Gramatyka opisowa języka polskiego, Notatki z Historia i teoria literatury

Pobierz Gramatyka opisowa języka polskiego i więcej Notatki w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity! UŁ Gramatyka opisowa Morfologia, Słowotwórstwo, Fleksja PALATALIZACJA Z łaciny palatum – podniebienie; to fonetyczne zmiękczenie spółgłoski twardej pod wpływem sąsiadującej z nią samogłoski (najczęściej przedniej). Źródło: Słownik Encyklopedyczny – język polski Wydawnictwa Europy. ZŁOŻENIE To wyraz, który powstał poprzez połączenie co najmniej 2 rdzeni lub ich derywatów oraz łączącego je międzyrostka. Przykłady: pierwszoklasista, jasnowidz, łamigłówka Źródło: P. Bąk: Gramatyka języka polskiego: zarys popularny SZEREG ALTERNACYJNY Jest zespołem segmentów fonologicznych, będących członami jednej alternacji morfologicznej. Minimalnym i najczęstszym szeregiem alternacyjnym jest szereg dwuczłonowy, np. n:ń w okno: oknie; o:u w rola: ról Źródło: Morfologia Grzegorczykowa MOTYWACJA SŁOWOTWÓRCZA WZAJEMNA Nie jesteśmy w stanie określić, który z wyrazów jest motywującym. Przykłady: zacząć – począć; brzydki – brzydota KONTAMINACJA Skrzyżowanie (częściowe nałożenie na siebie) 2 jednostek językowych w wyniku czego powstaje nowy element językowy. Najczęściej mamy do czynienia z kontaminacją 2 wyrazów, z których powstaje nowy leksem, np. chuderlawy utworzony został z przymiotników chudy i cherlawy. Możemy również mówić o kontaminacji składniowej i frazeologicznej, np. grać główne skrzypce powstało z grać główną rolę i grać I skrzypce. Źródło: słownik terminów gramatycznych ELIPSA DEADIEKTYWIZUJĄCA To zabieg słowotwórczy, w którym z wyrażenia motywującego złożonego z rzeczownika i przymiotnika, usuwany jest przymiotnik. Np. straż pożarna – straż ; pogotowi ratunkowe – pogotowie; milicja obywatelska – milicja ELIPSA SUBSTANTYWIZUJĄCA Termin ten oznacza substantywizację przymiotnika w określeniu wielowyrazowym, polegającą na redukcji z tego W I O Ś L A R S T W O Alternacje ó: Przykłady: Lód: lodu Mój: moja Ów : owa Alternacje samogłoskowe ilościowe: E:0 sen: snu; pies: psa; matka: matek; okno: okien; słońce: słoneczny; osiem: ósmy Alternacje spółgłoskowe jakościowe rzadkie: Słuch: słyszeć; usycha: usechł; jeden: jedyny MORF To najmniejszy, dający się wyodrębnić w wyrażeniu element posiadający znaczenie. Każdy morf jest reprezentantem jakiegoś morfemu. ALTERNACJA MORFOLOGICZNA W dziedzinie fonetyki oznacza oboczność tematu lub rdzenia wyrazu, czyli wymianę głosek fonetycznie różnych, lecz pokrewnych pod względem etymologicznych, np. stół – stole; dwór – dworze;grób- grobie DEPALATALIZACJA FORMANT To cząstki, które dodajemy do tematu jednego wyrazu, by utworzyć z niego nowe słowo. Wśród nich wyróżniamy: przedrostki, przyrostki, wrostki, formant zerowy. ZROST wyraz powstały z połączenia dwóch lub trzech wyrazów zachowujących swoją postać morfologiczną i układ składniowy, np. wiarygodny, pięćdziesiąt MOTYWACJA SŁOWOTWÓRCZA RÓWNORZĘDNA leksem wchodzi w relację z kilkoma wyrazami podstawowymi. Wszystkie wyrazy motywujące wydają się równie dobre, np. kreślarnia – pracownia kreślarska i pomieszczenie, w którym pracują kreślarze. MOTYWACJA jest to taki stosunek między dwoma (kilku) jednostkami języka, że forma i/lub funkcja jednej z nich (członu motywowanego, derywatu) jest zdeterminowana przez drugą (człon motywujący). Źródło: encyklopedia języka polskiego MOTYWACJA BEZPOŚREDNIA przez wyraz najbliższy formalnie. Np. klasówka – klasowy MOTYWACJA POŚREDNIA gdy wyraz nie wprost związany z derywatem oddaje jego znaczenie. Np.filmowiec – film. Pracownik zajmujący się filmem lepiej oddaje sens derywatu niż pracownik filmowy. MOTYWACJA WZAJEMNA każdy ze związanych tym stosunkiem wyrazów jest zarazem motywowanym i motywującym. Gdy z punktu widzenia formy i treści oba człony relacji słowotwórczej odznaczają się zbliżonym stopniem komplikacji. Np. komunizm – ideologia wyznawana przez komunistów ; komunista – zwolennik komunizmu. WIEŚ – wiejski, wioska, wieśniak, S T O L A R S T W O P R Z E S K O C Z Y L I B Y Ś M Y Alternacje a: Rozbroić: Rozbrajać o:a uosobić: uosabiać Alternacje spółgłoskowe jakościowe rzadkie: Gęś: gąska; daleki: daleko; FLEKSJA