integrację paostw oraz ludzi na świecie spowodowaną ogromną redukcją kosztów transportu i telekomunikacji oraz zniesienie sztucznych barier w przepływach dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju do kraju. Globalizacja towarzyszy tworzeniu nowych instytucji, które obok już istniejących zaczęły prowadzid działalnośd przekraczającą granice paostw. Z kolei D. Levy sądzi, że globalizacja oznacza postępującą integrację gosp. narodowych, która postępuje głównie przez handel międzynarodowy i zagraniczne inwestycje bezpośrednie. W miarę zaś jak kapitał staje się bardziej mobilny, technologie umożliwiają nieograniczone komunikowanie się, granice paostw przestają byd jakąkolwiek barierą dla rozwoju działalności gospodarczej w skali międzynarodowej. Wykład nr 7 – 30.11.2010 rok Od produkcji masowej do elastycznej specjalizacji opartej na sieci (ewolucja paradygmatu techniczno ekonomicznego oraz zasad zarządzania przedsiębiorstwem). Model produkcji masowej (era ropy naftowej i samochodów) Model elastycznych sieci (era informacji i wiedzy) Nakłady aktywa Intensywne stosowanie energii i surowców w produktach i procesach. Materialne produkty i aktywa. Intensywne stosowanie informacji i wiedzy. Oszczędnośd energii i surowców. Usługi, aktywa niematerialne. Produkty rynki Produkty standardowe Rynki masowe Różnorodne i zindywidualizowane produkty. Segmentacja rynków: od produktów masowych do wąskich nisz. Sposoby działania Wypracowany, najlepszy sposób Optymalna, rutynowa praktyka Stałe ulepszanie, innowacyjnośd Zmiany, jako rutynowa praktyka Struktury Scentralizowana organizacja Hierarchiczna struktura Konstrukcja dywizjonalna Stałe kanały przepływu informacji Zdecentralizowane sieci Strategiczne centrum Wielofunkcyjne jednostki, duża ich samodzielnośd Wszechstronny przepływ informacji Pracownicy Zasoby ludzkie Siła robocza, jako koszt operacyjny Szkolenie, jako dodatkowe zajęcia Kapitał ludzki Pracownicy, jako aktywa firm Szkolenia, jako inwestycje Konkurencja międzynarodowa Zmiany w konkurencji międzynarodowej nastąpiły głównie pod wpływem postępu technicznego. Inne przyczyny – zmiany popytu pobudzane przez czynniki ekonomiczne (np. wzrost i podział dochodów), socjologiczne (modele życia; konsumpcji; wykształcenia, różnice pokoleo, środowisko społeczne) i kulturowe (obyczaje, religia). Zmiany w konkurencji polegają na jej intensyfikacji, kompleksowości oraz rosnącej presji na innowacyjnośd. Zmiany zakresu konkurencji dotyczą nie tylko zaawansowanych technologicznie sektorów, lecz również innych tzw. tradycyjnych, które modernizują się dzięki nowym technologiom. Hiperkonkurencja przyspiesza erozję przewag konkurencyjnych przedsiębiorstw. Konkurencja na rynku międzynarodowym zmienia się na rzecz najsilniejszych rywali tj.: KTN. Ekonomiczne znaczenie największych na świecie przed. przemysłowych. Wyszczególnienie Ogółem Udział największych firm (%) zatrudnienie powyżej Udział największych (w %) 10 tys. osób, 20 tys. osób 100 firm, 25 firm Przedsiębiorstwa 18540 8,8 5,1 0,5 0,13 Zatrudnienie 100,5 mln os. 77,7 68,0 27,6 7,3 Wartośd sprzedaży 2108,4 mld $ 7,6 66,8 21,7 6,4 5,1 % - ogólnej liczby badanych przedsiębiorstw skupiło 66,8% wartości sprzedaży produktów w świecie. Na 100 największych firm (0,5% liczby) przypadło 21,7 % globalnych przychodów ze sprzedaży. Ponad połowa największych firm (liczących powyżej 20 tys. pracowników) zlokalizowana jest w USA. Firmy muszą stosowad silniejsze i zintegrowane (wysoka jakośd plus konkurencyjne ceny) atuty konkurencyjne, wykorzystywad tzw. nietradycyjne źródła. Konkurencyjności (skracad czas – przyspieszad działania czy posunięcia, rozwijad informacje, wiedzę, uczenie się, przechodzid do globalnej konfiguracji i koordynacji tworzenia wartości dodanej, korzystad ze współpracy z innymi firmami – alianse technologiczne. Wykład nr 8 – 07.12.2010 rok Te nietradycyjne źródła umacniania pozycji w konkurencji międzynarodowej w dużej mierze bazuje na umiejętnym wykorzystaniu nowych IKT (Informacyjno – komunikacyjnych technologii). Szczególna rola przypada innowacjom, czyli nowym rozwiązaniom (technologicznym, organizacyjnym i innym) wdrożonych w produktach, procesach wytwórczych, metodach zarządzania. Najważniejsze dla przed. są innowacje rzeczywiste tzn. zmieniające model biznesu firmy oraz innowacje transformacyjne (zmieniające warunki konkurowania wszystkich firm w sektorze). Innowacje te mogą zwiększyd w znacznym stopniu konkurencyjnośd, sprzedaż, zysk i wartośd rynkową firmy. Ważne są również innowacje generatywne tzn. takie, których wdrożen ie implikuje kolejne innowacje i podnosi konkurencyjnośd. Polityka ekonomiczna paostwa odnosi się do: - postępującej liberalizacji handlu światowego i znoszenia barier w swobodnym przepływie towarów i usług, - liberalizacji przepływów kapitałowych i deregulacji rynków finansowych, - otwarcia gospodarek na integrację z gosp. światową i reformy rynkowe. Globalizacja jest zjawiskiem kontrowersyjnym. Obejmuje swoim wpływem wszystkie kontynenty, lecz umiędzynarodowienie poszczególnych krajów jest zróżnicowane (od znaczącego po całkowite wykluczenie poza margines sieci powiązao i zależności gosp. światowej). Korzyści osiągane z globalizacji są nierównomierne następuje marginalizacja krajów, poszczególnych gospodarek w wymianę sektora czy społeczeostwa. Otwieranie granic stanowi szansę szybszego rozwoju gospodarczego, może jednak byd postrzegane, jako zagrożenie szczególnie, jeśli dotyczy to gospodarek słabych i o niskim poziomie rozwoju. Rozprzestrzenianie się kapitalizmu często wiąże się z narzuceniem zachodniego stylu życia prowadząc do westernizacji, amerykanizacji czy macdonaldyzacji społeczeostw. Alterglobaliści chcą innej globalizacji – odpowiedzialnej za najbiedniejszych mieszkaoców ziemi, a nie kontrolowanej przez korporacje i organizacje międzynarodowe. Oskarża się KTN o brak respektowania praw człowieka – uporczywe łamanie praw wolności rdzennej + zamieszkującej kraje rozwijające się. Zarzuca się, że KTN odniosły sukces zawłaszczając sobie te prawa. KTN niosą niebezpieczeostwo dla tożsamości narodowej i odrębności kulturowej poszczególnych społeczeostw. Globalizacja jest imperatywem naszych czasów. Paostwa dążące do rozwoju opartego na silnych podstawach stają przed koniecznością włączenia się w globalny system gospodarczy, w przeciwnym wypadku grozi im marginalizacja. Próba syntetycznej oceny korzyści i kosztów globalizacji Korzyści: - wzrost efektywności i konkurencyjności - spadek kosztów produkcji i komunikacji - liberalizacja i demokratyzacja systemu światowego - możliwośd przyspieszenia wzrostu w obszarach zacofanych - zwiększenie możliwości uczestnictwa w procesach światowych - wyłanianie się nowych (wschodzących) rynków i podmiotów gospodarczych - wzrost jakości wyrobów i usług - powstanie nowych zawodów - stopniowe zanikanie barier we współpracy międzynarodowej - wzrost świadomości międzynarodowej i myślenia globalnego - większa współpraca międzynarodowa przy rozwiązywaniu wspólnych problemów - standaryzacja produktu, usługi i warunków konsumpcji w skali globu z drugorzędnymi elementami ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. - specjalne atrakcje dla dzieci - dogodnośd i dostępnośd przez odpowiednią politykę lokalizacyjną - zatrudnianie lokalnego personelu na wszystkich szczeblach - perfekcyjna logistyka i korzyści skali w zakresie przygotowania półproduktów Globalizacja sektorów Sektory zglobalizowane charakteryzują się: światową konkurencją, szansami wynikającymi z ekonomiki skali i zakresu, szybkimi zmianami technologicznymi, wspólnymi standardami technicznymi i korzystnymi warunkami handlu. Sektor globalny potrafi obsłużyd rozdrobnione rynki poprzez oferowanie produktów i usług dostosowanych do wymagao lokalnych. W historii rozwoju rynkowego wyróżnid można 3 etapy ekspansji geograficznej I etap – rozpoczął się w koocu XIX w Europie i USA. Rozwój techniki i technologii umożliwiającej produkcję na dużą skalę, upodabnianie się potrzeb nabywców, rozwój transportu. II etap – lata 50 – 70 XX w. III etap – lata 80 – te i 90 – te oraz obecna dekada Wykształciły się i funkcjonują sektory i przed. globalne. Wg ONZ jest ich ok. 70 tys. i ¼ produkcji światowej. W sektorach, w których rozwinęła się konkurencja globalna obok przedsiębiorstw międzynarodowych, wielonarodowych, globalnych i transnarodowych funkcjonują też przedsiębiorstwa krajowe. Przedsiębiorstwa międzynarodowe Strategia ta polega na sprzedaży a często także produkcji wyrobów za granicą. Firma korzysta ze zwiększonej skali produkcji i sprzedaży oraz lokalizacji sprzedaży blisko miejsc sprzedaży. Brak przystosowania produktu i marketingu do lokalnego rynku. Przedsiębiorstwa wielonarodowe Działają na różnych rynkach narodowych. Za każdym razem różnicując produkt, marketing i sposób działania. Dążą do maksymalizacji lokalnych przewag konkurencyjnych, przychodów i zysków. Cechą charakterystyczną jest oddzielne planowanie posunięd dla każdego kraju oraz dostosowanie się do strategii i warunków.