Pobierz Główne nurty filozofii odrodzenia - Notatki - Filozofia i więcej Notatki w PDF z Filozofia, poglądy filozofów tylko na Docsity!
Główne nurty filozofii odrodzenia
i jej znamienici przedstawiciele
Etymologiczny sens pojęcia „odrodzenie” wyraża reaktywację treści, wartości kiedyś żywotnych, a potem przyblakłych i zapomnianych. W historycznym kontekście Odrodzenie wyrażało zamiar zwrócenia się ku wartościom antycznym, w celu zdystansowania się do kultury średniowiecznej. W tym sensie intencja Odrodzenia posiada sens wyraźnie ahistoryczny, zdaje się nawet zakładać kołowo – cykliczną koncepcję czasu właściwą myśleniu mitycznemu.
Jakkolwiek powrót (choćby tylko intencjonalny) ku początkom, źródłom może posiadać sens egzystencjalno – regeneracyjny, to w sensie zasadniczym pozostaje niespełniony (czasu nie da się przecież cofnąć!). W rzeczywistości zamiar reaktualizacji kultury starożytnej nie mógł się powieść – stworzono coś odmiennego i nowego.
Historycy filozofii kultury sprowadzają treść odrodzenia do nowego odkrycia człowieka i świata. Odrodzenie zrodziło nową wrażliwość, kult wolności, postawę humanizmu, indywidualizmu, subiektywizmu; dokonało waloryzacji czasu.
O ile Średniowiecze cechowało napięcie między eschatologią^1 , a cielesnością i doczesnością, to odrodzenie pojmowało człowieka w sposób monistyczny^2 ; w człowieku widziało nie tyle czysty rozum i zdolność kontemplacji, co wolę i namiętność.
Filozofia Odrodzenia była:
Antropocentryczna (człowiek jest centrum i celem wszechświata)
krytyczna i antydogmatyczna
antyracjonalistyczna – gdyż zamiast kontemplacji akcentowała praktyczność, kult techniki i magii.
(^1) eschatologia – część doktryny rel. dotycząca ostatecznych losów człowieka, ludzkości,
świata 2 monizm – stanowisko w ontologii, przyjmujące, że natura bytu jest jednorodna, że istnieje tylko jedna substancja (którą jest wg materialistów materia; wg idealistów – duch, świadomość)
Współcześnie widzi się w Odrodzeniu nie tyle epokę przełomową (tę raczej w XVII w.), co przejściową; konglomerat elementów starych i nowych. Filozofia Odrodzenia odegrała raczej rolę destrukcyjno – krytyczną , podważając średniowieczne autorytety, nie stworzyła bowiem własnych oryginalnych systemów filozoficznych.
Przeważała postawa antyarystotelesowska, chętnie natomiast odwoływano się do myśli platońskiej, neoplatońskiej i sceptycznej.
Przedstawiciele filozofii Odrodzenia:
Picco della Mirandola – XVI wiek
Według niego, Bóg stworzył świat nadając mu hierarchiczny porządek, różne typy stworzeń otrzymały przeznaczone im konkretne miejsce w strukturze bytu; w struktury te wpisana była cała ustanowiona przez Boga aksjologia. Tylko człowiek został stworzony jako byt wolny, który nie otrzymał żadnego ustalonego na zawsze miejsca. Nie ma też żadnej zadanej z góry istoty, którą miałby zaktualizować. Nie ma żadnej natury ludzkiej, a to kim człowiek jest (staje się) jest konsekwencją dokonanych przezeń wyborów. Nie ma przeznaczenia, a więc podlega konieczności bycia wolnym; nie jest czystą przedmiotowością
- jest czystym aktem. Wszystko to składa się na nieesencjalistyczną koncepcję człowieka. Mirandola zrywa z koncepcją makro- i mikrokosmosu, przekreślając odpowiedniość między strukturą bytu jednostki, a ogólną strukturą świata. Człowiek pojęty jest w sposób nieracjonalistyczny, wola i namiętności dominują w nim nad rozumem.
Giordano Bruno – XVI wiek
Był antyarystotelesowski. Świat traktował jako nieskończony, pozbawiony środka, jednorodny. W warstwie esencjalnej byt jest jeden, wieczny, niepodzielny, doskonały. Wielość zmiennych rzeczy jest tylko przejściowym, zmiennym przejawem bytu. Materia jest pierwotna, boska, dynamiczna; zaś formy są wtórne, zewnętrzne i przejściowe. Obecne są tutaj pierwiastki panteistyczne^3 (Bóg nie jest transcendentny^4 wobec świata, tylko immanentny).
Sytuacja zamętu społeczno – kulturowego wygenerowała wówczas dwa typy postaw. Jedną reprezentował Tomasz Morus, drugą Nicolo Machiavelli.
(^3) panteizm – pogląd głoszący, że Bogiem jest wszechświat pojęty jako całość;
ubóstwienie (sił i praw) natury 4 transcendentny – istniejący na zewnątrz czegoś. Znajdujący się poza zasięgiem naszego doświadczenia i poznawalnego świata (Kant).
Machiavelli wydaje się rozróżniać dwa wzajemnie do siebie niesprowadzalne typy moralności i dwa systemy wartości, które się za nim kryją:
moralność pogańska: akcentuje cnoty obywatelskie, dzielność, przedsiębiorczość, skuteczność, pewność siebie. moralność chrześcijańska: czyli celem najwyższym zbawienie jednostki; kultywuje takie cnoty jak litość, skromność, miłosierdzie, poświęcenie dla innych.
Obu tych typów moralności i wartości nie da się bezsprzecznie pogodzić, a realizowanie celów związanych z pierwszym podważa możliwość realizowania celów związanych z drugim i na odwrót. Machiavelli zapewne jako pierwszy podważył przeświadczenie o zasadniczej zgodności wszystkich rzeczywistych wartości. Podważył również założenie coincidentia oppositorum^5.
Bibliografia:
(^5) coincidenta oppositorum- założenie o niesprzeczności wartości; pokazał zatem że mamy
być może do czynienia z fundamentalną odrębnością różnych systemów wartości, które wchodzą ze sobą w kolizję i zawsze zatem za wybór i preferencje dla pewnych wartości musimy płacić pominięciem lub marginalizacją innych.
