Gospodarka regionalna - Notatki - Ekonomia, Notatki z Ekonomia

Pobierz Gospodarka regionalna - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! Kapitał ludzki to zasób wiedzy, umiejętności ,zdrowia, energii witalnej, zawarty w każdym człowieku i w społeczeństwie jako całości, okreslajacy zdolność do pracy,do adaptacji do zmian w otoczeniu oraz kreacji nowych rozwiązań.Ma on charakter często indywidualny gdyż zgromadzony jest w jednostkach ludzkich i jako taki nosi cechy zindywidualizowane,będące z punktu widzenia ekonomicznego zasobami jednostki. Atrybutami kapitału ludzkiego są : struktura wieku ludności i wskaźnik obciążenia osób w wieku produkcyjnym osobami w wieku przed i poprodukcyjnym -aktywność zawodowa ludności regionu -wskażnik zatrudnienia -poziom wykształcenia i kwalifikacje zawodowe, struktura zawodowa -zamożność ludności regionu -poziom zdrowotności Podstawowe składniki regionów Region jest podstawową jednostką gospodarki przestrzennej. Pod ogólnym pojęciem regionu kryją się zarówno kryteria określone historycznie lub kulturowe, obszary wydzielone na podstawie ich organizacji admin-politycznej a także przestrzeń o określonych cechach ekonomicznych. Podstawowymi składnikami regionu są: -społeczeństwo, -gospodarka, -Środowisko naturalne pomiędzy którymi zachodzą złożone relacje. Dwa podstawowe składniki regionów: -zbiorowośc ludzi, - terytorium (otoczenie) Charakterystyka zbiorowości ludzi Zbiorowośc ludzi jest określona demograficznie, jest to struktura demograficzna regionu dla której bierze się pod uwagę ruch naturalny, który ją cechuje oraz strukturę etniczną. Patrzymy także na inne elementy tej struktury: na siłę roboczą, jej zasoby, kwalifikacje. Oprócz tego istotnym składnikiem charakteryzującym siłę roboczą jest aktywność społeczna i działalność. Mają one istotny wpływ na kształtowanie regionu. Region jest zróżnicowaną strukturą. Musimy pamiętać o mentalności ludzi, o kulturze, naturze, cechach osobowości. Należy pamiętać o czynnikach historycznych, które ukształtowały tę zbiorowość. Zbiorowość ludzka danego regionu przejawia swoją aktywność w 4 aspektach: 1)behawioralnym – dotyczy zachowań ludzi przede wszystkim odnoszących się do umiejętności współżycia i skutecznego współdziałania 2)funkcjonalny – odnosi się do pełnienia ról, działalności ekonomicznej, politycznej i kulturowej 3)normatywny – instytucjonalny – mamy na myśli kształtowanie przez ludzi prawnych i instytucjonalnych form działalności 4)ideologiczny – chodzi nam o formę kształtowania postaw i świadomości regionalnej. Te aspekty są elementami wpływającymi na postępowanie ludzi. Klasyfikacja NUTS funkcjonuje w prawie wspólnotowym od 1988 roku, jednak dopiero w roku 2003 pojawiło się Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie klasyfikacji NUTS. Od 1 maja 2004 NUTS objął regiony 10 nowych krajów członkowskich. Oficjalna nowelizacja Rozporządzenia miała miejsce w 2005 roku. Kolejna poprawka weszła w życie w styczniu 2008 r. Podstawowym celem klasyfikacji NUTS jest rozwiązanie problemu różnorodności podziałów administracyjnych krajów członkowskich UE i nieuniknionych zmian tych podziałów co zagraża dostępności i porównywalności danych statystycznych w przestrzeni i czasie. Podział NUTS nie zawsze odpowiada więc podziałowi administracyjnemu kraju. NUTS jest klasyfikacją hierarchiczną, w której wyróżnia się trzy główne poziomy klasyfikacji regionalnej (NUTS 1, NUTS 2, NUTS 3) oraz dwa poziomy lokalne (NUTS 4, NUTS 5) Aktualnie nomenklatura NUTS dzieli przestrzeń europejską na 77 regionów szczebla NUTS 1, 206 regionów szczebla NUTS 2, 1031 regionów szczebla NUTS 3. Poziom lokalny NUTS 4 określany jest tylko dla niektórych krajów UE. NUTS 5 obejmuje 98 433 jednostki szczebla podstawowego klasyfikacji NUTS w UE. Odpowiedniki NUTS i ich liczba w Polsce: NUTS 1 – cały kraj NUTS 2 – od początku 1999 roku – 16 nowych województw NUTS 3 – od czerwca 2000 – 44 podregiony – problemowe NUTS 4 – od początku 1999 roku – powiaty: 308 i 65 miast na prawach powiatu, razem 373 NUTS 5 – gminy: 2.489 Główne czynniki sprzyjające rozwojowi regionalnemu Pod pojęciem rozwoju regionalnego Rozumie się trwałe zwiększenie potencjału gospodarczego regionów wraz z systematyczna poprawą ich konkurencyjności przy jednoczesnym wzroście poziomu życia jego mieszkańców.Jako główne czynniki Sprzyjające temu zjawisku uwaza się: -surowce mineralne, rolnicze,lesne oraz wodę -zasoby pracy , w tym wysoko wykwalifikowane, - kapitał zwłaszcza inwestycyjny, - przedsiębiorstwa lokalne ( własne) i zewnętrzne, - zagospodarowanie transportowe i komunikacyjne, - istniejący potencjał produkcyjny i usługowy, szczególnie przemysłowy, -walory środowiska przyrodniczego, - nowoczesne technologie wytwarzania, - rynek lokalny i zewnętrzny, -umiejętności i wola działania samorządu terytorialnego, - wielkośc jednostki terytorialnej, a szczególnie powierzchnia terenów wolnych do zagospodarowania, - występowanie sił społecznych popierających rozwój, - możliwości uzyskania dotacji, subwencji i ulg(lokalnych,regionalnych i krajowych),- sytuacja i współpraca międzynarodowa. Rozwój regionalny determinują przede wszystkim pozytywne przekształcenia natury gospodarczej(1) i społecznej (2). 1.Będzie to długotrwały ciąg następujących po sobie przemian zarówno w wymiarze ilościowym ( wzrost produkcji, zatrudnienia, kapitału inwestycyjnego, dochodów, konsumpcji itd.) jak i w ujęciu jakościowym ( postęp techniczny i technologiczny, doskonalenie powiązań gospodarczych, podnoszenie kwalifikacji siły roboczej, modernizacja gospodarki zmierzająca do jej unowocześnienia, wyższa efektywnośc w skali mikro i makroekonomicznej, pojawienie się nowych produktów na rynku itd.) 2. w aspekcie społecznym rozwój dotyczy wzbogacenia lub zróżnicowania struktur organizacyjnych i kulturowych danej Zbiorowości, a także rozszerzenie możliwości zaspakajania potrzeb. Wpływ polityki centralnej na rozwój regionu rządowa polityka regionalna to najważniejsze narzędzie koordynujące działania sektorowe państwa z zadaniami realizowanymi na szczeblu wojewódzkim. podstawowym celem jest budowa wewnętrznych zasobów regionów oraz zapewnienie warunków ich długotrwałego rozwoju. ponadto wspiera się wyrównywanie szans awansu ekonomicznego na obszarach zacofanych, które bez tego typu pomocy skazane są na stopniową marginalizację. Zdefiniuj pojęcie planu strategicznego Plan strategiczny można zdefiniować jako koncepcję gospodarczych i społecznych przekształceń wskazującą z jednej strony na cele rozwoju a z drugiej na siły sprawcze, środki, narzędzia, instrumenty i mechanizmy realizacji wyznaczonych priorytetów. Wymień dwa najważniejsze etapy tworzenia i wdrażania strategii regionalnej Pierwszy etap to przyjęcie założeń wejściowych poprzedzających diagnozę szans i zagrożeń czyli analiza sił i słabości danego regionu jak również analiza strukturalizacji celów rozwoju oraz projekcje wizji. Założenia wejściowe charakteryzują uwarunkowania rozwoju regionu w okresie poprzedzającym opracowanie strategii, a także łączą się często z oceną bieżącego stanu faktycznego w najbardziej spektakularnych dziedzinach społeczno-gospodarczych.Istota diagnozy szans i zagrożeń jest uzyskanie zasięgu pola działania począwszy od wariantu skrajnie -zarządzania sferą publiczną (subsydiarność) tam gdzie jest to możliwe i zasadne -wzmacnianie tej władzy publicznej, która posiada pochodzącą z wyboru legitymację demokratyczną, -podejście integrujące w odniesieniu do terytorium różne wymiary rozwoju: społeczny, gospodarczy, środowiskowy i kulturowy, - stabilność celów i przewidywalność finansową opartą na wieloletnim systemie planistycznym. Powyższy zestaw cech wskazuje na istotne różnice polityki regionalnej od innych polityk publicznych nieukierunkowanych terytorialnie. Definicja i zakres polityki regionalnej 1. Wspieranie takich celów i priorytetów, które są istotne dla rozwoju całego kraju, szczególnie w skali międzynarodowej 2. PR powinna wspierać osiąganie spójności ekonomiczno-społecznej i terytorialnej, 3. PR powinna wspierać działania pro-rozwojowe inicjowane przez samorządy województw w ramach prowadzonej przez nie samorządowej polityki rozwoju regionalnego 4. PR powinna być także ściśle zintegrowana z działaniami podejmowanymi w ramach polityk sektorowych lub innych strategicznych przedsięwzięć państwa Podaj zasady generalne Polityki Regionalnej Zasady generalne:  Subsydiarność Zasada subsydiarności (pomocniczości)została wprowadzona do Traktatu Rzymskiego na podstawie zapisu w Traktacie o Unii Europejskiej z 1992 roku. Zapis ten został wykonany pod wpływem sugestii landów wschodnioniemieckich i wspólnot belgijskich. Doprowadziły one do zapisania przez Zgromadzenie Regionów Europejskich 19 lipca 1990 roku subsydiarności w traktatach europejskich W zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji Wspólnoty podejmuje ona działania zgodnie z zasadą subsydiarności tylko wówczas i w takim zakresie, gdy cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie, a zatem z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań zostaną lepiej zrealizowane przez Wspólnotę W formułowaniu zasady dominowała troska o ochronę prerogatyw państwa przed zamiarami przejmowania kompetencji przez instytucje wspólnotowe. Komitet Regionów proponował rozszerzenie zapisu na wszystkie poziomy władz publicznych. Kryterium przypisania kompetencji W formułowaniu zasady dominowała troska o ochronę prerogatyw państwa przed zamiarami przejmowania kompetencji przez instytucje wspólnotowe. Kryterium ściśle prawnego Znaczenia zasady subsydiarności Gdy dana dziedzina nie stanowi wyłącznej kompetencji Wspólnoty, interweniuje ona tylko wówczas, gdy cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w drodze interwencji państwa w ramach jego konstytucyjnych prerogatyw i równocześnie mogą być lepiej realizowane przez Wspólnotę niż na poziomie państwa. Kryterium proporcjonalności Warunkiem interwencji Wspólnoty jest stosowanie środków proporcjonalnie do założonego celu, co oznacza, że Wspólnota nie wykracza poza działania niezbędne do jego osiągnięcia. Kryterium dynamicznego charakteru zasady subsydiarności W sytuacjach, w których wymagają tego okoliczności, może mieć miejsce poszerzenie zakresu interwencji Wspólnoty, z drugiej zaś strony interwencja ulega ograniczeniu lub zaprzestaniu, jeśli nie znajduje już uzasadnienia. Wspólnota powinna respektować praktykę i systemy organizacyjne oraz prawne państw członkowskich, natomiast środki przez nią stosowane powinny pozostawiać najszerszy margines swobody działania w skali kraju. Problemy rozwoju regionalnego pozostają przede wszystkim w gestii danego państwa, natomiast organy wspólnotowe ingerują w tę dziedzinę pomocniczo. Stopień pomocniczości polityki wspólnotowej różni się bardzo w przekroju państw członkowskich i regionów. Zasadę subsydiarności w polityce regionalnej wzmocnił nowy regulamin ogólny funduszy strukturalnych poprzez zwiększenie roli Komisji w definiowaniu priorytetów strategicznych oraz wzmocnienie niższych szczebli władzy publicznej w zarządzaniu realizowanymi programami. Komisja publikuje w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich tzw. kierunki indykatywne dla każdego celu polityki regionalnej. Kierunki te powinny być pomocne dla władz centralnych i regionalnych przy opracowywaniu planów. Dla każdego programu został ustalony nowy dokument planistyczny, w którym zostali określeni wszyscy beneficjenci pomocy wspólnotowej rozdział środków między poszczególne przedsięwzięcia  Koordynacja Zasada koordynacji dotyczy trzech grup zagadnień: -zintegrowania wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów finansowych -koordynowania przez Komisję polityk regionalnych krajów członkowskich -dążenia do harmonijnego rozwoju przestrzeni europejskiej Zintegrowane wykorzystanie wszystkich źródeł finansowania polityki regionalnej pozostaje w związku z zasadą koncentracji środków i chodzi o skoordynowanie wykorzystania czterech funduszy strukturalnych przy realizacji celów, a także zharmonizowanie z pozostałymi instrumentami finansowymi jak: pożyczki z EBI i NIW, pomoc finansowana z EWWiS czy Fundusz Kohezji. Od 1989 roku rozdział środków wszystkich funduszy strukturalnych podporządkowany został tym samym regułom tzn. wspólnym kryteriom delimitacji stref i regionów oraz tym samym ustaleniom dotyczącym poziomu interwencji finansowej, sposobu uruchamiania środków, regulowania płatności, kontroli wydatków itd. Koordynacja krajowych polityk rozwoju regionalnego ma na celu przeciwdziałania zniekształceniom konkurencji w łonie Unii i uniknięcie rywalizacji w zakresie poziomu subwencji regionalnych przyznawanych inwestorom System kontroli przyznawanej pomocy regionalnej. Opiera on się na pięciu zasadach: -zróżnicowanie pułapu pomocy stosownie do charakteru i powagi problemów rozwoju regionalnego -przejrzystość przyznawanej pomocy, której wysokość powinna być określona przed jej przyznaniem -uwzględnienie „specyfiki terytorialnej” -stosowanie restrykcji wobec systemu pomocy mającego reperkusje sektorowe i ewentualnego kumulowania pomocy regionalnej z sektorową przekraczających łącznie dopuszczalny pułap -nadzór Komisji nad stosowaniem wymienionych zasad poprzez obowiązek uprzedniego komunikowania jej zamiaru przyznania pomocy Kontrola Komisji jest dość rygorystyczna wobec ratowania upadających przedsiębiorstw zwłaszcza, gdy są one zlokalizowane w dobrze prosperujących regionach, a przychylna wobec regionów opóźnionych w rozwoju, wspierania działalności badawczo-rozwojowej, ochrony środowiska, oszczędzania energii czy pomocy małym i średnim przedsiębiorstwom. Komisja zwraca szczególną uwagę na pomoc przyznawaną przedsiębiorstwom publicznym, aczkolwiek respektuje zasadę neutralności systemu pomocy wobec formy własności.Wynika to ze znacznie częstszego przyznawania przez państwo pomocy problemowym przedsiębiorstwom sektora publicznego niż prywatnego. Zgodnie z zasadą koordynacji Komisja w latach 80-tych podjęła działania na rzecz współpracy krajów europejskich w zakresie polityki zagospodarowania przestrzennego i planu rozwoju terytorium kontynentu w perspektywie XXI wieku.Plan miał wskazywać na negatywne zjawiska żywiołowego zagospodarowania przestrzeni europejskiej.  Elastyczność Zasada elastyczności oznacza respektowanie w polityce prowadzonej przez Komisję zróżnicowania rzeczywistości regionalnej oraz specyfiki organizacyjnej i instytucjonalnej krajów członkowskich. Komisja zachęca jedynie państwa członkowskie do współdziałania z władzami niższych szczebli oraz partnerami społeczno-gospodarczymi Społeczności terytorialne nie mogą podejmować prób wpływania przez Komisję na państwo i pozostaje im jedynie zespołowy lub indywidualny lobbing jako sposób oddziaływania na sprawy europejskie. Zasada elastyczności przejawia się również w interpretacji kryteriów selekcji regionów wspomaganych i poziomu wspólnotowej pomocy finansowej oraz umożliwieniu krajom członkowskim posługiwania się w niektórych przypadkach własnymi wskaźnikami statystycznymi, lepiej uwzględniającymi krajową specyfikę. System finansowania Polityki Regionalnej -Dochody (własne, subwencja ogólna,dotacje celowe z budżetu państwa) -Dochodami też mogą być (środki ze źródeł zagr bezzwrotne,środki z budżetu UE, inne środki określone w odrębnych przepisach) -Wpływy z podatków(np.pod od nieruchomości,rolny,transportu,leśny, pod od os fiz, karta podatkowa, ryczałt) -Wpływy z opłat (np.skarbowa,targowa,miejscowa,uzdrowiskowa, eksploatacyjna wynikająca z prawa górniczego Wymień zasady polityki regionalnej Zasady polityki regionalnej dzielą się na:  zasady generalne  zasady organizacji polityki regionalnej  zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego  zasady oceny realizacji programów Kapitał ludzki Podstawowe składniki regionów Charakterystyka zbiorowości ludzi Klasyfikacja NUTS Odpowiedniki NUTS i ich liczba w Polsce: Główne czynniki sprzyjające rozwojowi regionalnemu Wpływ polityki centralnej na rozwój regionu Zdefiniuj pojęcie planu strategicznego Wymień dwa najważniejsze etapy tworzenia i wdrażania strategii regionalnej Wymień narzędzia realizacji strategii rozwoju regionalnego. Opisz na czym polega rozwój przestrzenny regionu. Co rozumiesz pod pojęciem konkurencyjności regionów Przedstaw różnice pomiędzy konkurencyjnością pośrednią a bezpośrednią Co rozumiesz pod pojęciem - atrakcyjność inwestycji Wymień znane Ci determinanty wyznaczające atrakcyjność regionu Cele i zasady polityki regionalnej UE